MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Luiza Bojarska
Kształtowanie własnego wizerunku publicznego
341[01].Z5.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Artur Bońkowski
mgr Maria Tokarczyk-Biernacka
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Maria Pajestka
Konsultacja:
mgr in\
. Marek Rudziński
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[01].Z5.02,
 Kształtowanie własnego wizerunku publicznego , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik agrobiznesu.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Autoprezentacja 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 15
4.1.3. Ćwiczenia 15
4.1.4. Sprawdzian postępów 18
4.2. Wystąpienia publiczne 19
4.2.1. Materiał nauczania 19
4.2.2. Pytania sprawdzające 25
4.2.3. Ćwiczenia 26
4.2.4. Sprawdzian postępów 27
4.3. Dokumenty aplikacyjne związane z poszukiwaniem pracy 28
4.3.1. Materiał nauczania 28
4.3.2. Pytania sprawdzające 36
4.3.3. Ćwiczenia 36
4.3.4. Sprawdzian postępów 37
4.4. Rozmowa kwalifikacyjna 38
4.4.1. Materiał nauczania 38
4.4.2. Pytania sprawdzające 40
4.4.3. Ćwiczenia 41
4.4.4. Sprawdzian postępów 44
5. Sprawdzian osiągnięć 45
6. Literatura 49
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy mającej na celu rozwijanie
umiejętności kształtowania własnego wizerunku publicznego oraz poszukiwania pracy
i przeprowadzania rozmowy kwalifikacyjnej, tak potrzebnych dla technika agrobiznesu.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,
- cele kształcenia tej jednostki modułowej,
- materiał nauczania umo\
liwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń
i zaliczenia sprawdzianów. Ze szczególną uwagą nale\
y prześledzić treści dotyczące
autoprezentacji, kreowania własnego wizerunku, wystąpień publicznych, przygotowania
aplikacji oraz rozmowy kwalifikacyjnej. Są to zagadnienia, z którymi będziesz się stykał
bardzo często w \
yciu prywatnym i zawodowym. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazaną literaturę oraz inne z
ródła informacji,
- pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń,
- zestaw ćwiczeń, które umo\
liwiają Ci nabycie umiejętności praktycznych, zawierający
wykaz materiałów, środków dydaktycznych do realizacji ćwiczenia. Zaliczenie ćwiczeń
jest dowodem osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce
modułowej,
- sprawdzian postępów, w którym powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co
oznacza, \
e opanowałeś materiał lub nie,
- sprawdzian osiągnięć wraz z instrukcją i kartą odpowiedzi,
- wykaz literatury.
Je\
eli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela
o wyjaśnienie i ewentualnie sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną czynność. Po
zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny
pracy oraz instrukcji przeciwpo\
arowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 341[01].Z5
Komunikacja społeczna
w agrobiznesie
341[01].Z5.01
Stosowanie zasad komunikacji
w kontaktach społecznych
341[01].Z5.02
Kształtowanie własnego wizerunku
publicznego
341[01].Z5.03
Rozwijanie umiejętności współpracy
z ró\
nymi osobami
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- czytać ze zrozumieniem,
- aktywnie słuchać,
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu prezentacji, autoprezentacji oraz
psychologicznymi aspektami z tych dziedzin,
- zastosować zasady savoir-vivre u,
- stosować zasady komunikacji interpersonalnej,
- rozró\
niać komunikację werbalną i niewerbalną,
- rozpoznwać myśli, emocje i potrzeby rozmawiających osób na podstawie ich  języka
ciała ,
- stosować ró\
ne komunikaty mowy ciała w zale\
ności od potrzeb i zaistniałej sytuacji,
- stosować style komunikowania się,
- dostosowywać własny styl komunikowania się do stylu rozmówcy,
- wykorzystywać podstawowe zasady prezentacji,
- korzystać z urządzeń wspomagających prezentację,
- wyjaśniać podstawowe zało\
enia działania asertywnego,
- radzić sobie ze stresem w czasie autoprezentacji,
- rozró\
niać środki dydaktyczne: dyskusję, wykład, ćwiczenia,
- sporządzać krótki scenariusz do określonych zajęć,
- współpracować w grupie,
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określić cel i funkcje autoprezentacji,
- zastosować techniki autoprezentacji,
- wymienić obronne taktyki autoprezentacji,
- określać swoje mocne strony i słabości, a następnie te drugie niwelować,
- poprawić własny wizerunek podczas wystąpień publicznych,
- obronić się przed perswazją innych,
- rozró\
nić poszczególne socjotechniki autoprezentacji,
- prawidłowo dokonać własnej analizy SWOT podczas poszukiwania pracy,
- sporządzić podstawowe aplikacje związane z poszukiwaniem pracy (CV, list
motywacyjny),
- kształtować własny wizerunek podczas rozmowy kwalifikacyjnej,
- przeanalizować pułapki, jakie mogą pojawiać się podczas rozmowy kwalifikacyjnej,
- wystąpić publicznie,
- wzmocnić słowa przekazem wizualnym, audiowizualnym i audytywnym,
- umiejętniej rozpoznać myśli, emocje i potrzeby rozmawiających osób i słuchających na
podstawie ich  języka ciała ,
- zastosować ró\
ne komunikaty mowy ciała w zale\
ności od potrzeb i zaistniałej sytuacji,
- dostosować własny styl komunikowania się do stylu rozmówcy,
- odczytać intencje nadawcy komunikatu,
- określić sytuacje, w których warto zachowywać się asertywnie,
- wskazać obszary własnych zachowań wymagających poprawy i doskonalenia,
- być pewnym siebie w ró\
nych sytuacjach \
yciowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Autoprezentacja
4.1.1. Materiał nauczania
Autoprezentacja [23, s. 27] to wyraz zło\
ony; pierwszy człon  auto- (z gr.) oznacza: sam,
własny, odpowiednik polskiego samo-, zaś  prezentacja (z łac.) to przedstawienie kogoś,
czegoś, zapoznanie, okazanie. To świadoma kontrola i kształtowanie własnego wizerunku
publicznego w taki sposób, aby odebrano nas zgodnie z naszymi potrzebami i celami,
kierowanie wra\
eniem wywieranym na innych, to proces kontrolowania przez człowieka
sposobu, w jaki jest postrzegany przez otoczenie. Często o autoprezentacji mówi się, \
e to
umiejętność pozytywnego  sprzedawania siebie lub  manipulowanie wywieranym
wra\
eniem .
Te ostatnie określenia mają negatywny oddz
więk, to jednak obrazują rzeczywiste
znaczenie autoprezentacji. Od zawsze człowiek chce wywierać na innych odpowiednie
wra\
enie. Często robi to nieświadomie, np. w \
yciu prywatnym. Przykładem mo\
e być
zachowanie mę\
czyzn, obok których przechodzi atrakcyjna kobieta. Wtedy nieświadomie Ci
pierwsi prostują się, sprawiając wra\
enie wy\
szych ni\
byli przed chwilą, co według nich jest
krokiem do atrakcyjności. Jednak bardzo często na odpowiednim wra\
eniu, szczególnie
pozytywnym, zale\
y nam w \
yciu publicznym oraz zawodowym. Przykładem mo\
e być
rozmowa kwalifikacyjna z pracodawcą, która szczegółowo opisana jest w poni\
szym rozdziale.
Zarówno w pierwszym, jak i w drugim przypadku stosuje się tak zwane techniki
autoprezentacji, często nie zdając sobie z tego sprawy. Przykładowe techniki autoprezentacji to:
1. Autopromocja kompetencji, czyli opisywanie i przedstawianie siebie w korzystnym
świetle, pokazywanie swoich mocnych stron i zalet, a pomijanie słabości i wad.
2. Demonstrowanie pewnych postaw, które mogą spotkać się z przychylnym przyjęciem.
3. Publiczne atrybucje, czyli wyjaśnianie własnego zachowania w sposób zgodny
z powszechnie przyjętymi normami, z określonym wizerunkiem społecznym.
4. Umiejętne manifestowanie związków z pewnymi osobami, instytucjami, grupami
społecznymi, które mogą wzmocnić nasz wizerunek, a odcinanie się od innych, które
mogą przynieść nam szkodę, np. unikanie pechowców. Często uwa\
a się, \
e po tym,
z kim obcujemy, kogo popieramy, z czym się identyfikujemy mo\
na poznać, jacy
jesteśmy.
5. Wyświadczanie drobnych przysług i wykonywanie \
yczliwych gestów w celu budowania
atmosfery zaufania.
6. Prawienie morałów, pouczanie, upominanie, bądz
te\
zastraszanie.
7. Umiejętne wykorzystywanie komunikacji werbalnej (do przekazywania wiedzy,
argumentowania, itp.).
8. Umiejętne wykorzystywanie komunikacji niewerbalnej, tzw. mowy ciała.
9. Wykorzystanie elementów związanych z wyglądem zewnętrzny (manipulowanie strojem,
fryzurą, makija\
em, itp.).
10. Umiejętne budowanie kontaktu poprzez ton głosu, kontakt wzrokowy, wyraz twarzy,
postawę ciała.
11. Manipulacje pamięcią, czyli rzeczywiste, bądz
udawane pamiętanie lub zapominanie
w celach autoprezentacji.
12. Wykorzystywanie przedmiotów z najbli\
szego otoczenia dla celów reprezentacyjnych
(np. firmowy zegarek, drogi garnitur, modny samochód).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Tabela 1. Taktyki autoprezentacji [opracowanie własne]
Niewłaściwe taktyki autoprezentacji
Właściwe zachowanie
Atak Obrona
Nale\
y pokazać, \
e jest się bardzo
Natychmiast nale\
y zwrócić uwagę
zajętym i nie ma się czasu dla kogoś Ignoruje się rozmówcę
na rozmówcę
tak mało wa\
nego
Jeśli rozmówca jest znany, nale\
y Spoufalanie się, zwracanie się  Ty ,
U\
ywanie form bezosobowych
zwrócić się do niego po imieniu  kolego
Szukanie okazji, aby pomóc Zastraszanie Ukrywanie się
Wyra\
anie w swojej postawie
Przyjmowanie postawy agresywnej Unikanie kontaktu, samoutrudnianie
chęci pomocy
Wypowiadanie się agresywnie,
W słowach wyra\
anie chęci
tonem protekcjonalnym, w sposób Nie rozmawianie
pomocy
poni\
ający
Branie pod uwagę osobowości, Pokazanie, kto rządzi, wytknięcie
Usprawiedliwianie, przeprosiny
nastroju i wykształcenia rozmówcy niekompetencji, wymówki
Inny podział taktyk w autoprezentacji [10, s. 93]:
1) obronne taktyki autoprezentacji (to zachowania ukierunkowane na ochronę zagro\
onej
to\
samości lub poczucia własnej wartości), nale\
ą do nich:
- samoutrudnianie  rzucanie kłód pod własne nogi. Anga\
owanie się w działania, które
obni\
ają szansę sukcesu a jednocześnie zwalniają z osobistej odpowiedzialności za
poniesioną pora\
kę i w dodatku nasilają osobistą chwałę w przypadku sukcesu,
- suplikacja  prezentowanie własnej bezradności w nadziei uzyskania pomocy od innych
dzięki odwołaniu się do normy odpowiedzialności społecznej, która nakazuje pomagać
słabszemu,
- wymówki  zaprzeczanie intencji wyrządzania szkody i przekonywanie, \
e nie miało się
kontroli nad przebiegiem zadania, zachowania, które wyrządziło szkodę,
- usprawiedliwienia  to akceptacja własnej odpowiedzialności z argumentacją, \
e czyn
jest mało szkodliwy albo dotyczy czegoś innego ni\
szkoda,
- przeprosiny  to akceptowanie własnej odpowiedzialności za szkodę, okazanie \
alu,
rekompensowanie szkody ofierze.
2) asertywne taktyki autoprezentacji (to zachowania ukierunkowane na zbudowanie,
pozyskanie, utrwalenie jakiejś nowej to\
samości naszej osoby), nale\
ą do nich:
- ingracjacja  oznacza tendencję do wykorzystania dla własnej korzyści kontaktu z drugą
osobą zwłaszcza pod jakimś względem znaczącą,
- zastraszanie  polega na prezentacji groz
nego wizerunku dla zaprezentowania swoich
znacznych mo\
liwości. Jest skuteczna jedynie wobec osób słabszych,
- moralizowanie,
- autopromocja przez skojarzenie  kąpanie się w cudzej chwale i unikanie pechowców.
Przyznawanie się do związków z ludz
mi sławnymi mając z tego dumę i satysfakcję,
3) autopromocja kompetencji  przedstawianie własnych osiągnięć jako większych ni\

