2 0 0 9 0 9 2 4 ttp : //www r u d ko zi e l ka p l/ H i i 1
to . tm
a s s r a

. .
h h #
H I STO R I A ZALOZ E N IA R U DY KOZ I E LS KI EJ
RUDA KOZ IE LSKA
śna z
ów
ód le wieś p rzy d d d Ku Cysters w 12 58
rod ze z o ni Rac iborskiej, nad Rud ą, założona p rzez r.
Śr Ru
ńców
Koze lska ud a ) W 186 1 i były 103 iesz ka wynos iło 490 Czyn ny
r. we ws g ospod a rstwa, licz ba m osób .
.
(
ś
był QRid kiem ), d leżała le niczówka ild k
W
młyn u ad te (z ta rta o wsi na ec
lyn Quid d d la ie b ie) ta kie
A Te
M (cos c z rta m
Do obejrzenia :
licz ka l. ib ka ) ó
jką
Ka p u ka ka licz ka d kowa z b 1900r. Fa sad a z tr tnym
om ud owa na około
( Rac ors neog otyc p
śc
i i fla kowa i j ie półkoliste z um ieszczoną nad nim wnę ką .
We
szczytem zd ob iona a rkad a m n na ste rczyna m
.
św.
ka l icz ki ięd in i d ia ba Ja na pom ucena z 1 XIX
połowy
Na ołta rz u p p rzyd roż nej m zy nym rewn na rzez
Ne
ku
wie
ńca w. , p rzeb ud owa ny w
kolny l ibors ka ) ko XIX 1960r. u kład d k la ie
towy
ud ynek sz u z wutra na p n

.
B
li ie ią ( Rac ku kolnym p rze p ie kna witryn ka z rzez b b 2005
te ry L
z s n na p rzestrzał. Na b ud yn sz a od ud owa na w roku
iesz ka d Koz ie ls kiej
p rzez m ncow y
.
Ru
UDY
R
legła ką d d G liwic d ib
o orza
Roz wieś nad rze ą, p rzy rod ze z Rac .
Około r. w les ie nadRu i d b klasz k óry za s w
12 52 Ję toru, t ied lają
ud ą cysters z rzejowa roz poczynają ud owę
12 55 W 1 2 58 ks . ładR III Op ki i b d i
r. r. W ysław ols wystawia w orz u oku m e nt fu nd acyj ny. Cyste rs od ra z u
Rac
ć
il i d ie d l i ię d ic , ic , ba ic ,
twe twe twe
p rzystą p o p racy, stworzyl i s róg zaję s sa own m wa rzywn m rtn m
,
ś
le n ic m , g os p od a rką ryb ac ką, b ic , g o rze lnic m , póz
n iej byc iem i
twe twem twe
rowa rn wyd o p rzeto p e m rud
że laza i ied i Do ię leżało d ic h 13 h k, folwa rki, la sy,
m z rob i l i s og rom neg o m ajątku o n okol ic z nyc wiose
. .
Na
ć
ię hu że laza , ha rm e rn ie m ied i, h kła , wa że l ie p ota ż fa b ieg c iu i l ie, b ie la rnie,
t
p z uty sz n u, ryki c s m oły, g orze n
b ie ki i d kże hod
ta
rowa r, pa s sa y, a stawy owla ne
.
z
z

Już XVI is i iel i ku n ic ę S d 170 1 ku icę rze ryc
to oły) .W r. założo no n w P iu, w 1747 d frysze rki
w w m n m r. wie
.
(
17 65 d W h d h 17 2 5 icę ied i,
w ra ntołce oraz r. fa b rykę rutu sa myc ac wyb ud owa no w r. kuz
n m z czyn ną
.
B Ru
d 183 5 W 17 10 d h h
o r. r. założono w a c utę potaż u
.
Ru
D iu . Cys rs i i kołę b ie już
te rud zcy założyl sz p rzykla szto rną p rawd op od o n w
użą ra ng ę nad a no wykształce n
ó
XIV ku, k 1744 ksz łc i lne, bok k ó
t ta t
wie rą w r. p rze ono w g m na zju m rea o reg o p owstał konwi kt d la
ieży lac hec kiej
młod z sz
.
ó
życ iu kon d h lis d ie r. p rus ryd eryk il he lm k óry za rząd z
Kres za ne m u w a c zad ał w to pa z 18 10 kr l ki F W II, t ił
Ru
ka satę kla szto ru .
l, k óry z resztą nig y nie za m
W 18 1 2 d kla sztorne otrzym ał la nd g raf vo n Hessen Ka sse t d tu iesz kał. W
r. ob ra
ż kla ie ił ię la i kła d b i
tym te roku szto r za m n s w za ret s ro n .
i k d
W 1820 d i d i b kie W tora Am a eusza von
r. Ru y ob ra ra c ors p rzeszły na wła s ność la nd g rafa
H k óry ie . o wzg lęd 1834 i h
t Z teg
esse n Rote ng u rg z m a rł b ez poto m n u, w r. włośc p rzejął jeg o syn c rzestny
,
ks iążę i k lo he ld b h i ll i k óry w r. ożen ił ię z
W to r u rycy Ka rol H Wa e n u rg Sc ng sfu rst , t 1845
ohen s
Ma
ks ięż ic z ką a l ią vo n u rste n b Pa iła d ied ib ios ka stała s ię m iejscem
Am F W
n e rg ra uczyn w swą główną s z ę
. .
Ru
kie li d t, t bjęc ia d inę
ty. Pona 1 10 la k ó i
od wied za nym p rzez eu rop ejs e re m nęły od cza su o p rzez rod z
ńca wojny św towe n okrese m stra co nym Ru
H lo he Sc hi l l ing sfu rst d ko II ia j ie były d ina ks ią żęca
ohe n o
.
Ro z
koc hała m iejsc e i d le . W 1866 i ił d h lowa ia h ks ią żę, a
to
p o na ała m u s p nd oru r. 19 10 r. g ośc w a c na p o n c
Ru
P S b ia kla ie io iałym
ta
p ote m c esa rz rus re za ud owa n szto rne za m n no na oka zały p ała c ze ws p a n og rod e m w
.
ie ls ki ię ki d ó lą kiej ki d żała ka ie ka
Dz te m u o m ałej g rnoś s wios y p rzyjeżd towa rzys ś m ta n całej
stylu a ng m
.
Ru
ówczes nej u ro py.
E
ó śc ó ie
W 1945 ł kla i ko i ł lony żołn ie d iec kic h Po woj n ud ało
r. zes p sztorno p ała cowy został s p a p rzez rzy ra z
.
ó
ię ć i ć l ko ko i ł.
ty śc
s od b ud owa od resta u rowa
P ZYSIÓA
KI UD WIE LKIC H
R R
iały ór
Dw
B
ńca wie
H is rycz n ie jes d folwa rk cyste rs ki ko XIII ku p rzy d d S icy)
to t to awny ta .
z rod ze o n
(
ra ntołka
B
Dawna osa d fa b Cys XVI ku, ie
te
a rycz na założo na p rzez rsów w wie nazwa zwią za na p rawd o p od ob n z
W 18 2 1 l ka . d ie były ie frysze ica ,
W
ra nd e m r. fig u ruje na zwa rond o osa z czyn ne naj p rw rki i kuz
n p ote m
.
B B
2 0 0 9 0 9 2 4 ttp : //www . r u d ko zi e l ka p l/H i i 2
to . tm
a s s r a

