ROZRÓD WETERYNARIA W PRAKTYCE
lek. wet. Joanna Pasikowska, lek. wet. Ewa Stańczyk, dr hab. prof. nadzw. Wojciech Niżański
Katedra Rozrodu Zwierząt z Kliniką Zwierząt Gospodarskich Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
A
agodny przerost prostaty
u psów
Współczesne dane na temat etiopatogenezy,
diagnostyki i terapii
Canine benign prostatic hyperplasia: current aspects of etiology, diagnosis and therapy
Gruczoł krokowy (prostata) to gruczoł Nerw podbrzuszny (współczulny) oraz
cewkowo-pęcherzykowy, występujący miedniczny (przywspółczulny) prze-
Streszczenie
u wszystkich gatunków zwierząt domo- biegają równolegle do naczyń krwio-
A
agodny przerost prostaty (BPH) to spon-
wych. Najlepiej rozwinięty jest u zwie- nośnych (5).
taniczne i związane z wiekiem zmiany
rząt mięsożernych. U psa jest to jedy- W prostacie psa, podobnie jak w pro-
w strukturze gruczołu opisywane u psów,
ludzi i szympansów. A
agodny przerost
ny gruczoł płciowy dodatkowy (u kota stacie mężczyzn, można wyróżnić
prostaty u psów to najczęstsze schorzenie
występują także gruczoły opuszkowo- 3 umowne strefy:
prostaty u psów i jeden z ważniejszych
cewkowe) (13).  strefę obwodową (peripheral zone) 
problemów pacjentów geriatrycznych.
Niezmieniony gruczoł krokowy leży stanowi około 70% objętości całego
Na tle BPH często rozwijają się inne scho-
w jamie miednicy, w pobliżu przedniej gruczołu krokowego, u ludzi jest
rzenia prostaty: ostre i przewlekłe stany
krawędzi kości łonowej, otacza szyjkę miejscem, w którym występuje rak
zapalne, cysty, ropnie. BPH może towarzy-
szyć także przepuklina kroczowa. pęcherza moczowego i początkowy od- gruczołu krokowego;
Artykuł jest prezentacją najnowszych da- cinek cewki moczowej (2). Prostata psa  strefę centralną (central zone)  otacza
nych związanych z etiopatogenezą, dia-
zbudowana jest z dwóch części: trzonu nasieniowody;
gnostyką oraz terapią tego schorzenia.
(corpus prostate) oraz części rozsianej  strefę przejściową (transitional zone)
(pars disseminata) (13). Trzon ma postać  mały obszar, otaczający cewkę
Słowa kluczowe
dwóch symetrycznych płatów obejmu- moczową, u mężczyzn jest to miejsce
A
agodny przerost prostaty, geriatria,
jących z zewnątrz ścianę cewki moczo- powiększające się przy BPH (24).
psy, schorzenia towarzyszące, etiopa-
wej z wyraz
nie zaznaczoną od strony Wyróżniamy trzy stadia rozwojowe
togeneza, diagnostyka, ultrasonografia,
biopsja, terapia
grzbietowej bruzdą pośrodkową. Część prostaty:
rozsiana jest bardzo słabo rozwinię-  fazę rozwoju  rozpoczyna się już
Abstract
ta, ma formę pojedynczych płacików w życiu płodowym i kończy około
Benign prostatic hyperplasia is a spon-
gruczołowych wbudowanych w ścianę 2.-3. roku życia psa;
taneus, age  depended chan ges in the
cewki moczowej na krótkim odcinku  fazę przerostową  zależy ściśle
structure of gland, described in dogs,
tuż za głównym gruczołem. Z zewnątrz od poziomu androgenów i kończy się
humans and chimpanzees. Benign pro-
stercz otoczony jest torebką włóknisto- około 12. roku życia;
static hyperplasia is the most common
disease of prostatic gland in dogs and mięśniową. Od torebki do wnętrza gru-  fazę inwolucji starczej  pojawia się
one of the most important problem in ge-
czołu wnikają beleczki z włóknami mię- po 12. roku życia i jest związana
riatric patients. BPH can be connected
śniowymi gładkimi, które dzielą miąższ ze znacznym spadkiem poziomu
with other prostatic disorders: prostatic
gruczołowy na płaty (2). Nasieniowo- androgenów we krwi (11).
inflamation, prostatic cysts and absces-
dy wnikają do prostaty na jej przednio- A
agodny przerost prostaty (benign pro-
ses. Sometimes BPH is connected with
grzbietowej powierzchni, przebiegają static hyperplasia  BPH) to spontanicz-
perineal hernia.
tylno-brzusznie w miąższu i uchodzą na, zależna od wieku zmiana w struk-
This article presents the most recent data
about etiopathogenesis, diagnostics and do cewki moczowej na wzgórku na- turze gruczołu krokowego opisywana
treatment.
siennym. Naczynia krwionośne i nerwy u ludzi, psów oraz szympansów (21).
przebiegają w fałdach otrzewnej i wni- Statystycznie jest najczęstszym schorze-
Key words
kają do narządu na powierzchni grzbie- niem prostaty u psów i jednym z waż-
Benign prostatic hyperplasia, geriatrics,
towo-bocznej, na wysokości godziny niejszych problemów u pacjentów ge-
dogs, associated disease, etiopathoge-
nesis, diagnostics, ultrasonography, bio- 10:00 i 2:00. Tętnice prostaty odchodzą riatrycznych. BPH stwierdza się u 16%
sy, treatment
od tętnicy moczowo-płciowej (odgałę- osobników powyżej 2. roku życia (9),
zienie tętnicy sromowej wewnętrznej). u 80% psów powyżej 5. roku życia
MARZEC " 3/2013
44
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE ROZRÓD
i praktycznie u 100% pacjentów powy- U ludzi z BPH przerastają zarówno czową rolę w rozwoju BPH odgrywają
żej 8. roku życia. Prostata może powięk- elementy zrębu, jak i elementy części hormony płciowe:
szyć się od 2 do 6,5 razy (9). wydzielniczej zlokalizowane przy sa-  DHT  główna przyczyna BPH;
W związku z powyższym rutynowe mej cewce moczowej (strefa przejścio-  zaburzenie równowagi: androgeny-
badanie rektalne gruczołu krokowego wa) (24). estrogeny.