w rzeczywistości, podkreślanie trudności pokonanych przeszkód.
Od urodzenia zale\
y większości ludziom na dbaniu o własny wizerunku, na tym, aby inni
ich pozytywnie odbierali, więc pewne rzeczy są wrodzone. Jednak, aby odpowiednio
oddziaływać na innych często ludzie uczestniczą w ró\
nych szkoleniach, warsztatach, czytają
poradniki, ksią\
ki o tej tematyce. W ten sposób chcą nauczyć się odpowiedniej
autoprezentacji, wystąpień publicznych i wywierania wpływu na innych, aby osiągnąć
zamierzony, wcześniej ustalony cel.
Praca nad sobą, zmiana wizerunku prowadzi do sukcesu, bo trening czyni mistrza. Aby
dojrzeć do zmian, nale\
y:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
1. Określić swoje potrzeby.
Przykładową klasyfikację potrzeb stworzył amerykański psycholog Abraham H. Maslow
(1908 1970). Według niego potrzeby człowieka mo\
na podzielić i ustawić
w odpowiedniej hierarchii tworząc piramidę.
potrzeba
samorealizacji
potrzeba uznania,
szacunku
potrzeby społeczne (przynale\
ności, uczuć)
potrzeby bezpieczeństwa (osobistego, socjalnego)
potrzeby fizjologiczne (głód, pragnienie, sen, itd.)
Rys. 1. Piramida potrzeb wg Maslowa [opracowanie własne]
2. Dobrze poznać samego siebie i zdać sobie sprawę z tego, co robimy dobrze, a co z
le.
Nale\
y odpowiedzieć sobie na kilka pytań: jak sami siebie postrzegamy?, jak postrzegają
nas inni?, jakie są nasze mocne i słabe strony?, co robimy z
le?, jak mo\
emy to zmienić?
Często, aby wprowadzić zmiany, bądz
korygować błędy mo\
na trenować przed lustrem
lub nagrać siebie na kamerę wideo i odtworzyć. Mo\
na w ten sposób ocenić własną
 mowę ciała . Samowiedza bardzo często warunkuje nasze działanie i podejmowanie
decyzji.
Wa\
ne jest określenie swoich mocnych i słabych stron. W tym celu mo\
na wykonać
analizę SWOT własnej osobowości. Skrót ten pochodzi od pierwszych liter angielskich
słów.
Tabela 2. Analiza SWOT
Strengths Weaknesses
(mocne strony) (słabe strony)
Opportunities Threats
(szanse) (zagro\
enia)
W mocnych stronach określamy wszystko, co jest w nas pozytywne: cechy, postawy,
umiejętności, wiadomości, w słabościach określamy np. brak motywacji, wady, brak
potrzebnych umiejętności, nieznajomość języka obcego. W szansach wpisujemy
wszystkie korzyści, które pojawią się w przyszłości po wprowadzeniu zmian, zaś
w zagro\
eniach negatywy. Aby dobrze poznać siebie nale\
y:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
rz
ę
du
Potrzeby
wy
\

