10.12.2000 R. WYKA
AD 3
Budowa centralnego układu nerwowego.
Układ nerwowy człowieka, jego rozwój ontogenetycznyJest odzwierciedleniem rozwoju filogenetycznego, czyli tak jak tworzą
się poszczególne listki zarodowe, czyli ektoderma, mezoderma, endoderma. Budowa mózgu odzwierciedla faktyczny rozwój
filogenetyczny człowieka, tzn., najpierw struktury starego mózgu móżdżek, węcho-mózgowie, a dopiero potem nowa kora.
Ogólnie centralny układ nerwowy, czy ośrodkowy układ nerwowy a przede wszystkim mózg, pień mózgu i móżdżek,
obwodowy układ nerwowy, układ wegetatywny, sympatyczny i parasympatyczny. Zajmujemy się tylko ośrodkowym układem
nerwowym, czyli przede wszystkim będziemy omawiali budowę mózgu, pnia mózgu, a móżdżek będziemy omawiali przy
płatach ciemieniowych, przy płatach ruchowych. MÓZG
Mózg to przede wszystkim półkule mózgowe i spoidła. W czaszce, mózg otoczony jest przez opony mózgu. Pierwsza
zewnętrzna warstwa jest opona twarda mózgu, która jest dosyć sztywną błoną, wrastającą w kości czaszki i w dół czaszki, od
sklepienia ciemieniowego schodzące do dołu czaszki, ta dosyć sztywna i twarda opona, ma za zadanie chronić bardzo delikatną
strukturę mózgu, ma chronić przed stłuczeniem, uderzeniem, ma chronić przed uszkodzeniami przy urazie bezpośrednim i
rykoszetowe, kiedy mózg zostaje uszkodzony na skutek uderzenia z przodu, ale stłuczenie następuje przez uderzenie z tyłu o
czaszkę. Opona twarda, składa się z części dużej sierpu mózgu, który otacza poszczególne półkule. Sierp mózgu dzieli mózg
na prawa i lewą półkule. Opona twarda składa się również z namiotu móżdżku, który oddziela płat potyliczny od móżdżku.
Pod oponą twardą, jest opona pajęcza, delikatniejsza opona, bogato ukrwiona, która ochrania mózg i pomiędzy oponą twardą a
oponą pajęczą gromadzi się płyn mózgowo- rdzeniowy. Pod oponą pajęczą i naczyniami krwionośnymi jest opona miękka,
która już bezpośrednio otula zakręty mózgu, przylega ona bezpośrednio do tkanki mózgowej, jest bardzo bogato ukrwiona. W
oponie twardej znajdują się również naczynia tętnicze i żylne, które mają za zadanie dokrwienie i dotlenienie kości czaszki, ale
dużo bardziej ukrwione są te cieńsze błony błona pajęcza i błona miękka. Bezpośrednio pod nią znajduje się już tkanka
mózgowa. W poszczególnych półkulach mózgu, znaj duj ą się komory boczne, w których produkowany jest płyn mózgowo-
rdzeniowy. Ten płyn, który ma za zadanie przede wszystkim odżywianie tkanki mózgowej, obmywanie, dotlenienie i
dokrwienie, ale również, ma ważny udział w procesach immunologicznych, tworzy barierę krew - mózg, nie dopuszczając do
bezpośredniej wymiany. Są po dwie parzyste komory boczne, w każdej półkuli. Komora boczna łączy się z komorą trzecią,
która jest wspólna, i poprzez wodociąg z komorą czwartą. Z komory czwartej, płyn mózgowo-rdzeniowy przepływa do
ziarnistości pajęczynówki, gdzie jest filtrowany, i przechodzi do układu żylnego. Jest obmywany i filtrowany przez naczynia
żylne. To krążenie jest zamknięte, jest ciągła wymiana od 600 do 700 mililitrów na dobę zużywamy płynu mózgowo-
rdzeniowego, tyle jest produkowane. Płyn ten u człowieka zdrowego jest krystalicznie czysty, bez zapachowy, zupełnie
przezroczysty i bez śladu ciał-obcych. Wykorzystywane badanie, gdzie biopsja płynu mózgowo-rdzeniowego, w diagnostyce
neurologicznej, jakiekolwiek zmętnienia czy badanie IGG, IGA, czyli immunologiczne badanie płynu mózgowo-rdzeniowego,
daje nam odpowiedz
na pytanie, jakie są choroby zakaz
ne atakujące układ nerwowy, np., borelioza, choroba Creutzfeldta-
Jakoba. I jakiekolwiek zmętnienia płynu są wskazówką, że jest stan zapalny. Płyn mózgowo-rdzeniowy przez wodociąg jest
przekazywany dalej, w sposób bardzo sprawny, płynny, i w przypadku jakichkolwiek zaburzeń wydzielania płynu mózgowo-
rdzeniowego, czy utrudnionego odpływu, dochodzi do gromadzenia się tego płynu w komorach bocznych, w komorze trzeciej
mózgu, prowadząc do wodogłowia. Na tym polega wodogłowie, że ten płyn nie jest odprowadzany, albo nie ma
odpowiedniego przepływu, albo jest go zbyt dużo wydzielane. Dlatego, w takiej sytuacji, bardzo często dokonuje się operacji
wstawienia zastawki do komory trzeciej, do komory bocznej, co sprawia, że płyn jest odprowadzany z komór i nie uciska
tkanki mózgowej. Ajeżelijest uciskana, (wzrasta ciśnienie) to zostaje zniszczona tkanka mózgowa. Każda komora boczna
składa się z rogu przedniego, trzonu, trójkąta, rogu dolnego, rogu tylnego. Półkule mózgowe.
Każda z półkul może być analizowana w trzech płaszczyznach: płaszczyz
nie bocznej, gdy przecinamy ciało modzelowate na
dwie półkule, wtedy mamy powierzchnię przyśrodkową, a odchylając jest powierzchnia podstawy. W poszczególnych
półkulach i płatach, część struktur jest schowana, część jest wgłębiona.
W płaszczyz
nie bocznej widoczne są trzy bruzdy. Bruzda środkowa, czyli bruzda Rolanda, która w sposób umowny
(jednocześnie jest to podział czynnościowy), dzieli półkule na części, oddziela płat czołowy od płat ciemieniowy, mówimy
wtedy o obszarach przedśrodkowy i zaśrodkowy. Lokalizujemy wtedy okolicę ruchową, przedczołowo, przedśrodkowo,
czuciową ciemieniowe.
Bruzda boczna, zwana bruzda Sylwiusza. oddzielająca płat czołowy od płata skroniowego, i płat skroniowy od płata
ciemieniowego. W bruz
dzie bocznej ukryta jest część kory zwana wyspą. Natomiast ta część kory, która jest nad wyspą,
osłaniają, to są wieczka czołowo-ciemieniowe, czołowe, skroniowe. Poszczególne gałązki bruzdy bocznej, gałązka tylna,
gałązki przednie, również oddzielają od siebie zakręty koń. mózgowej, gdzie są specyficzne pola słuchowe, np., pola w
okolicach zakrętu Heschla w okolicach zakrętu skroniowego górnego, środkowego, dolnego. Są to trzy najważniejsze zakręty.