powinno być stałą częścią badania kli- DHT jest najważniejszym metabo-
nicznego psa w wieku geriatrycznym. Etiologia litem testosteronu i aktywną postacią
BPH diagnozowane jest u psów Jądra produkują następujące hormony: tego hormonu w niektórych narządach.
wszystkich ras oraz mieszańców. Pew-  androgeny: W tkankach tych narządów dochodzi
ną predyspozycję rasową do chorób " testosteron  główny hormon jąder do konwersji testosteronu do dihydro-
prostaty wykazują dobermany, pincze- syntezowany przez komórki Leydi- testosteronu. Przemianę tę katalizuje
ry oraz owczarki niemieckie (21). ga; enzym mikrosomalny: NADPH-zależ-
A
agodny rozrost prostaty psów pole- " androsteron (ADT); na 5-alfa-reduktaza.
ga zarówno na hiperplazji, jaki i hiper- " niewielkie ilości dihydrotestoste- W organizmie istnieją dwa typy 5-alfa-
trofii komórek nabłonka części wydziel- ronu (DHT)  większość DHT reduktazy: typ I, który występuje głów-
niczej gruczołu krokowego. Większość pochodzi z przemian testosteronu nie w wątrobie, oraz typ II, występujący
autorów wyróżnia dwie formy histolo- w tkankach obwodowych; w tkankach rozrodczych. Enzym kata-
giczne tego schorzenia:  niewielkie ilości 17-beta-estradiolu (E2) lizuje redukcję podwójnego wiązania
 przerost gruczołowy (glandular hyper-  produkowany przez komórki Leydi- w pierścieniu A oraz grupy ketonowej
plasia)  dotyczy tylko części wydziel- ga, Sertoliego i nabłonek plemni- w pozycji 3 (19).
niczej prostaty (nabłonek); zazwyczaj kotwórczy w kanalikach krętych; Tkanki docelowe dla samczych hor-
pojawia się u osobników młodszych; większość E2 wytwarzanego przez monów płciowych dzielimy na:
 przerost mieszany (complex hiperpla- samców pochodzi jednak z aromaty-  tkanki reagujące na testosteron, tzw.
sia)  dotyczy części gruczołowej oraz zacji testosteronu i androstendionu tkanki docelowe dla testosteronu:
zrębu; czasem towarzyszą mu drobne, przez tkanki obwodowe (głównie embrionalne struktury wywodzące się
rozsiane cysty (cystic hiperpalsia); mózg) (19). z przewodu Wolffa, spermatogonia,
występuje głównie u osobników star- Patogeneza BPH nie została do koń- mięśnie szkieletowe, kości, nerki,
szych (11). ca poznana, wiadomo jednak, że klu- mózg;
MARZEC " 3/2013
45
www.weterynaria.elamed.pl
ROZRÓD WETERYNARIA W PRAKTYCE
 tkanki reagujące na DHT  narządy Według niektórych autorów andro- z bardzo nierozciągliwą torebką włók-
docelowe dla DHT: prostata, pęche- geny indukują hiperplazję komórek, nistą gruczołu rozrastające się tkanki
rzyki nasienne, zewnętrzne narządy zaś estrogeny powodują zmianę struk- uciskają na cewkę moczową, powodu-
płciowe, skóra okolicy narządów tury komórek (metaplazja), wzrost licz- jąc ostrą (AROU) lub przewlekłą reten-
płciowych  cechują się one bardzo by receptorów androgenowych, a także cję moczu (ChROU) (5, 24).
dużą aktywnością 5-alfa-reduktazy. uszkodzenie komórek (mechanizm wol- Skrajnie rzadko przy BPH obserwuje
Zarówno testosteron, jak i dihydrote- norodnikowy) (4). się zaburzenia ruchowe: kulawiznę, nie-
stosteron wiążą się i oddziałują za po- W rozwoju BPH udział mogą brać też dowłady i obrzęki kończyn miednicz-
średnictwem receptorów jądrowych. Po- hormony przysadki: nych. Te objawy najczęściej wskazują
winowactwo receptorów dla DHT jest  prolaktyna  udowodniona rola w róż- na bolesne ostre zapalenie gruczołu
jednak kilkukrotnie wyższe niż dla te- nicowaniu i proliferacji nabłonka krokowego, a nie na BPH (6, 8, 9, 16).
stosteronu (19). prostaty u ludzi i szczurów; Bardzo często łagodny przerost pro-
Prostata to gruczoł DHT-zależny.  somatotropina  rozrost prostaty staty jest schorzeniem pierwotnym,
DHT stymuluje zarówno wzrost elemen- stwierdza się u młodych mężczyzn na bazie którego mogą się rozwinąć
tów gruczołowych prostaty, jak i elemen- cierpiących na nieleczoną akromega- inne zaburzenia, takie jak ostre oraz
tów zrębu. Wraz z wiekiem znacznie lię (6). przewlekłe stany zapalne, cysty lub też
zwiększa się stężenie DHT w prosta- ropnie. Najczęściej BPH wtórnie towa-
cie (17) i jest to związane ze wzrostem Objawy kliniczne rzyszą cysty retencyjne  rozrost powo-
aktywności 5-alfa-reduktazy II u osob- Bardzo często BPH u psów jest bez- duje obstrukcje kanalików wydzielni-
ników starszych. Zatem nie zwiększa objawowe. Objawy pojawiające się naj- czych w miąższu prostaty oraz retencję
się stężenie hormonu w osoczu, tylko częściej to: płynu (9, 25).