szego
rz
ę
du
ni
\

szego
Potrzeby
a) zapoznać się z odpowiednią literaturą, programami telewizyjnymi, ukończyć
warsztaty, bądz
szkolenia, porozmawiać ze specjalistami, aby wykorzystać zdobytą
wiedzę do samooceny i interpretacji wyników,
b) nie uogólniać pewnych zachowań i obserwacji. To, \
e raz spóz
niliśmy się do pracy
wcale nie musi oznaczać, \
e jesteśmy niepunktualni,
c) zebrać wyniki i zestawić z opiniami np. naszych znajomych lub członków rodziny.
To, \
e my o sobie myślimy w taki, a nie inny sposób, co wynikało z naszych
obserwacji, wcale nie musi oznaczać, \
e tak jest. Nale\
y pamiętać, \
e mo\
emy być
bardzo subiektywni, inni mogą nas postrzegać bardziej krytycznie, obiektywnie. Jeśli
jedna osoba zwraca nam uwagę na pewne rzeczy, wcale nie musi oznaczać, \
e ma
rację, ale jeśli robi to dwie lub więcej powinniśmy się nad tym zastanowić,
d) prowadzić obserwacje systematycznie, konsekwentnie i przez dłu\
szy okres czasu.
3. Określić, w jakim celu chcemy się zmienić. Nale\
y zdefiniować cel, a następnie ustalić
środki potrzebne do jego realizacji, a tak\
e plan działania. Nale\
y pamiętać, \
e czym
wy\
ej postawi się poprzeczkę, tym więcej zostanie osiągnięte.
4. Polubić siebie i zmienić tylko to, co mo\
na zmienić (samoakceptacja). Nale\
y pamiętać
o tym, \
e bardzo wa\
ne jest to, abyśmy zaprzyjaz
nili się ze sobą. Czym sami będziemy
lepiej myśleli i mówili o sobie, tym inni będą nas korzystniej postrzegali. Oczywiście nie
nale\
y popadać w skrajności i zapędy narcystyczne. Dlatego zamiast powiedzieć,  Ale
jestem głupi , gdy popełnimy błąd, nale\
y powiedzieć,  Ale głupio zrobiłem . Mimo \
e
oddz
więk jest podobny, to jednak znaczenie zupełnie inne.
Aby autoprezentacja wypadła pomyślnie, człowieka powinny wyró\
niać cechy:
profesjonalizm, inteligencja, wiara
w siebie, asertywność, błyskotliwość,
wiarygodność, wyrazistość, pewność
siebie, odwaga, koncentracja, wizja,
odpowiedzialność, uroda, atrakcyjność,
zaanga\
owanie, współgranie mowy
werbalnej z niewerbalną, konsekwencja,
komunikowanie się, twórcze myślenie,
umiejętność zarządzania czasem,
autopromocja, samoakceptacja,
Rys. 2. Cechy pomyślnej autoprezentacji [opracowanie własne]
Wa\
ne jest, jakie sprawiamy pierwsze wra\
enie, pamiętając o tym, \
e nie ma drugiej
szansy, aby zrobić pierwsze wra\
enie. Reasumując, chcąc ju\
na samym początku odnieść
80% sukcesu, musimy zdać sobie sprawę jak wa\
ne jest to, jak wyglądamy, co mówimy, jak
się zachowujemy podczas pierwszych 20 sekund spotkania. W tym czasie nasz rozmówca
wyrabia sobie podświadomie o nas zdanie i bardzo trudno póz
niej jest je zmienić.
W ka\
dej sytuacji, zarówno w \
yciu prywatnym, jak i zawodowym, zale\
y nam na tym
abyśmy wypadli pozytywnie. Często pragniemy, aby inni nas postrzegali za lepszych,
pewniejszych siebie, mądrzejszych, ni\
w rzeczywistości jesteśmy. Ka\
de niepowodzenie na
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
tym gruncie traktujemy jako wielką klęskę \
yciową, szczególnie wtedy, gdy zale\
y nam na
tym, aby wypaść jak najlepiej, a efekt jest często odwrotny.
Autoprezentacja to treść o sobie przekazywana odbiorcy przez nadawcę, wyra\
ona
werbalnie (słownie) i niewerbalnie (bezsłownie).
Według specjalistów zajmujących się badaniami na temat komunikacji interpersonalnej
poszczególne kanały przekazu informacji mają zró\
nicowany wpływ na kształtowanie ogólnej
oceny wypowiedzi. Tak, więc tylko 7% wszystkich informacji, które uzyskujemy
w rozmowie czerpiemy ze słów, przekaz zawarty w tonie głosu decyduje w 38%, zaś a\
55%
stanowi przekaz zawarty w  mowie ciała .
7%
SA
OW A
T ON GA
OSU
38%
55%
M OW A CIAA
A
Rys. 3. Rozkład procentowy przekazu informacji [opracowanie własne]
Aby autoprezentacja wypadła pozytywnie nale\
y zwrócić uwagę na:
1. Mimikę twarzy
Rys. 4. Emocje wyra\
ane za pomocą mimiki twarzy:
a  radość, b  smutek, c  strach, d  gniew, e  podziw, f  zdziwienie [4, s. 31]
2. Kontakt wzrokowy
Cały czas nale\
y utrzymywać kontakt wzrokowy. Nie nale\
y uporczywie wpatrywać się
w rozmówcę, ani unikać jego wzroku. Ogólnie przyjmuje się, \
e kontakt wzrokowy powinien
wynosić od 30% do 60% całej rozmowy. Je\
eli będziemy patrzeć w oczy krócej, to mo\
e
oznaczać, \
e nie jesteśmy zainteresowani rozmową, jeśli dłu\
ej, to, \
e bardziej interesuje nas
sam rozmówca, ni\
rozmowa. Nagłe przerwanie kontaktu wzrokowego oznacza niechęć,
poczucie winy czy chęć ukrycia czegoś. Niewskazane jest puste spojrzenie typu  szklane
oko , które zdradza znudzenie. Pamiętajmy, \
e oczy są zwierciadłem duszy.
3. Uśmiech
Uśmiech jest zaraz
liwy i wprowadza spokój, więc nale\
y często go stosować. Uśmiech
sprzyja ciepłej barwie głosu. Nale\
y uśmiechać się z \
yczliwością (tak\
e w oczach), a nie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
śmiać się bez powodu. Uśmiech nie mo\
e być grymasem ani przejawem niekontrolowanej
wesołości.
4. Dotyk
Jest chyba najstarszą formą komunikacji niewerbalnej. Postępujemy tak, gdy chcemy
komuś okazać \
yczliwość, współczucie, sympatię. Jednak nie zawsze mo\
emy sobie pozwolić
na taką metodę poufałości.
5. Wygląd zewnętrzny
Jest bardzo wa\
ny, bo świadczy o nas, ale tak\
e o szacunku do naszego rozmówcy. Mówi
się, \
e  nie szata zdobi człowieka , ale z drugiej strony  jak cię widzą tak cię piszą . Nale\
y
pamiętać o znaczeniu ubioru w komunikacji międzyludzkiej, zwłaszcza jego kolorze i kroju.
Kolor mo\
e być wyrazem aktualnego stanu emocjonalnego. Ogólnie przyjmuje się, \
e kolor
czarny wyra\
a \
ałobę, biały jest wyrazem niewinności, radości. Strój wraz z dodatkami,
fryzura powinno dobierać się odpowiednio do sytuacji. Inny strój zakłada się na rozmowę
słu\
bową, na przyjęcie pracownicze, kolację ze znajomymi, a jeszcze inaczej na zakupy.
Zauwa\
my, i\
w środowisku politycznym, biznesowym w określonych sytuacjach strój
reguluje protokół dyplomatyczny.
6. Gestykulację
Ramiona i ręce  nie mo\
na wymachiwać zbyt często ramionami i rękoma  to świadczy
o nadpobudliwości. Jednak trzymanie ich w zupełnym bezruchu mo\
e zaburzyć wypowiedz
.
Przy gestykulowaniu zaleca się umiar i wyczucie. Warto te\
unikać stukania palcami w blat
stołu, bo to oznacza napięcie i zniecierpliwienie, dotykania rękami twarzy  to oznaka
szukania oparcia. Równie\
ciągłe dotykanie jakiejś części garderoby lub włosów mo\
e
świadczyć o niepewności lub wewnętrznym niepokoju. Dłonie  powinny być otwarte,
skierowane ku górze, lub oparte swobodnie na kolanach, gdy\
taka postawa świadczy
o szczerości i otwartości rozmówcy. Natomiast zaciśnięte pięści, wykręcanie, ściskanie
palców, wyłamywanie stawów informuje, \
e rozmówca mo\
e być zaniepokojony, z kolei
machinalne bawienie się przedmiotami (np. pstrykanie długopisem) mo\
e być odczytane jako
brak samokontroli lub zdenerwowanie. Dłonie, które podpierają głowę to sygnał zmęczenia,
zniechęcenia i bezsilności, natomiast bawienie się włosami (występuje głownie u kobiet)
świadczy o zbędnej kokieterii. Znane są trzy rodzaje gestów: wrodzone, nabyte i dziedziczne.
7. Postawę ciała
Rys. 5. Otwarte ciało i otwarta postawa [19, s. 76]
Sposób siedzenia i stania, uło\
enie głowy, tułowia i kończyn zdradzają emocje. Nogi
ściśle przylegające do siebie, ręce przyciśnięte do tułowia, zaciśnięte dłonie, nieruchoma
głowa najczęściej ukazują napięcie nerwowe. Niepokój wyra\
a się zazwyczaj nadmierną
ruchliwością, częstymi zmianami uło\
enia ciała (chodzenie, siadanie, wstawanie), kręceniem
głową, poruszaniem stopami i dłońmi. Postawa ciała wskazuje tak\
e na charakter
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
wzajemnych relacji między rozmówcami. Zachętą jest sygnalizowana bezpośredniości
(wyra\
a się ona w pochyleniu ciała wobec rozmówcy), rozluz
nienia. Swobodnie uło\
one ręce
i nogi mogą świadczyć o rozluz
nieniu, co ułatwia komunikację. Wra\
enie braku kontaktu
mo\
e odnieść rozmówca, którego partner jest odchylony do tyłu a ręce ma splecione na
wysokości klatki piersiowej (postawa zamknięta). Rozluz
nienie mo\
e wyra\
ać tak\
e
dominację jednego z rozmówców, zwłaszcza, gdy drugi wskazuje na napięcie emocjonalne.
Jeśli zaś obydwaj rozmówcy prezentują pozycję bezpośrednią i rozluz
nioną w podobnym
stopniu, oznacza to, i\
jest to układ partnerski i stwarza przyjazną atmosferę do konwersacji.
8. Dystans
Zachowania przestrzenne wytyczają strefę, którą człowiek uwa\
a za własne terytorium.
Polega to na wyznaczeniu dystansu w kontaktach międzyludzkich. Dystans między
rozmówcami zale\
y tak\
e od ich pozycji społecznej i tym większy, im ró\
nice w hierarchii
społecznej są znaczne. Istnieje cztery strefy zachowań przestrzennych: intymna (0 0,45m);
osobista (0,45 1,2m); społeczna (1,2 3,6m); publiczna (3,6 6m).
Gesty, postawa, wyraz twarzy i ciała tzw. "mowa ciała" powinny być zgodne
z komunikatem słownym.
Nale\
y unikać błędów podczas autoprezentacji takich jak:
- brak przygotowania,
- brak planu, określenia zało\
eń i formy,
- nieznajomość komunikacji niewerbalnej,
- odwracanie się od słuchaczy,
- niezrozumienie słów i obrazów, brak harmonii w przekazie,
- nerwowe zachowanie,
- napięcie, sztywność,
- trema (szczególnie parali\
ująca),
- brak prawidłowego zagospodarowania czasu,
- nadmierna gestykulacja, nieskoordynowana z całością.
Najczęściej stosowane socjotechniki według Hanny Hamer [11, s. 16] u\
ywane podczas
autoprezentacji w ka\
dej sferze społecznego \
ycia to:
- posługiwanie się wdziękiem, czarem, urodą  dla wzbudzenia sympatii, aby rozmówca
łatwiej nam ulegał i niechętnie podejmował, zwłaszcza ostrą, polemikę,
- atak personalny i/lub ośmieszanie  np.:  co za stek bzdur ,  banały, głupstwa pani
opowiada ,  ta końska grzywka uroku panu nie dodaje albo wytykanie błędów
popełnionych (i wtedy rozdmuchiwanie ich) lub niepopełnionych (kłamstwa),
- huśtawka emocjonalna, czyli naprzemienne u\
ywanie dwóch poprzednich technik- dla
zmylenia przeciwnika, wytrącenia z równowagi, podporządkowania sobie coraz bardziej
niepewnego i tracącego równowagę rozmówcy,
- nie odpowiadanie na pytania albo udawanie, \
e się nie słyszało, o co pytano lub, \
e
pytanie było tak z
le postawione, \
e nie mo\
na udzielić odpowiedzi,
- wygłaszanie oświadczeń i tyrad (wypowiedzi utrzymanej w podniosłym stylu; długiej,
nudnej przemowy, często mającej na celu pouczenie kogoś [przypis autora]) nie na temat,
- podlizywanie się innym słuchaczom (tak\
e obecnym wirtualnie, np. telewidzom),
rzekome pochylanie się z troską nad ich smutnym losem, czyli sprawianie wra\
enia
solidaryzowania się z nimi, m.in. po to, by bezpośredniego rozmówcę jeszcze bardziej
wytrącić z równowagi, aby poczuł się osamotniony, pozbawiony poparcia,
- ustawiczne przerywanie, uniemo\
liwiane dokończenia rozpoczętego wątku,
- mówienie głośniej i szybciej ni\
rozmówca, co ma sprawiać wra\
enie pewności siebie,
uto\
samianej bardzo często z kompetencją,
- przypisywanie rozmówcy poglądów, których nie wygłaszał i ostre krytykowanie ich,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
- protekcjonalne ocenianie prawie ka\
dej wypowiedzi rozmówcy z pozycji autorytetu,
który zna się na wszystkim lepiej i łaskawie nagradza (np.  to niegłupie zdanie ) i karze
(np.  to dziecinada, \
aden powa\
nie myślący człowiek nie mo\
e się z tym zgodzić ),
- powoływanie się na nieistniejące (fałszywe) dane jako na udowodnione fakty (np.
wymachiwanie broszurą lub teczką, w której są rzekomo groz
ne oskar\
enia wobec
rozmówcy),
- ostateczne wyprowadzenie rozmówcy z równowagi na skutek zmasowanego stosowania
wymienionych socjotechnik i zmuszenie go, \
eby  grał w grę proponowaną przez
manipulatora, głównie broniąc się i tłumacząc z niepopełnionych win lub udowadniając,
\
e nie jest wielbłądem.
Aby autoprezentacja wypadła pomyślnie nale\
y sprawiać wra\
enie pewnego siebie. Aby
umacniać pewność siebie nale\
y zastosować 10 wskazówek [25, s. 8]:
- ocenić poczucie własnej wartości,
- na początku nale\
y odnalez
ć przyczyny poczucia ni\
szości. jest to niezbędny warunek do
rozwijania pewności siebie,
- starać się rozwijać zdolności i umiejętności, w ten sposób słabe strony przestaną być tak
wa\
ne,
- uwolnić się od opinii innych. nigdy nie nale\
y postępować wbrew własnym
przekonaniom,
- z optymizmem wykonywać nawet trudne zadania. jeśli będziesz unikać trudnych sytuacji,
będziesz mieć mniej pewności siebie i poniesiesz klęskę w rozwiązaniu łatwiejszych
problemów, czym wy\
ej będzie postawiona poprzeczka, tym więcej się osiągnie,
- nale\
y walczyć ze swoimi słabościami, potrzebna jest odwaga, która sprawi, \
e nawet
małe sukcesy będziesz traktować jak prawdziwe osiągnięcia,
- powinno być się zadowolonym, a nawet dumnym ze swoich osiągnięć w danej
dziedzinie. nawet małe kroki oznaczają, \
e idziesz do przodu, a nie stoisz w miejscu,
twoja osobista ocena jest du\
o wa\
niejsza dla poczucia własnej wartości, ni\
oceny
innych,
- jeśli jest się zadowolonym ze swojej sytuacji i nie widzi się mo\
liwości zmiany, nale\
y
starać się rozwijać swoje zdolności poprzez hobby, w ten sposób zrekompensujesz
rozczarowanie i nie dopuścisz do dalszej utraty pewności siebie,
- nie nale\
y być zbyt ambitnym, poniewa\
wygórowane ambicje są zgubne i trudniej jest
sprostać postawionym przez siebie wymaganiom,
- nie nale\
y porównywać się zbyt często z innymi ludz
mi, istnieje wiele rzeczy, które inni
mogą zrobić lepiej. Jeśli wcią\
będziesz się z nimi porównywać, narazisz się na
rozczarowanie sobą.
Autoprezentacja, jako działanie polegające na wyra\
aniu samego siebie poprzez słowo,
mimikę, gest i wygląd, powinna być dostosowana do konkretnego audytorium,
np. pracodawcy, uczestników warsztatów, szkolenia, słuchaczy wykładów, czy Internautów.
Do odbiorców nale\
y trafić nie tylko za pomocą słów, ale tak\
e postawą ciała, wyglądem,
gestykulacją, mimiką oraz przekazem graficznym. Osoby tworzące swoje strony internetowe
muszą mieć na uwadze to, \
e odbiorcami są miliony osób. Dlatego oprócz ogólnych zasad
tworzenia nale\
y pamiętać, \
e  nie wszystko dla wszystkich . Dzięki rozwojowi techniki
mo\
emy w Internecie zostawić nasz ślad, ale tylko taki, jaki sami pragniemy, czyli tak siebie
przedstawić jak sami tego chcemy, aby inni nas postrzegali. Mo\
emy w ten sposób
manipulować informacjami.
Podsumowując, aby dobrze przedstawić swoją osobę nale\
y przemyśleć swoje
zainteresowania, umiejętności, cechy charakteru, osiągnięcia i doświadczenie. Nale\
y zwrócić
uwagę na odpowiedni dobór informacji podczas autoprezentacji, (kim jesteś?, do kogo
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
będziesz mówił?, w jakim celu?, co chcesz powiedzieć?, jak to zrobisz?, kiedy?). Odpowiedz