.
h h #
ńców
h i fa b d W 186 1 iesz ka wynos iła osó b
189
uta ryka rutu r. l icz b a m
. .
lo ia
Ko n ne rows ka
Re
ła Ja
Powsta na p oczątku XIX d d kowic .
w. p rzy rod ze o n
Pa p roć
lo ia fa b b te
Ko n rycz na z ud owa na p rzez Cys rsów p rzy d d b i ka
rod ze o n
Ry
P ie
rze ryc
lo ia fa b ńców g os p od a rstw.
Ko n rycz na założona p rzez Cyste rsów. W 186 1 iesz ka i 3 7
r. l iczy 2 07 m
Szyb ki
lo ia órn icza założo na p rzez Cyste rsów na p ołud n od , na s
Ko n g ie d kraju la s u zwa neg o u k, m iejsce
Ru B
ia d iowej
wyd obywa n rud y a rn
.
H I STO R I A Z I E M R U D Z KI C H
ń d jes
P ie b b tru t ie fund iowiecz nyc h
rzy ob ec nym sta n ad a a rd zo no p recyzyjn okreś l ić d aty a cj i ś red n op actw
kic h
cyste rs
.
ś
d b ie ie ia d h ie ć jed ie kre lonej d
Po o n od noś n p owsta n op actwa w a c n m oż na p rzyją noz nacz n o
aty. W
Ru
l i io ć d ża ja ko k is ie kieg kla
te raturze p rzed m tu s p otka m oż na róż ne aty uwa ne p ocząte tn nia rud z o sztoru .
P ie rwszy raz p rob le m rud z kiej fund i ię b ia i ły G lnej C i
Ka tu tea 12 3 8
a cj p ojawia s p od c zas ze ra n p e ne ra w ux w
ku, kied to la ie kla . hwała p i ły G lnej 38 ku z lecała o pato m
Uc Ka tu e ne ra z 12
ro y za p nowa no założe n sztoru ro
Sulejowa i iły d ia d h i iała ic h d ia
og okona nie roz p oz na n w a c u p oważ n o p odjęc ostatecz nej d ecyzj i, b ez
M Ru
ć
ia ię d Ka i ły. W l j hwały ko nwe nt m iał by s p rowad zony z Jęd i
tu myś te uc
p o nowneg o od woływa n s o p rzejowa
k ż ię i ła ka ówi j ka le ks iążęcym , ja ko wyra żającym c hęć
ta te s stało . Ka p tu cysters m p rzy te oka zji o nc rz u
ia kla ks iążę op o ls ki Wła d III.
założe n szto ru, póz
niej ja ko fu nd ator wystę p uje ysław
J. H ina ia kieg k 3 7 Tra ycja ta
12 d
eyne ws po m o sta rej tra d ycji pod ającej ja ko d atę założe n op actwa rud z o ro
.
ó
isa And E la Pos la 1648 1679 ) 1693 ku była żywa we ws p łczes nym m u
s p na p rzez o p ata rzeja m a nue p e w ro
(
óz
ów
kres ie, a kże w cza sa c h iejszyc h O ko rzystał z ustnyc h ka zów najsta rszyc h ko n n i k
ta
o p n p at p rze za
.
ństwa
kic h d ie wią że p owsta n ie kla szto ru z c ud ownym oca le n ie m od n ie b iecze , w ja ki
Po a n to
rud z ez p m
.
lazł ię ie lowa ia 2 3 7 ku ks iążę op ols ki ła d i jeg o d
1 W
z na s w cza s p o n w ro ysław wó r.
ie i ie d ia kieg
Dw p owyż sze o p n p rzes uwają ce atę p owsta n rud z o o p actwa p rzed naja zd Tata rów w 1 24 1
ó ć
ku, iezg Aug Pott t tw
ha sta , k ie rd z i, iż ie m oż na p rzyją ,
ro zostały uz na ne za n od ne z p rawd ą p rzez usta ry n
ć
że w la c h ię d ies ią h ku, ks ią żę ła d ty iszcze ia h
ta p z tyc XIII W l ko
wie ysław od b ud ował kla szto r p o z n n c
h tata .
ki
s p owod owa nyc naja zd e m rs m
D la u n i kn ięc ia n ieja s nośc i i ięże ia d i le ie ia kieg
tru
p rzezwyc n nośc z usta n m cza s u p owsta n cyste rs o op a ctwa
,
ie i ią . i ja ko m o m e nt e ryg owa n ia op actwa p rzyj m uje s ię p rzybyc ie p ełneg o ko nwe ntu
F W
zg od n z o p n nte ra
,
d b ń ied la i ie ia l i i i i
tu
o za ud owa noweg o os roz p oczęc s p rawowa n rg g od z n
.
Zg od n ie z o p i ią p od aj e s ię d d ja ko ro k ia d h 1 2 52 k. 2 1
tą n
wie aty założe n op a ctwa w ac : rok lu b 1 2 58 ro
Ru
z
ks ięc ia op o ls kieg o ła d III
d ie i ka ro ku na za m ku w i b W
12 58
p a z rn ysława
Rac orz u został wyd a ny p rzez
d ku m e nt fu nd a cyj ny.
o
In ne jeszcze h i ja ko d ia k ia kla
t
p otezy p rzyj m ują atę założe n o p a ctwa rok 12 5 5 . F a założe n szto ru wiążą one
św ta n
ia i izowa i 1 2 54 ku Kra kowie, p o ka non iza cj i S isława b is ku p a . W
z u roczystośc m zorg a n nym w ro w
.
ia h h ic ls ki ład d ia ks ięc ia z
tyc W
u roc zystośc c uc zestn zył ks ią żę o p o ysław, m ogło więc wted y ojść d o s p otka n
d
Ję
o p ate m rzejowa
.
ś ć
W h i i i d h ia d h ży ż b i l
te trze a oryg na ną
ród róż nyc o p n otyc zącyc cza s u p owsta n o p a ctwa w a c za uwa
Ru
h i ię S isława b ta Autor
tą ta
p otezę o p od wój nej fu nd acj i kla szto ru, wys u n p rzez n
Ry a nd . na p od stawie
ć
d h b ie z
i is ie n ie d h fu nd a cj i ie rwszej n iesfi l izowa nej,
tn wóc
ostę p nyc o ec n ród eł p ró b uje ud owod n : p na
d howno m oż nowła d la 2 37 124 1 i d iej ks iążęcej la 2 5 5 1 2 58 P ie rwsza fu nd a cja zwią za na
t 1 t 1
uc czej, z rug z
.
ć
iała by z oso b ka no n i ka , m a g is ka i ły kows kiej, d b ks ięc ia
tra usławą czło n Ka p tu Kra
m ą rug a z oso ą
Bog
ła d E Ka Vos "
W S b t d lą d ów . rwota od nosząc eg o na zwę ic użytą w uc hwa le
ysława
. .
Ry a nd nawią zał o p og 
i ły Ge l śc h i ie l i
Ka p tu ne ra nej z 1 2 3 8 ku, d Woszczyc , m iejscowo i koło b i ka . W Woszczycac cyste rs m
ro o
Ry n
ieć ie ied i b d ie l ić, ja k d le ko p os u n ię były p rac e p rzy b kla i
Tru te
m p rwszą s z ę no ob ec n usta a ud owie szto ru
.
d już ko jed k, że fu ie
czy s p rowa zo ny został ta m cały nwe nt. Wiad o m o na p roces nd a cyj ny n został
ńc
d d d ko . P ies ie ia ię kon i ków i iejsc ógł być
o p rowa zo ny o a rzyczyną p rze n n s za n w n ne m e m naja zd Tata rów
ć
124 1 ku, k ó b l iża l i ię i b ó la k ic h iał b ieg kol icy
t
w ro rzy aż trzykrotn ie z s p od Ra c rz sz m a rsz u m us p rze a w o

