Geneza etyki w biznesie Moralność  to czym zajmuje się etyka. Nie ma witalna, na której gruntują się inne
Zwana etyką życia gospodarczego lub etyką definicji moralności. Można ją sobie stworzyć. wartości moralne (żeby być
biznesu. Idea tej dyscypliny przeszła z kręgu Moralność to pewien szczególny społeczny sprawiedliwym, trzeba żyć). Obecnie
kultury amerykańsko-brytyjskiej i termin ten po system normatywny. życie jest przedmiotem dyskusji np.
raz pierwszy zaistniał w języku angielskim eutanazja.
(Business Ethics) i póz
niej przybrał narodowe W życiu społecznym istnieją pewne powiązania d) Zdrowie
brzmienia np. niemiecki Wirtschaftsetik (Etyka zwane społecznymi systemami normatywnymi.
e) Godność  wartość o której się mówi,
gospodarcza) albo francuska Ethique des Jest ich kilka. Najistotniejsze to:
jeśli musimy komuś zrobić krzywdę
afformes (Etyka przedsiębiorstwa). Generalnie
" prawo,
np. na wojnie
etykę biznesu zwykło się precyzować jako
" religia,
f) Rozsądek/Rozwaga
szczególny przypadek etyki polegający na tym,
" moralność,
g) Prawda  jest to wartość moralna,
że jest to etyka stosowana (applied ethics) do
" obyczaje, gdy chcemy, żeby ludzie byli
menedżerstwa, decydentów ekonomicznych itp.
" zwyczaje, prawdomówni. Jest to wartość
poznawcza, gdy prawda jest
" moda
Etyka biznesu obejmuje 3 obszary. Wyraża się
przeciwieństwem fałszu. Jeśli
w 3 aspektach:
naukowiec popełni błąd to prawda
Moralność jest ostateczną osnową dzięki której
" Obszar teorii
jest wartością poznawczą, ale jeśli
coś czynimy a czegoś nie czynimy, ale jest to
" Etyka biznesu jako strategia
skłamie to jest to wartość moralna.
sfera dyskusyjna.
" Etyka biznesu jako praktyka
h) Zaufane/Sumienność/Odpowiedzial
Każdy obszar wynika z poprzedniego.
ność
Społeczny system normatywny zwany
i) Miłość
moralnością. Życie społeczne regulowane jest
Pomysł wyodrębnienia tej dziedziny zrodził się
j) Przyjaz
ń
różnymi normami, które można skwalifikować
w latach 80 w USA, gdyż nie dyskutuje się o
k) Odwaga
jako społeczne systemy normatywne. Wiodącą
wartościach i skutkach decyzji ekonomicznych.
l) Wierność
rolę w spajaniu ludzi w społeczeństwo pełni bez
wątpienia moralność. Jest to jadro wzajemnych
2. Normy/Dyrektywy/Reguły moralne
Etyka biznesu w obszarze teorii
międzyludzkich relacji. Jest to podłoże naszych
 przepisy ludzkiego działania,
W sferze teorii etyka biznesu jest próbą
zachowań. Każdy z systemów ma nauki, które
których celem jest ochrona wartości
określania swego miejsca w kulturze.
je bada:
moralnych np. nie zabijaj. Normy też
Odpowiada na pytania:  Czym ja jestem jako
" Prawo  prawoznawstwo (przede
są przez etyków klasyfikowane na 3
etyka? Jaki jest mój stosunek do praktyki
wszystkim), socjologia prawa,
typy:
biznesowo-menadżerskiej? Dlaczego
filozofia prawa itp.
powstałam? . Autorefleksja i jaki jest stosunek
1) Zakazy  formuły niosące słowo
" Religia  religioznawstwo
etyki w biznesie do innych dziedzin. W teorii
 nie
" Moralność  Etyka
etyka w biznesie próbuje siebie sprecyzować.
2) Nakazy  normy, które w swoim
" Obyczaje - Socjologia,
założeniu zawierają słowo
Kulturoznawstwo, Etnologia,
Etyka biznesu w obszarze strategii
 powinność ,  obowiązek np. twoim
Etnografia, Antropologia kulturowa
W obszarze strategii etyka biznesu próbuje
obowiązkiem jest działanie w taki
" Zwyczaje  j/w
sprecyzować dobry/właściwy/czysty biznes.
sposób
Co można nazwać biznesem, a co nie mimo, że
" Moda  j/w
3) Wymogi  zawierają określenia
działalność przynosi zysk np. kradzież i
 trzeba ,  należy
sprzedaż samochodu nie jest biznesem, ale jest
Każda z tych nauk stawia sobie pytania
czynnością opłacalną. Próbuje się wyjaśnić sens fundamentalne:  Co to jest prawo? ,  Kto je Normy różnie wpływają na naszą świadomość.
Człowiek jednoznacznie reaguje na słowo
słowa  biznes , żeby nie było nadużywane i
ustanawia? ,  Dlaczego obowiązuje? ,  Jakie
 nie . Z  nie się nie dyskutuje. Zakazy są
wykorzystane jako metafora. W tym obszarze
są rodzaje prawa? ,  Jakie są między nimi
ustanawiane, aby ich nie łamać i żeby chronić
wyodrębniły się 2 orientacje patrzenia na
zależności?., dogmaty religii, liczba ludności
określone wartości. Z kolei  obowiązek ,
biznes: Profitowa i prospołeczna. Dzisiaj
wyznających daną religię itp.
 powinność ,  należy nie jest tak restrykcyjne.
dużym powodzeniem cieszy się koncepcja  Just
Dlatego normy klasyfikowano na te 3 grupy.
business (Czysty biznes). Wszystkie teorie
Podstawowe pytanie etyki brzmi  Co to jest
Zasada moralna  najważniejsza norma, z
wypływają z założeń ekonomicznych.
moralność? . Mimo, że etyka ma 2500 lat, to
której wynikają inne normy. Stoi na czele
ciężko naukowcom dojść do definicji, która by
innych norm. Tak więc w szeregu norm jest
Etyka biznesu w obszarze praktyki
wszystkich zadowoliła. Najprostsza definicja to
W obszarze praktyki etyka wchodzi w dziesiątki taka, że moralność to społeczny system tylko 1 zasada np. różne normy w ruchu
drogowym, a wśród nich zasada ograniczonego
działań korporacji. Ma ona pokazywać, że
normatywny.
zaufania.
pewne działania czynią firmę zyskowniejszą.
Pytanie drugie:  Co się składa na moralność? :
Toczy się walka o to o można określić jako
3. Cnoty/Zalety moralne 
image firmy. Dotyczy praktyk
predyspozycje naszego charakteru,
Elementy składowe moralności
etycznobiznesowych.
które pozwalają nam realizować
1. Wartości moralne  często te
wartości moralne i dzięki którym
wartości mogą występować w innych
potrafimy zadośćuczynić normom
systemach i są nieco inaczej
Co oznacza etyka?
moralnym. Jeśli ktoś nie widzi
ujmowane:
ETYKA
wartości moralnych to cierpi na
a) pierwszą wartością na którą zwrócono
|
moralną ślepotę. Określając cnotę
MORALNOŚĆ uwagę była sprawiedliwość (już w V
stosujemy takie same zwroty jak przy
Etyka jest wiedzą o moralności. Jest refleksją w. p.n.e.).
wartość np.:
nad moralnością. Jest namysłem nad b) Wolność
1) Sprawiedliwość  ktoś kto ma
moralnością. Jest nauką o moralności.
zdolność do bycia sprawiedliwym,
c) Życie  nie wszyscy się z tym
zgadzają, uznając że jest to wartość
1
2) Godność  zdolność do nie deptania norm dać pierwszeństwo np. prawna czy praktyki zwanej wojną, a inaczej w obszarze
cudzej godności. moralna. Przykładowo, jeśli ubierzemy się medycyny. Kiedy medycyna lub wojna przetnie
3) Prawda - zdolność do mówienia wyzywająco zgodnie z modą to nie naruszymy się z życiem, to wartość zwana życiem i norma
prawdy prawa, ale pytanie jest czy taka osoba postrzega  nie zabijaj nabierze innego znaczenia w
4) Wierność  bycie wiernym wartości religijne. warunkach wojny i innego w sztuce lekarskiej.
Inaczej brzmi dla lekarza norma  nie zabijaj
4. Wzory osobowe i ideały moralne 
Praktyka  niż dla snajpera. W jakim stopniu ta norma
Ideały moralne to zbiory pewnych
Etyka biznesu jest etyką stosowaną (applied będzie imperatywna dla lekarza i żołnierza.
wyobrażonych cnót moralnych dość
ethics). Praktyka, wywodzi się z tradycji Wartość życia jest pobrana obróbce w etyce
abstrakcyjnie pojętych, ale
greckiej  practis . wojny np. zabija się wroga, ale czy dobija się
składających się na pewną całość.
Ludzka praktyka  szczególny rodzaj bezbronnego?.
Wzór osobowy  jakaś ściśle
czynności, które wywołują u nas chęć jej Praktyka: posługa kapłańska, wartość: zaufanie.
określona postać, ktoś kto jak
Idziemy do spowiedzi ze świadomością, że
sądzimy posiada szereg cech zwanych ocenienia.
Społeczne systemy normatywne: ksiądz nie powie nikomu innego swoich
moralnymi zaletami, miał mało
grzechów. W biznesie zaufanie do kontrahenta
" Prawo
moralnych wad, żył i czynił takie
jest inne.
" Religia
działania, które uznajemy za słuszne i
Analizę wartości, norm, cnót itd. dokonują etyki
" Moralność
chwalebne. Takie osoby są naszym
stosowane dla poszczególnych praktyk np. co
" Obyczaje
drogowskazem. Może to być postać
oznacza sprawiedliwość na wojnie, co w życiu
historycznie istniejąca np. Jan Paweł " Zwyczaje
rodzinnym, co w biznesie itd. Każdy z nas
II, Maria Curie-Skłodowska, Arnold
" Moda
uczestniczy w setkach praktyk. Etyka biznesu
Schwarzenegger lub fikcyjna np.
Schemat ten nie odzwierciedla istoty ludzkiego
tak jak każda inna etyka stosowana nie ma na
Doktor Judym, Siłaczka, legendarna
życia. Na te systemy nakładają się ludzkie
celu rzucania kłód biznesmenom, ale miała im
np. Zawisza Czarny, król Artur,
praktyki. Przenikają one we wszystkie systemy.
ułatwić życie (co ja jako biznesmen powinien
Tristan, albo osoby z innej sfery np.
Liczba ludzkich praktyk jest nieskończona.
rozumieć jako sprawiedliwość w biznesie itp.).
Prometeusz. Ideał moralny jest
Wszystkie działania człowieka mogą być
ostatecznym punktem odniesienia dla
określone jako praktyka np.:
Złożoność praktyk i etyk stosowanych
nas jak i dla wzorów osobowych.
" życie rodzinne. Każdy jest synem,
Każda z praktyk jest na tyle złożona że nie
Słowo ideał zakłada, że jest on
ojcem, wujkiem itp. Praktyka
wystarczy uproszczone jej zdefiniowanie np. w
nieosiągalny. Jest czymś do czego się
poddawana jest ocenie przez
medycynie są lekarze, pielęgniarki itp. Każda
dąży, ale nigdy nie jest realizowane.
społeczne systemy normatywne.
praktyka rozpada się na poszczególne typy np.
Np. wzorem jest Jan Paweł II, który
Życie rodzinne jest oceniane przez
praktyka lekarska, praktyka pielęgniarska,
uosabia ideał kapłaństwa. Percival
prawo, religię itp.
praktyka zawodu farmaceuty. Przyglądając się
uosabia ideał rycerstwa. Wzór
każdej etyce stosowanej, okazuje się, że etyka
" Inną praktyką jest życie seksualne
osobowy kieruje się ideałami
także rozpada się na mniej lub więcej tzw. etyk
które podlega wszelkim ocenom
moralnymi. Np. Wzorami są święci a
zawodowych (Professional ethics, etyka
moralnym, prawnym, religijnym itp.
ideałem jest Bóg. Wzór osobowy jest
kupca, etyka biznesmena, etyka zawodu
bliżej ideału moralnego, ale i tak jest
" Inną praktyką jest wojna i ona także
lekarza, etyka zawodu farmaceuty). Mogą
on dla nich nieosiągalny.
jest uwikłana w każdy system
wystąpić wątpliwości czy kupiec lub menadżer
5. Oceny moralne  porównujemy
normatywny.
to zawód.
wartość moralną z normą i z
" Sport też jest ciągle oceniany np.
człowiekiem i stwierdzamy, czy ktoś
Profesja a zawód
ocena sportowca, trenera.
tak postępując przestrzega pewne
Profesja (Profession) to ten typ zawodu, ktoś
" Polityka.
normy czy nie depcze pewnych
wymaga od ludzi, którzy go wykonują pewnych
" Massmedia
wartości. Sposoby oceny są różne.
cech charakteru, umiejętności. Lekarz to
Etyka próbuje oceny poklasyfikować:
" Medycyna .
profesja, gdyż nie chodzi tam tylko o wiedzę,
1) Oceny wyrażane wprost  wyraz
nie
ale także jest on  panem doktorem czyli osobą
" Biznes
mówią o kimś, że postąpił dobrze, czy budzącą nasze zaufanie. Niektóre zawody maja
Praktyki nie są ułożone obok, ale praktyki te
z
le statut profesji, gdyż zderzają się z wartościami
przeplatają się wzajemnie np. biznesmen
2) Oceny wrażane nie wprost  fundamentalnymi. Inna profesja to np. sędzia.
będący ojcem.
sugerujemy ocenę np. ktoś jest Profesje to zawody wyróżniające się od innych
złodziejem, to dla kogoś takie zawodów określanych w angielskim  trade
Praktyka i społeczne systemy normatywne
stwierdzenie jest negatywne, a dla (wykonanie czegoś wymagającego tylko
Co się dzieje z biznesem, kiedy ta praktyka
innego pozytywne zdolności manualnych). Tak więc zakłada się,
splata się z moralnością?. Czym on jest? Gdy
3) Ocena rzez intonację . że menadżer to nie jest zwykły zawód tylko
dana praktyka scala się z moralnością, to
profesja.
mówimy że dana etyka staje się etyką
6. Sankcje moralne - pozytywne
stosowaną. Np. etyka życia rodzinnego, etyka
(nagrody np. prestiż, kiedy ktoś staje
Sposoby uprawiania etyki
sportu, etyka życia seksualnego, etyka
się autorytetem albo wzorcem
Kiedy używamy słowa etyka to musimy zdać
massmediów. Kiedy biznes splata się z
osobowym), negatywne (kary np.
sobie sprawę, że etyka jest uprawiana na 2
moralnością, to mamy do czynienia z etyką
wykluczenie kogoś z grupy, wyrzuty
sposoby i w związku z czym na 2 sposoby
stosowaną zwaną etyka w biznesie. Etyka
sumienia)
uprawiana jest etyka w biznesie:
stosowana w medycynie stworzyła pierwszy
kodeks medyczny (Korpus Hipokratesa).
1. Etyka normatywna (etyka
Nie ma wyraz
nych różnić między normami
społecznymi. Musimy mieć na uwadze, że właściwa/filozoficzna) - Specyfika
Moralność ma pewne elementy składowe. Życie
każda z wartości może być postrzegana z etyki normatywnej polega na tym, że
ludzkie jest wartością, z tym że ta wartość
różnego punktu widzenia np. prawnego czy ta etyka chce zmieniać moralność,
będzie inaczej rozpoznawana w obszarze
religijnego. Musimy być świadomi, której z modyfikować ją, ulepszać. Ten typ
2
etyki będzie oferował nam określone się nim pomysł jak powinno wyglądać
" Roztropność
normy ( Stosujcie się do norm i gospodarowanie, żeby było arete. Ksenofont
" Sprawiedliwość
wartości, które wam mówimy ). pisze w tym dziele czym jest ekonomika. Jest to
" Męstwo
Etyka ta narodziła się w V w p.n.e. w nauka o gospodarstwie czyli nauka o
" Umiarkowanie (typowe dla Grecji).
Atenach i stworzył ją Sokrates  zarządzaniu majątkiem i domem. Jest to nauka
W XIII wieku święty Tomasz z Akwinu dodał
 Ojciec etyki . teoretyczno-praktyczna, gdyż uczy ona jak
jeszcze 3 cnoty:
zdobywać środki na utrzymanie, jak
2. Etyka opisowa (etyka
" Wiara
prawidłowo używać pieniędzy na handel,
deskryptywna) - narodziła się na
" Nadzieja
uprawę roli itd. Po drugie nauka ta pokazuje, że
przełomie wieku XIX i XX.
