PRZEDSI
BIORSTW0 RODZINNE
(1) Pojęcie i istota przedsiębiorstwa rodzinnego
Dr inż. Maria Adamska
Wydział zamiejscowy w Świdnicy
Społecznej Akademii Nauk w A
odzi
2
Plan wykładu
1. Informacje wstępne
2. Istota przedsiębiorstwa rodzinnego
3. Definicje przedsiębiorstwa rodzinnego
4. Model przedsiębiorstwa rodzinnego
5. Znaczenie przedsiębiorczości rodzinnej
6. Przedsiębiorstwa rodzinne w Polsce i na
świecie
3
Informacje wstępne
Struktura cyklu wykładów
1. Pojęcie i istota przedsiębiorstwa rodzinnego (PR)
2. Specyfika przedsiębiorstw rodzinnych
3. Fazy rozwoju przedsiębiorstwa rodzinnego
4. Sukcesja w przedsiębiortwach rodzinnych
5. Specyfika zarzÄ…dzania zasobami ludzkimi
6. Małe przedsiębiorstwo  dominujący rodzaj biznesu
rodzinnego
7. Zarządzanie strategiczne i rozwój biznesu rodzinnego
8. Badania empiryczne PR w Polsce, doradztwo
4
Informacje wstępne
Literatura podstawowa
1. Jeżak J., Popczyk W., Winnicka-Popczyk A.:
Przedsiębiorstwo rodzinne. Funkcjonowanie i rozwój,
Difin, Warszawa 2004.
2. Safin K., Przedsiębiorstwa rodzinne  istota i
zachowania strategiczne, AE im. O. Langego, Wrocław
2007.
3. Sułkowski A
. (red. nauk.), Determinanty rozwoju
przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce, TNOiK, Toruń
2005.
4. Sułkowski A
., A. Marjański, Firmy rodzinne, Poltext,
Warszawa 2011
5
Informacje wstępne
Literatura uzupełniająca
1. Fleming Q.J., Tajniki przetrwania firmy rodzinnej,
Helion, Gliwice 2006.
2. Kowalewska A. (red.), Firmy rodzinne w polskiej
gospodarce  szanse i wyzwania, PARP, Warszawa
2009.
3. Sułkowski A
., Organizacja a rodzina. Więzi rodzinne
w życiu gospodarczym, TNOiK, Toruń 2004.
4. Zawadka M. (red.), Firma w rodzinie czy rodzina w
firmie- metodologia wsparcia firm rodzinnych, PARP,
Warszawa 2012.
6
Informacje wstępne
ZALICZENIE PRZEDMIOTU
Zaliczenie w formie ustnej
Studium przypadku w formie eseju i prezentacji
multimedialnej
7
Istota przedsiębiorstwa rodzinnego
" Pojęcie stanowi połączenie terminów
 przedsiębiorstwo i  rodzina
" Dwa różne byty, mające różne cele i
realizujące różne zadania.
Cele rodziny  prokreacja, wychowanie, organizowanie życia
członków rodziny, prowadzenie gospodarstwa domowego.
Cele przedsiębiorstwa  zaspokajanie potrzeb klientów, samodzielność
ekonomiczna, osiÄ…ganie zysku przez podejmowanie ryzyka,
8
Istota przedsiębiorstwa rodzinnego
NORMY RODZINY NORMY PRZEDSI
BIORSTWA
Stwarzanie szans realizacji Zatrudnianie osób odpowiednio
potrzeb członków rodziny wykwalifikowanych
Zapewnienie wsparcia Zapewnienie wynagrodzenia
odpowiedniego do potrzeb odpowiedniego do wkładu pracy i
uwarunkowań rynkowych
Równe traktowanie rodzeństwa, Różnicowanie pracowników z
dostrzeganie wartości każdej punktu widzenia przydatności i
jednostki efektywności,
Stwarzanie możliwości rozwoju Stwarzanie możliwości rozwoju
każdemu stosownie do jego stosownie do potrzeb
potrzeb przedsiębiorstwa
9
Istota przedsiębiorstwa rodzinnego
" Przedsiębiorstwo wobec rodziny  baza i
centrum życia rodziny, kształtowanie losów
członków rodziny, płaszczyzna osiągania
celów członków rodziny i wywierania
wpływu na innych.