Bruzda ciemieniowo-potyliczna, która oddziela płat ciemieniowy od płata potylicznego. Przecina się ona z bruzdą ostrogową,
wokół której są zlokalizowane w polu 17 ośrodki związane z percepcją wzrokową. Pod płaszczem kory schowane są głębokie
struktury korowe i podkorowe. W przekroju czołowym pod płaszczem kory, głęboko schowane są jądra podkorowe, ale
również włókna przewodzące, włókna eferentne. Na zewnątrz istota szara, czyli neurony, wewnątrz są schowane włókna
kojarzeniowe (asocjacyjne), włókna spoidłowe (międzypółkulowe), czyli istota biała. Ale również są struktury jądra
podkorowe głęboko schowane. Jest też część powierzchni bocznej, zakręty poszczególne przy bruz
dzie środkowej, zakręty
przedśrodkowy, zaśrodkowy i zakręty skroniowe. Jest to podział umowny, nie u każdego te bruzdy są tak widoczne, bruzda
boczna jest bardziej widoczna niż bruzda środkowa. Natomiast podział funkcjonalny jest stały. Przy przekroju ciała
modzelowatego, ujawnia się na powierzchni przyśrodkowej szereg struktur. Jest to przekrój otrzymany po przecięciu spoidła
wielkiego mózgu, otrzymujemy przekrój na powierzchni przyśrodkowej. Najbardziej widoczną strukturą jest pień ciała
modzelowatego, zakręt obręczy, płacik okołośrodkowy, bruzda okołośrodkowa, zakręt językowaty, bruzda ciemieniowo-
potyliczna, bruzda brzeżna, bruzda ostrogową. Każda bruzda oddziela od siebie części kory na poszczególne zakręty, zakręt
językowaty, zakręty zaśrodkowe, przedśrodkowy. Przy takim przekroju te struktury, które są głęboko schowane, są lepiej
widoczne, np., pień ciała modzelowatego, kolano itd.
Oglądając mózg od spodu, widzimy powierzchnie podstawy. Widoczny jest podział na dwie najważniejsze części:
cześć nadoczodołową płata czołowego i część podstawna płatów skroniowego i potylicznego. Najważniejsze struktury części
nadoczodołowej to, zakręt obręczy, zakręt hipokampa, śródmózgowie i hak. Tutaj przebiegają pasma węchowe, opuszka
węchowa, zlokalizowane wokół pasma węchowego, są to struktury starej kory, głębiej schowane. Po ogólnym podziale,
możemy wyodrębnić cztery płaty bardziej widoczne, (jest to podział umowny): płat czołowy, ciemieniowy, potyliczny i
skroniowy, oraz piąty płat limbiczny, schowany w części podstawnej.
Płat czołowy, są to struktury nowe, które powstają najpóz
niej. U człowieka ta kora sześciowarstwowa jest najbardziej
widoczna, u zwierząt niższych jej nie ma. W rozwoju ontogenetycznym pojawia się ona póz
niej, nie osiągają pełnego rozwoju
przed 7 rokiem życia. Komórki nerwowe się nie regenerują, utraciły zdolność do regeneracji jak u zwierząt niższych, ale za to,
u człowieka wykształcił się system funkcjonalny, tzn., nawet przy zniszczeniu komórek nerwowych, możliwe jest przejęcie ich
funkcji przez resztę układu funkcjonalnego. Płat czołowy jest to najbardziej  nowoczesny wynalazek" ewolucji. Struktura tej
kory jest sześciowarstwowa, komórki są przede wszystkim doprowadzające (aferentne) i odprowadzające (eferentne). Płat
czołowy jest strukturą niejako nadzorującą funkcję innych płatów i struktur podkorowych. Do płata czołowego dochodzą
włókna ze wzgórza, z podwzgórza, z włókien korowych i podkorowych. W płacie czołowym, w zakręcie przedśrodkowym jest
reprezentacja somatotopiczna bodz
ców ruchowych, w polu 41 wg Brodmanna. Tzn., że drażniąc poszczególne struktury,
poszczególne zakręty tej okolicy, możemy doprowadzić do ruchów naprzemiennych poszczególnych kończyn, prawej ręki,
lewej ręki, naprzemienne, ruch prawej, lewej nogi, zbomość ruchów, koordynacja ruchów. Jest to homunkulus, w tej wersji
ruchowej, bo do kory czołowej dochodzą włókna aferentne z dróg ruchowych, ale i drogi eferentne, czyli te schodzące w dół,
dotyczące koordynacji ruchowej, dotyczące ruchów naprzemiennych.
Płat ciemieniowy, za zakrętem środkowym, to przede wszystkim okolica czuciowa, tzn., że znajdują się tam, końce drogi
czuciowej, czyli od receptora znajdującego się na dłoni, czy na całej powierzchni ciała i również czucia z narządów
wewnętrznych, czucia głębokiego, informacje dotyczące czucia bólu, temperatury, ułożenia ciała, dochodzą do okolicy
ciemieniowej. W okolicach recepcyjnych, czyli tych pierwszorzędowych, są odbierane bodz
ce, są tam komórki, które odbierają
informacje. Jest to percepcja czucia. Dalej informacje są wysyłane poprzez aksony, do komórek grubych piramidowych, które
mają aksony tylko w dół i w górę, przechodzą do okolicy drugorzędowej, do okolicy gnostycznej, która analizuje informacje
zebrane do tych samych receptorów. Okolica trzeciorzędowa, czyli okolica nakładania się już informacji z okolicy ruchowej,
czuciowej, wzrokowej, dokonuje opracowania, analizy wszystkich informacji po to, aby dana funkcja mogła być wykonana.
W płacie potylicznym, wokół bruzdy ostrogowej, znajdują się analizatory zbierające informacje wzrokowe. Szlaki wzrokowe
po skrzyżowaniu wzrokowym oddzielają się poszczególne pasma i dochodzą do płata potylicznego. Tu są tylko informacje
pierwszorzędowe dotyczą tylko informacji na poszczególne bodz
ce, tzn., komórki pierwszorzędowe odbierają informacje
dotyczące tylko bardzo prostych kształtów, nawet takich jak plamka, zagięcie, ruch. I te informacje są przesyłane dalej do
okolic drugorzędowych. Np., komórki dwubiegunowe zbierają informacje np., drobnego kształtu, zagięcia rogu, plamek, są to
drobne, wybiórcze elementy. A zebranie tych poszczególnych plamek w całość, dokonywane jest w okolicach
drugorzędowych. I uszkodzenie tych okolic powoduje agnozję wzrokową. Uszkodzenie pierwszorzędowych okolic, tam gdzie
docierają informacje ze szlaków, powoduje ślepotę
korową, dlatego, że nie można odebrać tych informacji, szlaki są nie uszkodzone, informacje nie są przekazywane, ale np.,
wypada kawałek pola widzenia, bo zniszczone są komórki, które odbierają informację o kwadrantowym polu widzenia (pole
widzenia dzieli się na kwadranty, i zależnie gdzie jest uszkodzenie czy przed skrzyżowaniem czy powyżej, czy samego
skrzyżowania, to wypadają kawałki pola widzenia, czy kształtu ruchu, wtedy to jest ślepota korowa). Jeżeli zniszczona jest ta
cała okolica recepcyjna, pierwszorzędowa, to dochodzi do ślepoty korowej, bez uszkodzenia oka, bez przecięcia nerwu
wzrokowego. Przy uszkodzeniu tej okolicy drugorzędowej, okalającej pierwszorzędowa, dochodzi do agnozji wzrokowej (jest
to np., mylenie liter, kształtów, nie całość, nie postać, nie osoba, ale drobne niuanse, ponieważ jest zniszczona struktura, która
to analizuje). Jeżeli pacjentowi z agnozją pokażemy obraz dalmatyńczyki, lub figury na siebie nałożone, to nie będzie on
potrafił tego rozpoznać. Pacjent widzi poplątane linie i nie potrafi ich zanalizować, że jest to kształt wazonu, młotka. Być może
gdyby były oddzielnie, potrafiłby je zidentyfikować, ale nałożone nie. Badanie testem Bentana, gdzie są kształty. Pacjent nie
jest tego w stanie rozpoznać, a co za tym idzie zapamiętać i odtworzyć. Przy uszkodzeniu okolicy trzeciorzędowej, są
zaburzone funkcje bardziej złożone, np., będzie zaburzone pismo, w formie rozpoznawania kształtu liter i pisania. Czyli
pacjent wie jak się pisze, jak wygląda litera, sprawna jest ręka, ale nie potrafi jej napisać, podobnie jak czytanie. Przykładem
mogą być funkcje bardziej złożone, w które zaangażowany jest wzrok, np., apraksja przestrzenna, gdzie pacjent nie powtórzy
układu prawa, lewa, bo zaburzone są funkcje, które analizuj ą ruch, ułożenie ciała ze wzrokiem, przy uszkodzeniu bardzo
niewielkiego pola, kiludziesiecio-komórkowego. To uszkodzenie zależnie gdzie jest zlokalizowane, daje bardzo różne efekty.