" Miłość
można w gospodarstwie wydać wiele pieniędzy
Narodziła się jako dziecko socjologii,
i mało osiągnąć. Można również przy
antropologii kultury i etnologii. Wg
Wiedza  Grecja
mniejszych środkach i nakładach mieć duże
socjologów próby stworzenia
Siła  Rzym
wyniki. Po trzecie: do zarządzania majątkiem
uniwersalnych kodeksów są
Miłość  Chrześcijaństwo
potrzebna jest wiedza oraz wola wyrażająca się
niemożliwe. Etyka opisowa ma za
w chęci do pracy oraz w trosce o utrzymanie
zadanie opisywanie moralności.
Prawa człowieka to prawa zakładające, że są
siły ciała i ducha. Są to uwagi dotyczące na
Etyka opisowa stara się określić
wartości uniwersalne, które trzeba chronić. Ti
czym polega gospodarowanie. Dalej Ksenofont
aktualny stan moralności w
był także pomysł Sokratesa.
pisze, że zgodnie z tematyką celem
społeczeństwie, nie starając się go
gospodarowania jest osiągnięcie nadwyżki czyli
zmieniać.
Słowo etyka jest dziełem Arystotelesa.
bogactwa i bogactwo samo w sobie nie jest
Obie etyki są sposobem dyskutowania o
złem, gdyż bogactwo odpowiednie zapewnia też
moralności w tym też o biznesie, gdy łączy się
Grecy mieli wyraz
ną wizję świata, gdzie żyli
odpowiednią pozycje obywatelowi. Ale
on z kwestią wartości moralnych.
Grecy i Barbarzyńcy (ci co nie są Grekami).
bogactwo może być złem, jeśli ktoś uzna, że
Obecnie można powiedzieć, że etyk
Grecy mieli 2 słowa tego typu:  Ksenos i
jest ono celem ostatecznym w życiu człowieka
normatywnych jest wiele, gdyż każdy człowiek
 Barbaros . Ksenos wg Greków to ktoś, kto
jako obywatela. Tymczasem celem ostatecznym
ma pomysł na posegregowanie wartości
mieszka w innym miejscu niż my tj. poza
jest pełnienie funkcji politycznych.Ekonomika
moralnych i ich ogarnięcie. Może ono
Grecją. Skoro mieszka gdzie indziej to wyznaje
poucza więc jak prowadzić dom, aby właściciel
pochodzić z różnych kręgów kulturowych.
inny etos czyli zwyczaj, obyczaj. Czasem ten
gospodarstwa miał możliwie dużo wolnego
obcy przybywa do Grecji i jeśli stosuje się
czasu i aby był mężem pięknym i dobrym. W
Narodziny etyki
obyczajów greckich to jest gościem. Jednakże
ekonomiki są 2 najszlachetniejsze zawody:
Etyka dzieli się na etykę normatywną i
jeśli przybysz chce zafundować swoje obyczaje
wojownik oraz rolnik. Są to bowiem ludzie
opisową.
nie bacząc na to gdzie jest to wtedy jest
silni, zdrowi i szlachetni, zawsze gotowi do
Korzenie etyki normatywni sięgają V w. p.n.e.
barbaros.
obrony kraju. Z kolei zawody techniczne
w Atenach Twórcą etyki jest Sokrates ( Ojciec
Etyka opisowa powstała na przełomie wieku
etyki ), ale nie nazwał jej jeszcze etyką. Tym co XIX/XX jako dyscyplina zrodzona z zamysłu osłabiają, tworzą ludzi niezdolnych do obrony
państwa i są to zajęcia godne pogardy.
zainspirowało Sokratesa było greckie słowo
socjologicznego/antropologicznego.
Ekonomika pokazuje co czynić z niewolnikami
ARETE. To słowo było używane w życiu
Socjologowie rzeki, że jedyne co możemy
by pracowali jak najwydajniej. Trzeba obudzić
codziennym przez greków. Współcześnie
sensownie uczynić z moralnością, to ją
w nich zainteresowanie pracą. Osiągamy to
tłumaczy się je jako  zaleta duchowa , a
opisywać a nie zmieniać.
przez nagradzanie bądz
karanie. Lepsze jest
starożytny grek rozumiał to słowo jako  takie
nagradzanie a nawet zapewnianie udziału w
jakie być powinno . Sokrates zwrócił uwagę na
Okazało się, że przedstawiciele jednej i drugiej
zysku przez niewolników. Dobrze pracujących
fakt zapytując  Co się stanie, jeśli słowo arete
etyki maja rację.
należy chwalić. W przypadkach wyjątkowych
zastosujemy do człowieka? . Jakie cnoty
szacunek im okazywać.Ekonomika uczy, że
powinny człowieka jako człowieka
Etyka normatywna i etyka opisowa schodzą się
identyfikować. Przepytując ateńczyków doszedł w etykę stosowaną. Jeśli chcemy zmieniać istnieje różnica między wartością wymienną a
użytkową np. instrument muzyczny ma dla
do wniosku, że gdy mówimy ARETE o
moralną świadomość, to musimy wcześniej
kupca tylko wartość wymienną, zaś dla muzyka
człowieku to mamy na myśli pewne szczególne
wiedzieć jaka ona jest.
wartość użytkową oraz sentymentalną.
cechy jego charakteru. T co Sokrates uznał za
Tymczasem pieniądz, złoto czy srebro mają
warunek ARETE człowieka to:
Etyka w biznesie jest przypadkiem etyki
zawsze wartość wymienną. Ostatecznie
1. Mądrość. Od człowieka wymagamy
stosowane i będzie ona zarówno etyka
ekonomika ukazuje, że pieniądze mają wartość
by był mądry (mądrość przychodzi z
normatywną jak i opisową, z tym, że przez
tylko wtedy, gdy się je umiejętnie wydaje.
wiedzy).
2500 lat namysł przed przedsiębiorczością był
Najgorszą zaś rzeczą jest kupować te
2. Roztropność
namysłem normatywnym.
przedmioty, które nas w końcu zrujnują.
3. Odwaga
Zasada 3E
4. Sprawiedliwość
Etyka w biznesie
Aby mówić o biznesie, musi on trzymać się
Są to 4 naczelne zalety, które powinnyśmy
Początki refleksji nad biznesem datuje się na
zasady 3E. Jeśli działalność nie trzyma się
wymagać od siebie nawzajem, bo to nas czyni
okres Sokratesa. Aby mówić o
zasady 3E to taka działalność przypomina
ludz
mi. Sokrates jako pierwszy wyodrębnił taki
przedsiębiorstwie trzeba było określić różne
biznes, ale nim nie jest. Te 3E to:
zbiór zalet i cnót. Od tamtego czasu ludzie ten
rzeczy:
" Ekonomiczność
skromny zakres poszerzali, modyfikowali i w
Oikos  gospodarstwo domowe
" Efektywność
związku z tym różnie on wygląda w różnych
Oikonomia  ekonomia
" Etyczność
koncepcjach etycznych, ale jądro Wmyślone
Oikonomikos  ekonomika
Sokratesa są niezmienione, gdyż w IV w. n.e.
Nomos  umowa (prawo przez nas stanowione)
zrodził się pomysł aby mówić o cnotach
Chrema  bogactwo
kardynalnych. Pojęcie to wprowadził święty
Plantos (Nomizmo) - pieniądz
Ambroży. One do dziś leżą w tradycji etyki
Pierwszym, który posłużył się słowem
chrześcijańskiej. Ambroży zaczerpnął z
oikonomikos i nazwał tak swoje dzieło był
Sokratesa tworząc taki zbiór jak:
Ksenofont będący uczniem Sokratesa. Pojawiły
3
etyczność  Dlaczego tu jesteśmy?  Bo wstaliśmy rano, swoją teorię ekonomi i życia
bo żyjemy, że jest prawo powszechnego społecznego sformułował opierając
E
ciążenia. się na zasadzie, że człowiek jest z
 Po co tu jesteśmy?  po to, żeby zdać natury egoistą. Hobbs wykorzystał
egzamin, skończyć licencjat. także w swojej pracy sentencję Plauta
Jest to dziwne zachowanie człowieka, gdyż tego  Homo homini lupus   Człowiek,
celu jeszcze nie ma w sensie materialnym tylko człowiekowi wilkiem . Ale też
E E
w formie idei i to odróżnia ludzi o zwierząt, człowiek jest istotą rozumną, a więc
ekonomiczność efektywność
gdyż mogą zmusić do działania dla celu, wg Hobbesa człowiek jest rozumnym
którego nie ma. egoistą. Egoizm oznacza, że człowiek
chce coś mieć, ale człowiek rozumny
Biznesem jest więc działalność, której cel jest świadomy, że nie tylko on jest
Ekonomiczność i efektywność to sfera wartości
polega na maksymalizacji wartości egoistą. W wyniku egoistycznych
ilościowych, a więc sfera wartości, których da
właścicielskiej w dłuższym przedziale czasu zapędów ludzi mamy do czynienia z
się wyrazić w liczbach. Etyczność natomiast to
będąca wynikiem sprzedaży towarów lub usług.  bellum omnium contra omnes czyli
sera wartości jakościowych, niemierzalnych w
Ten i tylko temu rodzajowi działalności  wojną wszystkich ze wszystkimi .
stopniu, w jakim dadzą się wymierzyć wartości
przysługuje nazwa biznes. Inne znaczenia w Rozumność człowieka mówi zatem
ilościowe. Autorką jednej ze współczesnej
jakich używa się słowa biznes to tylko  Muszę powstrzymać swój egoizm w
interpretacji zasady 3E jest angielska
znaczenia potoczne, pochodne od znaczenia imię własnego dobra . Hobbs
bizneswoman i wykładowca pani Elaine
właściwego. twierdzi, że dlatego ludzie ustanowili
Sternberg, która nazywa ją  Just business . W
społeczne systemy normatywne, aby
polskim tłumaczeniu określana jako  Czysty
Wartość właścicielska okiełznać swoje egoizmy, dzięki
biznes . Wg niej tylko to co jest działaniem
Wartość właścicielska - Jest to wartość czemu działają w sposób
czystym można nazywać biznesem. Biznes
wyrażona w jednostkach monetarnych, wartość cywilizowany. Hobbs nie wymaga od
nieczysty nie zasługuje na miano biznesu i nim
dywidend i innych przychodów oraz korzyści ludzi, żeby przestali być egoistami,
nie jest, Elaine wykłada tę zasadę stosując
tylko wymaga od nich zwykłej
powyższy trójkąt. Sternberg rozumuje kategorie lub strat jaki właściciel lub właściciele firmy
mogą osiągnąć w przyszłości, gdyby sprzedali przyzwoitości. Tam gdzie nie ma
czystego biznesu w następujący sposób:
swoje udziały lub gdyby firma została rozumności, jest wojna domowa.
sprzedana w całości. Tak pojęty biznes zakłada,
" Przestrzeganie reguły
Wg niej ekonomiczność i efektywność to sfera
że jest się właścicielem lub przynajmniej
sprawiedliwości dystrybutywnej.
cnót czyli zalet oraz norm prakseologicznych,
współudziałowcem danej firmy. Następnie
Reguła ta powiada, że każdy powinien
usprawniających biznesmena do działania
zakłada, że respektowane jest prawo własności,
otrzymać zapłatę czy też nagrodę
racjonalnego oraz skutecznego.
że trzeba brać pod uwagę działania
adekwatną do rzeczywistego wkładu
długookresowe a także, że konieczne, wręcz
swojej pracy, albo też wkładu innych
Prakseologiczny  prakseologia czyli nauka
niezbędne jest w biznesie zaufanie. Bez tych
dóbr. Zasadę sprawiedliwości
skutecznego działania. Współtwórcą tej nauki
warunków maksymalizacja wartości
dystrybutywnej wymyślił Arystoteles.
był Tadeusz Kotarbiński, autor książki  Traktat
właścicielskiej nie jest możliwa. Ale te warunki
o dobrej robocie .
(prawo własności, długookresowość, zaufanie)
Tylko taki biznes czyli biznes, który spełnia te
prowadzą nas już ku sferze zwanej etycznością
 3E ostatecznie jest biznesem właściwym,
Ekonomiczność
biznesu.
rzetelnym, czystym, sprawiedliwym czyli po
Słowo ekonomiczność odnosi się do przebiegu
prostu jest biznesem. Żadna inna działalność na
działania zwanego biznesem i oznacza ono
Etyczność
takie miano nie zasługuje. W dzisiejszych
sztukę, umiejętność gospodarowania i
Etyczność to sfera cnót, wartości i norm
warunkach bez trzeciego E trudno dokonać
zarządzania, a także sztuka oszczędności.
moralnych, także wzorów osobowych oraz
maksymalizacji wartości właścicielskiej.
Najogólniej mówiąc ekonomiczność to sztuka
ideałów, a więc wszystkiego tego, co usprawnia
racjonalnego czyli rozumnego wydatkowania
Etyka ARYSTOTELESA
środków materialnych i pieniężnych. Tak pojęta biznesmena do działania moralnie dobrego,
słusznego, pożądanego. Tak słowo etyczność
Twórcą etyki jest Sokrates, ale słowo to
ekonomiczność prowadzi nas ku efektywności.
odnosi się do tych warunków moralnych, które
wymyślił Arystoteles. Poświęcił on etyce 3
muszą być spełnione, aby biznes osiągał swój
wielkie dzieła:
Efektywność
cel (maksymalizowanie wartości
Słowo efektywność odnosi się do wyniku
" Etyka Wielka  nazwa może
właścicielskiej). Warunek etyczności głosi
działania zwanego biznesem czyli do jego
pochodzić prawdopodobnie od tego,
zatem, że koniecznymi elementami biznesu są
skutku. Innymi słowy biznes, aby był biznesem
iż dzieło to posiadało najwięcej
zachowania nie będące oszustwem, nie będące
musi być efektywny. Musi przynosić korzyść
rozdziałów, bądz
dlatego, iż jest to
kłamstwem, nie będące kradzieżą, nie będące
czyli zysk. W biznesie w szczególny sposób
cała reszta jaka pozostała po
zabójstwem, nie będące przymusem ani
daje znać o sobie rozumność człowieka jako
wydzieleniu Etyki Nikomachejskiej i
gwałtem fizycznym, nie będące stepowaniem
istoty z natury działającej celowo. W IV w.
Eudemejskiej i ta reszta jest ponoć
nielegalnym w najszerszym tego słowa
p.n.e. Arystoteles stwierdził, że każdy z nas jest
najważniejsza, najwyższa. Ale to
znaczeniu. Chodzi o 2 rzeczy:
 zoom logon echo czyli  istotą rozumem
tylko hipotezy.
" Zwykła przyzwoitość  rzetelność i
obnażoną . Grecy twierdzili, że rozumność
" Etyka Nikomachejska  nazwa
uczciwość oraz brak przemocy i
miałaby się przejawiać tym, że człowiek
pochodzi wg hipotezy z greckiego
legalność. Sternberg sięgnęła do
posiada mowę, a zwierzę język. Język polega na
imienia Nikomech. Tak na imię miał
teorii, którą w wieku XVII
zdolności przekazania prostszych informacji
ojciec i syn Arystotelesa.
sformułował angielski myśliciel
typu:  jeść, pić, uciekać a człowiek używa
Prawdopodobnie oznacza to
Thomas Hobbes, autor słynnego
mowy do dyskutowania. Rozumność polega na
dedykację jednemu z nich. Inna
dzieła  Lewiatan . Uważa się, że jest
tym, że człowiek potrafi działać orientując się
wersja tłumaczy, że Nikomech-syn
to pierwsze dzieło, w którym pojawiły
na telos czyli cel. Człowiek działa teologicznie.
zebrał notatki swego ojca i je spisał.
się pomysły na system liberalny. On
4
nastała kultura języka łacińskiego, to zachowała teologicznego, Gracjana jednakże była ona
" Etyka Eudemejska  od imienia
on słowo etyka, ale na słowie ethos wykroiła znana już w II wieku.
Eudemosa, który był uczniem
osobną nazwę:  mos moris  Obyczaj- Tempus donum dei est, inde vendi non potest
Arystotelesa. Kwestią sporną jest czy
zwyczaj po czym z tych słów wykroiło się  czas jest darem Boga, nie może więc być
ten uczeń zebrał prace Arystotelesa
słowo  Moralis czyli wg łaciny  zgodnie z sprzedawany (św. Augustyn)
czy tylko jest to dedykacja.
obyczajem , ale my dzisiaj rozumiemy to jako
" Generalnie geneza nazw jest
 moralność . Te formuły dalej dają znać o sobie. Okres
nieznana.
średniowiecza to V  XIV wiek naszej ery. Przy
Klasyfikacja nauk wg Arystotelesa czym określenie  ery ciemnoty nie oznacza
Arystoteles dokonał pierwszej klasyfikacji nauk wcale okresu zacofania, ale okresu względnego
twierdząc, że należy je podzielić na 3 typy: spokoju.