w samej prostacie. Z wiekiem zwiększa  okresowe wypływy z cewki moczowej:
się też stężenie produkowanych estroge- krwiste lub przejrzyste do jasnożół- Diagnostyka
nów. Niektórzy autorzy wyróżniają: tych (najczęściej w ogóle niezauwa- W praktyce klinicznej rozpoznanie
 wzrost względny poziomu estroge- żane przez właścicieli); BPH stawiamy, opierając się głównie
nów  na skutek zmniejszenia synte-  makroskopowe krwawienia pod- na specyficznych objawach klinicznych
zy androgenów przez jądra; czas oddawania moczu, związane oraz stwierdzeniu powiększenia prosta-
 wzrost bezwzględny poziomu estroge- ze zwiększeniem ukrwienia prosta- ty w badaniu palpacyjnym per rectum,
nów  ogólnie wyższy poziom estro- ty; w badaniu USG lub RTG (1). Badaniem
genów w porównaniu z osobnikami  zmiany w ejakulacie: krew w nasieniu definitywne potwierdzającym rozpozna-
młodszymi; nie zwiększa się ilość es- oraz zmniejszenie objętości ejakulatu nie jest biopsja prostaty i badanie histo-
trogenów wytwarzanych przez jądra, (ryc. 1); patologiczne bioptatu (16, 21).
tylko zwiększa się liczba estrogenów  w przypadku silnie powiększonej Badania pomocnicze, które także
wytwarzana w tkankach poprzez prostaty dochodzi do ucisku na prost- mogą zostać wykorzystane w diagno-
wzrost aktywności aromatazy. nicę oraz problemów z defekacją; styce BPH, to: badanie krwi, badanie
Pod wpływem działania estrogenów właściciele obserwują częste oraz moczu, badanie nasienia, badanie pły-
zwiększa się liczba receptorów dla DHT bolesne napinanie do oddawania nu prostaty (uzyskanego w trakcie eja-
w tkankach docelowych, wrażliwość tka- kału, taśmowaty kał lub paradoksal- kulacji lub podczas masażu prosta-
nek na DHT i zdolność prostaty do jego nie nietrzymanie kału. ty) (21).
metabolizowania (4, 17). Należy pamiętać, że utrudnione od-
dawanie kału oraz intensywne parcia Badanie kliniczne
tłoczni brzusznej często doprowadza- Diagnostykę rozpoczynamy od wywia-
ją do nagłego wzrostu ciśnienia w ja- du i dokładnego zbadania ogólnego sta-
mie brzusznej i powstania przepukliny nu klinicznego pacjenta. Najważniej-
kroczowej (5). Często zdarza się, że pro- szą częścią badania klinicznego jest
blemem, z którym zgłasza się właściciel badanie rektalne z jednoczesnym uci-
zwierzęcia, jest właśnie przepuklina skiem wywieranym na powłoki brzusz-
i dopiero w trakcie badania okazuje się, ne. W badaniu rektalnym zawsze zwra-
że jest to sprawa wtórna do BPH. camy uwagę na:
Zdecydowanie rzadziej łagodnemu  położenie prostaty;
przerostowi prostaty u psów towa-  wielkość;
rzyszą problemy z oddawaniem mo-  kształt;
czu, tj. bezmocz, skąpomocz, w prze-  symetrię;
ciwieństwie do mężczyzn, u których  konsystencję;
jest to główny objaw. U psów docho-  bolesność.
dzi do tzw. powiększenia odśrodko- W przypadku BPH prostata jest za-
wego prostaty, stąd wywiera ona ucisk zwyczaj powiększona symetrycznie,
na prostnicę. U mężczyzn mówi się ma tęgą konsystencję oraz nie wykazu-
Ryc. 1. Krew w trzeciej frakcji nasienia pobranego od
pacjenta z BPH o rozroście dośrodkowym. W związku je objawów bolesności.
MARZEC " 3/2013
46
www.weterynaria.elamed.pl
ryc. J. Pasikowska
ROZRÓD WETERYNARIA W PRAKTYCE
Wstępne różnicowanie schorzeń prostaty na podstawie ba-
dania palpacyjnego przedstawia tab. 1.
Badanie radiologiczne
Badanie radiologiczne dostarcza tylko podstawowych infor-
macji na temat ułożenia prostaty, jej wielkości oraz kształtu
i konturu (26). Wykazuje przemieszczenie gruczołu do jamy
brzusznej, jego powiększenie, ewentualnie obecność ognisk
zwapnienia czy też cyst.
2
Należy wykonać zdjęcia w dwóch projekcjach: bocznej oraz
brzuszno-grzbietowej. Prawidłowy gruczoł krokowy jest zlo-
kalizowany w kanale miednicy lub u jego wejścia. Ma okrągły
kształt i wysycenie charakterystyczne dla tkanek miękkich.
Jego widoczność zależy w dużej mierze od ilości tłuszczu
w jamie brzusznej (u zwierząt wychudzonych może być nie-
widoczny).
Gruczoł krokowy na zdjęciu rentgenowskim zawsze oce-
niamy w stosunku do otaczających go struktur. Objawem
radiologicznym powiększenia gruczołu krokowego jest do-
3
czaszkowe przesunięcie pęcherza moczowego. Im większy
gruczoł, tym dalej w kierunku dogłowowym będzie przemiesz-
czony pęcherz. Przy bardzo zaawansowanym BPH może do-
chodzić też do dogrzbietowego przemieszczenia okrężnicy
i odbytnicy.
Należy pamiętać o ocenie krawędzi gruczołu na radio-
gramie. Jeśli gruczoł ma gładkie, wyraz
ne krawędzie, to to-
czący się proces chorobowy najprawdopodobniej jest albo
łagodny, albo powolny. Zatarte, niewyraz
ne krawędzie naj-
częściej świadczą o ostrym, agresywnym procesie chorobo-
wym (26).