Podobnie jest z płatem skroniowym. Płat skroniowy, ta część recepcyjna, pierwszorzędowa zlokalizowana jest w zakrętach
Heschla, gdzie dochodzą informacje z receptora słuchowego. Tutaj odbierane są informacje słuchowe w ogóle, dz
więku,
dz
więku mowy, niesprecyzowanych dz
więków tła. Uszkodzenie powoduje głuchotę korową. Przy nie uszkodzonym uchu,
receptorze, przy nie uszkodzonych szlakach słuchowych, a uszkodzonym niewielkim obszarze korowym, dochodzi do głuchoty
korowej. Jest to bardzo poważne zaburzenie przy stosunkowo niewielkim obszarze korowym. A uszkodzenie okolicy
drugorzędowej, powoduje agnozję słuchową. Okolice drugorzędowe analizują bodz
ce słuchowe pod względem czy to są
dz
więki mowy, a więc słuch fonematyczny. Zaburzenia okolic drugorzędowych powoduje uszkodzenie słuchu
fonematycznego, pacjent nie różnicuje dz
więków mowy, dla niego baba i mama to to samo. Stąd również często kłopoty
dziecka w pisaniu ze słuchu, związane są z taką dysfunkcją okolicy drugorzędowej, kiedy trudno jest różnicować dz
więki
mowy. Natomiast dz
więki muzyczne, dz
więki tła, są też analizowane przez okolice drugorzędowe, ale bardziej przez prawą
półkulę, natomiast dz
więki mowy i słuch fonematyczny bardziej jest analizowany w lewej półkuli. W analizatorach
słuchowych jest specjalizacja prawa i lewa półkula. I okolice trzeciorzędowe, służące do integrowania informacji z różnych
modalności zmysłowych.
Przy sprawnym aparacie artykulacyjnym, przy sprawnych okolicach czuciowych, ruchowych mowy, są trudności w mowie
opowieściowej. Ta mowa jest nie wyraz
na, nie zrozumiała, pacjent ma trudności w rozumieniu mowy, bo nie różnicuje tych
dz
więków, więc automatycznie jemu samemu będzie trudno płynnie mówić, nie potrafi nawet ocenić czy sam powiedział
dobrze czy z
le. Te wszystkie niuanse dotyczące gnozji, agnozji wzrokowej i słuchowej, ruchowej i czuciowej, można
zdiagnozować wykorzystując zeszyty A
uckiego do prób klinicznych. Nie trzeba pacjenta badać całym zestawem, ale jeżeli
podejrzewamy pacjenta o zaburzenia słuchowe, to robi się wszystkie próby kliniczne dotyczące właśnie gnozji słuchowej.
Trudno jest zrobić w testach neuropsychologicznych, mniejszych niż baterie, drobniejsze zaburzenia takie chociażby jak
badanie kwadrantowe pola widzenia, łatwo je zobaczyć, bo będą wypadały fragmenty rysunku. Przeważnie, kora mózgowa
składa się z 6 warstw.
Od zewnątrz, najwięcej jest komórek drobnoziarnistych, składa się głównie z wierzchołków dendrytów komórek położonych w
niższych warstwach, im głębiej IV, V warstwa są to grube komórki, wrzecionowate komórki piramidowe, które mają
pojedyncze aksony, doprowadzające i wyprowadzające, czyli mają informacje przesyłane wyżej. Nie we wszystkich płatach
jest dokładnie 6 warstw kory, jest to podział standardowy. Ale przeważnie kora mózgowa składa się z 6 warstw. Im wyżej tym
więcej jest komórek drobnoziarnistych, mających mniej wypustek aferentnych, a więcej eferentnych, doprowadzających. Im
głębiej te warstwy I, II, mają dużo komórek eferentnych i aferentnych, im niżej tym komórki są grubsze, większe, bo ich
funkcje polegają na przekazywaniu informacji, są mniej wyspecjalizowane.
A
uria, w koncepcji układu funkcjonalnego, mówi, że przy uszkodzeniu tylko jednej ze struktur w całym układzie, jest szansa
na przejęcie zaburzonej funkcji przez pozostałe elementy układu funkcjonalnego dla mowy, dla pisma, dla praksji
przestrzennej, dzięki takiej specjalizacji układu nerwowego, przy nie możności regeneracji tkanki nerwowej. Przy uszkodzeniu
mieliny, tej tkanki okalającej włókna nerwowe, przy niewielkich uszkodzeniach są zaburzenia przepływu impulsów
nerwowych, bo mielina działa tak, że impuls przebiega skokowo, tzn. osłonka otulająca włókno nerwowe, powoduje to, że
drobne przerwy pomiędzy mielina, powodują przeskok tego impulsu elektrycznego, dlatego to przechodzenie jest takie
szybkie. Jeżeli jest ona uszkodzona, to przechodzenie jest
wolniejsze, więc zaburzone jest przewodnictwo, mogą być więc deficyty nieuchwytne. Przy większych uszkodzeniach, są
poważne zaburzenia i objawy są ewidentne. Czasami są wrodzone wady, gdy ta mielina się nie wytwarza. Uważa się, że
siwienie włosów jest spowodowane zanikiem mieliny
W tkance mózgowej oprócz jąder korowych, istoty szarej, istory białej, włókien spoidłowych, są również zlokalizowane
komórki glejowe, które mają za zadanie odżywianie tkanki mózgowej. Mózg jest poprzetykany tkanką glejową, przerost tkanki
glejowej czy zaburzenia genetyczne spowodowane niewłaściwym podziałem tkanki glejowej, powodują nowotwory typu:
gwiaz
dziaki, które przerastają tkankę mózgową, niszcząc ją, oprócz tego powodują przeżuty nowotworowe do narządów
wewnątrz. Zależnie oczywiście od rodzaju nowotworu, i od stopnia złośliwości, z niektórymi gwiaz
dziakami można żyć, przy
niewielkich deficytach, a nawet czasami nie wiedząc, że ma się w głowie takie przerosty, natomiast niektóre są tak złośliwe, że
wysyłają toksyny uszkadzając tkankę mózgową na drodze chemicznej, poza tym uszkadzają ją fizycznie. Uważa się, że
zaburzenia genetyczne są za to odpowiedzialne, środowiskowe, ale również zaburzenia w podziale komórkowym. Tkanka
nerwowa powstaje z ektodermy, tak jak skóra, i naukowcy doszukują się powiązania deficytów organicznych w przypadku
chociażby alergii, alergicznych chorobach skóry, chorobach związanych z całym układem immunologicznym, okazuje się, że
przy takich alergiach bardzo poważnych, są niewielkie deficyty neurologiczne, w sensie ośrodkowego układu nerwowego. Stąd
alergik ma prawo być nadpobudliwy, może mieć trudności koncentracji uwagi, może być labilny emocjonalnie, dlatego, że
przy zaburzonym układzie immunologicznym, również jest inna odpowiedz
ze strony układu nerwowego. Dlatego alergię
powinno się leczyć ze wspomaganiem centralnego układu nerwowego. Podobnie jak wiele chorób, które są chorobami, które
uszkadzają na drodze biochemicznej nie koniecznie na drodze organicznej, gdy mówimy o uszkodzeniu płata czołowego czy
korowego, nie koniecznie musi być rana cięta czy tłuczona, ale może być to niedokrwienie udarowe, krwotoki. Ale równie
istotne i ważne są zaburzenia biochemiczne. Jest to cały układ, który funkcjonuje cały czas, bardzo zborny i sprawny.