ć
kże iec hę d b ia kla b l iż i i ied l i d
Woszczyc , a ta n cyste rsów o ud owa n szto ru w p o u ws os Wte y zwróco no
ó
ległe la sy leżące b iej h d la nowa neg o m iejsca fu nd acj i La sy te były
uwa g ę na roz a rd z na za c od p
.
ią ks ięc ia ła d Op kieg . O ka d ów były i
W ie ia j
te
wła s nośc ysława ols o zją o om n s p rawy u roczystośc zwią za ne z
ó
ies ie ie św ta n k h b l i iał ks ią żę ład
S isława b is ku p a 8 05 1 2 54 t W
wyn n m na ołta rze r. ) , w ryc ra ud z ysław
. . .
(
ńcze
O ls ki i b is ku p m a sz u ko n iu p roces u fu nd acj i i iu jej ia
To I. Po
p o nad a n m ocy p rawnej za p o m n no o
ie fu Ks W hod i ie ża l fu kla
ią żę ład
p rwszym nd ato rze usławie ysław uc z za n p od wa neg o nd ato ra szto ru w

.
Bog
d h ła już jeg o d fu nd a cja , p o p rzed n io p rze kazał fra nc isz ka no m kla szto r w O lu .
to
rug a p o
Ru a c . By
d iejszą jes p ró b ś
Jeszcze tru n t ie ia ja ki i kie ię ks iążę ła d fu iu
W
a wyja n n m otywów m rował s ysław p rzy nd owa n
ś ć
kla sztoru . rzy om awia n iu m otywów fu nd acj i kla szto ru cyste rsów p od kre l i leży og ro m ny wz rost
P
na
ia ks ią żą i XIII ku, k ó były by l i ki
t t
z nac ze n m oż nowład ców w wie reg o p od stawą p otęż ne za so m ate ria ne wyso
2 0 0 9 0 9 2 4 ttp : //www . r u d ko zi e l ka p l/H i i 3
to . tm
a s s r a

