Zakres przedmiotu
kd i
1. Istota, funkcje i sfery autonomii samorzÄ…du terytorialnego;
2. Organy samorzÄ…dowe i ich kompetencje;
2. Organy samorzÄ…dowe i ich kompetencje;
3. Nadzór nad samorządem terytorialnym;
4. Istota finansów, gospodarki finansowej i systemu finansowego
samorzÄ…du terytorialnego;
samorzÄ…du terytorialnego;
5. Cechy i funkcje budżetu jednostki samorządu terytorialnego (JST);
6. Procedura budżetowa  budżet JST;
SAMORZ
D TERYTORIALNY
SAMORZ
D TERYTORIALNY
7. Dochody JST  własne, transferowe;
W POLSCE 8. Wydatki JST  na zadania własne, zlecone i powierzone.
9. Przychody i rozchody budżetu JST;
9. Przychody i rozchody budżetu JST;
10.Deficyt budżetowy i metody równoważenia budżetu JST;
11.DÅ‚ug JST  istota, przyczyny, instrumenty, ograniczenia zaciÄ…gania
długu
długu.
2
Literatura Zaliczenie
i li i
1. L. Patrzałek, Finanse samorządu terytorialnego, Wydawnictwo
Ćwiczenia
Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2010.
Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2010.
2. B. Fiipiak, Finanse samorządowe. Nowe wyzwania bieżące i  Praca pisemna w grupach 2-3 os.
perspektywiczne, Difin, Warszawa 2011.
Wykład
Wykład
3. M. Kosek-Wojnar, K. Surówka, Podstawy finansów samorządu
terytorialnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
 Test pisemny
4. E. Ruśkowski, J. M. Salachna, Finanse lokalne po akcesji,
uÅ› o s , J Sa ac a, a se o a e po a cesj ,
 20-30 pytań jednokrotnego wyboru
Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa 2007.
5. P. Swianiewicz, Finanse lokalne. Teoria i praktyka,
 15-30 min.
Municypium Warszawa 2004
Municypium, Warszawa 2004.
 50% poprawnych odpowiedzi zalicza
3 4
SFERY DECENTRALIZACJI System administracji terenowej
qð wÅ‚adzy publicznej  wÅ‚adze centralne i samorzÄ…dowe
qð wÅ‚adzy publicznej  wÅ‚adze centralne i samorzÄ…dowe
qð administracji publicznej  administracja centralna i
qð Na szczeblu gminy wykonywanie zadaÅ„ o charakterze
samorzÄ…dowa
publicznym powierzono radzie gminy oraz wójtowi
publicznym powierzono radzie gminy oraz wójtowi,
qð podmiotów publicznych  podsektor: rzÄ…dowy, samorzÄ…dowy i
burmistrzowi i prezydentowi miasta.
ubezpieczeń społecznych
qð Na szczeblu powiatu zadania publiczne wykonuje rada
qð zadaÅ„ publicznych  zadania ogólnokrajowe regionalne
qð zadaÅ„ publicznych  zadania ogólnokrajowe, regionalne,
powiatu i zarzÄ…d powiatu oraz terenowe organy administracji
lokalne
rządowej o kompetencji szczególnej.
qð kompetencji  kompetencje podmiotów na szczeblu
qð W j ód t i t j d li Å‚ d d ż b k
qð W województwie wystÄ™puje dualizm wÅ‚adzy, gdyż obok
centralnym i jednostek samorzÄ…du terytorialnego
wykonujących zadania publiczne organów samorządu województwa, tj. sejmiku województwa i
zarządu województwa administrację p ą wykonują też
Ä… j jÄ™ publicznÄ… y jÄ…
qð majÄ…tku publicznego majÄ…tek skarbu paÅ„stwa, majÄ…tek
qð majÄ…tku publicznego  majÄ…tek skarbu paÅ„stwa, majÄ…tek
gmin, powiatów, województw samorządowych organy administracji rządowej jako terenowe organy
administracji rzÄ…dowej. Administracja ta dzieli siÄ™ na
qð finansów publicznych, w tym systemu budżetowego, systemu
administracjÄ™ zespolonÄ… i administracjÄ™ niezespolonÄ…
administracjÄ™ zespolonÄ… i administracjÄ™ niezespolonÄ….