Dotlenienie i dokrwienie mózgu, to również doprowadzenie poprzez układ sympatyczny i para sympatyczny
neurotransmiterów, które modulują działania kory, ośrodków podkorowych, jąder wzgórza, a również szlaki, szlaki
wstępujące, zstępujące z dróg piramidowych, ruchowe pasmo wzrokowe, węchowe. Zawsze trzeba mieć na względzie całą
sytuację kliniczną pacjenta, jego przebyte choroby układowe, czy np., była to osoba dializowana czy po bajpasach, jego
leczenie, leczenie w przypadku nadciśnienia, stosowanie leków, które zmieniają metabolizm komórek nerwowych. Czyli
zaburzenia funkcji mogą nastąpić nie tylko na skutek urazu, uszkodzenia, ale również na skutek zaburzeń metabolicznych,
bochemicznych, czy tkanki okalającej mieliny, czy tkanki glejowej, tkanki łącznej, otaczającej i przerastającą tkankę
mózgową.
Płat lim bieżny, widoczny jest w przekroju środkowym, (między naukowcami toczą się dyskusje, co zaliczyć do płata
limbicznego a co do układu limbicznego), składa się z formacji hipokampa. zakrętu hipokampa, zakrętu zębatego, zakrętu
obręczy, zakrętu podspoidłowego. W układanie limbicznym, oprócz płata limbicznego, który jest strukturą starą (są to
struktury starej kory, które pojawiają się stosunkowo wcześnie w rozwoju filogenetycznym i ontogenetycznym, dopiero potem
otaczane są przez struktury nowej kory). Układ limbiczny jest spotykany u zwierząt, u kręgowców, u ssaków. Układ limbiczny
ma za zadanie przede wszystkim, kontrolę nad funkcjami, światem wewnętrznym człowieka, tzn., nad wydzielaniem endorfin,
wydzielaniem neurohormonalnym, pracą narządów wewnętrznych, nad bardzo prymitywnymi emocjami, typu strach, agresja,
unikanie zagrożenia. Układ limbiczny to płat limbiczny plus wiele struktur otaczających, tworzących tzw., układ para
limbiczny. Uważa się, że ten układ para limbiczny, do którego dołączają się oprócz płata limbicznego struktury korowe takie
jak część nadoczodołowa płata czołowego, przednia część wyspy, biegun płata skroniowego. Te struktury już korowe, mają za
zadanie modulację funkcji podstawowych, wydzielniczych świata wewnętrznego i konfrontację tego świata wewnętrznego ze
światem zewnętrznym tzn., z odbiorem wrażeń, informacje czuciowe, ruchowe, węchowe. Struktury para limbiczne. maja za
zadanie koordynacie i integracje tych dwóch światów, percepcji, informacji o odczuciach zewnętrznych i integracji tej wiedzy
ze światem wewnętrznym. Stąd właśnie możliwość wpływu tych dwóch światów na siebie. Tzn., że nasze emocje, nasza
przemiana materii, lęki, funkcje wydzielnicze mają wpływ na percepcję świata i odwrotnie, spostrzeganie i ocena świata
zewnętrznego, ma wpływ na nasz świat wewnętrzny, na napięcie mięśniowe, na wydzielanie się enzymów. Układ limbiczny,
układ tej struktury para limbicznej, szczególnie płat czołowy, ma za zadanie koordynacje i pogodzenie informacji z tych dwóch
światów. To, co wiemy z doświadczenia jak silnie emocje mogą zmieniać percepcję, i odwrotnie jak ocena świata
zewnętrznego, spostrzeganie informacji np., na temat zagrożenia, ma wpływ na produkcję np., hormonów stresu (jest to
oczywiście uproszczenie), czy chociażby zaburzenia wydzielania. Wszystko to dzieje się w tym układzie limbicznym i dzięki
strukturom paralimbicznym. W układzie paralimbicznym, bardzo ważną rolę odgrywaj ą jądra podwzgórza, szczególnie jądro
brzuszno-boczne. W podwzgórzu mieszczą się ośrodki głodu, ośrodki nasycenia, ośrodki informacji o zagrożeniu i relaksacji, a
także ośrodki odpowiedzialne za funkcje seksualne. Jądra podkorowe są to struktury schowane pod płaszczem kory.