" Rodzina wobec przedsiębiorstwa  z
ródło
finansowania, pierwotne i zasadnicze z
ródło
kadr, pomysłów i innowacyjności.
10
PRZEDSI
BIORSTWO RODZINNE
Życie Życie
rodzinne przedsiębiorstwa
" rodzina kształtuje przedsiębiorstwo
" zaangażowanie rodziny powoduje odmienność
" równorzędna pozycja wartości rodzinnych i
ekonomicznych
" równowaga między interesami rodziny i firmy
" powiÄ…zanie rozwoju firmy z sukcesem rodziny
11
Istota przedsiębiorstwa rodzinnego
Cele przedsiębiorstwa rodzinnego
" cele moralno-etyczne
" cele ekonomiczne
12
Istota przedsiębiorstwa rodzinnego
Rola systemu wartości w PR:
" utrzymanie rodzinnego charakteru firmy i
przekazanie następnemu pokoleniu
" przywiązanie, lojalność, zaangażowanie,
jedność, pracowitość,
" kultywowanie tradycji rodzinnej,
" konsekwentne dążenie do celu,
" wierność obranej branży
13
Definicja przedsiębiorstwa rodzinnego
Firma rodzinna to taka, na którą rodzina
ma istotny wpływ właścicielski i/lub
zarządczy, a także, która stanowi podstawę
ekonomicznego bytu rodziny.
Jeżeli rodzina uważa, że jej firma jest
rodzinna, to tak jest.
14
Definicja przedsiębiorstwa rodzinnego
Oparte na różnorodnych kryteriach
" Strukturalne  udział rodziny we własności
" Funkcjonalne  zaangażowanie rodziny w
kontrolę i prowadzenie przedsiębiorstwa
" Sukcesja  czy nastąpił transfer
międzypokoleniowy
" Subiektywne  właściciel tak uważa
15
Definicja przedsiębiorstwa rodzinnego
kryterium Szeroka Pośrednia Wąska
Struktura Znaczące Kontrolne Większościowe
właścicielska udziały udziały udziały
rodzinne rodzinne rodzinne
Kontrola Kontrola Kontrola Kontrola
zarzÄ…dcza strategiczna strategiczna i strategiczna i
udział w pełny zarząd
zarzÄ…dzaniu
Zaangażowanie Niskie Umiarkowane Wysokie
rodziny
Zmiana Niewymagana Planowana Dokonana
między- sukcesja sukcesja
generacyjna
16
Definicja przedsiębiorstwa rodzinnego
Kontrola strategiczna
Założyciel/ potomek
zarzÄ…dzajÄ…cy
Wielopokoleniowość,
Więcej niż jeden
członek rodziny
w zarzÄ…dzie
Wola pozostawienia
w rękach rodziny
Udział rodziny we własności
17
Model przedsiębiorstwa rodzinnego
ØðPodsystem rodzinny  poszczególni
członkowie rodziny, jej kolejne pokolenia.
Wewnętrznie skupiony na członkach
rodziny.
ØðPodsystem gospodarczy  pracownicy,
kierownicy, klienci. Zewnętrznie nastawiony
na klientów.