Geneza słowa  Etyka
" Nauki teoretyczne  uczą nas jak
Pytanie brzmi skąd Arystoteles wziął nazwę
Komunizm konsumpcyjny
myśleć o świecie w sposób właściwy
 Etyka . Wg mądrych książek słowo etyka
Od wieku II do IV w mentalności
1. Fizyka
pochodzi od  ethos czyli obyczaj.
chrześcijańskiej dominowała idea komunizmu
2. Matematyka
Prawdopodobnie Arystoteles wykuł to słowo
konsumpcyjnego. Jego podstawowe tezy to:
korzystając ze słowa  ethos . Grecy mieli w
3. Metafizyka  nauka
1. Ubóstwo jest warunkiem zbawienia 
swoim słowniku wiele słów, które były  ethos
wyjaśniająca znaczenie
tylko biedny będzie zbawiony
w tym dwa spośród nich, które prawdopodobnie
podstawowych terminów.
2. Ubóstwo jest miłe Bogu
natchnęły Arystotelesa.
3. Wg prawa natury wszystko należy do
" Nauki pojetyczne  uczą nas jak się
" ęthos
wszystkich
wytwarza rzeczy ( poisis 
" 
thos
4. Własność prywatna powstała dopiero
wytwarzanie) a także jak je
Grecy mieli przynajmniej te 2 słowa w użyciu.
w skutek grzechu pierworodnego i
wytworzyć, aby były piękne.
jest utrzymywana tylko ludzkimi
" Nauki praktyczne  uczą nas jak
Ęthos
prawami
Słowo ęthos oznaczało  właściwa miara postępować dobrze.
5. Najlepiej, aby bogacz rozdał
każdej rzeczy tzn. porządek np. ęthos to
1) Polityka  wiedza o państwie, władzy
wszystko co ma biednym
wykład w auli, gdzie wszystko (krzesła, tablice,
i prawie, wymyślona przez
Taki sposób myślenia był łatwy do
mównica) i wszyscy (studenci, wykładowca)
Arystotelesa w dziele o tym samym
przewidzenia, gdyż chrześcijanie to w
tworząuporządkowaną całość (studenci siedzą
tytule.
większości biedni niewolnicy rzymscy. Jak
w ławkach i słuchają wykładowcy stojącego
widać podstawą tej teorii była przede
2) Etyka  nauka o obyczajach,
naprzeciwko nim przy mikrofonie i tablicy).
wszystkim sentencja św. Mateusza.
zwyczajach i właściwym ludzkim
Drugie znaczenie oznacza  przyzwyczajenie
postępowaniu
np. Prof. Zdybel ma takie przyzwyczajenie, że
Zbawienie bogacza wg Klemensa
3) Ekonomika  nauka o
jak mówi to ma ręce splecione za plecami.
Aleksandryjskiego
gospodarowaniu. Jako pierwszy tego
Już na przełomie II i III wieku jeden z

thos pojęcia użył Ksenofont a Arystoteles
największych teologów chrześcijańskich 
Ten 
thos mówi generalnie o czyimś wnętrzu, je rozbudował odróżniając
Klemens Aleksandryjski, napisał dzieło pt.
w odróżnieniu od ęthos, który oznaczał coś co Ekonomikę od Ekonomi.
 Który człowiek bogaty może być zbawiony .
znajdowało się na zewnątrz człowieka. Słowo
Stawia on tezę, że bogacze też, ale pod

thos oznacza  Skłonność do czegoś . Drugie Nauki te tworzą jedność (Polityka wiąże się z
pewnymi warunkami mogą być zbawieni. Te
znaczenie to jest to znaczenie sformułowane gospodarnością i etyką). Nie można tych 3 nauk warunki czy raczej tezy Klemensa to:
przez Arystotelesa czyli  obyczaje, zwyczaje i odłączyć od siebie. Dopiero gdy istnieje
" Ludzie bogaci też dostąpią zbawienia,
przyzwyczajenia tak zakorzenione w duszy jednomyślność w myśleniu o państwie, prawie,
ale tylko wtedy, jeśli będą posłuszni
człowieka, że stały się jego drugą naturą. Wg moralności i gospodarce to wtedy jest szansa,
przykazaniom
Arystotelesa człowiek ma 2 natury: że osiągniemy dobro wspólne.
" Chrystus nie wymagał przecież, aby
" Człowiek jest istotą rozumną i
pozbywać się swego bogactwa, lecz
Dzięki Arystotelesowi i jego klasyfikacji ludzie
rozumność jest jego naturą, która
aby pozbywać się nadmiernego
odróżnia go od zwierzęcia, rośliny itp. uznają że najważniejsze wartości to prawda,
przywiązania do bogactwa czyli nie
dobro i piękno. Problem tkwi w tym, co jest
Dlatego, że człowiek jest istotą
być chciwym.
ważniejsze. W polityce i gospodarce raczej
rozumną, może mieć drugą naturę.
" Bogactwo nie jest złem. Zły może być
lepsze jest dobro niż prawda.
" Tylko człowiek poprzez zwyczaje,
tyko sposób jego zdobycia oraz
które wchłania, przekształca, potrafi
sposób jego spożytkowania.
się zmieniać. Jeżeli się przyzwyczai
" Bogactwo jest pożyteczne, jeśli służy
Bogactwo i biznes a chrześcijaństwo
do czegoś złego, to staje się on gorszy
sprawiedliwości, czyli służy
Stosunek chrześcijaństwa do bogactwa zmieniał
w sensie moralnym. Człowieka
pomaganiu bliz
niemu co wiąże się z
się na przestrzeni wieków. Przedstawiony okres
można kształtować na lepszego lub
miłosierdziem, ale też i
to okres od II do XIII wieku n.e.
gorszego w sensie moralnym.
umiarkowanym. Ma to pobudzać
Stosunek chrześcijaństwa do biznesu w okresie
Etyka powstała właśnie jako etyka o tym 
thos
potrzebującego do działania a nie d
od II-XIII wieku określały 3 formuły:
jako o kształtowaniu ludzkich charakterów.
zaspokajania tylko jego potrzeb.
A
atwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho
Problem w jak sposób ludzie stają się z
li, jak
" Nie do pomylenia jest więc taki stan,
igielne niż bogatemu wejść do królestwa
dobrzy i co zrobić, żeby byli dobrzy stał się
w którym wszyscy byliby biedni,
niebieskiego - ewangelia wg św. Mateusza
podstawowym problemem etyki. Tak się
albowiem wówczas nikt nikomu nie
Lege naturae omnia sunt omnibus communia
złożyło, że dzisiaj istnieje słowo etyka i etos.
mógłby pomóc.
 wedle prawa natury wszystko należy do
Dzisiaj etos znaczy sposób zachowania danej
wszystkich  formuła ta w tej formie pojawiła
grupy społecznej np. etos studencki, etos
Klemens Aleksandryjski podważa interpretację
się w wieku XI i jest autorstwa twórcy prawa
Solidarności, etos chrześcijański itp. Gdy
sentencji św. Mateusza, która była podstawą
5
komunizmu konsumpcyjnego. Formuła 1. Służy, aby udzielać pomocy tym,
" Biblii
Mateusza wg niego jest tylko metaforą, gdyż w którzy jej nie mają
" De Civitate Dei ( Państwo Boże ) 
mieście, w którym żył Mateusz była brama o 2. Stanowi istotę samej gospodarki i jest
Św. Augustyna
nazwie  Ucho igielnie , która nie była wąska podstawą społecznej produkcji, gdyż:
"  Timajos  dialog Platona
tylko niska i trzeba było bić wielbłądy po a) Widzimy, że ludzie pracują lepiej dla
Każdy uczony w okresie Średniowiecza znał
nogach, żeby się pochyliły, żeby wejść do siebie niż dla innych, bo przy
przez te 8 wieków te teksty. Były one
miasta. A więc wielbłąd jednak będzie mógł do wspólnocie dóbr nie ma motywacji do
podwaliną chrześcijaństwa przez ten okres. W
miasta, ale na kolanach. Tak samo z bogaczem, wydajniejszej pracy.
dziele swym Augustyn pisze, że Bóg stworzył
który wejdzie do Królestwa Niebieskiego jeśli b) Własność prywatna stanowi
wszystko, w tym czas i wszystko istnieje tylko
się ukorzy w obliczu Boga a nie będzie dumny możliwość racjonalnego podziału
dlatego, że istnieje w czasie. Czyli największym
ze swego bogactwa. Taką rzecz dostrzegł funkcji i podziału pracy, gdy
darem Boga dla świata jest czas. Bóg najpierw
Klemens w stwierdzeniu Mateusza. tymczasem w komunizmie panuje
stworzył czas, potem w czasie umieścił Ziemię,
nieład w związku z brakiem
gwiazdy itd. Każde stworzenie dziękuje Bogu
Ubóstwo wg Biblii hierarchii, funkcji i stanowisk.
za to, że dał mu czas jako okres życia. Niestety
Często w kościele słyszy się:  Błogosławieni c) Własność prywatna służy
niektórzy udzie z
le pojęli czas i nim handlują
ubodzy duchem, albowiem im jest bliższe społecznemu pokojowi, zaś
czyli kradną Bogu to co najważniejsze.
Królestwo Niebieskie . A dlaczego bogaci komunizm prowadzi do sporów i
Najgorszą rzeczą jest lichwa. Jest ona totalnym
duchem nie? Podważenie tej sentencji jest waśni na temat kro ma używać dóbr.
grzechem, gdyż tu w sposób ewidentny zarabia
podobne jak podważenie sentencji św.
" Własność jest darem Boga i człowiek
się na czasie. A więc bankierstwo i inne
Mateusza przez Klemensa Aleksandryjskiego.
ma prawo do jej posiadania, ale
podobne zawody stały się moralnie podejrzane.
Konwencja biblijna wyróżnia bowiem 2 typy
żaden posiadacz nie ma prawa do jej
ubóstwa:
zużycia i nadużycia
W tym czasie teologia chrześcijańska uznała, że
" W sensie materialnym  nie
skoro lichwa jest grzechem to powinien się tym
Teologia św. Tomasza odrzuca  Prawo zużycia
posiadanie dóbr materialnych
zając naród, który już jest narodem straconym,
i nadużycia , jakie było stosowane w czasach
pogrążonym w grzechu poprzez zabicie
" W sensie duchownym  ubóstwo
Chrystusa i nic mu nie pomoże. W wyniku tego, starożytnego Rzymu, także przez wczesnych
duchowne rozbija się na 2 typy
chrześcijan propagujących komunizm
po wpływem wręcz nakazu chrześcijańskiego,
ubóstw:
konsumpcyjny.
papieskiego lichwę zaczęli przejmować Żydzi.
1. Ubóstwo moralne  taki człowiek to
Wg Tomasza chrześcijanin ma obowiązek:
człowiek, który wg Klemensa nie
ŚW. TOMASZ
1. Dzielenia się nadwyżką dochodów z
przywiązuje większej uwagi do
W XIII wieku pojawia się Św. Tomasz, który
ludz
mi, którzy tego potrzebują.
swoich dóbr materialnych. Jeżeli są
pisze dzieło  Suma Teologiczna . Jest to
dobra to dobrze, jak ich nie ma to
2. Człowiek znajdujący się w skrajnej
najważniejsze dzieło chrześcijańskie. Dzieło to
trudno. Jeśli nie mam jakiś dóbr to
potrzebie i któremu nikt nie pomaga
zmienia stosunek ówczesnego chrześcijaństwa
dobrze, a jak je mam to nie chce mieć
może wziąć dobro będące własnością
do bogactwa w sposób diametralny. Kiedy
więcej. To obojętność wobec dóbr
innych (to nie jest kradzież)
Tomasz napisał swoje dzieło to przez następne
materialnych, zarówno tych które
6 wieków trwała potężna dyskusja, który z
3.  Dlatego wg nas chrześcijan istnieje
posiadam i nie posiadam.
myślicieli jest ważniejszy  Augustyn czy
bezwzględny obowiązek dawania
2. Ubóstwo religijne  człowiek uznaje
Tomasz. Dopiero w roku 1879 papież Leon
jałmużny, aby nikt nie był w skrajnej
swoją niedoskonałość, nicość, XIII ogłosił, że od tego momentu kościół
potrzebie i nie musiał nikomu nic
bezsilność, przemijalność w obliczu rzymskokatolicki będzie wykładał swoją naukę
zabierać.
Boga. Wszystko co stało się dobrze to
zgodnie z nauką Św. Tomasza. I teraz to, co my
4. Obowiązek ten wynika z prawa
z łaski Boga, a wszystko co złe to z traktujemy jako odwieczne fakty katolickie, w
własności
mojej winy. rezultacie jest wykładnią w duchu Św.
5. Kto nie daje jałmużny ten grzeszy
Ludzie ubodzy duchem to właśnie tacy ludzie, Tomasza. Dzisiaj cała nauka społeczna kościoła
6. Kościół jest instytucją służącą między
którzy są obojętni wobec bogactwa a to co im opiera się na św. Tomaszu. Główne tezy
innymi pomocą biednym.
się dobrego stało uznają za łaskę bożą. Nie będą
Tomaszowe:
oni zabiegać o więcej.
Św. Tomasz wprowadził do języka słowo
" Własność jest nadana człowiekowi
Charytatywność od słowa  Caritas
przez Opatrzność (Bóg Stworzyciel
ŚW. AUGUSTYN
oznaczające:  Miłość ale też  Ubóstwo ,
to Bóg, który stworzył świat a Bóg-
Autorem formuły Tempus donum dei est,
 Niedostatek ,  Biedę ,  Drożyznę a więc
Opatrzność to Bóg, który
inde vendi non potest jest św. Augustyn żyjący
słowo Charitativus to jest  opiekowanie się
podtrzymuje świat w istnieniu,
na przełomie IV i V wieku naszej ery. Jest to
kimś ,  oddawanie mu szacunku ,
obserwuje go itd.)
jeden z 2 największych myślicieli
 umiłowanie , ale w sensie pomagania w
" Wbrew temu co głosili pierwsi
chrześcijańskich. Św. Augustyn zamyka
potrzebie.
chrześcijanie, nigdy nie istniał jakiś
Starożytność i otwiera Średniowiecze a św.
pierwotny stan, w którym
Tomasz żyjący w XIV wieku zamyka
Odrodzenie i jego rozważania odnośnie
panowałaby wspólnota dóbr
Średniowiecze. Są to 2 najważniejsi myśliciele
godnego życia
" Nieprawda, że własność jest złem.
chrześcijańscy okresu Średniowiecza.
Florencja, LEONE BATTISTA ALBERTI,
Własność nie powstała w wyniku
Uomo universale
grzechu pierworodnego.
Formuła św. Augusta wiąże się z jego
Odrodzenie to epoka przepadająca na wiek
" Własność jest prawem przyrodzonym
największym dziełem, które stało się póz
niej
XIV, XV i XVI. Przedmiotem wykładu będzie
człowieka. Jest zgodna z prawem
podstawą do wyobrażenia chrześcijaństwa na
Florencja  jedno z włoskich miast, które
natury
temat kim jest Bóg, czym jest dobro, czym jest
wówczas się bogaciły za sprawą głównie
" Własność jest instytucją konieczną
zło, jaki jest sens życia itd. Przez następne 8
handlu. Symbolem zmian w Odrodzeniu co do
albowiem:
wieków tj. od V do XIII wieku wszyscy mędrcy
bogacenia się jest Florencja, którą znany
Średniowiecza opierali się na 3 dziełach:
6
niemiecki socjolog Werner Sombart nazwał zło, człowiek itd.) a pojęcie vita siła, odwaga, przedsiębiorczość).
 Betlejem kapitalizmu . Stwierdził on, że contemplativa oznaczało rozmyślania Ludzie odrodzenia rzekli, że jednak
kapitalizm i jego etyka zaczęły rodzić się w o rzeczach najważniejszych dla trzeba być kowalem swojego losu.
wieku XIV i XV we Florencji. Tam też zaczęła człowieka (Bóg, dusza, zbawienie, Fatum ma wpływ na nasze w życie w
się rodzić tzw. moralność mieszczańska, którą grzech czyli rzeczy ostateczne). taki sposób, że ludzie rodzą się różni:
uważa się za istotę etyki kapitalizmu. [Eshata  ostateczny; eschatologia  silniejsi, mądrzejsi, bardziej lub mniej
Symbolem zmian był Leone Battista Alberti. nauka o rzeczach ostatecznych] Więc utalentowani, ale przede wszystkim
Floreńczycy jako pierwsi wymyślili słowo, kontemplacja oznaczało rozmyślanie moje życie zależy od mojego Virtus
którym określili Albertiego  Uomo universale nad rzeczami ostatecznymi. czyli od mojego zaangażowania,
czyli  człowiek wszechstronny . Albert był ciężkiej pracy, wkładu itd.
" Bios practicos  Vita activa (łac.
inżynierem, poetą, pisarzem, sportowcem itd.