.
h h #
ńs
ież ku l h ija ką , wra ż l iwa na róż ne
tu
a uto rytet s p ołecz ny. Była to równ wa rstwa m ająca wpływ na rę c rześc
śc
i i icy. j k iołe m wyra żał ię w o b iu h
Je Ko
nowośc wzo rce na pływają ce z za g ra n związe z s ej m owa n róż nyc
śc nej
h k ko ie l h ie ra rc h i i, a kże fu nd owa n ie m kla szto rów.
ta
wysokic sta nowis w
ś
h i ież kre la ki l ig ij ły
In na z p otez równ p od p ob ud re ne . to cza sy wyp raw krzyżowyc h, n ie każd jed k
y na
By
ógł te ie k ó ie l i ć ie, by b ić jej ic . C i k órzy
t t
m na wyp rawy wyruszyć, n rzy m us p ozosta w ojczyz
n ron g ra n
l i, l i ię i d ie ć śc ó kic h d h
i ł. d
Ko Je nym z ta a rów złożo nyc
zosta sta ra s p o p rzez róż ne ofia ry a rowiz ny ws p ra
ks ięc ia ła d ógł być kla szto r w d h
W
p rzez ysława m
Ru a c .
ść ś
iejscowo i kla sztor nazwa no od i ie n ia jeg o założyc ie la Wła d ysławowe m . Po m ie rc i ks ięc ia
m
M
ła d
W ie iono kla d
ysława z m n nazwę szto ru na y.
ów s p rowa zo no z o p aRu
P ie rwszyc h kon n i k d Jęd Po Jęd kla
za ctwa w rzejowie p rzez op a ctwo w rzejowie sztor w
.
d h łą fra ki ie, k ó ił ię kla
t
o rym o nd z z reg o wywod z s sztor w
Ru a c utrzymywał cz ność z nc us m o p a ctwe m w M
Jęd
rzejowie
.
ów
ia d d ie h kon i k kże jes ko ntrowe rsyj na . rawd o p od o b ie p ie rwsze g ru py
Data p rzybyc o p rwszyc za n ta t P
n
Ru
ów ó ń
ko i k k h d ie m było p rzyg otowa n ie p o m ieszcze d la reszty ko nwe ntu, p rzybyły d d już
t
za n n ryc za a n o
,
Ru
ku . ń
12 5 5 W 1 2 58 ku d h już ieszcze wp rowa d ił ię konwe nt l ic zący za p ewne
w ro ro o p rzyg otowa nyc p o m z s
iej ic h i ko i d ia ko k
13 ów
p rzynaj m n m n z o p ate m g ru p ą nwe rsów. In n atę p rzybyc nwe ntu p rzes uwają na ro
1 2 6 1
.
ś
ku fu W
Do m e nt nd acyj ny wyd a ny p rzez ks ięc ia ład kre lał i i ieszył ię
ysława o p rawa p rzywi leje, ja ki m c s
kla sztor. la szto r był d iczej ks ięc ia , otrzym ał p rawo p o lowa n ia w o kol ic z nyc h
K
wyjęty s p od są own wład zy
la sa c h, p rawo d kła d ia nowyc h k, p rawo ko lo n izowa n ia , p rawo p rowa d ia ha nd lu i iosła .
o za a n wiose ze n rze m
ś śc
O kre lo no kże w p rzyb l iże n iu g ra n ice p os ia dło i kla sztornyc h S ięg ały o ne : m i le od i b trzy
ta trzy
.
Rac orza ,
i le i le
m od Koz
la i trzy m od G l iwic .
śc z
Pos ia dło i ie m s kie i leje na d ks ięc ia stały s ię p od stawą rozwój u g os p od a rczeg o
p rzywi a ne p rzez
ła kże l icz b ń d kla . 80 ku d były już le p ręż nym p od
ta W 12 ty
o p a ctwa a p owoła o noweg o szto ru ro y na
.
Ros Ru
ć
każd lęd b ia , że i ię d ia
ym wzg e m op a ctwe m og atym w p owoła n m ogły p rzyczyn s o p owsta n noweg o
,
Je ie l icy. O to ki lesław I.
o p a ctwa cyste rsów w m n p actwo ufu nd ował ks ią żę o p ols
Bo
ów
W h ie P io I 12 5 2 1 2 74) d ie kolo is i kład ie h
tra t
cza sa c p rwszeg o op ata p op rzez s p rowa za n n za a n nowyc

(
k ię l Dz nośc g os p od a rczą szto ru w o kres ie
iała l ią kla
wiose roz p oczął s m ate ria ny rozwój kla szto ru
.
ś iowiec ię ó i ką h był
łowo S isław b t. m o s pyc z
ród eł, czeg o p owod e m
ta n
red n za zajął s szczeg
Ry a nd M
b ie iszcze ie ic h b i b l io ki kla sztornej, a utor p ró b
te
p rawd o p od o n naja zd husytów i z n n p rzez n uje od two rzyć
h i Po były d
d
rozwój wszystkic g ałęz g os p od a rki o p actwa stawą rozwoju g os p od a rczeg o p rzywi leje na a ne
.
z