ØðPodsystem wÅ‚asnoÅ›ci  wszyscy wÅ‚aÅ›ciciele
przedsiębiorstwa. Skupiony na zwiększaniu
wartości przedsiębiorstwa
18
Model przedsiębiorstwa rodzinnego
podsystem
podsystem
przedsiębiorstwa
rodzinny
4
2
1
7
6
5
podsystem
własności
3
19
Znaczenie przedsiębiorczości rodzinnej
" Znaczenie gospodarcze i
społeczne
" Aspekt ilościowy i jakościowy
20
Znaczenie przedsiębiorczości rodzinnej
" Brak ścisłych i jednoznacznych zasad
wyróżniania
" Nieostre kryteria  brak danych
statystycznych
" Wynik szacowania zależy od przyjętej
definicji
21
Ilość przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce
Badania Granta Thorntona (2000)
Tylko MSP, ankieta
" Samoocena  40%
22
Ilość przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce
Badania Krzysztofa Safina (& )
" J.d.g. i s.c. to prawie w 100%
przedsiębiorstwa rodzinne
" Udział PR wynosi 90,5%
23
Ilość przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce
Badania w Projekcie  Firmy rodzinne
" każdy podmiot gospodarczy z sektora MMSP
o dowolnej formie prawnej, w którym co
najmniej dwóch członków rodziny wspólnie
pracuje w tym przedsiębiorstwie, co najmniej
jeden członek rodziny ma istotny wpływ na
zarządzanie, członkowie rodziny mają
większościowe udziały w przedsiębiorstwie
" Duża grupa pominięta
24
Ilość przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce
Udział PR w sektorze MMSP (Projekt FR)
38%
36%
40%
35%
28%
30%
25%
20%
14%
15%
10%
5%
0%
ogółem mikro małe średnie
udział PR w sektorze MMSP
25
Ilość przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce
Badania w Projekcie  Firmy rodzinne
" włączając j.d.g. niezatrudniające
pracowników udział w sektorze MMSP 78%
" Około 1 400 tysięcy PR
" Bez kilku sekcji (rolnictwo, rybołóstwo&
" Większość to przedsiębiorstwa mikro- i
małe, ale są też i duże: ITI, Fakro, Konspol,
Solaris, Irena Eris, Mocate,&
26
Struktura przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce wg wielkości
1%
9%
90%
mikro małe średnie
27
Struktura przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce wg formy
3%
1%
4%
5%
6%
j.d.g
s.c.
s.j.
sp. z o.o.
S.A.
inne
81%
28
Struktura przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce wg działalności
23%
handel
44%
przetwórstwo
obsługa nieruchomości
5%
hotele i restauracje
inne
13%
15%
29
Struktura przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce wg wieku (lata)
3%
Åšrednia ok. 14 lat
20%
15%
do 3
3 do 5
6 do 10
21%
11 do 20
pow. 20
41%
30
Przedsiębiorstwa rodzinne na świecie
W UE i USA
vðudziaÅ‚ przedsiÄ™biorstw rodzinnych od 30  70%
vðudziaÅ‚ w PKB 20  70%
vðudziaÅ‚ w zatrudnieniu 27  70%
vðwÅ›ród spółek gieÅ‚dowych 50  90%
31
Przedsiębiorstwa rodzinne na świecie
5 największych PR na świecie
Walt-Mart Stores Inc., USA, 2,1 miliona
pracowników,
Toyota Motor Corp.,Japonia, 316 121 pracowników,
Ford Motor Co., USA, 246 000 pracowników,
Koch Industries, USA, 80 000 pracowników,
Samsung Group, Południowa Korea, 263 000
pracowników
32
Przedsiębiorstwa rodzinne na świecie
5 najstarszych PR na świecie
Kongo Gumi, Japonia, budownictwo, rok założenia 578,
40 pokoleń,
Houshi Ryokan, Japonia, hotelarstwo, rok założenia 718,
46 pokoleń,
Château de Goulaine, Francja, winnica, muzeum,
kolekcja motyli, rok założenia 1000,
Barone Ricasoli, Włochy, wino i oliwa, rok założenia
1141,
Barovier&Toso, Włochy, wytwórnia szkła, rok założenia
1295.