Życie aktywne)  takie życie
Był postacią, która zadziwiała wszystkich. Życie kupca wobec życia kościoła
prowadził kupiec, rycerz, ktokolwiek
Alberti to Uomo uniwersale. Wszystko potrafi
zajmujący się sprawami codzienności, Spór między czasem kościoła a czasem kupca
itd. Póz
niej to stwierdzenie rozeszło się po całej nie został przez Odrodzenie rozstrzygnięty.
rolnik, rzemieślnik itd.
Italii i zaczęto nim określać ludzi wybitnych.
W wiekach średnich uznano, że ważniejsze jest Ludzie odrodzenia uznali, że kupiec jest coś
Dzisiaj znamy to określenie jako  człowiek winny Bogu. We Florencji i innych bogatych
Vita contemplativa. Głównie takie życie
renesansu . Generalnie Leonardo Da Vinci stał miastach włoskich pojawił się trend mecenatu.
prowadzili mnisi zamknięci w klasztorach. Jest
się symbolem Renesansu, ale on sam uważał, iż Mecenaty te były  pieniędzmi
to życie najważniejsze ponieważ poświęcone
jest nikim wobec Albertiego. zadośćuczyniającymi . Kupiec bogaty
najważniejszym rzeczom.
dochodził do wniosku, że za mało czasu
Styl życia godny człowieka na przestrzeni poświęcił nad rozważaniem nadrzeczami
Styl życia godny człowieka wg ludzi
wieków ostatecznymi, a większość czasu spędził na
Odrodzenia
Starożytna Grecja osiąganiu zysku. W związku z tym niech te
Odrodzenie spór grecki, rzymski i katolicki też
Odrodzenie różniło się od Średniowiecza tym pieniądze wrócą do Boga poprzez przekazanie
przejęło tylko rozwiązało go na swój sposób. I
że Odrodzenie było powrotem do Antyku, w ich na sztukę itd. Całe życie kupiec był
tacy ludzie jak Alberti określili to w ten sposób:
takim sensie, że Odrodzenie pochwyciło spór zabiegany i skoro już jest bogaty to powinien
 Jest sposób życia kontemplacyjny i jest on
trwający jeszcze od czasów Starożytnych część tych pieniędzy przeznaczyć Bogu i wtedy
zacny. Jest styl życia aktywny i dobrze, ale
polegający na tym, że Grecy bardzo zawzięcie Bóg będzie dla mnie łaskawszy. Jest to spłata
nastały takie czasy, że wzorem powinien być
dyskutowali w wieku V p.n.e., jaki styl życia długu wobec Boga, któremu ukradłem czas.
człowiek wiodący życie mieszane (Vita mixta)
jest najbardziej godny człowieka. Grecy ukuli 2 Wszystkie problemy Średniowiecza i
czyli zarówno życie myśliciela i życia
kategorie symbolizujące 2 godne style życia: Odrodzenia dają teraz znać o sobie.
człowieka zdolnego w innych sferach np.
1. Bios theoreticos (gr. Życie
kupca, polityka, artysty. W sensie
Charakterystyka charytatywności (powrót
teoretyczne)  życie badacza.
teoretycznych rozstrzygnięć w Odrodzeniu nie
do wykładu poprzedniego)
Wszyscy twórcy podstaw
nastąpił jakiś rozkwit taki jak w inżynierii czy
współczesnej nauki zachodniej tak
sztuce. Alberti był symbolem życia mieszanego. Motorem charytatywności jest  Homo Imago
Dei - Człowiek na podobieństwo Boga. Tzn.,
żyli np. Tales, Platon, Pitagoras itd.
Stwierdzenie o życiu mieszanym podniosło do
iż miłość-Caritas oznacza miłość do osoby jako
rangi wartościowej życie człowieka biznesu np.
2. Bios practicos (gr. Życie praktyczne)
kupca, bankiera, które w czasach Średniowiecza dzieła bożego, gdyż jest to dzieło szczególne.
 czyli życie poświęcone sprawom
Człowiek jest osobą czyli dziełem szczególnym,
było pogardzane.
państwowym, sprawom rodziny.
gdyż posiada świadomość i wolę. Jest to miłość
Spór o to, który z tych stylów życia jest
do drugiego człowieka za pośrednictwem Boga.
Rzeczy decydujące o życiowym powodzeniu
godniejszy został w Grecji rozstrzygnięty, gdyż
Odrodzenie wprowadziło do naszego sposobu
Grecy uznali, że ba style życia są tak samo
Moralność mieszczańska
myślenia pewien problem i jednocześnie go
godne i ważne.
Moralność mieszczańska  to pewien zespół
rozstrzygnął. Otóż tradycja kultury Morza
norm moralnych, wartości moralnych, wzorów
Śródziemnego była uwikłana w problem:  Od
Starożytny Rzym
osobowych oraz ideałów moralnych które są
czego zależy moje życiowe powodzenie?
Kultura rzymska, która przejęła kulturę grecką
typowe dla klasy mieszczańskiej w różnych
Dlaczego innym się wiedzie lepiej a innym
w dużej mierze ten spór przechowała i też go
środowiskach europejskich. Moralność ta
gorzej?. Od czego zależy moa fortuna?
nie rozstrzygnęła, aczkolwiek z lekkim
zaczęła się kształtować w wieku XIV i XV,
Fortuna (łac.)  los, szczęście, powodzenie,
naciskiem na bios practicos. Życie polityka,
rozwinęła się w pełni w wieku XIX i w dalszym
bogactwo, stanowisko, położenie, majątek
żołnierza itd. w Rzymie było ważniejsze, gdyż
ciągu się rozwija.
status społeczny. Rozstrzygnięcia tego
dzięki temu Imperium Rzymskie się rozrastało.
problemu są następujące:
Traktaty o rodzinie
Kultura chrześcijańska (Średniowiecze)
" Fortuna może zależeć od fatum
W wieku XIV i XV w miastach włoskich różni
Rzym upadł i nastały czasy kultury
czyli przeznaczenia,  ślepej
mądrzy ludzie pisali traktaty ekologiczno-
chrześcijańskiej. Od wieku V do XIII spór
konieczności . Pojęcie fatum zostało
etyczne, które miały tytuł  Traktaty o rodzinie .
znów rozgorzał tylko został ubrany w kategorie
wprowadzone przez greckich i
Zauważono, że ludzie coraz niechętnie
słów łacińskich. Kultura ta wprowadziła nowe
rzymskich stoików. Los daje nam
zawierają małżeństwa i coraz mniej się rodzi
nazwy łacińskie odpowiadające
takie życie a nie inne, i należy się mu
dzieci, albo rodzą się coraz póz
niej, gdyż życie
sformułowaniom greckim:
podporządkować. Przykładem takiego jest poświęcone biznesowi. Okazało się, że cena
podejścia był rzymski cesarz Marek
" Bios theoreticos  Vita za kupiectwo jest wysoka. Mędrcy doszli do
Aureliusz.
wniosku, że rodzina nie stoi na przeszkodzie do
contemplativa (łac. Życie
biznesu i można to pogodzić ale w sposób
kontemplacyjne) - życie poświęcone
" W okresie średniowiecza pojęcie
umiejętny. Różne traktaty o rodzinie
rozważaniom. Różnica polega na tym,
Fatum zostało zastąpione Bogiem.
przedstawiały sposób godzenia biznesu z
że bios theoreticos oznaczało życie
" Odrodzenie dodało trzecia kategorię:
rodziną. Największym traktatem o rodzinie był
poświęcone rozważaniom o rzeczach
Virtus (męstwo, energia, prężność,
traktat Albertiego. Pisze on jak należy
różnych (przyroda, kosmos, dobro,
7
mieszkać, jakie powinny być relacje w rodzinie, słynny teolog niemiecki przybił swoje słynne 4. Tym zadaniem godnym człowieka
jak organizować swój dzień, jak pracować np.: tezy na drzwiach świątyni w Wittenbergu gdzie jest praca
potępił absolutną władzę papieża. Narodził się 5. Człowiek powinien pracować
" Człowiek powinien mieć swój dom
wtedy ruch protestancki. Od tego okresu mówi Marcin Luter dokonuje przełomu w myśleniu
poza miastem i najlepiej, żeby był
się o 3 największych odłamach chrześcijaństwa: jakie życie jest godne człowieka w porównaniu
własnoręcznie zbudowany
z okresem Średniowiecza i Odrodzenia.
" Prawosławie  kultura bizantyjska
" Największym autorytetem w rodzinie
Weber: Koncepcja Lutra mimo nowych myśli,
jest ojciec, do którego synowie
" Protestantyzm  odrzucał władztwo
mimo zachęty do pracy nie stworzyła jeszcze
powinni się odnosić z szacunkiem a
papieża. Były to osoby popierające
ducha kapitalizmu ponieważ Luter był zbyt
on sam powinien odnosić się do
Lutra.
uwikłany w tzw. moralność tradycjonalistyczną.
swoich przodków
" Katolicyzm  tradycja, która
Raczej sprzyjał koncepcji zwanej
" Służbę trzeba szanować i chwalić za
zachowała pierwotność sprzed
gospodarczym tradycjonalizmem.
pracę a także trzeba samemu
schizmy.
wszystkiego doglądać gdyż pańskie
Weber:  Największy wpływ na rozwój
oko konia tuczy
kapitalizmu miał protestantyzm . Weber
Moralność tradycjonalistyczna/Gospodarczy
" Nie powinno się pracować do
uważał, że duch kapitalizmu wywodził się z
tradycjonalizm
upadłego, trzeba też poświęcić czas
etyki protestanckiej.
Czasy Lutra to czasy dominacji moralności
na odpoczynek
tradycjonalistycznej zwanej także
" Należy sobie zorganizować każdy
Główne tezy Maxa Webera  część I
gospodarczym tradycjonalizmem. Gospodarczy
dzień po wstaniu z łóżka, gdyż czas
Prowadząc badania socjologiczno-ekonomiczne
tradycjonalizm polega na tym, że człowiek,
zorganizowany jest dłuższy
głównie na terenie Niemiec Max Weber
który to stanowisko wyznaje zazwyczaj tak
"
zauważył, że:
powiada:  Wolę mniej pracować, wolę
Wykład IX 15.04.2009
1. Katolicy płacą mniejszy podatek od
redukować swój czas pracy i gorzej żyć niż
kapitału niż protestanci a to dlatego,
więcej i ciężej pracować i dostatniej żyć . Wg
Okres XVI  XIX wieku wg Maxa Webera
że katolicy byli i są mniej bogaci od
Webera taki człowiek jest zainteresowany tylko
MAX WEBER i  Etyka protestancka a duch
protestantów
jednym pytaniem:  Ile muszę pracować, aby
kapitalizmu
2. Młodzież wyznania katolickiego
zapewnić sobie minimum egzystencji . Taki
Jak refleksja etyczna w okresie od XVI  XIX
chętniej wybierała i wybiera szkoły
człowiek nie jest zainteresowany następującym
wieku mieszała się i wpływała na ekonomię i na
ogólnokształcące a następnie
pytaniem:  Ile mogę zarobić dziennie przy jak
to co zwiemy przedsiębiorczością. Są to 4
uniwersytety. Tymczasem młodzież z
najintensywniejszej pracy . Wg Webera taki
wieki, o których można wiele mówić. Jedna z
rodzin protestanckich chętniej
styl myślenia to moralność
propozycji zrozumienia tego co się wydarzyło
wybiera tzw. gimnazja realne (szkoły
przedkapitalistyczna. Ta moralność nie
na styku ekonomi i etyki w ciągu wieków
techniczne) a następnie politechniki.
sprzyjała i nie sprzyja ani przedsiębiorczości ani
pochodząca od niemieckiego socjologa i
3. Zapytał:  Dlaczego kraje katolickie
całej gospodarce, ani osobistemu bogaceniu się.
ekonomisty Maxa Webera (1864  1920). Jego
takie jak np. Hiszpania czy Włochy są
poglądy jak się sądzi wyjaśniają dużo z tego co
opóz
nione pod względem
Główne tezy Maxa Webera  część II
się wydarzyło od wieku XVI do wieku XIX
przemysłowo-gospodarczym, gdy
Duch kapitalizmu zrodził się w
albowiem ten okres bardzo go interesował jako
tymczasem kraje protestanckie np.
szczególności na bazie etyki
badacza. To co się działo w wieku XVI i XVII
Holandia czy Anglia pod tym
purytańskiej. Purytanizm to jeden z
nie było dziełem Webera. On tylko to opisał.
względem przodują? Odpowiedz

najprężniejszych ruchów w ramach
Nas interesuje tylko jedno jego dzieło. W latach
Webera:  Wpływ na ten stan rzeczy
protestantyzmu.
1904-1905 opublikował 2 tytuły:  Etyka
ma odmienna tradycja etyczno-
protestancka a duch kapitalizmu  2 części, a
religijna katolicyzmu i
wersja książkowa została wydana w 1920 roku
protestantyzmu. Innymi słowy to
po śmierci autora. Weber sformułował tezę, że
etyka protestancka nakazywała
Purytanizm
w tym okresie narodził się kapitalizm. To są
ludziom, by byli przedsiębiorczy i
Nazwa pochodzi z łac. Prus czyli  Czysty . To
wieki narodzin gospodarki i mentalności
pracowici, aby się bogacili. Etyka
jest ten pogląd, który chciał ostatecznie
kapitalistycznej. W tym okresie narodziła się
protestancka stworzyła ducha
oczyścić protestantyzm z resztek katolicyzmu.
moralność kapitalistyczna a wręcz duch
kapitalizmu
Doszedł on w szczególności do głosu w wieku
kapitalizmu. Dodawał, że tę gospodarkę
Symbolami protestantyzmu są 2 postacie:
XVII. Purytanizm zwany jesr też Ascetycznym
napędza duch kapitalizmu czyli pewne ludzkie
Marcin Luter (XVI wiek) i Jan Kalwin (XVII Protestantyzmem (dlatego że wprowadzał
przekonania co do stylu życia i celów
wiek). Tych 2 stworzyło ruch protestancki.
surowe reguły życia, system patriarchalny,
życiowych. To wszystko napędzało gospodarkę
Który z nich miał większy wpływ na ducha
zakaz bezwzględny pracy w dni świąteczne).
i bogacenie się. To wszystko Weber
kapitalizmu? Wg Webera: Kalwin, choć Luter
Na Purytanizm złożyły się następując podnurty
sformułował w tym dziele, które jest kultowe.
coś rozpoczął i gospodarka coś mu zawdzięcza:
protestantyzmu:
a) Kalwinizm  ruch zapoczątkowany
Protestantyzm jako jeden z odłamów
TEZY LUTRA wg Webera odnośnie
przez Jana Kalwina  teologa
chrześcijaństwa
godnego życia
szwajcarskiego, który ogarnął całą
Weber mówi:  Etyka protestancka a duch
Nie są to w żadnym wypadku tezy przybite w
Europę Zachodnią
kapitalizmu czyli nie etyka chrześcijańska.
Wittenbergu.
b) Pietyzm  w szczególności w
Kapitalizm zrodził się z ducha protestantyzmu
1. Życie klasztorne nie jest jedynym
Niemczech
(duch kapitalizmu = duch protestancki).
sposobem życia godnym człowieka
c) Metodyzm  najpierw w Anglii,
Europejska kultura to praktycznie w całości
2. Równie wartościowe jest życie
póz
niej w USA
kultura chrześcijańska. Zdarzyło się, że była to
poświęcone sprawom doczesnym pod
d) Baptyzm  dzieliło się na 2 nurty
kultura jednolita. W roku 1054 doszło do
warunkiem, że człowiek poszuka
Mennonici i Kwakrzy
pierwszej schizmy  schizmy wschodniej.
sobie w życiu jakiegoś powołania
Powstał kościół wschodni znany obecnie jako
3. To doczesne powołanie to jego
Główne tezy Purytanizmu wg Webera
prawosławny. W roku 1517 Marcin Luter,
zadanie tu do spełnienia na ziemi.
8
Oto główne tezy purytanizmu, które wg Maxa nic poza jednym najważniejszym: Wg Webera etyka protestancka określiła ideał
Webera stworzyły właściwego ducha przekonaniem, że należycie spełnił biznesu.
kapitalizmu, generalnie zrodziły kapitalizm: swoje ludzkie powołanie.
Nowożytny wzór biznesmena
" Człowiek, który tak zdobył bogactwo
" Ludziom dana jest łaska zbawienia
W wieku XVIII 2 postacie stworzyły
może mieć czyste sumienie, gdyż
pochodząca od Boga  doktryna łaski
nowożytny wzór biznesmena:
żądza posiadania nie jest wadą lecz
odróżnia protestantyzm od
cnotą
" Daniel Defoe (Anglia)  znany jako
katolicyzmu, który tkwi w
tradycjonalizmie gospodarczym. autor słynnej powieści przygodowej
To są tezy jakie Weber znalazł w doktrynie
 Przypadki Robinsona Crusoe .
protestantyzmu, szczególnie w purytanizmie.