na te pytania to pierwszy krok do sukcesu. Wa\
ny jest tak\
e sposób przekazania tych
informacji w taki sposób, aby zainteresować słuchaczy. W tym celu warto przestrzegać kilku
podstawowych zasad [23, s. 63]:
1) przedstaw siebie i temat swojej wypowiedzi,
2) określ, ile czasu będzie trwała autoprezentacja,
3) mów głośno i wyraz
nie nie spiesząc się, ani zbytnio nie zwalniając,
4) bądz
naturalny, nie okazuj tremy,
5) umiejętnie korzystaj z notatek, nie czytaj przygotowanej wypowiedzi,
6) utrzymuj kontakt wzrokowy ze słuchaczami (30 60% całej wypowiedzi),
7) pamiętaj o świadomym wysyłaniu sygnałów niewerbalnych,
8) korzystaj z pomocy wizualnych, je\
eli mo\
e to uatrakcyjnić wypowiedz
i ułatwić
zrozumienie,
9) nie przekrocz zaplanowanego czasu,
10) wyraz
nie zakończ prezentację i podziękuj słuchaczom za poświęcony czas,
11) wyczerpująco odpowiadaj na zadawane pytania.
Dobra autoprezentacja poprzedza dobrą prezentację, a dobra prezentacja jest wynikiem
dobrej autoprezentacji. Tych relacji nie da się oddzielić.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym jest autoprezentacja?
2. Jakie są cele i funkcje autoprezentacji?
3. Jak wygląda hierarchia potrzeb Maslowa?
4. Co to jest analiza SWOT własnej osobowości?
5. Jakie są techniki autoprezentacji?
6. Jakie są taktyki autoprezentacji?
7. Jakie znaczenie ma  mowa ciała dla autoprezentacji?
8. Czy przeszkody i zakłócenia mają wpływ na jakość autoprezentacji?
9. Czy potrafisz sprawiać wra\
enie pewnego siebie?
10. Jak nale\
y kształtować własny wizerunek publiczny?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sprawdz
, jak odbierają Cię rówieśnicy z klasy oraz określ swoje mocne i słabe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeczytać fragment dotyczący analizy SWOT zawarty w rozdziale  Autoprezentacja
poradnika,
3) mieć na plecach przyklejoną kartkę A4, a w rękach dwa długopisy o ró\
nych kolorach
(niebieskim i czarnym),
4) wpisać na kartce jak największej liczbę uczestników ćwiczenia niebieskim długopisem
jego jedną mocną stronę, zaś czarnym słabość,
5) uzupełnić zamieszczoną poni\
ej tabelkę na podstawie zdjętej z pleców kartki,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
6) podkreślić (na zielono) te cechy i umiejętności, o których nie myślałeś dokonując
samooceny, a następnie dopisać brakujące (wg ciebie) Twoje mocne i słabe strony,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Moje
mocne strony słabe strony
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartki formatu A4, taśma klejąca,
- kolorowe długopisy (3 szt.),
- wydruk tabeli do wypełnienia,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Stwórz własną piramidę potrzeb.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeczytać fragment opisujący hierarchię potrzeb wg Abrahama H. Maslowa zawarty
w rozdziale  Autoprezentacja poradnika,
3) wypełnić przygotowaną piramidę,
4) zaprezentować wyniki na forum grupy,
5) skonfrontować swoje wyniki z wynikami innych uczestników ćwiczenia,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
rz
ę
du
Potrzeby
wy
\

szego
rz
ę
du
ni
\

szego
Potrzeby
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wydrukowana piramida,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Dokonaj samooceny
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zastanowić się nad sobą, aby szczerze odpowiedzieć na pytania,
3) wypełnić indywidualnie przygotowany test z pytaniami,
4) przedstawić na forum klasy tylko to, co chciałbyś, aby inni o tobie wiedzieli,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Co Ci się podoba w Tobie?
Co Ci się w Tobie nie podoba?
Co najbardziej cenisz u innych ludzi?
Czego najbardziej nie lubisz u innych?
Co Cię bawi i śmieszy?
Co Cię denerwuje?
Co uwa\
asz za największe swoje osiągnięcie?
Co uwa\
asz za swoją największą pora\
kę?
Co pragniesz osiągnąć w \
yciu?
Czego pragniesz uniknąć?
Jaki jesteś- określ siebie?
Co czujesz wobec siebie?
Jakie są powody, \
e tak to odczuwasz?
Co chcesz u siebie zmienić?
Co chcesz u siebie wyeliminować?
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wydrukowany test z pytaniami,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 4
Dokonaj autoprezentacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeczytać fragment opisujący autoprezentację, techniki i taktyki w autoprezentacji,
komunikację werbalną i niewerbalną zawarty w rozdziale  Autoprezentacja poradnika,
3) zastanowić się nad tym, co powiesz i jaką  mowę ciała wykorzystasz,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4) napisać plan autoprezentacji na kartce, pamiętając, \
e od ciebie zale\
y jak odbiorą Cię
osoby słuchające,
5) zaprezentować wyniki na forum klasy,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kartka formatu A4,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie autoprezentacji?
1
1

2) rozró\
nić techniki w autoprezentacji?
1
1

3) rozró\
nić taktyki w autoprezentacji?
1
1

4) rozró\
nić socjotechniki autoprezentacji?
1
1

5) określić własne potrzeby?
1
1

6) wymienić swoje mocne i słabe strony?
1
1

7) wykorzystać praktycznie wiedzę z komunikacji niewerbalnej
w czasie autoprezentacji?
1
1

8) umocnić pewność siebie?
1
1

9) ukształtować własny wizerunek?
1
1

10) dokonać samooceny i autoprezentacji?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.2. Wystąpienia publiczne
4.2.1. Materiał nauczania
W ka\
dej chwili swego \
ycia mamy do czynienia z wystąpieniami publicznymi, zarówno
w \
yciu prywatnym, jak i zawodowym. Jednak ta druga sytuacja wymaga od nas większej
koncentracji i przygotowania. Aby wypaść pozytywnie nale\
y pamiętać i stosować trzy
najwa\
niejsze zasady:
- Zasadę dobrego mówcy i komunikacji dwustronnej
Komunikowanie ma zawsze charakter dwustronny, nawet wtedy, gdy jest monologiem.
Reakcjami odbiorcy mogą być jego myśli, emocje. Aby wystąpienie było dobrze
odebrane musi opierać się na reakcji i obserwacji publiczności. Na takim precyzowaniu
myśli, aby odpowiedzieć na oczekiwania słuchaczy, które są werbalnie i niewerbalnie
formułowane.
- Zasadę jasności tezy
Cel i teza prezentacji powinny być określone na samym początku i wielokrotnie
powtarzane podczas całego wystąpienia.
- Zasadę dobrej struktury wystąpienia
Podczas wystąpień publicznych, podobnie jak w ka\
dym procesie komunikacji, w którym
biorą udział ludzie o ró\
nym temperamencie, inteligencji, charakterze i percepcji występują
zakłócenia. Przyczyny niesłuchania to najczęściej: rozpraszanie uwagi przez kogoś lub coś,
zamyślanie się, rozpraszanie uwagi przez przerysowaną mowę ciała mówcy, oczekiwanie na
zabranie głosu, brak kontaktu wzrokowego. Tylko część komunikatu dociera do odbiorcy.
Publiczność bardzo wybiórczo słyszy i zapamiętuje to, co ma do przekazania prezenter.
Dlatego musi mieć mo\
liwość wielokrotnego usłyszenia najwa\
niejszych informacji.
80% powiedziane
20% zrozumiane,
zapamiętane,
wykorzystane
100% pomyślane
40% zagubione
20% zagubione
60% usłyszane
Rys. 6. Przekazywanie informacji w procesie komunikowania [opracowanie własne]
Hanna Hamer stworzyła listę szczegółowych zaleceń [11, s. 8] omawiając wystąpienia
publiczne.  Stosując się do poni\
szych wskazówek, mo\
na stać się profesjonalnym mówcą:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
1) zwiększ pewność siebie i oswój tremę- jest to mo\
liwe:
- zastosuj swoją ulubioną technikę relaksacji przed wystąpieniem, w tym koniecznie
oddech przeponowy. Głębokie oddychanie przyda się tak\
e w trudnych momentach
podczas prezentacji,
- daj sobie prawo do popełnienia błędu, pamiętając, \
e drobne gafy zbli\
ają ludzi,
a udawanie osoby wszystkowiedzącej złości,
- poćwicz wystąpienie słownie i  gestykulacyjnie wcześniej, do lustra, a uwierzysz we
własną kompetencję,
- zagraj rolę osoby pewnej siebie, a staniesz się nią z czasem,
- skoncentruj się na zadaniu, nie na sobie,
- nawią\
przez chwilę przed wystąpieniem nieformalny kontakt z uczestnikami, np.
podając rękę kilku uczestnikom na powitanie,
- przestaniesz się bać, \
e Cię wyśmieją, gdy czasem pośmiejesz się z siebie- mo\
liwe
tylko przy wysokiej samoocenie, którą warto pielęgnować stale, opanowując
w ró\
nych sytuacjach społecznych własną nieśmiałość (nieśmiałość to pułapka,
w której jesteś zarazem więz
niem własnych obaw i stra\
nikiem swoich społecznych
zachowań  surowszym ni\
otoczenie),
- pamiętaj, \
e i tak nie zadowolisz wszystkich  to niemo\
liwe,
2) miej sprecyzowany cel prezentacji (czyli co dokładnie chcesz powiedzieć), program
(plan, konspekt) i harmonogram wystąpienia,
3) realizuj ten cel punkt po punkcie wg planu,
4) miej w zanadrzu plan B i C, gdyby nie udało się zrealizować planu A,
5) umiejętnie skonstruuj swoją wypowiedz
, czyli uporządkuj to, czego audytorium ma się
od Ciebie dowiedzieć,
6) zadbaj wcześniej o sprawny sprzęt,
7) przygotuj czytelne pomoce i materiały (zwróć uwagę na du\
e litery, kolor, symbole
graficzne),
8) przygotuj ró\
ne pomoce. Gdy prezentujesz treści łatwe  skuteczne są w kolejności: film,
audio, pismo, a gdy treści trudne  zacznij od materiałów pisanych, potem włącz
magnetofon, na końcu ilustrując filmem,
9) zapanuj nad komunikacją niewerbalną, która jest dopełnieniem treści (gdy\
słowa
stanowią 7%, ton głosu 38%, a mowa ciała 55% otrzymanej informacji),
10) daj się lubić, zadbaj o wygląd, kompetencję i ujmujący sposób bycia, ale nie stresuj się
przesadnie faktem, \
e na pewno ktoś Cię skrytykuje  spodobasz się głównie osobom
podobnym i ogólnie pozytywnie nastawionym,
11) jeśli kogoś, nawet niechcący, poni\
ysz, Twoje ogólne notowania u słuchaczy spadną
(zachowanie L. Wałęsy, który chciał podać A. Kwaśniewskiemu nogę). Nie lubimy
agresji (szczególnie u innych),
12) kontakt nieformalny (mówienie o sprawach pozamerytorycznych w lekkim tonie) pełni
dwie funkcje  pozwala łagodnie wejść w temat (choć czasem maskuje to, \
e nie wiemy,
od czego zacząć) i pełni wa\
ną funkcję integrującą,
13) aktywizuj audytorium  inscenizuj, zachęcaj do prezentowania własnych przemyśleń,
chwal (za zaanga\
owanie, odwagę, celność sformułowań itd.) wszystkich, tak\
e tych,
którzy mają inne zdanie,
14) wa\
na jest informacyjność wypowiedzi  du\
o treści, mało słów. Unikaj zatem
pustosłowia (jak Mariusz Max Kolonko) i upajania się własnymi słowami  dbaj
o precyzję i zwięzłość komunikatów, ludzie słuchają tego, kto mówi treściwie, uwagę
łatwo rozproszyć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Struktura wystąpienia powinna być oparta na trzech fazach:
1. Wstęp.
2. Rozwinięcie.
3. Zakończenie.
Nale\
y postępować w myśl zasady:  najpierw powiedz, o czym będziesz mówił,
następnie powiedz to, a na zakończenie posumuj to, co powiedziałeś .
Wystąpienia publiczne mogą mieć charakter informacyjny i perswazyjny. Pierwsza
kategoria ma na celu przekazywanie wiedzy, faktów i opinii. Jest to wykonywane w sposób
rzeczowy i obiektywny. Wystąpienie informacyjne jest efektywne, gdy:
- mówca jest wiarygodny,
- informacje są wa\
ne i atrakcyjne,
- wykorzystane są pomoce wizualne.
Wystąpienie perswazyjne to wywieranie wpływu na innych ludzi, przekonywanie,
namawianie. To kompleksowy proces działający werbalnie i przez niewerbalne symbole.
Typy perswazji:
- przekonująca  polega na tym, \
e obie strony dą\
ą do porozumienia, nawet kosztem
kompromisu (negocjacje),
- nakłaniająca  polega na nakłanianiu odbiorcy do postaw i zachowań reprezentowanych
przez nadawcę (reklama, propaganda),
- pobudzająca  polega na narzucaniu odbiorcy określonych wzorców za pomocą haseł,
obietnic, kłamstw, technik marketingowych (agitacja, kampania wyborcza).
Rozglądając się dookoła mo\
na stwierdzić, \
e wszyscy poddawani są manipulacji, tylko
nie zawsze są tego świadomi. Przykładem mo\
e być kontakt z przyszłym pracodawcą.
Podczas rozmowy kwalifikacyjnej chcemy wszystkich przekonać, \
e jesteśmy odpowiednimi
osobami i najlepszymi kandydatami. Bardzo du\
y wpływ na to, z jakim efektem przekonamy
pracodawcę ma nie tylko treść wypowiedzi, ale tak\
e forma. Dobrze jest, kiedy mamy
świadomość tego, kiedy poddawani jesteśmy perswazji, jeszcze lepiej, kiedy potrafimy to
robić. Wanda Loskot w recenzji ksią\
ki psychologa Andrzeja Batko  Sztuka perswazji, czyli
język wpływu i manipulacji pisze:  Ci, którzy znają sekrety języka podświadomości, są
w stanie przekonać innych niemal do wszystkiego, sprzedać ka\
dy towar i skutecznie
wynegocjować warunki ka\
dego kontraktu. Powszechne twierdzenie mówiące o tym, \
e
umiejętność skutecznego przekonywania innych jest darem, z którym trzeba się urodzić, jest
nieprawdziwe. Skuteczna komunikacja i perswazja jest nauką i sztuką, którą mo\
e opanować
ka\
dy. Bardzo istotne jest: dobór słów i formułowanie zdań. Opisane w ksią\
ce techniki mogą
dać ogromną władzę nad umysłami, uczuciami i zachowaniem innych ludzi. Oto kilka
z nich:
1) słowo  ale..  to co powiedziane jest w zdaniu po tym słowie ma silniejszy wpływ, ni\