dochodów i wydatków publicznych
dochodów i wydatków publicznych
5 6
Administracja
zespolona i niezespolona
l i il
Wojewoda
Administrację zespoloną tworzy wojewoda oraz działający pod jego
Wojewodę powołuje prezes Rady Ministrów na wniosek ministra
zwierzchnictwem kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, a także
właściwego do spraw administracji publicznej i nadzoruje jego
wicewojewodowie, dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego oraz dyrektorzy
działalność według zgodności j g działań z p , p y ą rządu
g g jego prawem, politykÄ… Ä…
wydziałów urzędu wojewódzkiego, wykonujący zadania wojewody z
d i łó d j ód ki k j d i j d
oraz kryterium rzetelności i gospodarności. Wojewoda jest
upoważnienia ustawowego albo we własnym imieniu.
zobowiązany do składania premierowi sprawozdań z działalności
Zespolenie kompetencyjne oznacza, że wykonywanie zadań i kompetencji
według określonych p p zasad.
g y przez premiera
następuje w zasadzie przez samego wojewodę albo w jego imieniu z
Wojewoda jest:
upoważnienia ustawowego przez wojewódzkich komendantów, inspektorów
przedstawicielem Rady Ministrów w województwie
lub inne osoby ustawowo określone.
organem nadzoru nad jednostkami samorzÄ…du terytorialnego
organem nadzoru nad jednostkami samorzÄ…du terytorialnego
Administracja niezespolona to organy administracji rządowej działające
niezależnie od wojewody, podporządkowane naczelnym lub centralnym organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów kodeksu
organom administracji rządowej (np. administracja: skarbowa, wojskowa, postępowania administracyjnego
górnicza, miernicza, celna, morska, statystyczna, leśna).
ó i i i l k l ś )
zwierzchnikiem zespolonej administracji rzÄ…dowej
Wojewoda posiada uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
koordynatorem działań administracji niezespolonej w
zakresie kontrolne wobec administracji niezespolonej.
województwie
reprezentantem Skarbu Państwa
7 8
ISTOTA SAMORZ
DU TERYTORIALNEGO CECHY SAMORZ
DU TERYTORIALNEGO
qð Korporacyjny charakter samorzÄ…du terytorialnego
qð Korporacyjny charakter samorzÄ…du terytorialnego polega na
Samorząd terytorialny w modelu trójszczeblowym jest
zabezpieczeniu o eÅ› o y g upo spo ec y , w d od e
abe p ec e u określonym grupom społecznym, drodze
obligatoryjnym związkiem mieszkańców gmin powiatów i
obligatoryjnym związkiem mieszkańców gmin, powiatów i
przepisów prawnych, prawa do zarządzania ich sprawami.
województw samorządowych utworzonym dla realizowania
qð Obligatoryjny udziaÅ‚ w wykonywaniu samorzÄ…du terytorialnego
qð Obligatoryjny udziaÅ‚ w wykonywaniu samorzÄ…du terytorialnego
zadań o charakterze lokalnym przez gminy i powiaty oraz
oznacza że członkiem korporacji samorządowej osoba fizyczna
oznacza, że członkiem korporacji samorządowej osoba fizyczna
zadań o charakterze regionalnym przez województwa
staje się z mocy ustawy, a nie na podstawie własnego aktu woli.
samorzÄ…dowe, w celu zapewnienia rozwoju danego terenu i
qð Wykonywanie przez samorzÄ…d terytorialny i jego organy zadaÅ„ z
qð Wykonywanie przez samorzÄ…d terytorialny i jego organy zadaÅ„ z
zaspokojenia potrzeb zbiorowych z zakresu użyteczności
zaspokojenia potrzeb zbiorowych z zakresu użyteczności
zakresu administracji publicznej.
zakresu administracji publicznej.
publicznej ludności owego terenu.
qð Zdecentralizowana struktura samorzÄ…du terytorialnego
qð Zdecentralizowana struktura samorzÄ…du terytorialnego oznacza,
W modelu trójszczeblowym samorządu terytorialnego gmina jest
że nadzór nad jego działalnością jest możliwy jedynie w formach
że nadzór nad jego działalnością jest możliwy jedynie w formach
szczeblem podstawowym, powiat  szczeblem pośrednim, a
określonych ustawą i nie naruszających zakresu przyznanej mu
województwo  szczeblem najwyższym. Podział taki został
prawem samodzielności w działaniu.
dokonany z uwagi na zakres ich zadań
dokonany z uwagi na zakres ich zadań.