Jan Kalwin sięgnął przy tworzeniu doktryny do Autor ponad 300 traktatów, w tym
Człowiek po to się bogaci, aby umierając miał
Św. Augustyna twierdząc, że to on jako anonimowych. Poza tym jest znany z
sygnał od Boga, że czeka na niego Niebo.
pierwszy nauczał o łasce i tworzył teorię łaski. 2 dzieł:  Wzorowy kupiec angielski i
Weber mówi, że w doktrynie protestanckiej
Augustyn uważał, że Bóg już z góry pewnych  Wzorowy dżentelmen angielski
jeśli coś ci nie wyszło to nic to. Musisz wierzyć,
ludzi przeznaczył do potępienia a drugich do
" Benjamin Franklin (USA)  znany
że Bóg kiedyś da Ci ten sygnał. Majątek jest
ułaskawienia. Piekło i Niebo jest za nic, bo
głównie z fizyki, wynalazca
sygnałem, a nie do tego żeby go użytkować.
jednych Bóg obdarza łaską za nic a innych nie
piorunochrony i praw dotyczących
Weber: na tym polega protestantyzm, że jako
obdarza. Augustyn uważa, że Bóg nie jest
elektryczności, współtwórca
pierwszy wyposażył bogaczy w czyste sumienia
pogańskim bożkiem i nie można go przekupić i
amerykańskiej Konstytucji, pierwszy
Bogactwo nie jest grzechem. Duch kapitalizmu
ma własne plany wobec nas, które
ambasador USA we Francji a także
streszcza właśnie w tym, że jako ludzie bogaci
charakteryzują się boską logiką i boska
człowiek sukcesu
mamy czyste sumienia. Bogactwo nie jest
sprawiedliwością. Bóg nie czeka na dobre
Obaj stworzyli wzory biznesmena, których
grzechem, jeżeli jest uzyskane w sposób
uczynki, gdyż wie jaki ktoś jest ponieważ Bóg
nazwali:
uczciwy.
jest na początku i na końcu. Jest to doktryna
" Kupiec dżentelmen  Tradesman
łaski i predestynacji.
gentelman (Defoe)
Kalwin mówi: Augustyn miał rację, Bóg jest
Ciekawostka  stosunek Niemców do
nieprzewidywalny, ale może jest tak, że Bóg
" Człowiek, który sam sobie wszystko
Polaków
daje nam sygnał, że jednak człowiek będzie
zawdzięcza  self-made-man
Weber: Są narody, które niosą kulturę
zbawiony albo nie . Kalwin mówi, że takim
(Franklin)
(Niemcy) i narody, które kulturę jedynie
znakiem łaski może być życiowe powodzenie.
Obaj twierdzili, że przychodzą nowe czasy i na
konsumują (Polska)
Czyli jeśli komuś się w życiu powodzi to Bóg
nowe czasy potrzebne są nowe wzory,
daje mu sygnał, że po śmierci będziesz
szczególnie w sferze biznesu, gospodarki i
Nietzsche: Niemcy są 200 lat spóz
nieni
ułaskawiony.
przedsiębiorczości.
kulturowo w Europie w przeciwieństwie do
Polski. Wg Nietschego największą cechą
" Największym powodzeniem
Wzór kupca dżentelmena DANIELA DEFOE A
Polaków jest liberum veto. W Niemczech, gdy
życiowym jest bogactwo.
Daniel Defoe stwierdził:  Interesują mnie
pojedynczy Niemiec sprzeciwi się woli
" Bogactwo osiąga się dzięki pracy
ludzie gospodarujący czyli Homines
większości musi się gęsto z tego tłumaczyć. Z
" Praca powinna nas absorbować od
Oeconomici.
kolei dzięki liberum veto Polak mówi:  Nie, bo
rana do wieczora
Wg Defoe ludzie gospodarujący dzielą się na 3
nie . Ponadto Nietzsche mówił, iż jest oddać
" Praca polega też na ciągłej, czujnej i grupy:
całą muzykę świata za kilka taktów Chopina.
metodycznej kontroli samego siebie
" Kupcy (Tradesmans)  ludzie,
" Czas na sen winien być ściśle
Paradoksalnie Fryderyk Nietzsche, mimo którzy nie produkują tego co
wyznaczony i maksymalnie
swojej pogardy do narodu niemieckiego i sprzedają
ograniczony
fascynacji polską jest uznawany za ikonę
" Rzemieślnicy (Handicrafts)  ludzie,
" Przyjemności są grzeszne. Nawet te
Niemiec.
którzy sprzedają to co produkują
związane z obcowaniem ze sztuką a
zwłaszcza grzeszne są przyjemności " Przemysłowcy (Manufacturers) 
erotyczne, dlatego życie seksualne
ludzie, którzy nie sprzedają tego co
powinno ograniczać się tylko do
produkują
prokreacji lub ewentualnie winno być
Badania swoje Defoe poświęcił kupcom.
spełniane tylko z przyczyn
Stworzył tezy, które zmieniły mentalność
higienicznych.
Anglii względem kupiectwa.
Wzory osobowe biznesmena i ideał biznesu
" Ciągła praca pomnaża dobytek
Okresy wcześniejsze
" Należy zarabiać ile tylko można i Główne tezy dotyczące tego czym jest
Etyka biznesu jest refleksją, które interesuje
oszczędzać jak tylko można kupiectwo:
moment, gdy sfera biznesu splata się z
1. Kupiectwo jest ze wszechmiar godne
" Skoro jednak nie można używać moralnością. Na moralność składają się między
pochwały nie tylko dlatego, że
życia, skoro należy ograniczać innymi wzory osobowe i ideały moralne.
przynosi osobistą korzyść, ale
konsumpcję to należy wciąż Na pewno osobą pierwszą, jaką zaczęła tworzyć
zwłaszcza ze względu na jego rolę
inwestować i inwestować. wzór biznesmena to Leone Battista Alberti w
społeczną
" Bogactwo jest więc nagrodą za  Traktacie o rodzinie , w tamtym okresie (XV
2. Ta rola społeczna polega na tym, że o
przykładne cnotliwe życie wiek) był to wzór kupca. Wg niego jest
potędze państwa w znacznie
człowiek wszechstronny, a także wzorowy
" Bogacenie się jest więc powołaniem
większym stopniu decyduje handel
ojciec i mąż itd. Można powiedzieć, że Alberti
człowieka, jest wręcz jego misją
niż potęga militarna, co widać na
jest pierwszym wzorem biznesmena. Określił
etyczno-religijną tu na ziemi.
przykładzie Anglii
on wzór biznesmena w swoim dziele, ale
" Bogaty człowiek, który zdobył
jednocześnie on sam był tym wzorem.
majątek w powyższy uczciwy sposób
nie ma ze swego bogactwa właściwie
9
póz
niej w trakcie targu opuszczać
3. Kupcy są więc dla kraju 2. dżentelmeni z
grosz po groszu.
błogosławieństwem i winniśmy ich w wychowania/wykształcenia  kupiec
b) Na przykład kupiec może ociągać się
Anglii niemal czcić dżentelmen jest takim dżentelmenem.
z płatniczymi zobowiązaniami, ale
4. Handel winien być chlubą każdego A więc kupiec dżentelmen to człowiek, który
tylko wtedy, jeśli zajdą okoliczności,
narodu. Anglii już jest. zabiega o bogactwo. Bogactwo można osiągnąć
które tę sytuację usprawiedliwiają.
5. Kupiectwo płaci najwięcej podatków. za pomocą określonych cnót oraz kierując się
Otóż płatnicze zobowiązania to
Ono więc faktycznie utrzymuje kraj w określonymi nakazami i zakazami. Ale bogatym
oczywiście obietnica zapłaty czy
czasie pokoju i wojny jest się po to, aby siebie ewentualnie swoje
spłaty należności. Jesteśmy w
6. Handel bowiem to tryskające z
ródło dzieci przez odpowiednie wychowanie i
Europie, jesteśmy w Anglii, jesteśmy
podczas gdy posiadłości ziemskie to wykształcenie uczynić dżentelmenem,
chrześcijanami, a to szczególna
 zarastający staw . albowiem o człowieku ostatecznie decyduje nie
specyfika, polegająca na tym, że
jego majątek lecz jego sposób bycia. Człowieka
7. Aby powyższe warunki były
kupiec będąc kupcem powinien być
oceniamy za jego walory osobiste.
spełnione, aby kupiectwo było
chrześcijaninem  Oddam pieniądze
prawdziwym kupiectwem kupiec
albo coś zrobię, jeśli Bóg pozwoli .
Czemu miałaby służyć powieść  Przypadki
powinien być kupcem dżentelmenem.
Pomiędzy obietnicą a zapłatą jest
Robinsona Crusoe ?
Kupiec dżentelmen, to ktoś, który
długa droga, ze względu na
Defoe chciał, aby jego nauki trafiły pod
będąc bogaty jednocześnie spełnia
okoliczności sprzyjając lub nie
strzechy. Kupcy czytują rzeczy lżejsze od
określone moralne wymogi czyli
sprzyjające zapłaty.
różnych traktatów i dzieł czytanych przez
postępuje właściwie pod względem
c) Na przykład kupiec może używać
urodzonych dżentelmenów, dlatego
moralnym. Żeby być kupcem
całego bogactwa słownictwa, retoryki
zakamuflował założenia swoich 2 dzieł w
dżentelmenem trzeba kierować się
zachwalać swój towar po to aby go
powieści:
określonymi cnotami. Oto naczelne
sprzedać.
Oto człowiek postanawia zostać człowiekiem
cnoty kupca dżentelmena:
d) Na przykład kupiec może sprzedawać
interesu tak jak Robinson. Robinson wyrzucony
1) Pracowitość
różne przedmioty zbytku i towary
na bezludną wyspę musi podjąć decyzję, co
2) Oszczędność
luksusowe, które w istocie nie są
znaczy że sam decyduje o swoim losie. Płynie
3) Cierpliwość czyli opanowanie
towarami pierwszej potrzeby w
po resztki ze statku, aby zdobyć rzeczy, które
4) Ostrożność czyli przezorność
sytuacji, gdy innych ludzi nie stać na
mu są potrzebne w tym pieniądze, kałamarz,
5) Uczciwość  należy być uczciwym,
zaspokojenie potrzeb podstawowych.
pióro i atrament, aby dokonać spisu:
bo uczciwość zapewnia kupcowi
Sprzedawanie towarów luksusowych
1. Żyję,
zaufanie a także kredyt. Od tego zaś
jest bezwątpienia kontrowersyjne
2. Mam tyle tego i tego, to jest przydatne
zależy byt kupca.  Kredyt i zaufanie u
nawet w tym sensie, że ludzie bogaci,
bardziej lub nie
ludzi to dla kupca największy skarb,
których a to stać często postępują
Podejmuje decyzję:  Działam , buduję dom itd.
jak cnota dla dziewicy. Kto raz utracił
rozrzutnie, ale to przecież nie jest
W dodatku odnotowuje wszystko co zrobił. Gdy
zaufanie u ludzi, może jej nie
wina kupca. Kupiectwo właśnie
zachorował, po powrocie do zdrowia jest
odzyskać . Najgorszym
bazuje na ułomnościach ludzkiej
przerażony, gdyż zatracił rachubę czasu. W
przestępstwem wobec kupca jest
natury. Poza tym produkcja wyrobów
wyniku pracy Robinson z rozbitka staje się
odebranie mu zaufania wobec ludzi
luksusowych zapewnia innym
panem wyspy i spędza czas wolny. Gdy na
np. poprzez oszczerstwo. Odebrać
ludziom pracę.
wyspę przybywają ludożercy, stwierdza, że to
kupcowi zaufanie to gorzej niż go
Kupiec nie może czynić:
nie jego interes, ale dopiero gdy jemu zagrażają,
obrabować. To prawie dokonanie na
a) Nieuczciwa praktyka. Wmawianie
atakuje ich, odpędza i wyzwala Piętaszka,
nim morderstwa. O uczciwości kupca
ludziom, że ich towar jest absolutnie
chrzci go, uczy Biblii, robi z niego
zaświadczają jego księgi
bez wad. Takie oświetlanie towaru
chrześcijanina, po czym obaj toczą walkę z
rozrachunkowe.  księgi kupca to jego
jedynie z jednej strony Defoe określa
ludożercami. Z każdej bitwy Robinson robi
życiowy ster, zaś rachunek z obrotów
 prasowaniem klienta
bilans. Wg znawców tematu 2 traktaty są w ten
z jego całego dnia jest jak rachunek
b) Przede wszystkim kupiec nie
sposób przeniesione w powieści opowiadając o
sumienia . Księgi kupca powinny
powinien bezmyślnie małpować
tym jak z niczego stać się panem swojego losu.
wyglądać tak, by w każdej chwili
dobrze urodzonych (szlachty,
mógł spokojnie umrzeć. Zapięta na
 dżentelmenów z urodzenia ). Nie
ostatni guzik rachunkowość to sprawa
powinien utrzymywać kontaktów
wewnętrznej harmonii i spokoju
towarzyskich z tzw. wielkim światem.
Wzory osobowe biznesmena i ideał biznesu
ducha.  Prawdziwy kupiec nie położy
c) Kupiec nie powinien mieszać się do
Wzór self-made-mena czyli  człowieka, który
się spać bez odnotowania nawet
polityki
sam sobie wszystko zawdzięcza (człowieka
swoich najdrobniejszych codziennych
d) Nie podróżować bez biznesowej
sukcesu)
wydatków. Taki kupiec kładzie się
przyczyny
W USA BENJAMIN FRANKLIN w XVIII
spać z poczuciem spokoju i dobrze
e) Nie upajać się wielkimi biznesowymi
wieku stworzył wzór self-made-mena czyli
spełnionego obowiązku, gdy
projektami
człowieka, który wszystko zawdzięcza. Franklin
stwierdzi, że nic nie wymknęło mu się
f) Jak najrzadziej poręczać
jest twórcą amerykańskiej gospodarki. Także
spod kontroli, nawet gdy kupił gazetę
wymyślił piorunochron i kalendarz ścienny,
codzienną czy dał jałmużnę . Defoe
Zamiast spędzać czas w towarzystwie wyższych gdzie na każdy dzień była przypisana sentencja
uczy, że są możliwe a nawet
sfer, spędzajmy czas wśród ludzi z własnej
jego autorstwa. Taki kalendarz trafił także w
konieczne pewne odstępstwa od
sfery, gdyż może to przynieść nam biznesową
XVIII wieku do Polski. W tym kalendarzu przy
uczciwości:
korzyść.
każdym dniu były przytaczane sentencje
a) Kupiec może zażądać od klienta
Jak zatem skutecznie zostać kupcem
autorstwa Franklina, które pochodzą z jego
więcej niż zamierza ostatecznie od dżentelmenem?. Są:
książki Moja droga do majątku. Sentencje te
niego wziąć za dany towar, po to aby
1. dżentelmeni z urodzenia, których
miały prowadzić człowieka do sukcesu.
czas przeminął Przykłady:
10
ludz
mi godnymi kredytu. Ta opinia a nie rozmawiał Franklin. Obok Hobbesa, Mandeville
" Ileż to czasu tracimy niepotrzebnie na
majątek świadczy o tym, że jesteśmy napisał jedno dzieło Bajka o pszczołach, czyli
spanie zapominając, że śpiący lis kur
człowiekiem sukcesu. jak występki jednostek stają się
nie łapie
dobrodziejstwem ogółu. Człowiek jest egoistą,
" Praca płaci długi a rozpacz i lenistwo
Droga Benjamina Franklina do zostania ale gdy ludzie żyją ze sobą to egoizm ten staje
tylko je powiększa
człowieka sukcesu się dobrodziejstwem społeczeństwa. Człowiek
" Lenistwo jest jak rdza, która prędzej
 By zapewnić sobie zaufanie i uczciwość jako bowiem chce żyć lepiej, więc staje się osobą
rzeczy niszczy niż niszczy jej
kupiec dbałem o to by być nie tylko aktywną poprzez swój egoizm. Tworzy
używanie
pracowitym i oszczędnym, ale też stwarzałem przedsiębiorstwa, zatrudnia w nich ludzi itd.
" Bóg pomaga tym, którzy pomagają
pozory tego. Ubierałem się zwyczajnie. Nie Generalnie egoizm jednostki jest wadą, ale
sami sobie
widziano mnie nigdy w żadnych lokalach egoizm w społeczeństwie staje się zaletą.