to co powiedziane jest przed nim,
2) słowo  nie  nale\
y bardzo umiejętnie stosować zaprzeczenia. Świadomie słyszymy
przeczenie, ale podświadomie odbierane jest i wyobra\
ane zdanie bez słowa  nie ,
3) słowo  spróbuj  bardzo skutecznie osłabia motywację do działania. U\
ywając tego
słowa zakładamy z góry, \
e czegoś mo\
emy nie zrobić i tak się zachowujemy,
4) nale\
y tak rozpocząć rozmowę, aby wzbudzić zainteresowanie do dalszego słuchania,
5) cytując mo\
na  wło\
yć w czyjeś usta to, co samemu chce się powiedzieć i nie brać za to
odpowiedzialności.
Osoba, która nie zna technik perswazji nie usłyszy ich i nie zauwa\
y w codziennym
\
yciu. Sprawia to ludzki umysł, który zwraca uwagę na treść informacji, a nie na samą formę
wypowiedzi. Ludzie zazwyczaj nie zauwa\
ają manipulacji i dlatego są bardzo podatni.
Umiejętność perswazji jest bardzo potrzeba w wystąpieniach publicznych.
 Prezentacja jest sztuką, nie wystarczy, bowiem wiedza i zawodowe kompetencje, by do
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
podejmowanych przedsięwzięć, proponowanych rozwiązań czy kreowanych idei skutecznie
zjednywać tych, których poparcie w ich realizacji oka\
e się niezbędne. Trzeba jeszcze umieć
przekonująco o tym powiedzieć, zilustrować przykładem, zademonstrować, przedstawić
symulację itd.., słowem umiejętnie połączyć kompetentne zachowanie językowe ze
scenografią aktu prezentacji, wiedzę z formami jej przekazu, trafiającymi do zró\
nicowanych
odbiorców [17, s. 5]
Podejmując się zadania wystąpienia publicznego nale\
y odpowiedzieć na pytania:
- kim jestem? (podczas wystąpienia),
- co chcę powiedzieć? (na dany temat),
- po co to robię? (ustalić cel wystąpienia),
- dla kogo? (ustalić adresata),
- jak to zrobię? (ustalić formę),
- kiedy występuję? (określić porę dnia wystąpienia).
Aby stać się dobrym mówcą nale\
y nauczyć się najpierw słuchać. Najlepsi dyplomaci
charakteryzują się wspaniale opanowaną sztuką, przede wszystkim słuchania, a dopiero
potem mówienia. Wspólną cechą wszystkich wielkich ludzi jest ich umiejętność słuchania.
Poświęcamy w \
yciu sporo czasu na to, by nauczyć się mówić, pisać i czytać  nawet
posługiwać się językiem obcym. Niestety, nie zwraca się uwagi na naukę słuchania, choć to
właśnie umiejętność słuchania jest jednym z najwa\
niejszych warunków osiągnięcia sukcesu.
Sztuka aktywnego słuchania to znacznie więcej ni\
grzecznościowe milczenie bez
przerywania, kiedy druga strona mówi. Aktywne słuchanie to umiejętność, która polega na
pełnym zainteresowaniu rozmówcą, na koncentracji, na uwa\
nym rejestrowaniu nie tylko
tego, co mówi, ale równie\
tego, co nie zostało powiedziane, ale zostało zasugerowane.
Dobry słuchacz:
- sprawdza, czy dobrze rozumie komunikat,
- koncentruje się na rozmówcy,
- nie krytykuje, nie ocenia,
- działa na rzecz rozszerzania komunikatu,
- nie interpretuje,
- nie daje  dobrych rad.
Poni\
ej zamieszczono wskazówki dotyczące aktywnego słuchania:
- utrzymuj kontakt wzrokowy,
- koncentruj się na tym, co mówi druga osoba (faktycznie słuchaj jej wypowiedzi),
- zadawaj pytania, aby wyjaśnić wszystko to, czego nie rozumiesz,
- parafrazuj wypowiedz
, aby potwierdzić jej zrozumienie,
- wyra\
aj odczucia mówiącego w inny sposób, u\
ywając sformułowań jak np.  wydaje się,
ze czujesz się&  ,
- u\
ywaj  wytrychów , czyli stwierdzeń zachęcających do powiedzenia czegoś więcej np.:
 omówmy to ,  chciałbym usłyszeć więcej na ten temat  ,
- reaguj zarówno w sposób werbalny, jak i niewerbalny, okazuj uwagę poprzez mimikę
twarzy, potakiwanie, pochylenie w kierunku rozmówcy, ruchy ciała,
- zaakceptuj ciszę, poniewa\
aby porozumiewanie miedzy ludz
mi było udane, nie cały czas
musi być wypełniony mówieniem. Jednak\
e nale\
y zdać sobie sprawę z faktu, ze wiele
osób czuje się niezręcznie w sytuacji, gdy panuje cisza,
- reaguj na niewerbalne komunikaty rozmówcy o tym, ze pora ju\
kończyć rozmowę lub
zmienić jej tor.
Teraz nale\
y odpowiedzieć sobie na pytanie:, kim jest mówca doskonały? To człowiek,
który nienagannie łączy komunikację werbalną z niewerbalną, skutecznie przemawia,
posługuje się wyobraz
nią, potrafi reagować na odzew ze strony słuchaczy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Kodeks dobrego mówcy:
1. Występuj tylko wtedy, gdy masz coś naprawdę do powiedzenia,
2. Ka\
de wystąpienie zaplanuj i przygotuj wcześniej,
3. Nadawaj swoim mowom krótkie, przyciągające słuchaczy tytuły,
4. Mów wyłącznie na temat,
5. Rozwijaj temat zgodnie z przyjętym schematem kompozycyjnym,
6. Nie wypowiadaj \
adnej tezy, której nie potrafisz uzasadnić i uargumentować,
7. Mów w sposób obrazowy, jasny, precyzyjny i uporządkowany, podawaj przykłady,
8. Od czasu do czasu wtrącaj dygresję, anegdotę, ciekawą historyjkę lub złotą myśl,
9. Odczytuj potrzeby i oczekiwania odbiorców. Nie zanudzaj słuchaczy nadmiarem
szczegółów,
10. Mów poprawnie, bez błędów językowych, które mogą popsuć najlepiej przygotowaną
treściowo mowę,
11. Mów zrozumiale, czyli stosuj przede wszystkim słownictwo powszechnie znane. Unikaj
słów, które mogą być niezrozumiałe dla odbiorcy. Gdy jest taka konieczność wyjaśniaj,
definiuj,
12. Pamiętaj, do kogo i o czym mówisz, dostosuj do tego słownictwo i środki przekazu,
13. Pamiętaj o starannej wymowie, modulacji głosu, mimice i gestykulacji. Wszystko ma
tworzyć spójną całość,
14. Przez cały czas utrzymuj kontakt wzrokowy ze słuchaczami,
15. Jeśli ilustrujesz swoje wystąpienie środkami audiowizualnymi lub audytywnymi,
pamiętaj o komentowaniu tego, co pokazujesz i nie stosuj ich w nadmiarze.
16. Stosuj zasadę personalizowania (Proszę Państwa..., Szanowni Państwo...),
17. Buduj więz
ze słuchaczem i mobilizuj do interakcji.
Podczas wystąpień publicznych nale\
y umiejętnie gospodarować czasem. Najczęściej
wtedy czas jest ograniczony, dlatego nie mo\
na pozwolić sobie na przekroczenie granicy
czasu lub na zakończenie wcześniej. Tak nale\
y rozplanować wystąpienie, abyśmy to my
decydowali, kiedy nale\
y skończyć. Jeśli oka\
e się, \
e mówimy krócej, ni\
wcześniej
zało\
yliśmy, nale\
y mieć przygotowane tzw.  wyjście awaryjne , czyli wypowiedz
, którą
w takiej sytuacji wykorzystamy coś, co mo\
emy powiedzieć, ale nie musimy. Wtedy nie
zaskoczy nas taka sytuacja i będziemy spokojniejsi przed wystąpieniem. Czas jest tak\
e
wa\
ny rozpatrując przyswajanie treści przez odbiorców. Udowodnione jest, \
e z wystąpienia
trwającego 15 minut, słuchacz zapamiętuje 40% informacji, zaś z wykładu 40 minutowego
tylko 20%. Przygotowując wystąpienie nale\
y zwrócić uwagę tak\
e na koncentrację
słuchaczy rozkładającą się w czasie. Z badań H. R. Mills a wynika, \
e stopień koncentracji
uwagi większości słuchaczy w czasie, mo\
na przedstawić następująco:
100
75
50
10 20 30 40 50
czas (w minutach)
Rys. 7. Stopień koncentracji słuchaczy w czasie [opracowanie własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
słuchaczy
% zainteresowanych
Podsumowując, aby wystąpienie publiczne zaliczyć do udanych nale\
y stosować się do
pewnych zasad i wskazówek:
1) wybierając temat wystąpienia nale\
y zrobić to zgodnie z własnymi zainteresowaniami,
gdy\
bardzo wa\
ne jest pokazanie osobistego zaanga\
owania, okazanie, \
e jest się
specjalistą w danej dziedzinie i posiada się du\
ą wiedzę,
2) nale\
y bardzo dobrze przygotować się do wystąpienia, bo to połowa sukcesu,
3) przed wystąpieniem nale\
y zadać sobie pytania (kim jestem podczas prezentacji?, co
chcę powiedzieć?, jak to zrobię?, do kogo mówię?, dlaczego to robię?, kiedy występuję?)
i na nie szczerze odpowiedzieć,
4) chwilę przed wystąpieniem nale\
y się skoncentrować i pozbyć tremy,
5) warto przećwiczyć wystąpienie wcześniej (przed lustrem, przed wybraną, znajomą nam
publicznością lub nagrać kamerą i odtworzyć), praktyka czyni mistrza!,
6) nale\
y wywrzeć jak najlepsze pierwsze wra\
enie. Na początku dobrze jest się
przedstawić, aby nie być anonimowym, zaś na zakończenie podziękować za poświęcony
czas,
7) szczegółowo określić cel prezentacji, unikać uogólnień,
8) nale\
y mówić wyraz
nie, spokojnie, robić pauzy, zmieniać intonację i tembr głosu, oraz
kontrolować oddech,
9) nie wolno kłamać, gdy\
to nie uczciwe, mo\
e być zauwa\
one i wtedy tracimy
wiarygodność oraz potęgowany jest stres,
10) nale\
y panować nad komunikacją niewerbalną (postawą ciała, gestykulacją, mimiką
twarzy, dotykiem i kontaktem fizycznym, wzrokowym, wyglądem fizycznym, ubiorem,
otoczeniem, dystansem, tonem głosu, szybkością mówienia, westchnieniami, sapaniem,
śmiechem) i świadomie ją wykorzystywać,
11) gestykulacja powinna być naturalna i elegancka, nie mo\
e być przesadna, powinna
wspomagać mowę werbalną. Gesty mają pomagać słuchaczom zrozumieć to, co
przekazuje mówca,
12) postawa powinna być swobodna, ale wyprostowana, sprawiająca wra\
enie pewności
siebie, dłonie uło\
one najlepiej w tzw. wie\
yczkę i od czasu do czasu nale\
y pokazywać
ich wewnętrzną stronę obrazującą otwartość, nale\
y okazać przyjazny, pogodny, wyraz
twarzy,
13) nale\
y zadbać o wygląd i odpowiedni ubiór, aby wywrzeć pozytywne wra\
enie. Wygląd
zewnętrzny świadczy o okazywanym szacunku lub jego braku,
14) nale\
y zachować odpowiednie proporcje między powagą sytuacji, a lekkim uśmiechem
prelegenta. Osoba, która od czasu do czasu delikatnie się uśmiecha jest sympatyczniejsza,
jest postrzegana jako osoba, którą lepiej się słucha, bardziej ufa. Jeśli prezenter stoi
z powa\
ną miną, nawet wtedy, gdy sytuacja tego nie potrzebuje, buduje niepotrzebną
barierę,
15) unikać stukania nogą o podłogę, kiwania się, opierania o ścianę, trzymania rąk
skrzy\
owanych powy\
ej, bądz
poni\
ej linii bioder, a tak\
e splecionych z tyłu, czy te\