Przyjmuje się, że prostata jest powiększona, jeśli w projek-
4
cji bocznej jej średnica jest większa niż 70% odległości mie-
dzy kością krzyżowa a przednim brzegiem spojenia łono-
wego (21), zaś na zdjęciu w projekcji grzbietowo-brzusznej
przekracza 50% szerokości jamy miednicy (25). Przy interpre-
tacji wielkości prostaty należy jednak pamiętać o różnicach
rasowych, np. teriery szkockie posiadają fizjologicznie dużą
prostatę, mogącą się przemieszczać do jamy brzusznej (7).
Na chwilę obecną zdecydowanie mniejsze zastosowanie
w diagnostyce BPH ma wykonanie zdjęcia z kontrastem po-
zytywnym, wprowadzonym do cewki moczowej  uretrogra-
fia. Umożliwia ona ocenę położenia i stanu cewki moczowej
5
(szczególnie jej części sterczowej)(25). Prawidłowa część ster-
czowa cewki ma gładkie krawędzie błony śluzowej. Ma więk-
szą średnicę w pobliżu środka gruczołu krokowego. Mały
ubytek cieniowy w grzbietowej ścianie cewki w pobliżu środ-
ka gruczołu krokowego jest fizjologiczny i odpowiada wzgór-
kowi nasiennemu.
Badanie ultrasonograficzne
Najlepszym narzędziem diagnostycznym w przypadku BPH
pozostaje ultrasonografia, która ukazuje nie tylko wielkość,
kształt czy położenie gruczołu krokowego, ale przede wszyst-
6
kim strukturę prostaty (7, 15, 20).
Zwierzę układamy w pozycji grzbietowej lub bocznej.
Ryc. 2. Obraz ultrasonograficzny  prostata w przekroju poprzecznym; Ryc. 3. Obraz
Do badania ogólnego gruczołu można wykorzystać sondy
ultrasonograficzny  prostata w przekroju podłużnym; Ryc. 4. Obraz ultrasonograficzny
o częstotliwości od 3 do 5 MHz, natomiast do szczegóło-
 zmiany echogeniczności gruczołu krokowego w przebiegu BPH; Ryc. 5. Obraz ultraso-
wej oceny struktury miąższu preferowane są sondy o moż-
nograficzny  cysta w miąższu prostaty u pacjenta z BPH; Ryc. 6. Obraz ultrasonograficzny
 cysta w miąższu prostaty u pacjenta z BPH liwie wysokiej częstotliwości: od 7,5 do 10 MHz. Sondę na-
MARZEC " 3/2013
48
www.weterynaria.elamed.pl
ryc. E. Stańczyk
WETERYNARIA W PRAKTYCE ROZRÓD
leży przyłożyć w tyłobrzuszu, z boku Objawy w badaniu rektalnym
Rozpoznanie
prącia. Najpierw lokalizujemy pęcherz powiększenie symetria bolesność fluktuacje
moczowy (punkt odniesienia) i następ- BPH + + - -
nie prostatę ułożoną wzdłuż przebiegu Nowotwór +/- +/- +/- +/-
Cysty prostaty + + - +/-
szyjki pęcherza.
Prostata powinna zostać zobrazowa- Ropnie prostaty + - +/- +/-
+ (przy ostrym)
na w przekroju poprzecznym oraz po-
Zapalenie prostaty +/- + - (przy -
dłużnym. W przekroju poprzecznym
przewlekłym)
wyraz
nie zaznacza się jej dwupłatowa,
Cysty związane
+/- - - +
symetryczna budowa (kształt motyla).
z prostatą
Cewka widoczna jest w postaci hipo-
Tab. 1. Wstępne różnicowanie schorzeń prostaty na podstawie badania rektalnego (za: Krawiec, 1994 i Fossum, 2009)
echogenicznej plamki w linii środko-
wej gruczołu, przy dogrzbietowej lub Biopsja celowana pod kontrolą USG. Psa nale-
dobrzusznej powierzchni. Poniżej gru- Biopsja to jedyne badanie mogące po- ży ułożyć w pozycji grzbietowej, wygolić
czołu zazwyczaj widzimy hiperecho- twierdzić diagnozę BPH (21). Zasadni- i zdezynfekować dostęp biopsyjny. Naj-
geniczną krawędz
okrężnicy. Na prze- czo można przeprowadzić dwa rodzaje pierw wizualizujemy prostatę na prze-
kroju poprzecznym wykonujemy dwa biopsji  biopsję aspiracyjną cienkoigło- kroju poprzecznym, ze szczególnym
pomiary: Htr  maksymalna wysokość wą oraz biopsję gruboigłową tnącą z uży- uwzględnieniem cewki moczowej oraz
prostaty oraz W  grubość (maksymal- ciem igły typu tru-cut. Biopsja cienkoigło- grzbietowych splotów naczyniowych
na odległość prostopadła do osi wysoko- wa nie jest badaniem z wyboru, bo nie prostaty. Mierzymy wysokość prostaty,
ści) (7) (ryc. 2). W przekroju podłużnym pozwala na jednoznaczne rozpoznanie by oznaczyć głębokość wkłucia. Pisto-
prostata ma kształt owalny, okrągły. Cew- BPH. Materiał pobrany w trakcie tej biop- let biopsyjny ustawiamy przy sondzie,
ka moczowa przebiegająca przez pro- sji służy do badania cytologicznego lub szybko pobieramy bioptat i wyciągamy
statę widoczna jest jako cienka, linijna mikrobiologicznego (12). Biopsja grubo- trokar z psa (14).