" Klucz ciągle używany jest czysty i
rozrywkowych, nie łowiłem ryb, nie
lśniący
polowałem. Książka odwodziła mnie czasem od ADAM SMITH (1723  1790)
" Przy pracy i cierpliwości nawet
racy, ale miało to miejsce rzadko, w ukryciu i Adam Smith  twórca nowoczesnej ekonomii.
myszka linę przegryzie a małe cięcia
bez skandalu. A na to, żeby pokazać, że się W 1776 wydał dzieło Badania nad naturą i
powtarzane obalają nawet wielkie
pracy nie wstydzę, sam wiozłem na taczce przyczynami bogactwa narodów. Dzieło to jest
dęby.
papier przez miasto, który nabywałem. Kiedy uważane za dzieło podstawowe dla całej
" Kto o grosz nie dba, grosza nie wart
przy prowadzeniu rachunku w domu jesteś póz
niejszej ekonomii. Została w nim
" Pusty worek nie może stać prosto 
zmęczony, śpij, ale zostaw zapaloną świeczkę. sformułowana idea wolnego rynku i
biednemu trudno jest być uczciwym
Ludzie, którzy przechodzą obok domu będą niewidzialnej ręki, a także pomysły
" Oszczędnością i pracą ludzie się
myśleć, że pracujesz do rana. antymonopolowe. Adam Smith jest uważany za
bogacą
ojca ekonomi, ale powtórzył to co mówili
" Im tłuściejsza jest kuchnia tym
Prekursorzy współczesnego kapitalizmu Hobbes i Mandeville. Twierdził, że musimy
chudszy bywa testament
THOMAS HOBBES (1588  1679) najpierw rozpoznać kim jest człowiek.
" Co masz zjeść dzisiaj odłóż na jutro, a Thomas Hobbes  angielski myśliciel autor Człowiek jest to istota gospodarująca  homo
to masz zrobić jutro zrób dzisiaj
dzieła XVII-wiecznego Lewiatan, czyli o oeconomicus (Nie mylić z homo oeconomicus
" Jeśli kupujesz to co Ci niepotrzebne
naturze państwa świeckiego i kościelnego. wg Daniela Defoe a!!!). Smith uznał ,ze każdy
wkrótce sprzedaż to, co ci naprawdę
Mówi się, że Hobbes podłożył podwaliny człowiek jest z natury istotą gospodarującą,
potrzebne
społeczeństwa liberalno-kapitalistycznego. Jest tzn., że każdy z nas kieruje się w życiu 6
" Czas to pieniądz  dobry (uczciwy)
on autorem powiedzenia  Homo homini lubus podstawowymi motywami:
pieniądz wymaga czasu
est czyli  Człowiek, człowiekowi wilkiem . 1. Egoizm
Wg Hobbesa, kiedy stoimy w obliczu nowego 2. Sympatia (Zaufanie)
Cnoty człowieka sukcesu
okresu trzeba sobie odpowiedzieć w jakiej 3. Miłość wolności
Franklin uważał, że w Ameryka nie ma szlachty relacji są ludzie między sobą. Jesteśmy
4. Przywiązanie do własności
takiej jaka została w Europie, ale może ona
egoistami, zabiegamy o własne dobro. 5. Umiejętność pracy
stworzyć nową szlachtę ludzi, którzy tworzą
Człowiek jest jaki wilk, drapieżny i walczący 6. Skłonność do wzajemnej wymiany
nowy kraj. Wg Franklina człowiek sukcesu to
ale jest i rozumny. Egoizm i rozum są podstawą dóbr
człowiek, który kieruje się 13 podstawowymi
naszego działania i wzajemnych relacji. Egoizm Gdy dziś słyszymy o kryzysie to
cnotami:
polega na tym, że chcemy mieć to co inni. Ale najpoważniejsze dyskusje kończą się konkluzją:
1. Wstrzemięz
liwość
gdyby tylko działał sam egoizm nie można było  Ten kryzys jest kryzysem zaufania . Smith
2. Umiejętność milczenia i unikania
przeżyć ani dnia ani godziny, ponieważ to wyobrażał sobie sympatię jako cechę
rozmów o bóstwach, z których żaden
czego ja chcę, chcą także inni, więc wypracowaną w stosunkach z innymi ludz
mi.
z rozmówców nie może mieć żadnego skończyłoby się na bellum omnium contra Sympatia wyrasta z umiejętności wyobrażenia
pożytku
omnes czyli  wojnie wszystkich ze siebie samych w sytuacji innej osoby.
3. Porządek
wszystkimi . Każdy walczyłby z innymi Wyobrażamy sobie jak byśmy się wówczas
4. Mocna decyzja nie chybiania nigdy
broniąc tego czego chce mieć. W grę wkracza zachowywali, aby uzyskać poczucie szacunku
swoim postanowieniom
nasza rozumność, bowiem egoizm jest dla siebie samego. Sens sympatii ujawnia się
5. Oszczędność
destrukcyjny, w takim zakresie, że może się to dopiero wówczas, gdy jest powiązana razem z
6. Pracowitość
obrócić przeciwko nam. Każdy obawia się egoizmem.  Nie od przychylności rzez
nika,
7. Szczerość czyli nie posługiwanie się
utraty życia i zdrowia, więc rozumnie piwowara czy piekarza oczekujemy naszego
podstępem
zawiązujemy umowę społeczną  umawiamy obiadu lecz od ich dbałości o własny interes.
8. Sprawiedliwość
się, że pewnych rzeczy czynić nie wolno dla Zwracamy się nie do ich humanitarności, lecz
9. Umiarkowanie
naszego egoistycznego poglądu. Będą istnieć do egoizmu. Nie mówimy im o naszych
10. Schludność ciała, ubrania i otoczenia
pewne normy życia społecznego, które własnych potrzebach lecz o ich korzyściach.
11. Spokój czyli niedopuszczanie do tego
ograniczają ludzki egoizm, ale w zamian za to
aby nas wytrącały z równowagi jakieś dają nam gwarancję przeżycia. To co jest twoje
SOCJALDARWINIZM
drobiazgi
należy do ciebie i nikt ci tego nie odbierze. Wiek XIX zrodził koncepcję biznesu opartą na
12. Czystość płciowa  erotykę uprawiaj
Hobbes słowem Lewiatan nazwał państwo czyli darwinizmie. Teoria Darwina mówi o walce o
rzadko i tylko tyle ile wymaga
system, który ucieleśnia prawo, obyczaje, byt. W II połowie XIX na gruncie nurtu
zdrowie oraz sprowadzenie na świat
zwyczaje itd. Lewiatan połyka ludzi, ale ich nie społecznego pojawił się socjaldarwinizm
potomstwa. Nigdy aż do otępienia czy zabija tylko oni sobie w nim żyją w pewnych (darwinizm społeczny) czyli próba
osłabienia, nigdy z krzywdą dla
ograniczeniach w celu zabezpieczenia. zaadaptowania teorii Darwina w rozważaniach
swego własnego albo cudzego
o naturze społecznej i naturze gospodarki.
spokoju czy opinii.
BERNARD DE MANDEVILLE (1670  Pierwszy, który tego dokonał był Walter
13. Pokora
1733) Bagehot i on wymyślił nazwę socjaldarwinizm
Kiedy wiemy, że zostaliśmy człowiekiem
W wieku XVIII żył Bernard de Mandeville, w 1873 roku, jednak godniejszym
sukcesu? Miarą sukcesu jest to, że jesteśmy
prekursor kapitalizmu, z którym często zainteresowania jest William G. Summer,
11
który przetransferował teorię darwinizmu w rozważania nad etyką kończy w roku 2001, Fragment encykliki Leona XIII zaświadczający
obszar nurtów ekonomicznych. Darwin nie propozycja jest taka, że to co nazywamy wg autorki, o tym iż jest to współczesne
wymyślił stwierdzenia  walki o byt , ale współczesną etyką biznesu można podzielić na spojrzenie na zysk, ekonomię itd.:
wymyślił to ekonomista Thomas Malthus. 5 etapów rozwoju nowoczesnej etyki biznesu:  Zbyt długa albo uciążliwa praca i uważana za
Stwierdził, on że wojny są nieuniknione, gdyż 1. Etap narodzin współczesnej etyki zbyt niską płaca, skłaniają robotników do
przyrost żywności jest w systemie biznesu (etap prekursorski) porzucenia pracy i dobrowolnego bezrobocia.
arytmetycznym a przyrost ludzi w systemie 2. Etap rozwoju współczesnej etyki Temu nieszczęściu dziś rozpowszechnionemu a
geometrycznym (ludzi jest więcej niż żywności biznesu groz
nemu przeciwdziałać winno państwo, bo
i wojna wyrównuje stosunek ludności do 3. Okres wyodrębniania się etyki ten rodzaj bezrobocia nie tylko szkody
żywości). biznesu jako samodzielnej wyrządza pracownikom i robotnikom, ale
Summer zaczął stosować darwinizm do analizy refleksji/dyscypliny ponadto tamuje rozwój przemysłu i handlu i
ekonomicznej. Darwin miał póz
niej 4. Okres rozkwitu etyki biznesu szkodzi dobru ogólnemu społeczeństwa
zaakceptować walkę o byt Summera. 5. Okres ostatecznego wyodrębnienia się  Jeśli zaś chodzi o dobra cielesne i zewnętrzne
Główne tezy Summera: etyki biznesu jako samodzielnej to państwo winno w pierwszym rzędzie
dyscypliny akademickiej wyzwolić pracowników z niewoli ludzi
" Świat przyrody uczy człowieka, że
chciwych, którzy dla celów zysku bez miar
najważniejsza jest aktywność, siła i
Etapy rozwoju współczesnej etyki biznesu w nadużywają osób tak jak rzeczy. Ani
dbanie o własne interesy
pigułce, najważniejsze daty sprawiedliwość, ani ludzkie uczucie nie
" Tak jak w przyrodzie, w świecie
Etap narodzin współczesnej etyki biznesu (etap pozwalają wymagać takiej pracy by umysł
społecznym mogą przetrwać tylko
prekursorski) tępiał od zbytniego trudu a ciało upadało ze
najlepiej przystosowani
Okres: 1981 - 1960 zmęczenia. Sprawiedliwość ludzka jak i cała
" Normą moralnego postępowania
1891  wydanie encykliki papieskiej papieża natura ma swoje określone granice, których
winna stać się obojętność
Leona XIII  Rerum novarum przekraczać nie wolno. Jeśli zatem pracownik
" Siłą napędową rozwoju społecznego
1931  wydanie encykliki papieża Piusa XI zmuszony koniecznością, albo skłoniony
winna być bezwzględność
 Quadragesimo anno czyli dosłownie  W strachem przed gorszą swoją sytuacją,
" Tylko powstrzymywanie się od
czterdziestolecie (ogłoszenia encykliki  Rerum przyjmuje niekorzystne dla siebie warunki,
ingerencji w naturalne procesy
novarum ) Encyklika treściowo nawiązuje do wtedy dokonuje się gwałt przeciwko któremu
rozwoju społecznego prowadzi do
poprzedniej encykliki. podnosi się głos sprawiedliwości.
rozwoju i postępu
Te same treści zostały nijako powtórzone w
" Istnieje zatem tylko następująca
Etap rozwoju współczesnej etyki encyklice Piusa XI.
alternatywa:
biznesu
Jest to wg Sumdera współczesny dylemat w
Okres: 1960 - 1970 Najczęściej poruszane kwestie w tym okresie
wyborze kierunku rozwoju społecznego:
1968  powstanie klubu rzymskiego.
" prawo robotników do godziwych
1. wolność + nierówność =
Przyczyniło się to do impulsu etyki biznesu.
warunków pracy
przetrwanie najlepiej
1969   Przypadek Chevroleta
" prawo do zrzeszania się w związki
przystosowanych
zawodowe
czy damy wolność i zaakceptujemy
Okres wyodrębniania się etyki biznesu jako
" prawo do sprawiedliwej władzy
nierówność? wówczas doprowadzi to do
samodzielnej refleksji/dyscypliny
" problem konfliktu między wschodem
przetrwania najlepiej przystosowanych
Okres: 1970 - 1980
a zachodem (zimna wojna)  od lat
(mądrych, zdrowych, inteligentnych itd.)  Oto
1971  ukazanie się książki autorstwa Johna
50.
proces naturalny czyli proces prawidłowy, gdyż
Rawlsa  Teoria sprawiedliwości
w świecie społecznym tak jak w świecie
1973  III europejskie sympozjum zarządzania
Personalizm
przyrody panuje naturalna skłonność do
w Davos (manifest z Davos)
W tym okresie w europejskiej kulturze dużą
wolności i nierówności.
1976  nagroda Nobla dla ekonomisty Miltona
rolę zaczął odgrywać światopogląd zwany
2. brak wolności + równość =
Friedmana
personalizmem. Jest to koncepcja
przetrwanie najgorzej
psychologiczno-polityczno-społeczna
przystosowanych
Okres rozkwitu etyki biznesu
rozwijająca się w I połowie XX wieku. W
Wszyscy mają tak samo postępować. Przetrwają
Okres: 1980 - 1990
swojej nazwie odwołuje się ona do słowa
najgorzej przystosowani, bo ci co wychodzą
 persona czyli osoba. Wg niej człowiek jest
przed szereg zostaną zdeptani. Oto proces
Okres ostatecznego wyodrębnienia się etyki
osobą (personą) tzn., że człowiek funkcjonuje w
nienaturalny polegający na ingerowaniu w życie
biznesu jako samodzielnej dyscypliny
2 wymiarach:
społeczne przez różnych reformatorów,
akademickiej
" jako członek społeczeństwa, jako
polityków, moralistów, którzy chcą ograniczyć
Okres: 1990 -
jednostka
wolność jednostki a także ingerowanie
1994  tzw. konferencja w Caux (okrągły stół w
chrześcijańskiej doktryny altruizmu, która " jest osobą
Caux)
chroni najmniej przystosowanych. Człowiek jako jednostka jest pewnym bytem,
1996   alternatywna nagroda Nobla dla
który może być przez inną jednostkę
Hermana Daly
Tak więc ludzie bogaci są produktem naturalnej zastąpiony. Nie mniej jednak najgorsze co
1997   test łosia Mercedesa klasy A
selekcji zaś gospodarka oparta na maksymalnie można zrobić to ludzi traktować wyłącznie jako
1998  nagroda Nobla w dziedzinie ekonomi
wolnej konkurencji stanowi przejaw prawa jednostki. Człowiek jest także osobą czyli
dla Amartya Kumar Sen, autora książki
natury, które stymuluje rozwój społeczny i bytem niepowtarzalnym. Personalizm potępia
 Rozwój i wolność
ekonomiczny. faszyzm, nazizm i komunizm a także i
Wykład XII 06.05.2009 ówczesny kapitalizm, gdyż systemy te traktują
Charakterystyka poszczególnych okresów
ludzi tylko jako jednostki. Z pojęciem osoby
Etap narodzin współczesnej etyki biznesu (etap
Nowoczesna/współczesna etyka biznesu zawsze wiąże się kwestia godności. Póz
niej
prekursorski)
Jest tysiące książek na ten temat. Wg książki personalizm rozwinął się o pogląd, że tylko
Rerum novarum
pani Janiny Filek  Wprowadzenie do etyki człowiek jest godny miłości. Jeśli staniemy
biznesu , która przed wyborem: zdrowie, życie godność
12
człowieka albo rzecz, zwierzę, zawsze niebezpieczeństwach płynących z tzw. typu oskarżeniami wielkie korporacje w
wybierzmy człowieka. Zwierząt i rzeczy się nie  niekontrolowanego wzrostu gospodarczego . pierwszym rzędzie coraz częściej zaczęły
kocha. Personalizm ukazany jest w myśleć o swoim pozytywnym wizerunku w
przypowieści o Kainie i Ablu:  Każdy z nas jest Okres wyodrębniania się etyki sensie moralnym. Niektóre renomowane
strażnikiem drugiego człowieka w sensie biznesu jako samodzielnej amerykańskie firmy zaczęły tworzyć własne
dopytuje się o niego, jest zainteresowany jego refleksji/dyscypliny kanony biznesu. Pojawiły się pierwsze kodeksy
losem. Okres coraz poważniejszych afer etyczne firm. W końcu zapanowała :moda na
gospodarczych, pogłębiających brak zaufania organizowanie kursów z etyki biznesu dla
do przedsiębiorstw a przede wszystkim pracowników, zwłaszcza dla kadry
Etap rozwoju współczesnej etyki biznesu koncernów a także do władz i systemu zarządzającej.
Najczęściej poruszane kwestie w tym okresie prawnego zezwalającego na nieuczciwe 1986  Pierwsze międzynarodowe spotkanie w
To czas politycznych i gospodarczych praktyki w sferze gospodarczej. To okres kiedy Caux biznesmenów i przedsiębiorców zwane
niepokojów będących wynikiem kryzysu pojawiają się liczne głosy nawołujące do Okrągłym Stołem w Caux.(Caux Round Table
zaufania do istniejących struktur społecznych i dyskusji, których tematem byłby problem  CRT).
gospodarczych. Najważniejsze wydarzenia odpowiedzialności firmy wobec swoich 1987 - Powstanie Europejskiej Sieci Etyki
które dały impuls do refleksji: klientów, a także głosy rozpatrujące możliwość Biznesu (European Business Ethics Network
wyciągania określonych sankcji prawnych (EBEN).
