Świątynia Artemidy w Efezie
1
Świątynia Artemidy w Efezie
Świątynia Artemidy w Efezie (Artemizjon
w Efezie)  dla starożytnych Greków jeden z
siedmiu cudów świata. Znana pod nazwą
Artemizjonu stanowiła największą ozdobę
Efezu w Azji Mniejszej (obecnie Turcja).
Była to świątynia o wymiarach 130 m na 69
m, zbudowana przez króla Lidii Krezusa
około 560 p.n.e.[1] Najprawdopodobniej
stanęła na miejscu wcześniejszej budowli
zniszczonej podczas najazdu Kimmerów
(zdaniem Pliniusza świątynia była dziewięć
razy budowana i burzona). Jońska świątynia
została zaprojektowana przez Chersifrona i
Metagenesa z Knossos, przy współpracy
Ruiny świątyni Artemidy w Efezie
Teodorosa z Samos. Do jej budowy użyto
doskonałej jakości marmuru i cedru
libańskiego. Świątynia została
zaprojektowana jako dipteros otoczony
podwójną kolumnadą złożoną z ośmiu
kolumn przed elewacją frontową i tylną
(tzw. oktastylos) i dwudziestu kolumn
wzdłuż boków świątyni. Pozostałe kolumny,
a było ich w sumie 127, umieszczono w
pronaosie i wewnątrz świątyni. Kolumny o
wysokości ok. 18,0 m miały średnicę w
dolnej części 2,5 m. Zdobiły je w dolnej
części płaskorzez
by. Rzez
by zdobiły także
fryz i najprawdopodobniej tympanon oraz
dach świątyni. W jej wnętrzu umieszczono
cedrowy posąg Artemidy. Wśród rzez
biarzy
zaangażowanych do prac przy budowie
należeli między innymi: Fidiasz, Poliklet,
Kresilas. Ukończenie budowli zajęło 120
Artemida Efeska
lat.
W 356 p.n.e. świątynię spalił szewc Herostrates w nadziei, że ten występek unieśmiertelni jego imię. Świątynię
chciał odbudować Aleksander Wielki. Mieszkańcy Efezu nie przyjęli jego warunku, jakim było umieszczenie w
świątyni inskrypcji sławiących jego imię. Propozycja została odrzucona słowami: "Aleksandrze, nie wypada, żeby
jeden bóg stawiał świątynię drugiemu bogu", bowiem wyznawcy Artemidy nie widzieli możliwości oddawania w
jednej świątyni hołdu dwóm bogom. Aleksander, mimo iż nie przyjęto od niego pieniędzy na pokrycie kosztów
odbudowy, zlecił swojemu architektowi, Dejnokratesowi, sporządzenie projektu świątyni. Koszt prac został
sfinansowany ze składek mieszkańców Efezu i z kwot uzyskanych ze sprzedaży niektórych, niewykorzystanych przy
odbudowie elementów spalonej świątyni. Odbudowa świątyni trwała od 334 p.n.e. do 260 p.n.e.. Budowla stanęła na
fundamentach poprzedniej świątyni i miała identyczne z nią wymiary. Dodano nową krepidomę złożoną z 13 stopni.
Świątynia Artemidy w Efezie
2
Przy odbudowie pracowali Skopas, który wykonał płaskorzez
by w dolnej części kolumn, Praksykles i Apelles.
Świątynia z IV wieku została zniszczona podczas najazdu Gotów w 262 i już nigdy jej nie odbudowano.
W roku 1869 ekspedycja zorganizowana przez British Museum odkryła miejsce, gdzie znajdowała się świątynia.
Niektóre elementy wystroju efeskiego Artemizjonu można obecnie obejrzeć w tym muzeum. Poniżej rysunki
płaskorzez
b z kolumnady Artemizjonu.
Oryginalny posąg Artemidy, nie zachowany, był wykonany ze złota, srebra, kości słoniowej i czarnego kamienia
(chryzelefantyna). Można się jedynie domyślać, jak wyglądał, na podstawie opisów i zachowanej kopii. Uwagę
zwraca niezwykły sposób przedstawienia bogini, przypominający bardziej rzez
by egipskie, niż greckie.
Artemida, której cześć oddawano w Efezie przyjęła wiele cech frygijskiej bogini Kybele. Kult bogini  matki
opiekującej się ziemią, powietrzem i wodą, dającej życie i urodzaj, a jednocześnie rządzącej cywilizacją, był
rozpowszechniony w Anatolii jeszcze przed przybyciem greckich kolonistów. Wraz z powstawaniem miast jońskich
i wzajemnym przenikaniu się kultur, Artemida została najważniejszą boginią Jonii. W Efezie każdego roku w maju
odbywały się trwające przez cały miesiąc obchody ku jej czci.
Efeskie posągi Artemidy przedstawiają ją ubraną w suknię ozdobioną miejskimi wieżami, które są atrybutem jej
władzy nad cywilizacją. Ozdoby z wyobrażeniami zwierząt są symbolem jej władzy nad nimi. Efeska Artemida
nazywana była też Pszczelą Boginią, a bite w mieście monety na awersie miały symbol bogini  wizerunek królowej
pszczół.
Przypisy
[1] Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 14. ISBN 83-85001-89-1.
Na mapach: 37�56'593 N 27�21'503 E37.94972, 27.36389 (http:/ / toolserver. org/ ~geohack/ geohack.
php?language=pl& pagename=Świ� tynia_Artemidy_w_Efezie& params=37_56_59_N_27_21_50_E_)
y
ródła i autorzy artykułu
3
y
ródła i autorzy artykułu
Świątynia Artemidy w Efezie y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=22500406 Autorzy: Beno, Brave heart, Derbeth, Dixi, Ented, Gładka, HanselGretchen, IMPERATOR, Janmad,
Kauczuk, Kpjas, LION, Mix321, Mzopw, Picus viridis, Piotr967, Pjahr, Radomil, RansoN, Selena von Eichendorf, Silthor, Slawojar, Stoigniew, Tomekpe, Trismegistos, 5 anonimowych edycji
y
ródła, licencje i autorzy grafik
Plik:Ac artemisephesus.jpg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Ac_artemisephesus.jpg Licencja: GNU Free Documentation License Autorzy: Bdk, Bibi Saint-Pol, Butko,
Denisutku, Duesentrieb, G.dallorto, Nuno Tavares
Plik:ArtemisEphesus.jpg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:ArtemisEphesus.jpg Licencja: GNU Free Documentation License Autorzy: Butko, DenghiłComm, G.dallorto,
Jastrow, Y440
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/