opuszczonych wzdłu\
tułowia w bezruchu, zaciskania palców, pięści, zakrywania ręką
ust, wykonywania tzw.  dziwnych ruchów, nerwowego bawienia się ubraniem,
włosami, czy przedmiotami (długopisem, skuwką, telefonem, wskaz
nikiem), unikać
chodzenia po sali (mo\
na się poruszać np. w stronę komputera, pomocy wizualnych,
które chcemy pokazać, ale nale\
y to zrobić z umiarem),
16) wa\
ne jest uzasadnianie swoich poglądów,
17) mo\
na stosować tzw.  sprzę\
enia zwrotne , zadawać pytania, nawet retoryczne (wtedy
robić pauzę, aby dać czas słuchaczom na odpowiedz
w myślach), sprawdzać, czy to, co
jest przekazywane jest zrozumiałe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
18) nie nale\
y mówić odwróconymi plecami, bądz
bokiem do słuchaczy. Nie mówimy do
obrazów (pomocy wizualnych), tylko do ludzi,
19) nale\
y zmieścić się w limicie czasu, nauczyć się zarządzać czasem. Nie nale\
y mówić
o wszystkim, tylko o najwa\
niejszych rzeczach. Nale\
y pamiętać, \
e przy wystąpieniach
publicznych dochodzi stres, który zazwyczaj wydłu\
a czas prezentacji, więc jeśli ma ona
wynosić 10 min., to podczas prób powinna zmieścić się w 8 8,5min.,
20) wa\
ne jest, aby prezentacja nie była bezosobowa. Nale\
y stosować, jednak z umiarem,
zwroty typu:  Proszę Państwa... ,  Szanowni Państwo... ,
21) wa\
ne jest, aby sprawiać wra\
enie osób wiarygodnych,
22) ostro\
nie nale\
y dobierać język wypowiedzi (w zale\
ności od tego do kogo mówimy),
nale\
y pamiętać, \
e słuchacze wcale nie muszą być specjalistami w prezentowanej
dziedzinie, dlatego pojęcia ogólnie nieznane powinny być wyjaśniane,
23) nie mo\
na dać po sobie poznać, \
e nie wiemy co mamy dalej powiedzieć. Nie wolno
u\
ywać przerywników typu  eee... . Takie ozdobniki rozpraszają. Stwarzamy wtedy
wra\
enie osoby, która do końca nie wie, co mówi, jest niekompetentna, niewiarygodna,
24) bardzo wa\
ne jest podsumowanie ogólne, ale tak\
e nale\
y w trakcie, po ka\
dym
wa\
niejszym punkcie reasumować,
25) najlepsze efekty osiąga się wtedy, gdy oddziaływuje się jednocześnie na ró\
ne zmysły
słuchacza. Nale\
y bardzo uwa\
nie dobierać elementy wizualne, gdy\
nic nie powinno
rozpraszać słuchacza, lecz wzmocnić efekt wystąpienia. W prezentacji multimedialnej nie
powinno być pokazanych du\
o informacji, tylko punkty, które rozwija się podczas
wypowiedzi. Obrazy nie powinny być jaskrawe, dynamiczne, tylko jak najbardziej
proste, czytelne, zrozumiałe, bo mają pomóc słuchać, a nie przeszkadzać,
26) dobrze jest pokazać to, o czym się mówi, szczególnie gdy chcemy poprzeć naszą
wypowiedz
statystykami, liczbami, wykresami, obrazami. Stosujemy wtedy wskaz
nik,
bądz
laser, aby zwrócić uwagę na to, co wa\
ne,
27) nale\
y tak przeprowadzić wystąpienie, aby publiczność zapamiętała je z jak najlepszej
strony. W tym celu mo\
na np. wprowadzić element zaskoczenia,
28) podczas wystąpień publicznych: nale\
y zaciekawić, mo\
na zdenerwować, ale nie wolno
zanudzić.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest wystąpienie publiczne?
2. Jakie są zasady przeprowadzania prawidłowych prezentacji?
3. Na jakie pytania nale\
y odpowiedzieć sobie przed wystąpieniem?
4. Jak powinna wyglądać struktura wystąpienia?
5. Co to jest perswazja i jakie są jej rodzaje?
6. Na czym polega aktywne słuchanie?
7. Które techniki aktywnego słuchania są według ciebie najwa\
niejsze?
8. Co stanowi o tym, i\
mamy do czynienia z dobrym mówcą?
9. Jak rozkłada się stopień koncentracji uwagi słuchaczy w czasie wystąpienia?
10. Jakie warunki muszą być spełnione, aby wystąpienie publiczne zaliczyć do udanych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ułó\
treść powitalnego nagrania w automatycznej sekretarce swojego telefonu tak, aby
było ono odpowiednie zarówno dla Twoich kolegów i kole\
anek, członków rodziny, jak
i osób obcych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeczytać fragment na temat kształtowania własnego wizerunku zawarty w rozdziale
 Wystąpienia publiczne poradnika,
3) opracować własne propozycje tekstu nagrania,
4) zaprezentować wyniki na forum grupy,
5) dokonać oceny poprawności wykonania zadania.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- arkusz papieru A4,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Wpisz do tabeli werbalne i niewerbalne komunikaty, którymi trzeba oraz którymi nie
nale\
y posługiwać się podczas publicznego kreowania własnego wizerunku.
komunikaty niezbędne lub potrzebne komunikaty niedopuszczalne
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeczytać fragment na temat kształtowania własnego wizerunku zawarty w rozdziale
 Wystąpienia publiczne poradnika,
3) wypełnić przygotowaną tabelę,
4) zaprezentować wyniki na forum grupy,
5) dokonać oceny poprawności wykonania zadania.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wydrukowana tabela z pytaniami,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Ćwiczenie 3
Przygotuj się do wystąpienia publicznego. Twoim zadaniem będzie przekonać kolegów
do wprowadzenia mundurków w szkołach. Pomocne będą pytania zawarte w tabeli.
Pytanie Odpowiedz

Kim jestem podczas wystąpienia?
Do kogo będę mówił?
W jakim celu będę mówił?
Co chcę przekazać?
Jak to zrobię?
Kiedy to przeka\
ę?
W jaki sposób zadbam
o komunikację niewerbalną?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeczytać fragment na temat przygotowania wystąpień publicznych i perswazji zawarty
w rozdziale  Wystąpienia publiczne poradnika,
3) wypełnić przygotowaną tabelę z pytaniami,
4) zaprezentować wyniki na forum grupy,
5) porównać swoje pomysły i argumenty z innymi uczestnikami ćwiczenia,
6) dokonać oceny poprawności wykonania zadania.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wydrukowana tabelka z pytaniami,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować wystąpienie publiczne?
1
1