ks ięc ia ła d O ls kieg d ku ie d ia 2 1 d ie i ka ro ku . m u n i były
W 12 58 Im tety te
p rzez ysława p o o w o m e nc z n p a z rn
i i i kla kres ie ś iowiecza .
najsze rszym p rzywi leja m nad a nym sztorowi w o c ałeg o red n
ó kla kolo iza i loka l iza cję ws i ie iec ki
j
na p rawie n m m
,
Rozw g os p od a rczy szto ru na stę p ował p o p rzez : n cję
ks loa n ie z ie m i, czeg o p od stawą była g os p od a rka czynszowa , p o b ie ra n ie d ies ięc i
towa
e p z n z p od ległyc h
śc
kla sztorowi wiose k. Około 2 60 ku, ja k ie rd z i S b d kla szto ru w d h leżało jed ie
1 tw t,
ro e na
.
Ry a nd o Ru ac na
ń
h i ie ie k: j ków, hwałęc ice, b kowice, c iowa ksze, rze b ie , d
C Do osławice, Ja n Pog
z na nyc m n n wiose
Bo Ma Ru a
ó
Koz ie ls ka , S ica , S d Woszc zyce, W j Wie , Zwonowice . Dwie i ki i
ta n to oły, towa ś
n ne wios : uszowice
Bog
d ie kże leżały d kla szto ru . S iłę ro b
Zawa a , p rawd o p od ob n ta na kla ie konwe rs i,
o oczą w sztorze sta nowi l i n
lecz m n is i, naje m n icy i lud leż b d b kowej
ność za na zo owią za na o re nty od ro
.
ż ią kiej d h była kże l i, ic hod
Wa ną g ałęz g os p od a rki cyste rs w a c ta u p rawa ro wa rzywn two, owla ,
Ru
ś
W iowiecz u cyste rs i ia d l i 7
ryb ołówstwo red n rud zcy p os a młynów.
.
ść ie r. w ołac
Od XVI ku i lo d i kla d h W tym cza s 1 586 ) S d h
to
wie wz ra sta wia om ośc o szto rze w a c
Ru . (
śc na
iejscowo i leżą cej d kla szto ru z b ie hu że la za . b ieg ie m c za s u, w m ia rę d lszeg o
tę Z
m o ud owa no p rwszą a
ść
i lo h leżą h d kla kszała ię . W 1707 kla
rozwoju g os p od a rczeg o ut że laza na cyc o sztoru p owię s roku szto r
ć ó ów
ia d ię h W S icy cyste rs i ia d l i kop a l ię rud y że la za , zatrud n iają cą 8 i k i
ta n
p os ał już p ut że la za p os a n g rn
.
d d że laza w h h ied b kło rud y że laza w
K
osta rczają cą p rzez p ewie n cza s s u rowca o wytop u utac y za ra
.
icy, d ją l ic kic h ór. d ie h kła by
Sta n s p rowa za no z oko Ta rnows G W 17 17 ku Zawa z uta sz . Wyro
ro p owstała w
j h były lą ku, ks O d i i O
te uty s p rzed awa ne na c ałym s a nawet e p o rtowa ne p rzez p awę o Austr . p rócz teg o
Ś
kla sztor p os ia d h ied i, fa b d ku n ię, g o rze l ię, b ia ię . ija l i ż
te rud zcy
ał: utę m z rykę rutu, z
n rowa ry, wi n rn
Rozw
i i h i
cyste rs sze reg n nyc g ałęz p rze mysłu
.
ój ha lu i l ic był ia ię io l kla
twa p rzyczyną p od nosze n s p oz m u m ate ria neg o sztoru .
Rozw p rze mysłu, nd ro n
Jed k b h k, ó l ie XVII ku i tym iszcze ia , b ieże i
na c zęste naja zd y o cyc wojs szczeg n w wie zwią za ne z z n n g ra
kon b że kla ię icy
try ucje pła co ne najez
d z
co m p owod owały, często szto r z najd ował s na g ra n
wysokie
b kruc . a p owa ż kod kla szto r był żony w s ie rp n iu 1683 ku w zwią z ku z p rze m a rsze m
twa
a n ne sz y na ra ro
N
ó
k kr la na Sob ies kieg o, m i że naj b iej iowe kla ione i
Ja D I
wojs m o a rd z wa rtośc rzeczy szto rne zostały wywiez
kry Da sz y m ate ria ne p rzyn iosły kla sztorowi woj ny lą s kie . m uszo no kla szto r d
Z
te lsze kod l ś
u w rzeg u o
.
B
ó ńcze
ia kic h kon b i k kic h k j i ko ie ós
try ucj na rzecz wojs p rus . Po za n woje n 1742 ) ie p rzyn i ł
pła ce n wyso r. n
(
kla sztorowi u lg i, lecz p o nowne o b ią że n ia . b kla d ia i
Zo owią za no szto r o pła ce n p od atków "w wysokośc 50 %
c
ic h d hod ów utrzymywa n neg o statku na rze, za op atrze n wszystkic wiose w stra
ia jed Od ia h k że
swo oc
,
ia fa b ia iu i b d d ia
p oża rne, wyb ud owa n ryki d rutu, u p rawia n m o rw, tyto n awełny o ra z o p osa ze n p rzy
h b l icz h d h l i lu b ja kic h ko lwie k i h d XIX ku lą k
wszystkic p u nyc rog ac p n nyc rzew. Z p oczątkie m wie s został
Ś
la ka fra kie . ię ksze wyd atki kla szto ru zwią za ne były z założe n ie m w roku
W 1808
za ny p rzez wojs nc us
i la d la fra nc us kic h żołn ie rzy.
ta
sz p
O d iała l i był kże p owa ż ku l l i kowym . W 1744
ta tu
p rócz z nośc g os p od a rc zej kla sztor nym oś rod kie m ra nym na u
ó
ku ta G i ko l ki iu d la G lą ka . G i
ro p owstało m m na zju m z nwi kte m o wie m z nacze n całeg o rneg o s m nazju m
Ś
2 0 0 9 0 9 2 4 ttp : //www . r u d ko zi e l ka p l/H i i 4
to . tm
a s s r a

.
h h #
ów
d 18 16 ku . ią ię ie d h ięcy ucz n i ie lu
W teg tys W
p rzetrwało o ro c g u o okres u p rzewi nęło s p rzez n około wóc
.
ic h óz
iej ia l ka h ństwowyc około p ć ś
h, ię d ies ięc iu za
z n zaj m owało p n od p owied z ne sta nowis w u rzęd ac p a z
iło d d howneg o . G i to p rwszą sz ostę p ną młod z
było ie kołą d d la ieży
wstą p o sta n u uc m na zju m
kla iejszym okres ie is ie n ia kla szto ru n ie d iałała p rzy n i ża d koła p u b l icz
tn
p oza szto m ej . We wcześ n z m na sz
Do ie k ó h b d iłują h isa ć d izowa ie ko l ic d la
t twa
na mysły n ryc a aczy us cyc p rzyp cyste rso m z zo rg a n n sz n
.
Ru
z