" Narodziny ruchu zwanego
wobec firm niestosujących się w swej praktyce
 kontrkulturą (m.in. hipisi).
do tzw. powszechnych norm moralnych. Okres ostatecznego wyodrębnienia się
" Protesty przeciwko wojnie w
Znakiem tych nowych tendencji było trzecie współczesnej etyki biznesu jako samodzielnej
Wietnamie
europejskie sympozjum zarządzania (1973) dyscypliny akademickiej
" Protesty przeciwko tzw.  wyścigom
w Davos (Szwajcaria), którego efektem był To czas, kiedy etyka biznesu staje się uznaną
szczurów
tzw. manifest z Davos przyczyniający się do dyscypliną także w Europie jak też w
Wszystkie te wydarzenia są wyrazem takich
dalszego rozwoju ruchu ekonomicznego i rozwiniętych krajach Dalekiego Wschodu
ówczesnych problemów jak:
konsumenckiego. Symbolem tego czasu była (Japonia, Korea). Firmy coraz intensywniej
1. Problem równości
także książka  Teoria sprawiedliwości Johna zaczynają dbać o swój wizerunek w oczach
2. Sprawiedliwości
Rawlsa pokazująca jak można w praktyce opinii publicznej.
3. Wolności
zastosować pozornie stricte abstrakcyjne 1993  Powstanie Transparency International
4. Odpowiedzialności państw wobec
rozważania na temat stosowalności w życiu  organizacji, której celem jest promowanie
swych obywateli
społecznym idei sprawiedliwości. Książka ta otwartości i przejrzystości działania rządów
jest w dalszym ciągu punktem odniesienia. Lata różnych państw jak i w szczególności wielkiego
Ruch ekonomiczny i konsumencki (Przypadek
70 to również lata powstania nowej europejskiego biznesu pod katem przejrzystości
Chevroleta)
subdyscypliny zwanej bioetyką. Jest to forum i zgodności z prawem.
W tym okresie rozwija się już gwałtownie ruch
dyskusyjne służące do tego, aby różni 1994  drugie spotkanie Caux. Podczas niego
ekologiczny a także ruch konsumencki.
specjaliści dyskutowali na temat tego w jaki sformułowane tzw. zasady okrągłego stołu w
Jeśli chodzi o ruch ekonomiczny to impulsem
sposób rozwój naukowy i technologiczny Caux.
jego powstania była świadomość że w sposób
zmienia nasze życie. 1996  alternatywna nagroda Nobla z ekonomi
gwałtowny topnieją zasoby lasu w Ameryce
dla amerykańskiego ekonomisty (Herman
Południowej (Amazonia) i Afryce. Z kolei
Nowoczesna/współczesna etyka biznesu Daly)
impulsem powstania ruchu konsumenckiego
Charakterystyka poszczególnych okresów  1998  nagroda Nobla dla brytyjskiego
jest przypadek powstania modelu
ciąg dalszy ekonomisty, hinduskiego pochodzenia
Chevroleta. Model ten, miał taką wadę, że przy
Okres rozkwitu współczesnej etyki biznesu (Amartya Kumar Sen).
pewnych prędkościach odpadały mi pewne
Lata 80 to okres rozkwitu etyki biznesu, 2 grudnia 2001  wniosek o upadłość Enronu
części i powodowało to okaleczenia i wypadki
zwłaszcza na początku w USA. W latach tych (można to uznać za zalążek współczesnego
śmiertelne. Prawnicy koncernu doszli do
etyka biznesu staje się przedmiotem wykładów kryzysu)
wniosku, że wprowadzenie nowej innowacji
amerykańskich uczelni dydaktycznych o profilu Jesień 2008  kryzys
technologicznej było bardziej kosztowne niż
zarządzanie, marketing itd.
wypłacanie odszkodowania, a zatem
1981  w prestiżowych amerykańskich
produkujmy wadliwe samochody i wypłacajmy
czasopismach ekonomicznych zaczęły pojawiać Przykłady książek na temat współczesnej
odszkodowania ofiarom niż żebyśmy zmieniali
się artykuły, których treść była taka: Ktoś jest etyki biznesu
koncepcję technologiczną. Skoro każdy wie o
winien za pogorszenie się kondycji Kryzys Enronu
wadliwości samochodu to kupuje go na własna
amerykańskiej gospodarki. Odpowiedzialny jest No Logo  Naomi Klein
odpowiedzialność. Ówczesna Ameryka
amerykański system edukacji. Zwłaszcza ten, Rynkowy umysł.Empatyczne małpy,
akceptowała taki sposób myślenia. Ale coraz
obowiązujący w szkołach biznesu Szkoły te, konkurujący ludzie i inne opowieści ekonomi
bardziej pojętni Amerykanie stworzyli ruch
bowiem ograniczają umiejętności przyszłych rewolucyjnej  Michael Shermer
konsumencki twierdząc, że odpowiedzialność
menedżerów do niezwykłej biegłości w sferze Rozwój i wolność  Amartya Sen
ponoszą nie tylko klienci ale i producenci
planowania i obliczania. Natomiast zapominają Teoria sprawiedliwości  John Rawls
towaru.
o tym, że menedżer po ukończeniu takiej szkoły Setki książek o słowie etyka w tytule
winien posiadać podstawową umiejętność, jaką
Powstanie klubu rzymskiego
jest umiejętność współpracy z ludz
mi, Interpretacje współczesnej etyki biznesu
Klub rzymski to organizacja zrzeszająca
umiejętność rozwiązywania a nawet ROBERT SOLOMON
naukowców, polityków i biznesmenów,
uprzedzania ewentualnych konfliktów Jeden z najbardziej znanych etyków biznesu
zajmująca się badaniem i publikowaniem
międzyludzkich. Robert Solomon. Tłumaczy czym jest etyka
globalnych problemów świata. W 1968
Fortune  to czasopismo w 1981 zainicjowało biznesu. Mówi, że obecnie etyka w biznesie jest
powstały sprawozdania dotyczące
cykl dyskusji nad kondycją biznesu to walka ze szkodliwymi stereotypami i
najważniejszych problemów współczesnego
amerykańskiego, zwłaszcza w aspekcie metaforami dotyczącymi biznesu. Czyli jest to
świata. Jeden z raportów mówi o
umiejętności menadżerów. W związku z tego walka z takim wizerunkiem biznesu, który jawi
13
się w oczach opinii publicznej i Jest to stereotyp, który wyobraża sobie życie się gospodarkami krajów, już należących do
przedsiębiorców jako obszar nieustającej walki gospodarcze jako składające się wyłącznie z zjednoczonej Europy i tych ubiegających się o
o przetrwanie. transakcji zawieranych zgodnie z umowami przyjęcie (a są to kraje przecież o różnym
między indywidualnymi obywatelami. Ten stopniu gospodarczego zaawansowania). Winna
Stereotypy na temat biznesu stereotyp nazywa się  stereotypem obowiązywać nie tylko zasada wzajemne
atomistycznego indywidualizmu dlatego, że korzyści, ale konieczna jest też zasada
" Biznes to dżungla
zakłada on, że życie społeczne i gospodarcze to sprawiedliwości oraz postępowania fair.
" Biznes to świat, w którym przetrwa
zbiór autonomicznych jednostek ludzkich
tylko najlepiej przystosowany
powiązanych ze sobą zasadniczo tylko Nowoczesna/współczesna etyka biznesu
" W biznesie każdy ciągnie w swoja
prawnymi zobowiązaniami, które można 2 orientacje biznesu we współczesnej etyce
stronę
dowolnie interpretować. biznesu
" W biznesie człowiek ,człowiekowi
Salomon propaguje inny sposób myślenia:
" Etyka biznesu o orientacji profitowej
wilkiem
 Dzisiaj życie gospodarcze składa się przede
" Etyka biznesu o orientacji społecznej
" Biznes to wojna
wszystkim z ról i obowiązków spełnianych
(prospospołecznej)
" Biznes to gra, w której chodzi tylko o
między współpracującymi przedsiębiorcami.
wygraną (zysk)
Niezależnie od tego, czy są to małe
Etyka biznesu o orientacji profitowej
" W biznesie wszystkie chwyty
przedsiębiorstwa rodzinne, czy też wielkie
Etyka biznesu o orientacji profitowej wiąże się
dozwolone
transnarodowe korporacje. Biznes jest
z nazwiskiem Miltona Friedmana. Jest ona
" Chciwość jest dobra
zjawiskiem społecznym, a nie działalnością
zakorzeniona w koncepcji neoklasycznej, czyli
Solomon: Metafory te, są bez wątpienia
odosobnionych autonomicznych jednostek.
opierającej się na koncepcji klasycznej Adama
pokłosiem wieku XIX czyli w szczególności
Oznacza to, że nawet najprostsza obietnica,
Smitha. Najsłynniejsze książki Miltona to:
socjaldarwinizmu. Są to konsekwencje jeszcze
kontrakt, wymiana itp. Nie mogą się odbyć bez
 Kapitalizm i wolność i  Tyrania status quo .
XIX-wiecznej ideologii zwanej
tego fundamentu, jakim są
socjaldarwinizmem. Etyka biznesu ma dzisiaj za zinstytucjonalizowane regulacje. Ostatecznie Zmarł w 2006. Założyciel szkoły
chicagowskiej, nawiązującej do niewidzialnej
zadanie walczyć z tymi stereotypami, bo ich
biznes jest możliwy tylko dlatego, że
ręki rynku. Koncepcja ta narodziła się 30 lat
konsekwencja są owe słynne kryzysy. Tym
funkcjonuje w kulturze mającej ustalony zbiór
temu. (1969-1970), wtedy to rozpoczęła się
stereotypom Solomon stawia jako przeciwwagę
sposobów postępowania, które nie mogą być
wielkość Friedmana. W 1976 roku otrzymał
 właściwy sposób myślenia o biznesie :. Jak on
przedmiotem dowolnej interpretacji. Są to
Nobla w dziedzinie ekonomi. Główne założenie
każe spoglądać krytycznie na stereotypy:
przepisy prawne jak i moralne.
etyki profitowej wynika z ekonomicznego
WOJCIECH GASPARSKI
założenia Friedmana: Wolność = wolny rynek
Właściwy sposób myślenia o biznesie wg
Wojciech Gasparski  polski etyk, proponuje
+ zysk + odpowiedzialność.
Solomona
taką interpretację etyki biznesu:
W interesach konieczne jest współzawodnictwo.
 Zadaniem etyki biznesu jest precyzowanie
Etyka biznesu o orientacji społecznej
To prawda, lecz nie jest prawdą, że musi być
moralnych norm wspomagających działalność
Etyka biznesu o orientacji społecznej, ma swoje
ono bezlitosne i mordercze. Nieprawdą jest, że
gospodarczą, zwłaszcza w dzisiejszym
z
ródło w tzw. Manifeście z Davos (1973),
można robić wszystko, aby osiągać zysk.
zglobalizowanym świecie. Chodzi o to, aby
ogłoszonym na III europejskim sympozjum
Prawdą jest natomiast, że poszczególne
różne instytucje i różni autorzy wyznaczali
zarządzania. Punktem przełomowym dla tej
inicjatywy gospodarcze muszą wymagać
pewne minima moralne, a więc pewne normy
etyki był także rok 1994 i okrągły stół w
różnego stopnia współzawodnictwa, lecz
moralne, które by wspomagały osiąganie
Caux. Założenia tej etyki są takie same:
zawsze powinny mieć one na uwadze wspólne
naczelnego celu biznesu czyli zysku. Jest to
wolność = wolny rynek + zysk +
korzyści i powinny być przeprowadzane według
refleksja, która chce uczynić biznes moralnie
odpowiedzialność.
wcześniej ustalonych przejrzystych reguł.
właściwą działalnością. Nie chodzi o jakieś
Tezy wynikające z biznesu jako
wielkie hasła tylko o normy, które dawały
Jednak obie te orientacje inaczej interpretują
współzawodnictwa:
szanse na rozkwit biznesu.
każdy element formuły. Naczelne hasło tych 2
1. Gospodarcze inicjatywy
orientacji to:  Wolność wiąże się z
podejmowane są przecież nie w
EUROPEJSKA SIEĆ ETYKI BIZNESU
odpowiedzialnością .
dżungli lecz w ludzkich
Wg Europejskiej Sieci Etyki Biznesu a
społecznościach. W społecznościach,
zwłaszcza wg jej niemieckiego oddziału
Wolność wg FRIEDMANA
którym te inicjatywy służą i od
podstawową zasadą etyczną współczesnego
Najsłynniejsza wypowiedz
Friedmana
których społeczności są uzależnione.
biznesu jest szeroko pojęta odpowiedzialność za określająca definicję wolności: Ekonomia jest
2. Świat biznesu to świat wspólnych
poszanowanie godności ludzkiej oraz
tylko środkiem do celu jakim jest wolność
spraw
odpowiedzialność za środowisko naturalne.
jednostki. Nawet gdyby gospodarka
3. Świat biznesu nie jest dżunglą, bo
Odpowiedzialność ta polega na dostrzeganiu
wolnorynkowa nie była najsprawniejsza
biznes, zwłaszcza współczesny
aktualnych potrzeb oraz kierowaniu się wizją
zawsze wymaga szerokiej współpracy potrzeb jakie nastąpią w przyszłości. Z tej propagowałbym ją z powodu wartości jakie ona
przedstawia. Te wartości to: swoboda wyboru,
i obecności grup ludzkich darzących
zasady wg etyki biznesu wynikają kolejne
wyzwanie, ryzyko.
się wzajemnym zaufaniem. I nie
bezwzględnie obowiązujące normy takie jak
chodzi tylko tu o same
sprawiedliwość i uczciwość, zaangażowanie i
Wolność wg SMITHA
przedsiębiorstwa, ale o całą sieć
solidarność. Ostatecznie normy te podstawą
Swego czasu Adam Smith tworzą pierwszą
usług, klientów, dostawców,
pokojowego współżycia każdej ludzkiej
teorię: Wolny rynek to rejon, gdzie człowiek
inwestorów i społeczności lokalnych.
społeczności.
może się realizować. Człowiek z natury swojej
4. Bez współzawodnictwa nie ma
kieruje się następującymi motywami w życiu:
kapitalizmu, ale wyobrażając sobie
MARIA BOHATA
egoizmem, sympatią, umiłowaniem wolności,
biznes jako działanie pozbawione
Maria Bohata  czeski profesor ekonomii.
przywiązaniem do własności, umiejętność pracy
wszelkich hamulców, pozbawiamy
Była prezesem GUSu i w Centrum Badan
i chęć pracy, skłonność do wzajemnej wymiany
się możliwości rozumienia w ogóle
Ekonomicznych, Czeskiej Akademii Nauk. Jej
dóbr. Tych 6 motywów realizuje się na wolnym
istoty biznesu.
zdaniem w stosunkach miedzy integrującymi
rynku .
Kolejny stereotyp wg Solomona:
14
Media i grupy interesu to grupy nacisku, które
" Kooperanci
Fridman nawiązuje do tego i zawiązał te nie wpływają na przedsiębiorstwo
" lokalne społeczności.
motywy: Wolny rynek to ta przestrzeń, gdzie bezpośrednio, ale mogą doprowadzić do jego
Prawa tych osób i grup muszą być
człowiek może realizować swoje motywy: upadku.
zagwarantowane w taki oto sposób, że grupy te
1. swoboda wyboru,
muszą brać udział w podejmowaniu decyzji
2. wyzwanie, WYTYCZNE MANIFESTU Z DAVOS
dotyczących działalności tego przedsiębiorstwa,
3. ryzyko (1973)
gdyż to przedsiębiorstwo w sposób istotny
Nie ma lepszego miejsca do realizacji tych Manifest z Davos to dokument przygotowany
wpływa na ich byt. Etyka biznesu o orientacji
motywów niż wolny rynek. przez III europejskie sympozjum zarządzania,
społecznej głosi tezę, że biznes winien być
które odbyło się w szwajcarskim mieście
Gdy w roku 2001 upadł Enron  siódma co do społecznie odpowiedzialny. (Społeczna Davos. Dokument ten był pośrednio
odpowiedzialność biznesu  corporate social
wielkości amerykańska korporacja, Fridman wymierzony w pochwałę nieskrępowanej
reponsibility). Odpowiedzialność tą rozumie się
rzekł: w zasadzie nic się nie stało. Oto wolny gospodarki wolnorynkowej głoszonej przez
jako takie specyficzne czyli etyczne obowiązki
rynek wyeliminował jednego z graczy, który z
le Friedmana. Wg manifestu z Davos zadaniem
firmy, które wykraczają poza jej ekonomiczne i
grał na wolnym rynku. Ci co stracili, mieli kierownictwa danej firmy nie jest wyłącznie
prawne zobowiązania. Nawet jeśli w pewnym
swobodę wyboru. osiągane zysku. Oprócz zysku jest nim również
kraju/kulturze nie ma zakazu zatrudniania
swoiście pojęta służba. Jest to służba wobec:
dzieci, firma nasza tego czyni. To mogłoby
ETYKA BIZNESU O ORIENTACJI klientów, współpracowników, kapitałodawców,
przynieść zysk i prawnie wszystko jest w
PROFITOWEJ całego społeczeństwa. I tak:
porządku, ale tego nie czynimy bo to są
Krótki opis czym jest etyka biznesu o
" służba wobec klientów polega na
obowiązki etyczne wykraczające poza
orientacji profitowej: Etyka biznesu o
 zadowoleniu ich potrzeb w możliwie
obowiązki prawne i ekonomiczne (osiąganie
orientacji profitowej głosi, że głównym celem
najlepszy sposób .
zysku). Okazuje się że zysk takiego
przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku. A
przedsiębiorstwa jest większy. Przekonał się o
" służba wobec współpracowników, na
podstawowym a właściwie jedynym
tym korporacja Shell. Niektórzy etycy o
 dbaniu o zapewnienie im miejsc
obowiązkiem menadżerów jest zarabianie
pracy i przyczynianiu się do
pieniędzy dla akcjonariuszy (stockholders) czyli orientacji prospołecznej uważają, że do
etycznych obowiązków firmy należy również
humanizacji pracy .
ludzi będących właścicielami przedsiębiorstwa.