2) określić zasady przeprowadzania prawidłowych prezentacji?
1
1

3) zadać pytania przygotowujące do wystąpień?
1
1

4) sporządzić strukturę prezentacji?
1
1

5) zastosować perswazję?
1
1

6) wykorzystać cechy dobrego słuchacza w rozmowach z ludz
mi?
1
1

7) wykorzystać z technik aktywnego słuchania?
1
1

8) wykorzystać cechy dobrego mówcy w \
yciu codziennym?
1
1

9) omówić rozkład stopnia koncentracji uwagi słuchaczy w czasie
wystąpienia?
1
1

10) określić warunki, które muszą być spełnione, aby wystąpienie
publiczne zaliczyć do udanych?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.3. Dokumenty aplikacyjne związane z poszukiwaniem pracy
4.3.1. Materiał nauczania
Ka\
dy człowiek wstępując na drogę zawodową powinien umieć redagować:
1) ofertę  ogłoszenie,
2) \
yciorys  curriculum vitae (CV),
3) list intencyjny,
4) list motywacyjny.
Ogłoszenie
Gdy poszukuje się pracy nale\
y umieć napisać ogłoszenie, czyli zawiadomienie o chęci
podjęcia pracy. Najczęściej przyjmuje ono formę pisemną i umieszcza się w gazecie,
telegazecie, na tablicy ogłoszeniowej, portalu internetowym lub miejscu do tego
wyznaczonym. Często tak\
e odczytywane jest w radiu, bądz
lokalnej telewizji. Ze względu na
to, \
e bardzo często za takie ogłoszenie płaci się, powinno być ono zwięzłe, czytelne,
konkretne i treściwe. Mo\
emy tak\
e wyró\
nić go ozdobnikami lub kolorem, aby przykuwało
uwagę, jednak często, ze względów finansowych, pomija się to. Ogłoszenie takie jest naszą
reklamą, dlatego powinno być atrakcyjne. Oferta powinna zawierać informacje:
- kto poszukuje pracy?
- jakiej?
- kontakt.
Przykładowe ogłoszenia:
18-letnia licealistka, bardzo dobry
angielski, biegła obsługa komputera,
uczciwa, sumienna podejmie pracę
sezonową (akwizycja wykluczona).
Mę\
czyzna, 27 lat, wykształcenie
Telefon 048363XXXX (po 20.00)
średnie, doświadczenie, prawo jazdy
kat. B, dyspozycyjny poszukuje pracy
jako przedstawiciel handlowy
Kontakt: 0697XXXXXX
OSZCZ
DZAJ R
CE  posprzątamy
za Ciebie, szybko, dokładnie.
Prasowanie, mycie okien, sprzątanie...
Mieszkania, domy, ogrody...
Koniecznie zadzwoń!!! 0601XXXXXX
REFERENCJE
Specjalista ds. celnych, zapoznany
z kodeksem celnym, przybli\
y
wypełnienie i sporządzenie dokumentów
celnych. Zadzwoń lub napisz:
0502XXXXXX
[e-mail]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
śyciorys zawodowy  Curriculum Vitae (CV)
Bardzo wa\
nym dokumentem aplikacyjnym jest \
yciorys, który coraz częściej nazywany
jest Curriculum Vitae (z łac. bieg \
ycia) lub w skrócie CV. Dokument ten, w którym znajdują
się uporządkowane informacje o kandydacie ubiegającym się o pracę, często decyduje
o zaproszeniu na rozmowę kwalifikacyjną, bądz
odrzuceniu oferty. Dlatego śmiało mo\
na
powiedzieć, \
e ta kartka jest swoistą reklamą naszej osoby, więc nale\
y przygotować ją
bardzo solidnie, logicznie i rzeczowo. CV powinno eksponować mocne strony kandydata, być
interesujące i w miarę krótkie (wszystko powinno zmieścić się na jednej stronie A4, aby
mo\
na było przeczytać tekst w 30 sekund, bo na więcej osoba rekrutująca nie będzie miała
czasu). Gotowe wzory \
yciorysów mo\
na znalez
ć w Internecie. Przykładowe strony to:
- www.pracuj.pl
- www.jobpilot.pl
- www.gratka.pl
- www.wakaty.pl
- www.jobs.pl
- www.praca.gazeta.pl
- www.cvonline.pl
Nie warto z nich kopiować gotowych wzorów, gdy\
potraktowanie pracodawcy
szablonowo mo\
e spowodować, \
e tak samo pracodawca nas potraktuje. Dla osoby, która
bardzo często przeprowadza rekrutację nie jest trudne zorientowanie się, czyje dokumenty są
plagiatem, a czyje są samodzielne. Oczywiście te drugie wygrywają, gdy\
dzięki własnej
koncepcji napisania \
yciorysu i innych aplikacji sprawiamy wra\
enie osób, którym zale\
y na
tej posadzie, w tej firmie, a nie w innej. Jest oczywiście dopuszczalne przeglądanie
i wykorzystywanie najlepszych pomysłów, rozwiązań, ale z umiarem. Ze względu na
zawartość, Curriculum Vitae mo\
emy podzielić na:
1. Typ chronologiczny, czyli najczęściej stosowany. Do gotowych wytycznych dopisuje się
rozwinięcie (najczęściej w punktach). Gdy chcemy wymienić ukończone szkoły
i doświadczenie zawodowe biorąc pod uwagę datę, czyli czas występowania zdarzeń
musimy ustawić je w odwrotnej kolejności, więc to, co było ostatnio piszemy jako
pierwsze, zaś oddalające się zdarzenia wymieniamy kolejno kierując się w dół kartki.
Wa\
ne jest rozplanowanie i sformatowanie tekstu na całej stronie, dlatego jeśli właściciel
CV nie ma bogatego doświadczenia zawodowego powinien du\
o informacji podać na
temat ukończonych szkół i kursów. W tym rodzaju \
yciorysu powinny znalez
ć się
następujące informacje:
- dane osobowe:
imię, (jeśli jest to i drugie) nazwisko,
data urodzenia / wiek (nieobowiązkowo, jeśli o to nie jesteśmy proszeni, jeśli jednak
jest to nasz atut...),
adres (adresy zameldowania, zamieszkania i korespondencji),
telefon (jeśli posiadamy dwa  stacjonarny i komórkowy to najlepiej ten, pod którym
jesteśmy dostępni),
e-mail (adres e-mail nie powinien brzmieć niepowa\
nie, np.
[e-mail], [e-mail]. Powinien składać się
z imienia i nazwiska lub przynajmniej ich skrótu np. [e-mail],
[e-mail]. Jeśli podajemy e-mail to nale\
y pamiętać
o regularnym sprawdzaniu poczty),
stan cywilny (mo\
na wpisać, ale nie trzeba. Jeśli jednak posiadanie rodziny, czyli
stabilizacja i z drugiej strony brak rodziny, czyli dyspozycyjność to nasze atuty, to nale\
y),
stosunek do słu\
by wojskowej (mę\
czyz
ni),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
- wykształcenie:
data rozpoczęcia i ukończenia, nazwa szkoły (bez skrótów), wydział i kierunek,
np. 2002 2007 Politechnika Radomska, Wydział Mechaniczny, Kierunek: budowa
maszyn,
1999 2002 III Liceum Ogólnokształcące im. D. Czachowskiego, profil
matematyczny(mo\
na wpisać specjalizację i temat pracy dyplomowej, (je\
eli to
mo\
e mieć znaczenie dla pracodawcy albo wyró\
nia kandydata). W tym samym celu
mo\
na napisać, \
e studia ukończone są z wyró\
nieniem, jeśli to prawda. Nie nale\
y
wpisywać informacji dotyczących szkoły podstawowej, je\
eli ukończone jest liceum.
Kolejność- rozpoczyna się od ostatnio ukończonej szkoły, a kończy na tej, która była
najdawniej. Określenie dat:
2007  (coś się zaczęło i trwa do dnia dzisiejszego),
2005 2006 (coś się zaczęło i ju\
skończyło),
2004 (coś trwało tylko w jednym roku),
- doświadczenie zawodowe:
data rozpoczęcia i zakończenia pracy (kolejność  jak wy\
ej), nazwa firmy /
instytucji, nazwa stanowiska lub działu, w którym odbyty został sta\
/ praktyka),
zakres obowiązków w punktach wypisuje się tylko najwa\
niejsze (jeśli nie
posiadamy bogatego doświadczenia zawodowego nale\
y uwzględnić prace dorywcze
lub sezonowe, sta\
e, a nawet praktyki, aby pokazać swoją pracowitość i mobilność),
- szkolenia:
data, temat szkolenia, firma szkoleniowa / organizator,
(nale\
y wpisać informacje o odbytych kursach i szkoleniach wybierając te, które
mają związek z pracą, o którą się starasz. Zbyt du\
a liczba i ró\
norodność mo\
e
spowodować u osoby czytającej wra\
enie braku jednoznacznych zainteresowań
i zmniejszenie szans, bo przecie\
 kto jest do wszystkiego, to jest do niczego ,
kolejność- jak wy\
ej),
certyfikat (nale\
y wpisać, je\
eli potwierdza konkretne umiejętności),
- języki obce:
język, stopień znajomości w mowie i / lub piśmie (nale\
y opisać konkretnie lub
obrazowo  biegle w mowie i piśmie, zaawansowany, średnio zaawansowany,
podstawy, nie nale\
y jednak okłamywać, gdy\
takie oszustwo szybko wyjdzie na jaw
podczas rozmowy i przestaniemy być wiarygodni),
certyfikat (nale\
y wpisać, je\
eli potwierdza konkretne umiejętności),
- dodatkowe umiejętności:
wymienia się umiejętności przydatne na stanowisku, o które ubiega się kandydat, np.
prawo jazdy kat. B, obsługa komputera i orientacja w konkretnych programach
(podając tak\
e stopień znajomości), itp.,
- osiągnięcia:
wpisuje się, je\
eli jest się czym pochwalić, mogą to być osiągnięcia naukowe
(np. wyró\
nienia, publikacje), sportowe (np. zwycięstwo w zawodach), społeczne
(np. funkcja w jakiejś organizacji, praca charytatywna)
- zainteresowania:
umieszcza się informacje o hobby, pasjach, zainteresowaniach, które mogą
świadczyć o kandydacie, jego predyspozycjach zawodowych i cechach charakteru.
Nie nale\
y kłamać i udawać kogoś, kim się nie jest. Pracodawca mo\
e pytać
o szczegóły. Wpisuje się 3 4 rodzaje zainteresowań. Nale\
y pamiętać, \
e niektóre
hobby mogą nas dyskwalifikować w oczach pracodawcy, inne wprost przeciwnie,
zwiększyć szanse, szczególnie oryginalne pasje \
yciowe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
- referencje:
nie zawsze wpisuje się je do CV. Mo\
na na końcu umieścić informacje o tym, \
e te
dane zostaną dostarczone na \
ądanie lub wpisać konkretne kontakty, np. do byłego
pracodawcy, uprzedzając go o tym.
2. Typ funkcjonalny stosują osoby, które chcą ukryć przerwy w zatrudnieniu lub te\