9 10
Trójszczeblowy model samorządu terytorialnego w Polsce
JEDNOSTKA SAMORZ
DU TERYTORIALNEGO
Gmina, powiat, województwo jako jednostka samorządu
terytorialnego stanowi szczególnego rodzaju system na
terytorialnego stanowi szczególnego rodzaju system, na
który składają się następujące elementy:
qð obszar który zajmuje gmina powiat województwo
qð obszar, który zajmuje gmina, powiat, województwo,
qð mieszkaÅ„cy tworzÄ…cy wspólnotÄ™ samorzÄ…dowÄ…,
qð wÅ‚adza  wybieralne demokratycznie organy gminy powiatu
qð wÅ‚adza  wybieralne demokratycznie organy gminy, powiatu
i województwa,
qð jednostki organizacyjne gminy, powiatu, województwa, tj.
qð jednostki organizacyjne gminy, powiatu, województwa, tj.
samorządowe jednostki budżetowe i samorządowe zakłady
174 ZWI
ZKI MI
DZYGMINNE
budżetowe.
1 ZWI
ZEK POWIATÓW
W 
OW ÓW
RAZEM 2 984 JST
11
Struktura organizacyjna powiatu
Struktura organizacyjna gminy
P d i R d Wi d i R d
PrzewodniczÄ…cy Rady WiceprzewodniczÄ…cy Rady
R d P i t
Rada Powiatu
PrzewodniczÄ…cy Rady Gminy WiceprzewodniczÄ…cy Rady Gminy
Rada Gminy
Powiatu Powiatu
Komisje Komisje Komisja
Komisje Komisje Komisja
stałe doraz
ne rewizyjna
stałe doraz
ne rewizyjna
Prezydent miasta
Wójt Burmistrz
ZarzÄ…d Powiatu
Starosta Wicestarosta
w miastach na prawach
w gminie wiejskiej w gminie miejskiej
powiatu
powiatu
Skarbnik Sekretarz
Skarbnik Sekretarz
Gminy Gminy
Gminy Gminy
Powiatu Powiatu
UrzÄ…dGminy
UrzÄ…d Gminy
Starostwo Powiatowe
J d tki b dż t Z kł d b dż t S ółki
Jednostki budżetowe Zakłady budżetowe Spółki
Jednostki Zakłady budżetowe Spółki
budżetowe
Struktura organizacyjna województwa
P d i Wi d i
PrzewodniczÄ…cy WiceprzewodniczÄ…cy
Sejmik Województwa
Sejmiku Województwa Sejmiku Województwa FUNKCJE SAMORZ
DU TERYTORIALNEGO
Komisje Komisje Komisja
Wśród podstawowych funkcji samorządu terytorialnego
stałe doraz
ne rewizyjna
wyróżnić należy:
wyróżnić należy:
qð upodmiotowienie spoÅ‚ecznoÅ›ci lokalnej i regionalnej  wÅ‚adze
Marszałek Wiceprzewodniczący
Zarząd Województwa
samorządowe są bliżej mieszkańców, a mieszkańcy mają wpływ
Województwa Zarządu Województwa
na ich działania, co jednak zależy od aktywności członków
społeczności samorządowej,
Skarbnik Sekretarz
qð organizowanie rozwoju spoÅ‚ecznego poprzez realizowanie zadaÅ„
qð organizowanie rozwoju spoÅ‚ecznego poprzez realizowanie zadaÅ„
Województwa Województwa
np. z zakresu oświaty, kultury, sportu, ochrony zdrowia,
gospodarki komunalnej i ochrony środowiska,
qð formuÅ‚owanie i realizacjÄ™ polityki gospodarczej na terenie danej
Urząd Marszałkowski
gminy, powiatu, województwa samorządowego oraz
uczestnictwo w p Ä™ Ä™ g p y
przedsięwzięciach gospodarczych.