Informację biegnące do jąder podkorowych na temat funkcji narządów wewnętrznych, na temat
chociażby podrażnienia ośrodka łaknienia, powoduje uczucie głodu, przy podsyceniu ośrodka głodu, na skutek spadku
poziomu insuliny, czujemy, że wydzielają się nam soki trawienne, czujemy głód itd. W przypadku zniszczenia tego ośrodka
łaknienia, dochodzi do zaburzeń typu anoreksja- a nie koniecznie musi dojść do tego na skutek zniszczenia tej tkanki,
wystarczy, że nastąpi zablokowanie na skutek zaburzeń biochemicznych. Przy uszkodzeniu ośrodka sytości, może wystąpić
bulimia. Dlatego przy zaburzeniach łaknienia potrzebna jest diagnoza neuropsychologiczna, jakie są deficyty, wtedy inaczej
pracuje się z takimi osobami. Dlatego tak trudno prowadzi się te osoby, w terapii poznawczej czy psychoanalitycznej,
ponieważ są tu zmiany biochemiczne, nie zawsze one ustępują przy odpowiednim nawodnieniu itd. Podobnie wygląda sprawa
w przypadku drażnienia, uszkodzenia czy dysfunkcją ośrodka odpowiedzialnego za proste emocje takie jak lęk, jak poczucie
zagrożenia. Również w podwzgórzu są ośrodki, które zbierają informacje, ale to działanie jest bardzo szybkie, czyli szybkie
rozpoznanie, walczy albo ucieka, wtedy jest mobilizacja, wyrzut kortyzolu, wzrasta ciśnienie krwi, wzrastają wszystkie funkcje
życiowe, po to żeby uciekać, dzieje się tak w sytuacji stresowej. Tak właśnie działa podwzgórze, które wysyła potem
informacje kierowane przez ciało migdałowate, do narządów wewnętrznych do nadnerczy, gdzie wydziela się kortyzol, ale jest
to wszystko kontrolowane przez podwzgórze. Strukturą, która kontroluje pracę jąder podwzgórza jest jądro migdałowate, do
którego informacje z podwzgórza są wysyłane. I właśnie to jądro migdałowate i całe ciało migdałowate jest uważane za
strukturę para limbiczną, wyższego rzędu, jest to podział wg Konorskiego, który zauważył, że te proste, prymitywne formy
zachowania i reakcji człowieka, są sterowane poprzez podwzgórze, natomiast sterowaniem tych informacji wg Konorskiego
ma się zajmować jądro i ciało migdałowate. Okazuje się, że nie są to tylko teoretyczne wnioski, ale właśnie przy drażnieniu
tych struktur, poprzez niewielkie lezje, poprzez drażnienie prądem, wywołuje się napady paniki, lęku bez istotnego,
faktycznego zagrożenia, omamy słuchowe typu halucynacje. Podobnie wygląda sytuacja z ośrodkiem zachowań seksualnych,
w podwzgórzu, szczególnie jądro brzuszno-boczne podwzgórza, przesyła informacje do gonad, do gruczołów dokrewnych,
które wydzielają większą lub mniejszą ilość hormonów płciowych. Nasze zachowania seksualne wzoru męskiego lub
żeńskiego są również sterowane przez poziom hormonów, dlatego zmiany płci u transwestytów, polegają nie tylko na operacji
i formowaniu plastycznym narządów, ale również na kuracji endokrynologicznej, na kuracji hormonalnej. Inaczej będzie
zachowywała się kobieta, która miałaby wysoki poziom hormonów męskich, androgenów, testosteronu, przy zaburzeniach
hormonalnych właśnie tak się zdarza, że jest maskulinizacja, polegająca nie tylko na zmianie drugo-czy trzeciorzędowych cech
płciowych, ale również na zmianie zachowania, na wzroście agresywności, na innych wzorach zachowania (testosteron
uważany jest za hormon agresji). Drugą stroną jest, wyższy poziom hormonów płciowych żeńskich, progesteronu, estrogenu,
moduluje zachowanie kobiece. Nagły wyrzut estrogenu to chociażby zachowania depresyjne, płaczliwość, bardzo często
zdarza się to po porodzie, gdy gwałtownie zachwiana jest gospodarka hormonalna. Kiedy zmienia się wzór zachowania
seksualnego, przy mniejszym stężeniu estrogenu, a większym progesteronu jest mniejsza chęć do manifestacji swojej
seksualności, mniejsza chęć do kontaktów seksualnych. Jest to spowodowane różnymi rzeczami, ale w głównej mierze
zaburzeniami hormonalnymi. Tym wszystkim między innymi steruje podwzgórze, jądro, ciało migdałowate. Czyli mimo
naszej modulacji, świadomości, która jest reprezentowana w płatach czołowych, to te podstawowe życiowe funkcje takie jak
odżywianie, prokreacja, są sterowane przez struktury podkorowe i modulowane poprzez układ limbiczny, para limbiczny. W
układzie limbicznym, znajduje się taka grupa strukturalna pod nazwą  kręgu Papeza". To jest anatomiczne podłoże naszych
emocji. Impulsy nerwowe krążą w kręgu, od hipokampa, poprzez sklepienie, ciała suteczkowate, wzgórze, zakręt obręczy i
wracają do hipokampa. Jest to anatomiczny odpowiednik naszej emocji, mimo całej naszej interpretacji zachowań
emocjonalnych, interpretacji świata, można to bardzo różnie interpretować w różnych kategoriach np., społecznych, mimo
całego systemu wychowania, teorii mówiących o strukturach, systemach, to tak naprawdę podstawowe emocje krążą w  kręgu
Papeza". I uszkodzenie tego  kręgu Papeza", powoduje zaburzenia pod postacią napadów lęku, agresji, braku kontroli emocji.
Najbardziej istotne jest to, że dysfunkcje czy uszkodzenie tej struktury powodują zaburzenia ekspresji emocji i zaburzenia
kontroli emocji. Okazywało się, że w badaniach przestępców, skazanych na dożywocie lub karę śmierci w USA, że osoby
agresywne, które popełniały czyny karalne, w badaniach neurologicznych, okazywało się, że są zmiany organiczne w tych
właśnie strukturach. Tzn., można by taką opinię psychologiczną wystawić, że ta osoba miała trudności w kontroli ekspresji
emocji, a szczególnie tych negatywnych emocji, agresji, złości. Są to niekontrolowane napady wściekłości, agresji, paniki.
Osoby takie trudno poddawały się terapii, bo były tu ewidentne neurologiczne uszkodzenia. Robiono nawet takie badania, że w
tomografii pozytronowej, kiedy widoczna jest praca poszczególnych okolic korowych, te pracujące okolice są wtedy widoczne
jako jasno czerwone, pomarańczowe, te struktury były prawie martwe u tych osób, czyli było tam albo niedokrwienie albo
urazy nawet okołoporodowe, powodują takie uszkodzenia. I takie osoby od początku miały trudności w kontroli emocji, w
okresie dziecięcym napadów złości, takiej dysforii, zaburzeń nastroju, i potem coraz dalej, kiedy następują konflikty
środowiskowe itd., aż dochodzi do tragedii, kiedy taka osoba pod wpływem niewielkiego impulsu zewnętrznego czy
wewnętrznego, czasami wystarczy głód czy
niepokój czy zmęczenie, spadek poziomu insuliny, glukozy we krwi. i już daje objawy dysforii, zaburzenia przewodzenia.
Uszkodzenie  kręgu Papeza", struktur należących do układu limbicznego. para limbicznego, powoduje zaburzenia ekspresji
emocji, kontroli emocji, szczególnie tych emocji negatywnych.
Układ hipokampa, jest widoczny w przekroju środkowym, na powierzchni przyśrodkowej. Hipokamp i struktury mu
towarzyszące, mają ogromne znaczenie w funkcjach pamięci, szczególnie pamięci zdarzeń dawnych, ale również pamięci
bezpośredniej. Układ hipokampa to cała formacja hipokampa, jądro przednie wzgórza, ciało suteczkowate, włókna takie jak
strzępek, zakręt tasiemeczkowy, nawleczka szara, są to włókna aferentne i włókna między półkulowe, dlatego, że układ
hipokampa jest parzysty, dlatego w zależności od uszkodzenia każdej z tych drobniejsze struktur czy szlaków, dochodzi do
innych zaburzeń. Przy uszkodzeniach obustronnych hipokampa, dochodzi do totalnej amnezji, chociażby podobna do zespołu
Korsakowa, są to zaburzenia pamięci tego typu, że pacjent, który wchodzi do pokoju, widząc drzwi musi od razu w nie wejść i
nie pamięta, po co, nie potrafi się oprzeć temu, żeby nie skręcić w prawo czy w lewo, nie pamięta, co się z nim działo, nie
pamięta planów działania, są to zaburzenia jak przy zespole alkoholowym, gdzie przy ubytkach, lukach pamięciowych, te luki
są wypełniane przez konfabulacje, jest to objaw wytwórczy. Są to zaburzenia pamięci dawnej, bezpośredniej. W układzie
hipokampa ważne są ciała suteczkowate, i uszkodzenie szlaków hipokamp ciało suteczkowate, powoduje największe
zaburzenia funkcji pamięci, może to być uszkodzenie biochemiczne, np., przy zaburzeniach wydzielania różnego rodzaju
neuro-hormonów. Acetylocholina, jest jednym z transmiterów, mających istotne znaczenie w procesach pamięci dawnej.