struktura bezechowa. W tym przekroju igłowa dostarcza materiału do badania Najczęstsze komplikacje pojawiają-
powinniśmy zmierzyć: L  maksymal- histopatologicznego, które jest w stanie ce się po biopsji to krwawienia oraz
ną długość prostą wzdłuż cewki, Hsag ostatecznie potwierdzić diagnozę. krwiomocz (wtórnie do urazów cewki
 maksymalną wysokość prostopadłą Biopsję najczęściej wykonuje się moczowej). Cięższą komplikacją może
do osi długości (ryc. 3). Na podstawie przezskórnie, choć teoretycznie moż- być zapalenie otrzewnej, szczególnie je-
tych parametrów możemy ocenić orien- na pobrać ją także chirurgicznie. Moż- śli w trakcie biopsji zostanie naruszona
tacyjnie wielkość prostaty u określonego na wykorzystać trzy dostępy: przezod- struktura ropnia lub nastąpi rozsianie
osobnika, stosując odpowiednie, opraco- bytniczy, kroczowy lub przezbrzuszny zmiany nowotworowej (25).
wane przez Ruuely i wsp., wzory: (8). Biopsję wykonujemy zawsze w pre-
L = (0,055*BW) + (0,143*A) + 3,31 medykacji lub znieczuleniu ogólnym, Badania dodatkowe
Hsag = (0,046*BW) + (0,069*A) + 2,68 pamiętając o odpowiednim zabezpie- Parametry morfologiczne oraz bioche-
W = (0,047*BW) + (0,089*A) + 3,45 czeniu przeciwbólowym. miczne krwi przy BPH najczęściej pozo-
Htr = (0,044*BW) + (0,083*A) + 2,25 Biopsja z dostępu przezodbytniczego stają niezmienione. Wyniki morfologii
V = (0,0867*BW) + (1,885*A) + 15,98 to mało popularna metoda, wymagają- mogą okazać się przydatne do różnico-
gdzie:  BW to masa ciała zwierzęcia, ca specjalnej igły, którą można umieścić wania BPH ze stanami zapalnymi pro-
natomiast  A to wiek. w prostnicy (8). staty (leukocytoza).
Zmiany w obrazie ultrasonograficz- Biopsja z dostępu kroczowego rów- Stosunkowo nową możliwością w dia-
nym przy BPH są raczej mało specyficz- nież nie cieszy się zbytnią popularno- gnostyce BPH jest Odelis Test, oparty
ne. Zaobserwować można zmianę wiel- ścią. Zwierzę należy ułożyć w pozycji na badaniu we krwi poziomu CPSE 
kości prostaty. Miąższ jest zazwyczaj bocznej lub mostkowej. Palec trzeba swoistej esterazy argininowej produko-
hiperechogenny, natomiast jego struk- wsadzić do odbytnicy  lokalizując wanej przez komórki nabłonka gruczo-
tura może być zarówno homoechogen- i stabilizując prostatę. Igłę biopsyjną łowego. Poziom CPSE we krwi wzrasta
na, jak i heteroechogenna (ryc. 4). Mogą wprowadzamy przez okolicę kroczową tylko wtedy, gdy dochodzi do hiper-
pojawiać się małe, rozsiane wewnątrz- do miąższu prostaty (8). plazji komórek prostaty, zaś pozostaje
gruczołowe torbiele (ryc. 5, 6) oraz hi- Najlepszą i najprostszą metodą biop- w normie w przypadku gruczolakoraka
perechogenne ogniska zwłóknienia. sji jest biopsja przez powłoki brzuszne, lub stanów zapalnych prostaty bez prze-
MARZEC " 3/2013
49
www.weterynaria.elamed.pl
ROZRÓD WETERYNARIA W PRAKTYCE
rostu. Materiałem wykorzystywanym do badania jest osocze
lub surowica.
Badanie moczu w przypadku BPH nie wnosi zbyt wiele.
Niepowikłanemu BPH może towarzyszyć hematuria. Nato-
miast może być pomocne w diagnozowaniu BPH z wtórnie
rozwijającym się stanem zapalanym. W tej sytuacji analiza
moczu może wykazać: hematurię, leukocyturię oraz bakte-
riurię (21).
Materiał do badania cytologicznego oraz bakteriologiczne-
go może być pozyskiwany podczas ejakulacji (III frakcja na-
sienia), za pośrednictwem masażu prostaty połączonego z ka-
teteryzacją cewki lub biopsji cienkoigłowej (21).
W cytologii trzeciej frakcji nasienia prawidłowo odnotowuje-
my obecność plemników, pojedynczych krwinek czerwonych,
pojedynczych leukocytów i złuszczonych komórek nabłonka
prostaty (ryc. 7). Nieprawidłowości, na które należy zwrócić
7
uwagę, to: zwiększona ilość erytrocytów (ryc. 9) oraz zwięk-
szona ilość leukocytów, świadcząca o stanie zapalnym. Moż-
na zaobserwować leukocyty fagocytujące bakterie.
Masaż prostaty przeprowadza się na pacjencie spreme-
dykowanym. Do pęcherza moczowego należy wprowadzić
jałowy cewnik, usunąć z niego mocz, a następnie kilkukrot-
nie przepłukać płynem fizjologicznym. Niewielką ilość tego
płynu należy oddać do badania bakteriologicznego (porów-
nanie mikroflory z pęcherza i prostaty). Następnie cewnik
wprowadzamy do części sterczowej cewki (kontrolując głę-
bokość wprowadzenia badaniem przez odbyt). Prostatę ma-
sujemy przez odbyt, przez cewnik wprowadzamy 10 ml pły-
nu fizjologicznego i następnie aspirujemy go do sterylnej
strzykawki. Pobrany materiał oddajemy do badania cytolo-
gicznego lub bakteriologicznego. W preparacie cytologicz-
nym wykonanym z materiału pozyskanego drogą masażu
obserwujemy: pojedyncze plemniki, złuszczone komórki
nabłonkowe oraz pojedyncze erytrocyty. Biopsja cienkoigło-
wa dostarcza materiału do badania cytologicznego. Materiał
8
zaaspirowany do igły i konusa wydmuchujemy na szkiełko
i wykonujemy rozmaz.