Jednostki Zakłady budżetowe Spółki
16
budżetowe
SFERY SAMODZIELNOŚCI JST NADZÓR NAD JST
Ś Ó
qð Nadzór nad dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… JST (wykonywaniem zadaÅ„) sprawowany
1. Własny majątek i prawa majątkowe jest na podstawie kryterium zgodności z prawem (legalności).
2. Stanowienie prawa (prawa miejscowego) qð Organami nadzoru sÄ… prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w
zakresie spraw finansowych (gospodarka finansowa i zamówienia
zakresie spraw finansowych (gospodarka finansowa i zamówienia
3 O b ść
3. Osobowość prawna
publiczne) regionalna izba obrachunkowa.
4. Ochrona sądowa samodzielności
qð Sejm może rozwiÄ…zać (na wniosek premiera) radÄ™ gminy, radÄ™
5 Prawo do podejmowania działań własnych
5. Prawo do podejmowania działań własnych
powiatu, sejmik województwa, jeżeli organ ten narusza prawo.
6. Przyznane z
ródła dochodów
qð Premier może zawiesić organy JST na dwa lata i ustanowić zarzÄ…d
7. Formalne i merytoryczne oddzielenie budżetów
y y
komisaryczny w danej JST
komisaryczny w danej JST.
samorządowych od budżetu państwa
qð Wojewoda może rozwiÄ…zać zarzÄ…d powiatu, jeżeli narusza prawo, a
8. Prawo do zarządzania własnymi sprawami poprzez
w p yp wójta, burmistrza, p y miasta zarządu
przypadku j prezydenta Ä…
d k t i b
demokratyczniewybrane organy
województwa może złożyć wniosek do premiera o jego odwołanie
9. Nadzór nad JST nie może naruszać przyznanej prawnie
jeżeli mimo jego zaleceń nadzorczych nadal narusza prawo.
samodzielności JST
samodzielności JST
10. Utworzenie administracji samorzÄ…dowej
17 18
NADZÓR RIO NADZÓR RIO
NADZÓR RIO NADZÓR RIO
1/2 2/2
RIO są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki
Å„
qð RIO przeprowadzajÄ… raz na cztery lata kompleksowÄ… kontrolÄ™
finansowej; sprawują nadzór nad działalnością jednostek
gospodarki finansowej JST na podstawie kryterium zgodności z
samorzÄ…du terytorialnego wzakresie sp finansowych oraz
Ä… y g praw y
prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym
prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym.
dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień
qð RIO badajÄ… uchwaÅ‚y podejmowane przez organy JST w
publicznych:
sprawach: procedury uchwalania budżetu i jego zmian;
qð j d t k d t t i l (JST)
qð jednostek samorzÄ…du terytorialnego (JST),
zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu
qð zwiÄ…zków miÄ™dzygminnych, zwiÄ…zków powiatów, publicznego JST oraz udzielania pożyczek; zasad i zakresu
przyznawania dotacji; p p y ,
p y j ; podatków i opłat lokalnych,
qð stowarzyszeÅ„ gmin stowarzyszeÅ„ powiatów oraz stowarzyszeÅ„
qð stowarzyszeÅ„ gmin, stowarzyszeÅ„ powiatów oraz stowarzyszeÅ„
absolutorium dla zarzÄ…du JST.
gmin i powiatów,
qð Do zadaÅ„ RIO należy również wydawanie opinii w sprawach
qð samorzÄ…dowych jednostek organizacyjnych, w tym
określonych wprawiesamorząduterytorialnego.
k śl h i d i l
samorządowych osób prawnych,
qð innych podmiotów w zakresie wykorzystywania przez nie
dotacji przyznawanych z budżetów JST
dotacji przyznawanych z budżetów JST.
19 20