Wg Friedmana bowiem przedsiębiorstwo winno uprawianie działalności charytatywnej. Cechą
" służba wobec kapitałodawców  na
charakterystyczną etyki biznesu o orientacji
być tak kierowane by przy zachowaniu norm
zapewnieniu im dywidendy .
prawnych oraz norm moralnych i obyczajowych społecznej jest to, że pojęcie akcjonariusza
zastępuje pojęciem interesariusza
" służba wobec społeczeństwa na
panujących w danym kraju przynosiło jak
 wykorzystaniu wiedzy i środków
najwyższy zysk. Menedżer działając na wolnym (Stakeholder). W roku 1981 Friedman
rozpowszechnił to pojęcie serią artykułów.
jakie są firmie powierzone dla dobra
rynku mając na uwadze jak największy zysk
Ludzie, którzy ponoszą ryzyko, w związku z
całego społeczeństwa .
jest odpowiedzialny zasadniczo tylko wobec
tym, że wiążą się z jakąś korporacją. Tym
Generalnie chodzi oto, aby przyszłym
swoich pracodawców czyli akcjonariuszy. Ci
interesariuszem jest też milczący interesariusze
pokoleniom pozostawić takie środowisko, w
bowiem nabywają akcje przedsiębiorstwa
czyli naturalne środowisko (np. żabki z
którym warto żyć. Wszystko to są obowiązki
spodziewając się że jako instytucja
Rozpudy).
firm, przedsiębiorstw, wszystko to są ich
ekonomiczna jest ono nijako z definicji
powinności. Oczywiście pochodzenie interesów
nastawione na zysk, a więc na pomnażanie
Interesariusze - są to osoby żywotnie
klientów, współpracowników, kapitałodawców
kapitału. Nic innego nie wchodzi w grę. To jest
zainteresowane działalnością przedsiębiorstwa,
oraz całego społeczeństwa jest bardo trudne, ale
celem działania menadżera i każdego
a więc przede wszystkim akcjonariusze,
właśnie dlatego nazywamy tę działalność za
przedsiębiorstwa.
pracownicy, klienci, dostawcy, lokale
starożytnymi Grekami, ekonomiką czyli sztuką
społeczności, instytucje finansowe, rząd, media
gospodarowania, a nie zwyczajna działalnością.
Wolność to wolność zarządcy kapitału
oraz liczne tzw. grupy interesu w tym zwłaszcza
(menadżera). Podejmuje on wolne decyzje na
ekolodzy występujący w imieniu milczącego
BOBO
wolnym rynku i ponosi za to odpowiedzialność
interesariusza (środowiska naturalnego).
BOBO  (bohemian bourgeois) burżuazyjna
przed akcjonariuszami. Wg Friedmana niech
każdy robi swoje a to i tak się obróci na pożytek Interesariusze zatem to wszyscy Ci, którzy cyganeria. Jest to pojęcie skierowane do
ponoszą ryzyko z tytułu działalności danego
młodych menadżerów, którzy dopiero co
społeczny.
przedsiębiorstwa. Są to wszyscy Ci, którzy
ukończyli ekonomię. Uważają, że wiedzą
maja uzasadnione oczekiwania i prawa wobec
wszystko, są młodzi i prężni. Nie ponoszą
Podejścia profitowego nadal broni: The
działalności danego przedsiębiorstwa. Zaletą
odpowiedzialności za swoje działania.
economist  amerykańskie czasopismo.
terminu  interesariuse jest to, że zdecydowanie Posiadają gruntowną wiedzę z zakresu
poszerza ono zakres odpowiedzialności
ekonomiki, ale nie maja doświadczenia.
ETYKA BIZNESU O ORIENTACJI
przedsiębiorstwa zachowując jednocześnie jego
Pojęcie popularne po upadku Enronu.
SPOA
ECZNEJ
tradycyjne właściwości i charakter czyli dążenie
Głosi ona, że celem przedsiębiorstwa jest
do zysku. Tak rozumiana odpowiedzialność nie
Nowoczesna/współczesna etyka biznesu
oczywiście maksymalizowanie zysku, ale nie
jest wcale dodatkowym ciężarem dla
2 orientacje biznesu we współczesnej etyce
tylko. Tym celem jest również działanie w
przedsiębiorstwa lecz integralna częścią jego
biznesu
interesie społecznym. Oznacza to, że celem
zasadniczej odpowiedzialności. Chodzi o to, by
Profitowa  zakorzeniona w teorii
przedsiębiorstwa jest przysparzanie korzyści
przedsiębiorstwo rzetelnie służyło nie tylko
ekonomicznej Miltona Friedmana (zwolennicy
wszystkim osobom i grupom związanym z
akcjonariuszom, ale także tym, którzy od niego
wolnego rynku). Rynek ten ma uszczęśliwić
funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Te osoby i
kupują, jemu sprzedają, w nim pracują, z nim
tych ludzi co pragną ryzyka, wyzwania itd.
te grupy to:
kooperują czy po prostu żyją obok niego.
Mają oni działać na rzecz akcjonariuszy
" właściciele (akcjonariusze),
Generalnie chodzi o wszystkich tych, których
zwiększając zysk i jest to korzystne pośrednio
" pracownicy,
działalność przedsiębiorstwa w jakiś istotny
dla całego społeczeństwa, jednak działania
" klienci,
(żywotny) sposób dotyczy.
menadżerów muszą być zgodne z prawem,
" dostawcy,
15
obyczajami i normami moralnymi. Wolny nienaruszalność i wartość każdej osoby jako języków obcych może wysyłać
rynek ma uszczęśliwiać. celu samego w sobie a nie jedynie środka do swoich pracowników do domów
realizacji celu innych osób. dziecka aby nauczali dzieci języków
Prospołeczna  celem przedsiębiorstw jest zysk Koncepcja ta z jednej strony odsyła nas do obcych. Dobrze by było, gdyby w
i inne zadania zwane prospołecznymi. koncepcji chrześcijańskiej, która każe nam wolontariacie uczestniczył nie tylko
mówić o człowieku jako o świętości i przemyca szary pracownik, ale i szef.
Początki orientacji profitowej to przełom lat 60 etykę Immanuela Kanta:  Postępuj wg takiej
" Wsparcie finansowe - jest to
i 70. od początku działania Friedmana. Książki maksymy co do której mógłbyś zarazem chcieć,
najprostsza forma wsparcia udzielana
Friedmana  Kapitalizm i wolność i  Tyrania aby stała się powszechnym prawem . Jest to
przez firmę jakimś organizacjom
status quo wykształtowały jego koncepcję słynny imperatyw kategoryczny. Ma on chronić
społecznym i jest t forma najbardziej
ekonomiczną. człowieka. Człowieka należy traktować jako cel
pożądana przez organizacje społeczne
a nie jako środek. My też nie powinniśmy
1) Bezpośrednie  przekazanie pewnych
Zalążkiem orientacji prospołecznej był całego życia przeznaczyć dla osiągnięcia zysku.
sum wprost na organizacje społeczne
manifest z Davos z 1973 roku. Ale to jest czas To zysk ma pomóc realizować swoje
dominacji koncepcji Friedmana. człowieczeństwo a nie odwrotnie, 2) Pośrednie  to wsparcie może
przybierać takie formy jak:
CRT i CRTP Karoshi  śmierć z przepracowania
a) Pay Roll  odpisy od pensji. Ma
1986  okrągły stół w Caux (Caux Round
polegać na tym, że jest to rodzaj
Table - CRT). Praktyczne zastosowanie CSR
wsparci finansowego polegający na
To były okrągłe stoły w Caux. Najważniejsze To właściwe gospodarowanie musi być oparte
dobrowolnej deklaracji pracowników
spotkanie miało miejsce w 1994 roku kiedy to na etycznych zasadach do których należy
firmy do regularnego przekazywania
sformułowane zostały Zasady Okrągłego przede wszystkim odpowiedzialność nie tylko
określonej przez siebie samego
Stołu w Caux (Caux Round Table Principles  wobec akcjonariuszy, ale także wobec
niewielkiej kwoty z pensji na rzecz
CRTP) interesariuszy.
wybranej przez siebie organizacji
Na czym polega już konkretna praktyka
pozarządowej lub realizacji
Zasady te można znalez
ć w Internecie na strona postulatu, będącego naczelnym postulatem
wybranego programu społecznego.
www.etycznykapitalizm.pl . Na tej stronie orientacji prospołecznej CSR (społeczna
b) Matching Time  jest to wsparcie
można znalez
ć także książkę wydaną przez odpowiedzialność
polegające na tym, że każda godzina,
dyrektora wykonawczego tych zasad Stephena biznesu/przedsiębiorstwa/firmy - Corporate
którą pracownik przepracował na
Younga pt:  Etyczny kapitalizm . Dział III Social Responsibility)? Etyka ta podnosi rangę
rzecz organizacji społecznej jest
CRTP zatytułowany jest  zasady postępowania działalności społecznej do działalności biznesu.
wyceniania a następnie firma
wobec interesariuszy  klienci pracownicy, Jakie formy w praktyce codziennej biznesowej
przekazuje tejże organizacji
właściciele, inwestorzy, dostawcy, wspólnoty przyjmuje postulat, żeby biznes był społecznie
ekwiwalent finansowy
lokalne, konkurenci. . odpowiedzialny:
przepracowanego czasu przez tegoż
pracownika.
Ogólne postanowienia CRTP
1. Społeczne zaangażowanie biznesu
Na rozwój świadomości, że firma (biznes, c) Matching Funds  jest to działanie
(CCI - corporate community involvement
przedsiębiorstwo, korporacja) powinna być
tego typu, że firma pomnaża kwotę
/ investment)  jest to aktywność firmy
społecznie odpowiedzialna wpłynął okrągły stół
zebraną przez swych pracowników na
polegająca na tym, że biorą one udział w
w Caux w roku 1994 formułując swoje zasady.
jakiś cel społeczny albo też pomnaża
różnego typu akcjach i przedsięwzięciach
Była to konferencja przedstawicieli biznesu z
kwotę zebraną przez jakąś organizację
mających na celu rozwiązywanie
Europy Zachodniej, Stanów Zjednoczonych
społeczną i przekazaną firmie w
określonych kwestii społecznych. Istnieją
oraz Japonii. W sformułowanych wówczas
tymże celu.
rozmaite formy CCI. Większość jest nam
zasadach najogólniej chodzi o:
znana: d) Osobliwą forma wsparcia
" O to aby w stosunkach gospodarczych
finansowego, ale coraz częściej
" Pracowniczy wolontariat (CV) 
rozwijać cnoty przyjaz
ni, zrozumienia
dającego o sobie znać jest korzystanie
jest to integralny element społecznego
i współpracy.
przez firmę z usług organizacji
zaangażowania biznesu. Polega więc
" Rozwijać szacunek dla najwyższych
społecznej np. w zakresie działań PR.
na angażowaniu pracowników firmy
wartości moralnych takich jak życie,
Firma płaci takiej organizacji za
w działalność woluntarystyczną na
zdrowie i godność człowieka.
dostarczone przez nią usługi co
rzecz organizacji społecznych oraz
" Wyraz
ni określać odpowiedzialność
umożliwia tejże organizacji na
osób potrzebujących. Pracownicy
firm nie tylko w związku z ich
finansowanie jej zadań statutowych,
firmy więc jako wolontariusze
doraz
nymi celami (zazwyczaj
zaś firmie daje możliwość wliczenia
świadczą różnego rodzaju prace na
ekonomicznymi i zyskiem) ale także
zamówionych usług w koszty
rzecz osób potrzebujących czy
ich odpowiedzialność za przyszłość
organizacji wykorzystując przy tym " Pomoc rzeczowa  polega ona na
całych pokoleń.
swój umiejętności i zdolności a
bezpłatnym użyczeniu bądz

jednocześnie rozwijają swoje talenty
przekazaniu jakiejś organizacji
Ideał i wartość etyczna etyki biznesu
w innych dziedzinach. Firma zatem
produktów, sprzętu czy lokalu.
Uczestnicy tej konferencji uznali, że taką etykę
wspiera swojego pracownika w tych
Pomoc rzeczowa zazwyczaj nie
biznesu można budować na bazie pewnego
działaniach i w zależności od swej
angażuje bezpośrednio finansowych
ideału i pewnej wartości etycznej.
tzw. kultury organizacyjnej deleguje
zasobów firmy Firma ma większą
Ten ideał to japoński ideał KYOSEI. Niektórzy
pracownika jako wolontariusza w
kontrolę nad sposobem
tłumaczą to jako symbioza czyli nakaz aby
czasie jego pracy, wspiera jego
wykorzystania tych środków niż w
każdy z nas żył i pracował dla wspólnego
działania finansowo, przekazuje
przypadku wsparcia finansowego
dobra. A wartość to europejskie pojęcie
pomoc rzeczową, wspiera taż
godności człowieka. Wartość zwana godnością " Bezpłatne usługi  firma bezpłatnie
logistycznie. Przykład: szkoła
człowieka zaś na tym polega, że uznajemy
świadczy usługi na rzecz społecznej
16
organizacji: Jest bardzo wygodną dopiero wówczas ,gdy spełni swój
forma wsparcia dla firm obowiązek czysto ekonomiczny,
świadczących usługi w ramach swej kiedy osiągnie zysk zadowalający
działalności gospodarczej Bardzo akcjonariuszy .
często umożliwia firmie
wykorzystanie czasowo
nieużywanych jej zasobów tzn. ludzi,
urządzeń, sprzętu, pomieszczeń
2. Inną formą biznesu społecznie
zaangażowanego jest forma zwana SRI 
inwestowanie społecznie
odpowiedzialne (Socially-Responsible
Investing) Społeczne inwestowanie
odpowiedzialne to takie pomnażanie
majątku, podczas którego dąży się do
zysku przy jednoczesnym przestrzeganiu
zasad społecznej odpowiedzialności i
realizowaniu społecznie ważnych celów.
Chodzi o takie inwestowanie w firmy i
przedsiębiorstwa, które przestrzegają
zasad przejrzystości, ochrony naturalnego
środowiska, dbają o prawa pracowników i
nie wspierają przedsięwzięć moralnie
wątpliwych. A więc jest to powierzanie
funduszy, ich inwestowanie tym firmom,
które taką prowadzą działalność.
" Eko inwestycja  firmy, którym
powierzam udziały a one zajmują się
ochroną środowiska na bardzo
wysoką skalę np. baterie słoneczne.
Niektórzy nazywają to zielonymi
funduszami. Są to firmy które
pracują także nad ekologicznymi
paliwami, z nadzieją, że przyniesie to
dla nas zysk. np. BOŚ.
" Fortis Bank uznał, że nie będzie
inwestował w żadną firmę co do
której jest przypuszczenie, że bierze
udział w produkcji bomb kasetowych,
albo nie inwestowanie w miny
przeciwpiechotne. Niektóre firmy
deklarują się ,że inwestują swoje
pieniądze tylko w te inwestycje, która
zadośćuczyniają wartościom
chrześcijańskim. Takie działanie to
przemieszanie SRI z CCI.
Co jest celem społecznego zaangażowania
firmy  bez wątpienia to zaangażowanie
przynosi wymierne korzyści zarówno
wspieranej społeczności jak i firmie. Przede
wszystkim uwiarygodnia firmę w oczach opinii
publicznej, buduje jej pozytywny wizerunek na
zewnątrz, co w efekcie przekłada się na zysk.
Wszystkie formy CSR to marketing
społecznie zaangażowany.
Modele CSR
Można wyróżnić 2 modele biznesu społecznie
odpowiedzialnego:
" Model before - firma od początku
powinna być zaangażowana w
działania CSR.
" Model after - Model after, mówi nam
w ten sposób:  Firma powinna być
społecznie odpowiedzialna, ale
17