W preparacie cytologicznym pobranym w trakcie biopsji
cienkoigłowej widoczne są dobrze zróżnicowane prostopa-
dłościenne komórki nabłonkowe. Ich cytoplazma jest zasa-
dochłonna, może zawierać drobne ziarnistości oraz wakuole.
Jądra komórkowe są stosunkowo duże, mają kształt owalny
lub okrągły (ryc. 8).
Cytologia w przypadku BPH nieznacznie różni się od cy-
tologii zdrowej prostaty. W preparatach przeważają komórki
nabłonkowe. Są one dobrze zróżnicowane, przypominają nor-
malne komórki, ale mogą także wykazywać wygląd mozaikowy
z obfitą zasadochłonną cytoplazmą i dojrzałym jądrem z sil-
nie zaznaczonym jąderkiem. Komórki mogą być nieco więk-
sze niż normalnie lub wykazywać anizokariozę (12).
Leczenie
Istnieją dwie metody leczenia BPH: metoda chirurgiczna 
9
kastracja  oraz metody farmakologiczne.
W przypadku osobników nieprzeznaczonych do rozrodu
Ryc. 7. Obraz mikroskopowy  preparat wykonany z osadu trzeciej frakcji nasienia.
oraz ze zmianami jąder leczeniem z wyboru jest kastracja chi-
Widoczne komórki nabłonka prostaty
rurgiczna. Daje ona najlepsze i przede wszystkim trwałe efek-
Ryc. 8. Obraz mikroskopowy  preparat cytologiczny pozyskany metodą biopsji cienko-
ty. Już w pierwszym tygodniu po zabiegu odnotowujemy po-
igłowej. Widoczne komórki nabłonka prostaty
Ryc. 9. Obraz mikroskopowy  rozmaz z trzeciej frakcji nasienia. Widoczne liczne erytrocyty mniejszenie prostaty w badaniu palpacyjnym. Zmniejszenie
MARZEC " 3/2013
50
www.weterynaria.elamed.pl
ryc. J. Pasikowska
ryc. archiwum Katedry Rozrodu
ryc. J. Pasikowska
WETERYNARIA W PRAKTYCE ROZRÓD
prostaty o 50% następuje w ciągu trzech stępny), podawanego w skórę karku. towane do tej pory skutki uboczne to:
tygodni po zabiegu, natomiast w 9. ty- Po zastosowaniu implantu 4,7 mg spa- osłabione libido, spadek jakości nasie-
godniu po zabiegu prostata zmniejsza dek poziomu testosteronu i bezpłod- nia i zmniejszenie jąder w pierwszym
się o 70-75% (8). ność pojawiają się w ciągu 6 tygodni cyklu spermatogenezy (28).
Należy nadmienić, że kastracja jest i utrzymują się przez około 6 miesięcy
skuteczna tylko w stosunku do BPH, (przy implancie 9,4 mg bezpłodność po- Progestageny
natomiast nie przyniesie żadnego re- jawia się odpowiednio w ciągu 8 tygo- Syntetyczne progestageny, które zna-
zultatu przy zmianach nowotworowych. dni i utrzymuje się około 12 miesięcy). lazły zastosowanie w terapii BPH, to:
W przypadku tego typu schorzeń ka- W ciągu 4-6 tygodni stosowania implan- octan megestrolu, octan medroksy-
strację należy połączyć z chirurgicznym tu rozmiary prostaty zmniejszają się progesteronu, octan chlormadinonu.
usunięciem zmiany nowotworowej (2). o 40-60% (22). Prostata wraca do swo- Działają one poprzez hamowanie wy-
Terapia farmakologiczna jest alterna- jego poprzedniego rozmiaru po około dzielania GnRH z przysadki mózgo-
tywą dla psów reproduktorów lub osob- 48 tygodniach od zastosowania (23). wej i redukcję poziomu testosteronu.
ników starszych z innymi chorobami Octan chlormadinonu blokuje dodatko-
towarzyszącymi, u których zabieg chi- Estrogeny wo transport testosteronu do komórek
rurgiczny jest sporym ryzykiem (1). Estrogeny stosowane były dawniej gruczołu krokowego. Octan megestro-
Podstawowe związki farmakologiczne do farmakologicznej kastracji samców lu (dawniej Pillkan) stosowano w dawce
stosowane w leczeniu BPH to: z BPH (1). Syntetyczne analogi estra- 0,5 mg/kg m.c. doustnie przez 4-8 tygo-
 agoniści GnRH; diolu hamują wydzielanie GnRH z pod- dni, efekt terapeutyczny utrzymywał się
 estrogeny; wzgórza oraz FSH, LH z przysadki, przez 4-6 tygodni po zaprzestaniu sto-
 antyestrogeny; co prowadzi do zmniejszenia wydziela- sowania leku. Octan medroksyproge-
 syntetyczne progestageny; nia testosteronu i zmniejszenia rozmia- steronu (Depo-Promone, Depogeston)
 antyandrogeny; rów prostaty. w dawce 3-4 mg/kg m.c. w iniekcji pod-
 inne. Obecnie metoda ta nie jest stosowana skórnej 2 razy co 4 tygodnie. Efekt te-
ze względu na poważne skutki uboczne, rapeutyczny utrzymuje się co najmniej
Deslorelina mogące prowadzić do śmierci. Do skut- 10 miesięcy. Możliwe skutki uboczne:
Deslorelina (w preparacie Suprelo- ków tych zaliczamy: anemię, trombo- wzrost apetytu, osłabiony popęd płcio-
rin) to substancja zaliczana do agoni- cytopenię, leukopenię, a nawet aplazję wy oraz spadek jakości nasienia. Moż-
stów GnRH, obecnie wykorzystywana szpiku. W samym gruczole krokowym liwe są także zaburzenia metabolicz-
do kastracji farmakologicznej samców. mogą zaś wywołać metaplazję płasko- ne: cukrzyca, niedoczynność tarczycy,
Jej działanie jest dwustopniowe (3). nabłonkową. niedoczynność kory nadnerczy, gine-
Tuż po podaniu deslorelina, wiążąc Do leczenia BPH stosowano: die- komastia.