Zaburzenia wydzielania acetylocholiny mogą być spowodowane uszkodzeniami genetycznymi, blokadą poprzez niektóre leki,
np., leki stosowane w terapii nowotworowej, naświetlanie. Właśnie w wielu chorobach nowotworowych, jeszcze kilkanaście
lat wcześniej, teraz już mniej, promieniowanie powodowało zniszczenie struktur korowych, bez osłony na głowę, a szczególnie
przy nowotworach, które dają przerzuty do głowy, była również napromieniowana głowa. Zaburzenia mogą pochodzić z drogi
biochemicznej np., leki, ale również zniszczenia tego typu. Nie jest to dokładnie udokumentowane, ale bezpośrednia
ekspozycja na pole magnetyczne, może również powodować uszkodzenia struktur hipokampa, jak również zmiany
nowotworowe, przerostowe, rozrostowe, zmiany podziału tej tkanki nerwowej. Dokładnie nie wyznaczono kontinuum, czy
przedziału bezpiecznego dla człowieka, jaki poziom promieniowania jest bezpieczny a jaki nie, ale nagła ekspozycja na bardzo
silne pole magnetyczne, może powodować takie zaburzenia.
Układ hipokampa. formacja hipokampa, ciała suteczkowate. sklepienie to są struktury odpowiedzialne za funkcję pamięci.
Zniszczenie, dysfunkcje, dają różne stopnie nasilenia tych zaburzeń funkcji pamięci i różnego rodzaju samej funkcji pamięci.
Struktura pnia mózgu. Jest to przede wszystkim: rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie i międzymózgowie.
Miedzymózgowie jest schowane pod płaszczem półkul mózgowych. W międzymózgowiu najważniejsze struktury to:
nadwzgórze, wzgórze, zawzgórze, podwzgórze i niskowzgórze. Nadwzgórze. jest to taka struktura, w której najbardziej istotną
strukturą jest szyszynka. Jest ona widoczna na zdjęciach rentgenowskich u człowieka dorosłego, powinna ona być zwapniała,
biała i dlatego jest widoczna. Według położenia szyszynki ocenia się położenie siodła tureckiego, prawidłową strukturę,
ułożenie i proporcje całego mózgu, przerost komór bocznych, ewentualne zniekształcenia, są lokalizowane wg położenia
szyszynki. W tej właśnie części są widoczne przede wszystkim szyszynka i spoidło tylne. Wzgórze (ważne jest to, że są to
struktury starej kory), to szereg jąder, które wysyłają swoje aksony do kory, szczególnie do płatów czołowych. Wzgórze
można uznać za stację przekaz
nikową, informacje płynące z dołu, z innych okolic podkorowych, szczególnie ze zwoju
podstawy, szlaków ruchowych, dróg piramidowych i jądra wzgórza, wysyłają swoje aksony wyżej, przeważnie do płata
czołowego. Są to jak gdyby, rzutowane informacje, dotyczące szlaków ruchowych, czuciowych, wzrokowych. Są to okolice
korowe projekcyjne, jądro grzbietowo-przyśrodkowe przewodzi informacje do płata czołowego, jądro przednio-brzuszne, jądro
tylno-boczne do płata ciemieniowego, ciało kolankowate boczne, przyśrodkowe do okolicy bruzdy Sylwiusza (inaczej
szczelina boczna), poduszka, ciało kolankowate boczne (jest to okolica recepcyjna narządu wzroku). Aksony są tak połączone,
szlaki tak wiodą, że informacje są dokładnie tak, jaka jest funkcjonalna struktura okolicy korowej. Czyli okolica
przedśrodkowa, czyli ruchowa, czuciowa, wzrokowa, bólowa (?????). Jest ponad 20 jąder wzgórza. Oprócz tego wzgórze
bierze udział w kontroli napięcia mięśniowego, czynności bioelektrycznej kory, pomaga w integrowaniu funkcji ruchowych,
ponieważ znajdują się w nim kanały przesyłowe, przez które móżdżek i część zwojów podstawy mogą wpływać na korę
ruchową.
Podwzgórze jest to bardzo istotna struktura, którego jądra przyśrodkowe, jądra brzuszno-boczne, są to ośrodki nasycenia,
ośrodki głodu, ośrodki odpowiedzialne za podstawowe emocje, a także za relaksację, czyli drażnienie tego ośrodka, lub
zakłócenie poprzez poziom hormonów, daje uczucie relaksu, czyli spadek poziomu kortyzolu, czy hormonów tropowych(??),
odblokowuje ośrodek relaksacji, dzięki temu spada napięcie mięśniowe, (objawy stresu:
napięcie mięśni posturalnych, grzbietowych, napięcie mięśni narządów wewnętrznych, gwałtowny wybuch
adrenaliny, noradrenaliny zwiększającej ciśnienie krwi, wydzielanie atropiny, która rozszerza z
renice, zwiększenie wydolności
człowieka), spadek tych hormonów stresowych kortyzolu, adrenaliny, noradrenaliny, powoduje odblokowanie ośrodka
relaksacji w podwzgórzu, jest on również upośredniony poprzez jądro i ciało migdałowate. Podobnie jest z zachowaniami
seksualnymi, same zachowania, fizjologia, przebieg, przebieg aktu seksualnego, szczytowanie to wszystko również jest
kontrolowane przez struktury czołowe i para limbiczne.