d iec i lud i kiej, n ie m aj ą p op a rc ia w ródła c h
z nośc wiejs
.
ie le uwa g i tece
W l i i d h b i b l io . O ka zją d d ia ks iąże k były p od róże o p atów
p oświęca cyste rs w a c o s p rowa za n
Ru
d C i Ka i ły G l Jest i ku l i ks ią ż ki
tea tu
o ux na c orocz ne p e ne ra ne stwie rd zo ne, że cyste rs rud zcy p owa w
.
ie, l ie ks ięg oz b io ru na stę p owało kże d ię ki ko n n i kom wysyła nym
Wa tsa sse n . Po m naża n ta z za
orym o nd z w
M
isywa iu ks ią że k kla sztornym s kryp riu m . C ioweg o p rze b ia rud z kic h
to ałośc
na stud ia i p rze p n w ad a n
ów i b l io iwe kiej ławiu howało s ię z o kres u
ko is ię S b t. W tece Un rsytec we Wroc za c
rę p p odjął s
.
Ry a nd B
ś iowiec 57 ko is i 3 i ku na b Do teg o ol zyć trze a e z najd ują cy s w tece
ów n uły. d ic b kod ks ię b i b l io
red n za rę p
óz

kiej Zwett 1488 Z 4 ko isy
l, g d ie z na la zł s ię p rzed ro kie m . cza sów p n iej h hod
cyste rs w z szyc p oc zą : rę p
d XVI ku i d XVII ku, i ku b i b l io iwe kiej ławiu, d
7 tece Un rsytec we Wroc
wa z wie wa z wie n na ułów : c zte ry w wa
B
i b l io lą s kiej Katow tece na ri u m D howneg o w ie o raz ki l ka
tece icac h i jed i b l io Se m i
w w e n w uc
B B Nys
ów Ś ś ów
k W kop is z wie ku najwięcej ko ntrowe rsj i b ił kod ks p rzec howywa ny w
XIII
sta rod ru ród rę wz ud z e
.
i b l io n iwe rsytec kiej Wroc oz na czo ny syg natu rą I Q 160 i k d la i k
tece U ławiu, ów
we p rzewod n s p owied n

B
Su m m a d ion is d isc retio ne .
"
e co nfes

d ksy kiej b i b l io ki ku p owa ne, p rze p isywa ne i d tn
Ko e rud z te ią iowie koweg o is ie n ia
g rom a zo ne w c g u sześc
ku k ku la d kieg 18 10 ię ią ńs
te twa .
o p a ctwa na s se ryza cyj neg o ed yktu rzą u p rus o, w roku, stały s wła s nośc p a
d ie m p ełnom oc n i ka m isj i Se ku la ryza cyj nej u rzęd ują cej we ławiu C h i b i b l io ka rud z ka
Z Ko Wroc J te
a n usc ng a
. .
B
kła d ię 2 ku l0 1 2 tys ięcy ks ią że k. d tym lęd jed ie
18 1
s ała s w ro z

Ru y p od wzg e m ustę p owały yn
ks ięg oz b iorom d h kic h H i Krzeszowie . Już XIII ku d
wóc cyste rs o p a ctw w e n rykowie w wie y zaj m owały
Ru
ż iejsce h ic kórza ks iąże k.
tec
p owa ne m w n e s nej o p rawy
Ta k kla sztor rud z ki był ie l ko p otęg ą p od wzg lęd le
ty
więc n e m g os p od a rczym a wywa rł d uży wpływ na cały
,
lą s k ież d ied i ie ku l
tu ry.
równ w z z n
Ś
śc ne za
W 18 10 ku d kre m cesa rs ki d b ko ie l i kon ne zostały z se ku la ryzowa ne . 2 6
te
ro e m wszystkie o ra
ó
l is p a d t
to a 18 10 d kre se ku la ryza cyj ny został od czyta ny w rud z ki kla szto rze p rzez kr lews kieg o
roku e m
ów
kom isa rza m a i jeg o a d iu nta von i iu d kre klucze od ka s, a rc h iw ,
Ko ta W tte . Po od czyta n e tu zajęto
b i ia kie i ieczęc ie . m om e nc ie se ku la ryzacj i ko nwe nt cyste rs ki d h l iczył 3 2
W
od e ra no nsyg n op a c p w a c
Ru
ów ść ów roz p roszyła s p o o nyc wios c p ra cowa p rzeważ n w
k ię kszo za ko n n i k ię ko l icz h ka h, l i ie
W
czło n
.
ów
d d h W 18 14 d h b h było jeszcze za kon n i k
1 5
usz p a ste rstwie, c zęść p ozostała w a c roku w a c o ec nyc
,
Ru . Ru
śc
tym d h b i, h d la b i d kiej ko ioła . Os i, 3 5 d
ta tatn o p at
w wóc rac p ozostawionyc m o sług usz p a ste rs
Ru
IV G l b ie 1798 18 10) bywał d ie i i b Z 18 19 ku . W
p rze aż o swej ś m rc w c o rz u m a rł 16 l i p ca ro
.
Be rna rd a rz ( Ra
d i óz
iej był ię d h jeg b ł howa kryp ie ka l icy i
trzy n p n od s w ac o p og rze . Zosta p oc ny w c p m a ryj nej . Ostatn za
Ru
kon n i k ki d is 18 56 Ja h
Ta e usz We z m a rł 6 ia ro ku ja ko p ro b
cyste rs stycz n oszcz w nowica c