się z receptorami GnRH w przysadce tylostilboestrol (DES) w dawce: Octan chlormadinonu stosowany
mózgowej, stymuluje ją do uwalniania 0,2-1 mg/kg per os przez 5 dni oraz cy- w dawce 5 mg/kg w iniekcji podskór-
większej ilości LH i FSH. Wzrost po- pronian estradiolu (ECP): 0,1 mg/kg mc. nej co 6 miesięcy  efekt utrzymuje
ziomu hormonów przysadki wywołu- Efekt działania utrzymywał się przez się przez 6 miesięcy, natomiast jedyne
je zwiększoną produkcję i uwalnianie około 2 miesiące (1, 8). stwierdzone skutki uboczne to: osła-
hormonów płciowych do krwiobiegu. bione libido, spadek jakości nasienia.
Jest to jednak działanie krótkotrwałe Tamoksifen Obecnie nie są substancjami stosowa-
 wzrost poziomu LH we krwi pojawia Nadal trwają badania nad zastoso- nymi z wyboru ze względu na liczne
się po 20 minutach, pik po 40 minutach waniem związku o działaniu anty- skutki uboczne (8).
i następnie zaczyna spadać. Przy stałym estrogenowym  tamoksifenu (No-
podawaniu desloreliny i ciągłym blo- lvadex D, Tamoxifen  Ebewe). Lek Antyandrogeny
kowaniu przez nią receptorów GnRH zaliczany jest do grupy selektywnych Najbardziej obiecującym na chwilę obec-
w przysadce dochodzi do desensytyza- modulatorów receptora estrogenowego ną antyandrogenem jest octan ozateronu
cji receptorów oraz znacznego spadku (SERM) i stosowany głównie w terapii (Ypozane). Octan ozateronu wykazuje sil-
poziomu LH i FSH już w 4 dniu stoso- raka sutka. Stosowany był w dawkach ne działanie progestagenne i silne dzia-
wania (10). 0,2 mg/kg m.c. doustnie przez 4 tygo- łanie antyandrogenne. Główny metabo-
Preparat ma postać implantu dnie. Prostata pozostaje pomniejszo- lit ozateronu  17-beta-hydroksylowany
4,7 mg oraz 9,4 mg (w Polsce niedo- na przez co najmniej 5 tygodni. Odno-  octan ozateronu także wykazuje silne
MARZEC " 3/2013
51
www.weterynaria.elamed.pl
ROZRÓD WETERYNARIA W PRAKTYCE
12. Kraft M., Brown H.M., LeRoy B.: Cytology
działanie antyandrogenne. Substancja Finasteryd
of the canine prostate.  Irish Veterinary
ta zapobiega wiązaniu androgenów z ich Finasteryd (Proscar, Finpros, Anti-
Journal , 5, 320-324.
receptorami w komórkach gruczołu kro- prost) to następna substancja zali-
13. Krysiak K., Świeżyński K.: Anatomia zwie-
kowego i blokuje transport testosteronu czana do grupy antyandrogenów. Jest
rząt, tom II: Narządy wewnętrzne i układ
krążenia. Wydawnictwo Naukowe PWN,
do gruczołu krokowego. Octan ozate- to jeden z podstawowych leków sto-
Warszawa 2006.
ronu podawany jest doustnie w dawce sowanych do leczenia rozrostu pro-
14. Levy X.: Badania dodatkowe w diagnostyce
0,25-0,5 mg/kg m.c. raz na dobę przez staty u ludzi. Mechanizm działania
prostaty.  Weterynaria w Praktyce 2012,
tydzień. Dwa tygodnie od zakończonej polega na zaburzeniu działania 5-alfa-
3, 68-69.
terapii stercz osiąga najmniejsze roz- reduktazy typu II i poprzez to bloko-
15. Mannion P.: Diagnostyka ultrasonograficz-
miary i od tego momentu zaczyna zno- waniu konwersji testosteronu do dihy- na małych zwierząt. Triangulum, Wrocław
2008.
wu sukcesywnie się powiększać. Gru- drotestosteronu. Podawany doustnie
16. Maurey-Guenec Ch.: Objawy kliniczne
czoł wraca do wyjściowych rozmiarów w dawce 0,1-0,5 mg/kg m.c. raz dzien-
chorób prostaty.  Weterynaria w Praktyce ,
około 5-6 miesięcy po zakończonej te- nie przez 16 tygodni, zmniejsza ob-
2011, 11-12, 54-55.
rapii (22). jętość prostaty o 50-70% po 3-6 tygo-
17. McConnell J.D.: The Pathophysiology
Głównym odnotowywanym skutkiem dniach. Prostata powraca do wyjściowej
of Benign Prostatic Hyperplasia.  Journal
ubocznym jest wzrost apetytu, rzadziej wielkości w ciągu 2 miesięcy po odsta- of Andrology , 1991, 6, 356-363.
18. Mimouni Ph.: A
agodny przerost prostaty 
spadek. Mogą pojawiać się zmiany za- wieniu preparatu. Finasteryd powo-
wybór metody terapeutycznej.  Weterynaria
chowania, PU/PD, przemijające biegun- duje zmniejszenie objętości nasienia
w Praktyce , 2012, 4, 70-71.
ki czy też zmiany w okrywie włosowej. poprzez zanik znacznej części frak-
19. Murray R., Granner D.K., Mayes P.A.:
U większości zwierząt pojawia się rów- cji sterczowej (18), nie wpływa jednak
Biochemia Harpera. Wyd. Lekarskie PZWL,
nież okresowy spadek poziomu korty- na jego jakość (9). Warszawa 2006.