Oprócz tego w podwzgórzu są ośrodki, odpowiedzialne za termoregulację, czyli uczucia ciepła, zimna i zachowania
homeostazy. Spadek temperatury ciała powoduje wydzielanie hormonów zwiększających ciśnienie krwi, zapobiegających
poceniu się, zamykają się pory skóry, a odwrotnie uczucie gorąca powoduje otwarcie się porów, większe parowanie, większe
wydzielanie gruczołów potowych, tym wszystkim sterują na poziomie nieświadomym jądra podwzgórza, które wysyłają swoje
informacje do kory a do niech docierają informacje z receptorów czucia głębokiego, czucia temperatury, czucia ułożenia ciała,
cała sterownia odbywa się w podwzgórzu, ale jest ona kontrolowana poprzez jądra migdałowate. Te informacje do podwzgórza
dochodzą z układu obwodowego wegetatywnego, sympatycznego i para sympatycznego. I dzieje się to nieświadomie,
niezależnie od naszej woli. Kontrola nad pracą układu sympatycznego i para sympatycznego, być może jest możliwa przez
wpływ płatów czołowych, osoby, które poprzez tą drugą drogę idąc od góry, potrafią wytworzyć taki stan napięcia kory
mózgowej, tak potrafią odblokować ośrodki, to rzeczywiście potrafią kontrolować napięcie narządów wewnętrznych, stąd
medytacja, joga, zdolność do kontroli pracy serca, ale dzieje się to od drugiej strony, bo normalnie funkcjonujemy tak, że
odbieramy wrażenia, wzrokowe, smakowe, temperatury, słuchowe itd., nieświadomie, które idą poprzez układ wegetatywny,
autonomiczny, są upośredniane poprzez jądra wzgórza, jądra migdałowate i płat czołowy. Ale możliwe też jest tą drugą drogą,
stąd metody relaksacji, treningu autogennego, możliwości sterowania wyobrażeniami, uczucia ciepła, (np., w treningu Szuka,
steruje się wyobrażeniami czucia ciepła, rozchodzącego się promieniującego, czucia ułożenia, tylko wyobrażeniami, ponieważ
faktycznie my tego nie robimy, pacjent leży cały czas, a wszystko to dzieje się poprzez sterownie wyobrażeniami), faktycznie
dzieje się tak, że przy prawdziwym treningu autogennym czy relaksie metodą Szulca, dochodzi do zwolnienia akcji serca,
wyrównania tętna, spadku ciśnienia krwi, spadku napięcia mięśni posturalnych. Te osoby, które tego dokonują rzeczywiście
czują ciepło tam gdzie jest ono w sugestii kierowane. Jest to ciekawa metoda terapii, autoterapii. Pani dr, wykorzystuje te
techniki do pracy z pacjentami, którzy mają zachowaną zdolność myślenia abstrakcyjnego, jest to metoda nie wymagająca
żadnych przyrządów, żadnych testów, narzędzi, opieramy się na sterowaniu wyobrażeniami, i dają dobre rezultaty.
Podwzgórze zawiera szereg istotnych dla nas jąder, a do nich dochodzą szlaki aferentne. Zawzgórze, jest to zbiór szlaków ciał
kolankowatych bocznych i przy środkowych. Ciała kolankowate boczne, to pęczek szlaków włókien wiodących informacje z
narządu wzroku, do skrzyżowania wzrokowego. Od ciała kolankowatego przyśrodkowego idą włókna promienistości
słuchowej, do okolicy słuchowej w płacie skroniowym. Ciała kolankowate boczne i przyśrodkowe, gromadzą włókna
słuchowe i wzrokowe.
Niskowzgórze. jest to jedno duże jądro, w kształcie soczewki, zlokalizowane na wewnętrznej powierzchni torebki
wewnętrznej.
Sródmózgowie. w którym mieści się przede wszystkim wodociąg mózgu, łączący komorę trzecią z komorą czwartą. Istotną
strukturą w śródmózgowiu to istota czarna, odpowiedzialna za wydzielanie dopaminy w mózgu, neurotransmitera bardzo
istotnego w funkcjach pamięci, ale i w funkcjach ruchowych. Zaburzenia w wydzielaniu dopaminy, to jedna z głównych
przyczyn, jak również i objawów w chorobie Parkinsona. Objawy parkinsonizmu to zmiana napięcia mięśni posturalnych, brak
przeciw wagi, zaburzenia chodu. Próbuje się leczyć tą chorobę chemicznie, ale również poprzez transplantację płodowych
komórek dopaminergicznych (istota czarna pozyskiwana jest od płodu), ale jest to bardzo kontrowersyjne, ponieważ nasuwają
się wątpliwości etyczne, moralne. Kiedyś takie operacje były masowo przeprowadzane, ale teraz od tego odchodzi się,
ponieważ nie zawsze istota czarna produkowała dopaminę w ciele chorej osoby, biorcy.
Kolejną strukturą jest most. w obrębie którego mieści się twór siatkowaty, odpowiedzialny za stan czuwania czy pobudzenia
organizmu. Przy zaburzeniach snu, nie ze względów emocjonalnych, ale na podłożu organicznym, gdy np., fazy snu są nie
pełne, lub jest problem w ogóle z wejściem w pierwszą fazę snu, dlatego, bo do tworu siatkowatego wysyłane są cały czas
informacje o konieczności pobudzenia, również z podwzgórza informacje dotyczące pory dnia, nocy, dnia, czuwania,
informacje, które są analizowane na temat pogody, pobudzenia w okresie zimowo-wi osennym.
Rdzeń przedłużony, znajdują się tu jądra, które sterują mięśniami, sterują nerwami twarzowymi, częściowo odchodzą aksony
do nerwów mięśniowych, są one również neurony odpowiedzialne za podtrzymywanie podstawowych funkcji życiowych
takich jak: oddychanie, pobieranie pokarmów,.............
Struktury podkorowe takie jak zwoje podstawy, są to struktury podkorowe. Do jąder podkorowych zaliczamy jądro
ogoniaste, ........
......struktury te współuczestniczą w tworzeniu informacji czuciowych, pamięciowych, ruchowych.
Włókna nerwowe, czyli istota biała, jest jaśniejsza od neuronów, ponieważ ma otoczkę mielinową, dlatego mówimy istota
biała. Wszystkie włókna nerwowe, te, które są w mózgu, możemy podzielić na włókna kojarzeniowe, czyli asocjacyjne,
włókna spoidłowe i włókna projekcyjne. Włókna asocjacyjne, czyli kojarzeniowe, mogą być krótsze i te krótkie, łączące
obszary w obrębie danej półkuli, leżą bezpośrednio pod korą mózgową, dłuższe włókna, tworzą pęczki, te włókna asocjacyjne
są tylko wewnątrz półkulowe, tzn., każda półkula ma własne włókna asocjacyjne i dłuższe włókna tworzą pęczki.
Najważniejsze pęczki widoczne w przekroju przyśrodkowym, to:
pęczek potyliczno-czołowy górny, łączący płat czołowy z płatem potylicznym, pęczek łukowaty, łączący płat czołowy,
ciemieniowy i skroniowy, pęczek potyliczno-czołowy dolny, łączący obszary czołowe przedruchowe z okolicą słuchową.
Główne pęczki asocjacyjne w każdej półkuli, to pęczek potyliczno-czołowy górny, potyliczno-czołowy dolny, pęczek
łukowaty. Takie same są w każdej półkuli. A
ączą one okolice funkcjonalne kory, słuchowe, wzrokowe, dotykowe. Przecięcie
danego pęczka, powoduje.............................. np., afazje czuciowo-ruchowe, dlatego
bo nie będziemy czuć ułożenia aparatu artykulacyjnego. ...........
Na powierzchni przyśrodkowej te pęczki asocjacyjne tworzą obręcz. Obręcz zawiera włókna różnej długości i łączy płaty
czołowy i ciemieniowy z pobliżem hipokampa i z sąsiednimi okolicami w płacie skroniowym.