.
d kre ku la d b kla ie
tu
oc ą e se ryzacyj neg o wszystkie o ra szto rne p rzeszły na wła s ność osó b świec kic h . Z d n m
M
l l i 18 12 d b te ię ią ks ięc ia vo n H l W d iu 10 182 0 ku bjął
p ca roku o ra stały s wła s nośc esse n Ka sse n m aja ro o
.
ś
d iad ie h b ia i k d jeg ie i
te ob ra w p os a n ra W to r Am a eusz vo n H b Po o m rc w 1834 ku
esse n Rote n u rg ro
.
ks ięs ra c i b kie i d b kie to rowi von Ho he n lo he Wa ld b k ó
two o rs o ra cyste rs p rzyp adły Wi k t 1 5
e n u rg re m u
,
z

d ie i ka ro ku cesa rz ryd e ryk i l he l
1840 F W IV tytu
p a z rn m nad ał ł ks ięc ia .
Kla szto r, k ó ie iowyc h ja ko sz p i l, został w 182 0 ku s ied i b ks ią żą
t ta t
ry w cza s woje n wol nośc służył ro z ą
i b kic h i był ią b d iej św towe r s p owod owa ny p rzez ię
ia j ża Arm
Po
ra c o rs n ez p rze rwy aż d o c za s u rug woj ny
.
C iu roku p rawie całkowic ie z n iszczył b ia kla K tne p ró by
1945 i l ka kro
ze rwo ną w stycz n za ud owa n p o szto m e
.
la h h ie iosły ża d l O b ie za b ia
ta tatu . ec n ud owa n
re nowa cj i p od ej m owa ne w c p owoje n nyc n p rzyn neg o rez u
d kla b ieczo i d iecezję .
awneg o sztoru są za ez p ne od nawia ne p rzez
Ś
D Z I EJ E KO C I OA
A W R U DAC H
d b ie ja k śc św
Po o n wszystkie ko ioły cyste rsów, rud z ka ią ia d
tyn ed ykowa na została ajświętszej a ryi
N M
ńca ś
Pa n n ie Wn ie b ię j ia ki ko ie le p oc hod ko red n iowiecza . . Kutz ne r
te . tym śc
owz ajsta rsze wz m n o zą z
N M
śc
d ie b ko ioła na około ro k. d ie m S b ta ie tym
1300 Z
atuje p owsta n o ec neg o a n
.
Ry a nd p rwszy, cza sowy
śc ó ów
ko i ł był b d h la h iu ię ko ko i k
ta 12 55 1 2 58 Po wp rowad ze n s całeg o nwe ntu za n n
ud owa ny w ac w c
.
Ru
śc ć
iono d b b ko ioła . o konse kracja m iała m ie m iejsce w roku . S b t
Jeg 1303
p rzystą p o ud owy o ec neg o
.
Ry a nd
śc ó
łą czy u roczystośc i ko nse kra cyj ne z d d ks ięc ia rze mysława w ro ku . i ł
P 1303 Ko w
a rowiz ną oko na ną p rzez
d h jes b ie is ieją cą wówcza s w za ko n ie cyste rs ki konce p cją a rc h i k icz ną .
t tn te ton
m
Ru a c z ud owa ny zg od n z
ó
tu d ie ia j b tra i b b i k ó
tr te , t
a m y o czyn n z nawową azyl i ką z nse pte m czworo ocz nym p rez riu m p o reg o
M
b kac h ieszc zone są p a ry ka p l ic . p l ice zostały p rze ksz łco ne w o kres ie b ku . ią ia rud z ka
Ka ta tyn
o u m a ro
Św
śc
iosła te lą ka . sc he m at b ki, lo C la i ko ioła c h
tzw
p rze n na re n s u rg u nd z usta ny w rva ux, a często s p otyka ny w
Ś
kic h Sc he kle ie iu kła d i h
cyste rs w ało p olsce m at te n stos uje na s p n u p rzęseł tej sa m ej dług ośc w nawa c
.
M
h ki kła d był ha k d la h i k ńs kiej
Ta u p rzęseł c ra te rystyc z ny a rc te tu ry ro m a .
głównej i b ocz nyc
.
2 0 0 9 0 9 2 4 ttp : //www . r u d ko zi e l ka p l/H i i 5
to . tm
a s s r a

.
h h #
C ha ra k jes użyc ie d b icze ie ia ka ie ia d i i Poza tym i
te rystycz ne t
o ud owy cegły, a og ra n n użyc m n o m n m u m
.
ie l icz i ia i ńs kieg ki Z h ia
n nym p ozostałośc m stylu rom a o, kośc iół był b ud owa ny w stylu g otyc m na cz nyc z m n
.
d kona no d ie ro w o kres ie b ku, ro ko ko i i ie d he W ie
o op a ro e m p ryz m u, zg od n z uc m cza s u cza s rząd ów
.
śc ó
d Pos ta
An rzej a E la la l 648 1679 ) kla szto r, a kże ko i ł b
m a n ue p e cały zostały p rze ud owa ne
.
(
ku . te t We
P b 167 1 P i kie i h i k lc h io r m e r z
rze ud owę roz p oczęto w ro ra ca m rował ks ią zęco b is ku p a rc e
M Nysy.
Do 167 6 ku b kosz ła około s ied ięcy g u ld l 000 ieł
towa tys
ro ud owa e m e nów ceg p rzed stawiało wted y
(
ie b
wa rtość 24 g roszy) . W kośc ie le kla szto rnym wyb ud owa no os m ołta rzy, zafu nd owa no s re rny p a storał i
ięż ką , b ówc ił iejszą by
t
c s re rną m o nstra ncję, którą na stę p ca zes neg o o p ata p rzeto p na m n z p owod u z
ńczy op at
d ięża . ko ł ózef Wte y to p od wyższo no m u ry nawy głównej,
J I 1680 ku . d
użeg o c ru ud owę za w ro
B
ów
d h io d h kowym , roze b ie kla d icę, jej
a c g o ntowy za stą p no a c ra no stoją cą w og rod z szto rnym zwo n n a na
óre czte ry wieżycz p okryto ó
iejsc k j ki b lac hą . W 1700 ku d b h
t
m u wyb ud owa no nową ro o ud owa no c r
,
śc ć
ie ląd ko ioła . u kry wszystkie p owstałe w n
te
o rg a nowy. Te róż ne m od yfi kacje uje m n wpłynęły na wyg
By
śc ó la h
ice kowa ko i ł i W ta c 17 2 3 17 2 6
s p osó b róż n stylu, otyn no wewnątrz z zewnątrz wyb ud owa no na
.
śc
iowej ie ko ioła ka p l icę atki kiej 2 2 17 2 3 konse kra cja
p ołud n stro n ud owę roz p oczęto m aja roku, a
M Bos . B
ię 1 5 ia 2 6 ku, d l icą kryp .
17 tę
od była s wrześ n ro oko nał jej o p at Józef II ( 17 16 17 5 5 ) . Pod ka p wyb ud owa no
b ka l icy iosły 2 8 17 10, 5 Ka
Koszty ud owy p wyn ld i ha l le rza . p l ica z b la ie
g u e nów, 16 g roszy ud owa na na p n
śc śc na rożac śc n z najd uje s p ó
ką , kn ię jes ia ną p ołud n iową o ię h h ia ie j ię łko l is
ta ta t tyc W te ta
p rosto za m
.
b W lo h h ka l icy isze lowe, b ko lu i,
a syd a ołta rzowa za okrą g nyc na roża c p są czte ry n m usz o ra m owa ne m na m z
.
ów ó
i ha ioł G b la , ic hała i fała ora z ioła S ża , wyko na ne za p ewne p rzez J.
An tr
p osą g a m a rc n : a rie
M Ra
ię
Sc hu b F k kle ie iu ka l icy żą d św o rna rd a
teg
e rta res na s p n p p rzed stawia atkę a o rowa ną p rzez
. .
M Bo
ka b jes stiu kową ko rą , p od d iołki ńc Be
Wnę a syd y ujęta t ta trzymywa ną p rzez wa a n . W iu jes
t
zwie ze n g ru p a
iołków ka kn ięc iu a b kie n ko z g lo rią . d kie m z najd uje s ię G b ica 
a n z rtusze m a w za m syd y o ołę
,
Na okie n
ć
b ha ię o . Oł jes w stylu roko kowo kla sycystycz nym , by m oże p rzy ud z ia le J.
teg ta rz wyko na ny t
sym ol D uc
Św
Sc hu b ku l ie lo ie is ię kiej
tą
e rta ad ta b e rna u m w ra m ujętej g rią p rom n z najd uje s ob raz atki Bos kiej ud z
. .
N M
ówR
C ka l icy d ko kową i l ion
ałe wnętrze p ozd ob ione jest b og atą e ra cją stiu w p osta c wazo nów, m ed a z
z