20. Nyland T.G., Matton J.S.: Diagnostyka
zolu w osoczu, także reakcja stymulacji
ultrasonograficzna małych zwierząt. Galak-
na test ACTH może być tłumiona do kil-
Piśmiennictwo
tyka, A
ódz
2007.
ku tygodni po podaniu tego leku. Lek
1. Błasiak K., Niżański W., Dubiel A.: Leczenie
21. Paclikova K., Kohout P., Vlasin M.: Diagno-
nie wpływa w ogóle na jakość nasienia farmakologiczne chorób gruczołu krokowego
stic possibilities in the management of canine
psów.  Weterynaria w Praktyce , 2010,
u psów (22).
prostatic disorders.  Veterinarni Medicina ,
5, 18-24.
2006, 51, 1-13.
Kolejnym stosowanym antyandro-
2. Chomiak M., Flieger S., Lewandowski M.:
22. Ponglowhapan S., Lohaachit C., Swangchan
genem jest octan delmadinonu (Tar-
Splanchnologia zwierząt domowych. Wydaw-
-Uthai T.: The effect of the GnRH agonist de-
dak). Substancję stosuje się w dawce
nictwo Akademii Rolniczej w Lublinie,
slorelin on prostatic volume in dogs. EVSSAR
1,5-3 mg/kg m.c. w iniekcji podskórnej
Lublin 2001.
European Congress, Liege, Belgium 2002.
lub domięśniowej raz na 4 tygodnie. 3. Fontaine E., Fontbonne A.: Clinical Use
23. Romagnoli S.: Diagnostic work-up and
of GnRH Agonist in Canine and Feline Spe-
Jego działanie jest podobne do działa- medical therapy of canine prostatic disease.
cies.  Reproduction in Domestic Animals ,
ESAVS Reproduction II, Zurich, Switze-
nia octanu ozateronu. Tak samo powo-
2011, 46(2), 344-353.
land, 10-14 September 2007.
duje maksymalne zmniejszenie rozmia-
4. Fontbonne A.: Przyczyny i znaczenie ła-
24. Rosario D.J., Bryant R.: Benign Prostatic
rów prostaty po 2 tygodniach, ale nie
godnego przerostu prostaty.  Weterynaria
Hyperplasia.  Surgery (Oxford) , 2002,
jest ono tak widoczne, jak w przypad- w Praktyce , 2011, 10, 60-63.
20 (11), 268-272.
5. Fossum T.: Chirurgia małych zwierząt.
ku octanu ozateronu.
25. Smith J.: Canine prostatic disease: A review
Tom II, Elsevier, Wrocław 2009.
of anatomy, pathology, diagnosis, and tre-
Prostata wraca do poprzednich roz-
6. Gobello C., Corrada Y.: Noninfectious
atment.  Theriogenology , 2008, 70, 375-
miarów po około 4 tygodniach.
Prostatic Diseases In Dogs. Compendium
383.
W trakcie jego stosowania odnotowu-
of Continuing  Education for The Practi-
26. Thrall D.E.: Diagnostyka radiologiczna
je się także groz
niejsze i częstsze skut-
cing Veterinarian , 2002, 2, 99-107.
w weterynarii. Elsevier Urban&Partner,
ki uboczne  może negatywnie wpły- 7. Gomes E.: Znaczenie diagnostyki obrazo-
Wrocław 2010.
wej w rozpoznawaniu łagodnego przerostu
wać na płodność, prowadząc nawet 27. Tsutsui T., Hori T., Shimizu M.: Effect of osa-
prostaty.  Weterynaria w Praktyce , 2012,
terone acetate addministration on prostatic
do uszkodzenia nasienia (18).
1-2, 62-63.
regression rate, peripheral blood hormone
Ostatnim ze stosowanych antyandro-
8. Johnston S.D., Kustritz M.V., Olson P.N.S.:
levels and semen quality in dog with benign
genów jest flutamid (Flutamid). Fluta-
Canine and feline Theriogenology. Saunders
prostatic hypertrophy.  Journal of Veterinary
mid blokuje pobór androgenów przez
2001.
Medical Science , 2001, 63(4), 453-456.
komórki nabłonka gruczołowego  blo- 9. Johnston S.D., Kamolpatana K., Root-
28. Tunn U.W., Funke P.J., Senge T.: Effect of the
Kustritz M.V.: Prostatic disorders in dog.
antiestrogen tamoxifen on steroid induced
kuje cytoplazmatyczne oraz jądrowe
 Animal Reproduction Science , 2000,
morphological and biochemical changes
receptory dla androgenów. Stosowany
60-61, 405-415.
in castrated dog prostate.  Acta Endocrino-
jest doustnie w dawce 2,5-5 mg/kg m.c.
10. Junaidi A., Williamson P., Martin G.:
logica , 1982, 100(4), 462-472.
raz dziennie przez 7 tygodni. Efekt
Pituitary and testicular endocrine responses
działania utrzymuje się przez około to exogenous gonadotrophin  relasing hor-
mone and luteinizing hormone in male dogs
2 miesiące (1). Nie powoduje zmian li- lek. wet. Joanna Pasikowska
treated with GnRH agonist implants.  Re-
bido ani zmian jakości nasienia. Jest Katedra Rozrodu Zwierząt z Kliniką
production, Fertility and Development ,
to za to substancja dość silnie obciąża- Zwierząt Gospodarskich
2007, 19, 891-898.
jąca wątrobę, może powodować gineko- Wydział Medycyny Weterynaryjnej
11. Korodi G., Igna V., Cernescu H.: Canine
mastię, zaburzenia ze strony przewodu
prostate pathology.  Lucrari Stiintifice Me- Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
dicina Veterinara , 2008, 41, 187-194.
pokarmowego czy też reakcje skórne. 50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 49
MARZEC " 3/2013
52
www.weterynaria.elamed.pl