Włókna projekcyjne
Układ neurohormonalny, systemy biochemiczne. Nie byłoby możliwe prawidłowe działanie tych struktur, bez prawidłowego
funkcjonowania biochemicznego. Wszystkie neurotransmitery, są produkowane bądz
maja swoje receptory wychwytu w
synapsach (są tam receptory presynaptyczne, postsynaptyczne). Każdy neurotransmiter, ma swoje receptory wychwytu, tzn.,
taką budowę biochemiczną, która jak gdyby wiąże go w pewną całość z danym receptorem, tzn., inne są receptory wychwytu
dopaminy, inne są serotoniny. Dlatego receptory, które są wrażliwe na dany neurotransmiter, wychwytują z dopamin tylko te,
które pasują, na podstawie budowy presynaptycznej, postsynaptycznej, są tam specyficzne ciałka na tych błonach
presynaptycznych, postsynaptycznych, to są właśnie receptory wychwytu każdego neurotransmitera. Produkowane są głównie
w synapsach ale nie tylko, również w strukturach korowych, z takich najważniejszych systemów biochemicznych możemy
mówić o systemie dopaminergicznym, czyli o systemie dopaminy. Dopamina jest odpowiedzialna przede wszystkim za funkcje
ruchowe ale nie tylko. Brak dopaminy to zaburzenia ruchu, ale również w schizofrenii, leki które redukują objawy wytwórcze,
powodują zaburzenia ruchu, stąd u chorego chaotyczne ruchy, ponieważ zaburzone jest wydzielanie dopaminy i serotoniny.
Układ cholinergiczny. czyli produkcja acetylocholiny. Acetylocholinajest bardzo istotna w procesach pamięci. Wg niektórych
badaczy bierze ona udział w kodowaniu informacji, w kodowaniu zapisu na podstawie struktury białek. Odczytywanie
informacji, to przede wszystkim również udział acetylocholiny. Przy zaburzonym wydzielaniu, produkcji acetylocholiny,
gorsza jest pamięć długoterminowa, pamięć dawna. Pani dr, robiła takie badania, w których pacjenci na pewno mieli zaniżony
poziom acetylocholiny, faktycznie mieli statystycznie istotnie gorsze wyniki w skalach pamięci, szczególnie pamięci
długoterminowej. Ale niestety podawanie acetylocholiny nie poprawia funkcji pamięci, podawanie subsytutów acetylocholiny
jest nie wystarczające do poprawy funkcji pamięci. Leki, które mają wpływ na produkcję acetylocholiny, mogą obniżać
funkcję pamięci, zwłaszcza pamięci długoterminowej, mają takie działanie uboczne. Tego typu zaburzenia są bardzo widoczne
w chorobie Alzheimera, jest tutaj również zaburzona produkcja acetylocholiny.
System endorfin. regulujący zachowania homeostatyczne. Zachowania typu altruistycznego, egoistycznego, są związane z
wydzielaniem endorfin. Wg niektórych badaczy, zachowania altrui styczne, to też egoizm, dlatego, że w tym czasie wydzielają
się nam endorfiny, które mają podobne działania jak opiaty, wprawiają w poczucie zadowolenia, satysfakcji, uspokojenia, to
jest nasz wewnętrzny system nagrody. Nie uogólniając, być może jest tak, że jesteśmy altruistami dlatego, że robimy sobie
dobrze, jest to ogromne uproszczenie, ale wydzielanie neurotransmiterówjest takie, że jest to nasz wewnętrzny system nagrody.
System endorfin działa w sytuacji silnego szoku, stresu, wtedy wydzielają się endorfiny, żeby uśmierzyć ból, zniszczenia
tkanki w przypadku urazu, dużego szoku, dużej utraty krwi, urwania nogi itd. Niestety mają one takie same receptory
wychwytu, takie części białkowe, jak morfina i pochodnych, i to dlatego tak szybko uzależniamy się od wszystkich opiatów,
ponieważ przyjmujemy to jako własny endorfin.
Również bardzo ważny jest system neurotransmiterów, system noradrenergiczny czyli noradrenalina. Jest ona wydzielana
w miejscu sinawym, i jest przekazywana do jąder korowych, jąder podwzgórza, bierze udział we wszystkich procesach
związanych z kontrolą emocji, zachowaniem typu walka ucieczka. W sytuacji zagrożenia wydzielają się wysokie dawki
noradrenaliny. Spadek poziomu adrenaliny, wiąże się z wyciszeniem tych wszystkich funkcji życiowych, a więc wejściem w
fazę uspokojenia, zasypiania, czyli ma również powiązania z tworem
siatkowatym. Wg niektórych badaczy, noradrenalina ma również związek z przechowywaniem informacji, czyli również z
funkcjami pamięciowymi. Prawdopodobnie pamięć przestrzenna wiąże się z produkcją, z poziomem noradrenaliny. W
badaniach prowadzonych przez panią dr, osoby, które miały ten system uszkodzony, miały apraksję przestrzenną, apraksję
konstrukcyjną. Wzrost poziomy noradrenaliny i pochodnych adrenaliny, powoduje uczucie satysfakcji, dlatego można się
prawdopodobnie uzależnić od adrenaliny. Natomiast gwałtowny spadek noradrenaliny, powoduje tez lękiC??). Są to takie
najbardziej prymitywne emocje związane z walką, ucieczką, z ratowaniem organizmu. Są to zachowania typowo atawistyczne.
Ten system noradrenergiczny ma wpływ na układ autonomiczny, wegetatywny, to wszystko dzieje się poza naszą kontrolą, my
sobie przecież nie sugerujemy, żeby wydzieliło się nam więcej noradrenaliny. I tak jest bo po dużym wysiłku, szoku
fizycznym, chemicznym, po dużym napięciu emocjonalnym, kiedy już jest spadek tego napięcia, przechodzi obniżenie
nastroju, dlatego, że spadają wszystkie te hormony tropowe, również noradrenaliny, to ona bombarduje podwzgórze, ona
powoduje wydzielanie hormonów kortyzolu, hormonów stresu, noradrenalina jest jednym z hormonów stresu. Również
poprzez podrażnienie podwzgórza, następuje poruszenie osi podwzgórze, przysadka, nadnercze, wydzielanie hormonów kory
nadnerczy, kortyzolu, osi podwzgórze, hormony, gruczoły dokrewne, dlatego tak ważne jest wydzielanie i prawidłowe
funkcjonowanie tego systemu.
Układ serotoniny. czyli 5-hydroksytryptamina lub 5-HT, ma bardzo podobną budowę do sztucznie wytwarzanego środka
jakim jest ekstazy. A ponieważ serotonina ma udział w funkcji układu limbicznego, para limbicznego, dlatego również od
ekstazy można bardzo szybko się uzależnić, to nie prawda, że ona nie uzależnia. I ponieważ są podobnie zbudowane, stąd biorą
się zaburzenia nastroju, poczucie mocy, równowagi, poczucie pewności siebie, wzrost zachowań agresywnych, to nie tylko
poczucie błogości i dobrostanu, po zażyciu ekstazy, ale również zaburzenia kontroli emocji.
System dopaminowy. System noradrenergiczny, te neurotransmitery, mogą przechodzić jedne w drugie, tzn., ich budowa
biochemiczna jest taka, że mają one zdolność przechodzenia jedne w drugie. Dopamina może przejść w noradrenalinę i
odwrotnie. Są to tak zwane katechoiaminy, czyli dopamina, noradrenalina. Są to właśnie hormony stresu, które przez
podwzgórze powodują większe pocenie się w czasie stresu, większe wydzielanie potu, gruczołów dokrewnych itd. To
wszystko dzieje się za pomocą neurotransmiterów. Mają one wpływ nie tylko na nasze emocje i na takie funkcje typowo
fizjologiczne, ale również i na funkcje poznawcze, pamięć, koncentracja uwagi, spostrzeganie, czyli percepcję, ale również
przechowywanie informacji.