korze b i, ka rtuszy i ko ka l icy hod la
t
pła s a m g zym sów. Stiu kową d e ra cja p oraz rzez
by i ołta rz p oc zą z
śc
178 5 1798 Ka p l ic a od ko ioła od d ie lona jes że laz ną kra , wyko na ną p rzez m is lusa rs kieg o z
t tą trza ś
z
.
ów fa
i b kra kla H Krata ta została za m na p rzez op ata J I
ty io óze w
Ra c o rza na wzór w szto rze w e n rykowie .
śc
ku . kowo od d ie lała o na część ko ioła , w k ó ór
1687 Począt t ię h kon
ro z rej z najd ował s c za ny od reszty
śc iu ka l icy żej ies io j
ko ioła p rzez naczonej d la wie rnyc h Po wyb ud owa n p atki p rze n no ą na ob ec ne
.
M Bo
śc
iejsce . kc ie b ka l icy 2 6 ia roku w ko ie le wyb uc hł
W tra ud owy p m a ryj nej, w nocy wrześ n 17 24
m p oża r, któ ry
ós śc
iszczył i i ł ię b k kla hy ko ioła , ka p l ic ,
z n całą wieżę p rze n s na główny ud yne szto rny. Wszystkie d a c
ń
b ku m iesz ka l i ieszcze g os p od a rs kic h krys ia , a rc h iwu m ,
t
ud yn neg o p o m s płonęły. Oca lały tyl ko : za
b i b l io ka i k j d d la kla sztoru sytuacj i l
te refe ta rz . W te tru nej
z p o m ocą m ate ria ną p rzybył ks ią żę
i b ko o ki, k ó kla l000 ld
t
ra c o rs p ols ry p rzez nac zył na od b ud owę szto ru s u m ę g u e nów. Wykorzystując
śc
fi ks ięc ia wyb ud owa no na zac hod iej ko ioła m a sywną d ic ę i fa sa d
na nsową p om oc n strom e zwo n n nową ę w
ńczo
b F tę 1790 ku . d ko n iec o wie ku uz u p ełn io no d ko ra cję
d ko Po teg
stylu a rokowym a sa ę u no w ro e
.
śc ó
ka i ko ioła . W ta m sta n śc p rzetrwał o XX ku . W la c h
te ki ie ko i ł d ta
sztu ryj ną wewnątrz na zewnątrz wie
ń
1930 1939 były i W iu ro ku w wyn i ku d iała woje n nyc h
1945
p rowad zone w n m p ra ce resta u racyj ne styc z n z
.
śc
ko ie le wyb uc hł le kons kcyj i ku kowy
tru ne, w wyn czeg o ru nął ś rod
w p oża r. N a ruszył o n główne e m e nty
ó
fi la r nawy, o ra z s kle p ie n ie nawy równej i łnoc nej nawy b kle ie ie d b i legło
te
p oc z nej . Ta kże s p n na p rez riu m u
iowe le iu . W tra p ra c rwators kic h, ja kie p n iej iły, ko ioła
kc ie konse óz
śc
częśc m u zawa n na stą p wnętrze
śc
d d d ie h ia kaz k la ta kże
o p rowa zo no o p rwotnej fo rmy, od b ito tyn ki ze wszystkic n, u ują c wąte ceg ny, a
h i k ńs ko g ką . P i i kie b Ks . E i l
te tu
a rc rę ro m a otyc raca m re nowa cyj nym rował ówczes ny p ro oszcz rad ca m
heod k. śc
T Jatze W 1950 ku w częśc iowo od b iszcze ia h ko ie le od p rawio no
o r ro ud owa nym p o z n n c woje n nym
ie św ta rwsze m sze św te od p rawia no p rzy ołta rz u w p ajświętszej a ryi n ny.
ię , ie ię ka l icy Pa
P
p rwszą m szę
N M