nieodpowiednie wykształcenie na dane stanowisko. Wtedy zarówno autor CV, jak
i czytelnik zwracają uwagę na umiejętności i kompetencje, które podparte są
doświadczeniem zawodowym, ukończonymi szkołami, kursami. Te ostatnie informacje
podane są w drugiej części \
yciorysu, który wygląda następująco:
- dane osobowe,
- cele zawodowe.
W kilku zdaniach nale\
y określić swój cel \
yciowy, zawodowy, opisać do czego się dą\
y,
zmierza. Powinno to wynikać z planów, wykształcenia, doświadczenia oraz ambicji. Najlepiej
jest, jeśli cel zawodowy ma związek z pracą, o którą ubiega się kandydat.
Umiejętności zawodowe
Nale\
y sklasyfikować i opisać doświadczenie zawodowe, tak\
e sta\
e i praktyki.
Następnie wymienić umiejętności wynikające z odbytych kursów i szkoleń, wa\
ne
osiągnięcia  zarówno osobiste, jak i grupowe (mo\
na u\
yć sformułowań: wiedza z zakresu...,
praktyczna wiedza związana z..., szeroka wiedza z zakresu...).
Według punktów nale\
y podzielić własne doświadczenie, np.:
1. Umiejętności kierownicze i zarządzania ludz
mi (planowanie, organizowanie,
sprawowanie kontroli nad osobami, grupą, wyznaczanie celów, motywowanie do pracy
innych, itp.).
2. Umiejętności finansowe (zadania związane z rachunkowością- prowadzeniem księgi
przychodów i rozchodów, sporządzanie bilansów, prowadzenie bud\
etu, itp.).
3. Umiejętności administracyjne (obsługa urządzeń biurowych, prowadzenie ewidencji,
sporządzanie sprawozdań, raportów, itp.).
4. Umiejętności komputerowe (obsługa komputera i programów, baz danych).
5. Umiejętności związane ze sprzeda\
ą i obsługą klienta (obsługa klienta, tworzenie ofert,
sprzeda\
bezpośrednia, telefoniczna, poszukiwanie nowych klientów, itp.).
6. Umiejętności związane z zarządzaniem projektami (realizowanie poszczególnych etapów
projektów, tworzenie bud\
etu projektu, nadzorowanie prac, itp.).
7. Umiejętności organizacyjne (organizowanie pracy własnej i innych, itp.).
8. Umiejętności związane z tworzeniem (wymyślanie, projektowanie, itp.).
To, \
e powy\
ej jest du\
o wypunktowań nie znaczy, \
e wszystko musi się znalez
ć na
kartce. Ka\
dy jest autorem, a raczej powinien być swojego CV, więc te\
sam powinien
zadecydować o zawartości. Gdy nie mamy, czym rozwinąć któregoś z punktów, nie piszemy
go. Puste miejsce od razu zwróci uwagę na braki kandydata. Nale\
y zwrócić uwagę, \
e są
informacje, których nie umieszcza się w aplikacji. Nale\
y kierować się starą, mądrą maksymą
  nie wszystko dla wszystkich . Nie wiadomo, kto będzie czytał nasz \
yciorys i jakimi
przesłankami będzie się kierował przy rekrutacji. Dlatego te\
nie nale\
y pisać o pochodzeniu
społecznym, poglądach politycznych, wyznaniu religijnym, nie wolno krytykować
poprzedniego pracodawcy, czy te\
wymieniać przyczyn rezygnacji, a tym bardziej
zwolnienia, z byłej posady. W CV mo\
e, ale nie musi pojawić się zdjęcie (oryginalne,
bądz
zeskanowane i wklejone). Umieszczamy je zazwyczaj w prawym, górnym rogu.
Wybierając fotografię nale\
y mieć na uwadze charakter pracy, o jaką się ubiegamy.
Najkorzystniejsze będą zdjęcia legitymacyjne lub do dowodu osobistego. Nie nale\
y dołączać
zdjęć prywatnych, np. z wakacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Tabela 3. Przykładowe CV [opracowanie własne]
(zdjęcie)
DANE PERSONALNE:
imię i nazwisko: AGNIESZKA NOWAK
data i miejsce urodzenia: 26. 09. 1982, Radom
adres: ul. Przykładowa 2, 26 600 Radom
tel. 0601XXXXXX
stan cywilny: panna
WYKSZTAA
CENIE: wy\
sze magisterskie
1. Studia MBA w Warszawie,
2001 2006  Politechnika Radomska im. Kazimierza Pułaskiego, Kierunek: Administracja
Temat pracy: ,,Pozycja Ustrojowa Rzecznika Praw Obywatelskich
1997 2001  III LO im. Dionizego Czachowskiego, klasa o profilu humanistycznym
HISTORIA ZATRUDNIENIA:
- SEKRETARZ w Wydziale Gospodarowania Odpadami Urzędu Miasta
- REFERENT ds. biurowych w firmie  Radom  pomoc
2001 2006 MERCHANDISER firmy  Dobre rzeczy
UKOC
CZONE KURSY:
obsługi komputera i urządzeń biurowych (2006);
prawo jazdy kat. B (2002);
ZNAJOMOŚĆ J
ZYKÓW OBCYCH:
język angielski: biegle w piśmie i mowie
język hiszpański: w trakcie nauki
ZALETY:
umiejętność pracy w grupie; odpowiedzialność; łatwość nawiązywania kontaktów;
sumienność, rzetelność w wykonywaniu obowiązków; wysoka kultura osobista;
dyspozycyjność; miła aparycja;
HOBBY:
turystyka, dobra ksią\
ka, sport, muzyka;
INNE INFORMACJE:
aktualna ksią\
eczka zdrowia;
Wyra\
am zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w ofercie pracy dla potrzeb niezbędnych do
realizacji procesu rekrutacji (w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych,
Dz.U. Nr 133, poz. 883)
(podpis odręczny)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Na dole strony A4, na samym końcu \
yciorysu musi pojawić się wyra\
enie zgody na
przetwarzanie danych osobowych, (jeśli nie pojawiło się w liście motywacyjnym):  Wyra\
am
zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w ofercie pracy dla potrzeb
niezbędnych do realizacji procesu rekrutacji (w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o ochronie danych osobowych, Dz. U. Nr 133, poz. 883 z póz
niejszymi zmianami) .
Oświadczenie to nale\
y odręcznie podpisać. Je\
eli nie zostanie zamieszczona ta klauzula,
aplikacja mo\
e zostać nie rozpatrzona.
Podsumowując CV [25, s. 7]:
1) powinno być napisane na białym papierze formatu A4,
2) powinno być napisane na 1 stronie maksimum na 2 stronach (nie więcej), powinno mieć
logiczną i uporządkowaną strukturę,
3) powinienno być czyste i estetyczny,
4) nie mo\
e zawierać kłamstw, ale mo\
na nie pisać o wszystkim (CV to nasza autoreklama
 powinien podkreślać atuty, ale tylko prawdziwe),
5) powinno być konkretne i przyjemnie napisane,
6) powinno zawierać informacje nie tylko o zajmowanych stanowiskach, ale tak\
e
obowiązkach,
7) powinno podkreślać doświadczenia i zainteresowanie związane z pracą,
Najczęściej spotykane błędy w CV:
- bardzo długi opis odbytych szkoleń,
-  dziury w chronologii. Wszystkie luki w karierze zawodowej, np. przerwa
spowodowana urlopem macierzyńskim, zdrowotnym lub innym wydarzeniem, powinna
być wyjaśniona w sposób bezpośredni i pozytywny,
- długa lista gustów, zainteresowań, hobby, itd.  tyle zainteresowań pozazawodowych
mo\
e sugerować, \
e autorowi CV nie pozostaje zbyt wiele czasu na aktywność
zawodową,
- du\
o nieprecyzyjnych sformułowań w rodzaju  znajomość w dziedzinie... ,
- CV  gad\
et , przypominające wyglądem śpiewnik wiktoriański (w kolorze, ilustrowane,
stylizowane, rysunki)  wa\
na jest treść \
yciorysu. Nie liczy się ilość, ale jakość; nie
mo\
e forma górować nad treścią, ale czy tylko Reese Witherspoon jako Elle Woods
w  Legalnej blondynce mo\
e sobie pozwolić na CV w kolorze ró\
owym i na
pachnącym papierze? Ona otrzymała pracę, gdy\
jej aplikacja wyró\
niała się wśród
innych [przypis własny]. Forma powinna być standardowa i prosta  druk pogrubiony,
kursywę, wielkie litery lub podkreślenia nale\
y stosować bardzo oszczędnie,
- CV poplamione, pogniecione, stare, nieaktualne, byle jakie, poskreślane, poprawione, nie
przystosowane do stanowiska, itp.
List intencyjny i motywacyjny
Przygotowując aplikacje nale\
y pamiętać, \
e do momentu rozmowy kwalifikacyjnej,
czyli do rozmowy z pracodawcą jesteśmy tak dobrzy, jak dobrze opiszemy się w tych
dokumentach. Osoba rekrutująca, do momentu spotkania, będzie patrzyła na nas przez
pryzmat kilku stron zapisanego papieru. Dlatego im lepiej dokonamy autoprezentacji, tym
mamy większą szansę na osiągnięcie sukcesu. Pierwszy krok to zaproszenie na rozmowę
kwalifikacyjną. Aby umiejętnie  sprzedać siebie nie wystarczy tylko CV. Jego
uzupełnieniem jest list motywacyjny lub list intencyjny, które są nowoczesną formą podania
o pracę. Wysyła się je do pracodawcy zgłaszając chęć podjęcia pracy i podaje powody
ubiegania się o dane stanowisko. Mają charakter i strukturę podobną. Ró\
ni ich tylko to, \
e:
- list intencyjny choć wysyła się w celu zainteresowania swoją osobą, to jednak bez
pewności, czy akurat w danej chwili pracodawca poszukuje osoby na dane stanowisko
i z naszymi kwalifikacjami. Wysyłając aplikacje mamy nadzieję, \
e je\
eli nie potrzebują
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
teraz, to mo\
e w przyszłości. Będąc w bazie danych firmy mamy szanse kiedyś zostać
poproszeni na rozmowę kwalifikacyjną,
- list motywacyjny jest odpowiedzią na ogłoszenie, czyli konkretne zapotrzebowanie
pracownika na dane stanowisko.
W odró\
nieniu od CV listy te mo\
na pisać odręcznie, ale tylko na wyraz
ną prośbę firmy
rekrutującej. Często nasze pismo jest oddawane do badania grafologom w celu zbadania
naszej osobowości po charakterze pisma. Jednak, gdy listy napisane są komputerowo
konieczne jest podpisanie ich odręcznie.
W liście motywacyjnym powinno znalez
ć się:
1) imię i nazwisko / adres / telefon kontaktowy osoby ubiegającej się o pracę (najczęściej
umieszcza się te informacje w lewym, górnym rogu),
2) miejscowość / data (w prawym górnym rogu),
3) imię i nazwisko (ewentualnie stopień naukowy lub funkcja) osoby kompetentnej do
otrzymania naszej aplikacji / nazwa i adres firmy (poni\
ej, z prawej strony, pomiędzy
pkt. 2, a 4),
4) krótka, konkretna informacja, czego to podanie dotyczy (poni\
ej, z lewej strony,
pomiędzy pkt. 3, a 5), np. ogłoszenia z dnia... W sprawie..., nr referencji,
5) treść właściwa  poprzedzona grzecznościowym zwrotem  Szanowna Pani ,  Szanowny
Panie ,  Szanowni Państwo - zbudowana z trzech faz:
- wstęp  wystarczy jedno zdanie informujące o tym, skąd wiesz o wolnym miejscu i /
lub o jakie stanowisko się ubiegasz, np.  W odpowiedzi na Państwa ogłoszenie
opublikowane na Waszej stronie internetowej, pragnę zgłosić swoją kandydaturę na
stanowisko... ,
- rozwinięcie  nale\
y w kilku zdaniach przedstawić swoje motywacje, kwalifikacje,
umiejętności. Nie nale\
y zapomnieć o zaletach, ale tak\
e o tym, aby nie powtarzać
informacji z CV (w liście motywacyjnym czasowniki przyjmują formę osobową),
- zakończenie  nale\
y przedstawić swoją gotowość do spotkania na rozmowie
kwalifikacyjnej lub te\
zapewnić o korzyściach dla firmy po zatrudnieniu właśnie
Ciebie, np.  Tych kilka słów nie odzwierciedla w pełni mojej osoby, dlatego będę
wdzięczny za umo\
liwienie mi spotkania w Państwa firmie...
- kolejno (poni\
ej, z prawej strony) zwrot grzecznościowy, np.
 Z powa\
aniem... ,  z wyrazami szacunku... , imię i nazwisko, podpis odręczny (jeśli
wcześniej podpisaliśmy się komputerowo wystarczy podpis nieczytelny, w innym
wypadku nale\
y podpisać się imieniem i nazwiskiem),
- załączniki (poni\
ej, z lewej strony)  wymieniamy w kolumnie to co dołączamy do
listu motywacyjnego (niekiedy jest to zawarte w ogłoszeniu), np. CV, ksero dowodu
osobistego, referencje, zaświadczenie o niekaralności, itp.
- klauzula o wyra\
eniu zgody na przetwarzanie danych osobowych, jeśli nie pojawiła
się w CV, której, ze względu na powy\
szy podpis odręczny, nie trzeba podpisywać
(na samym dole strony).
List motywacyjny piszemy, tak jak CV, na białej kartce formatu A4. Treść nale\
y
rozmieścić bardzo proporcjonalnie tak, aby zmieścić się na jednej stronie. Formatowanie
tekstu w liście motywacyjnym jest bardzo proste, gdy\
nie mo\
na przesadzać z ró\
nością
czcionek i wielkością. Nale\
y tylko odznaczyć (np. większą czcionką, kursywą) adresata
podania, a zmniejszyć klauzulę wyra\
enia zgody.
Głównym błędem jest przepisywanie faktów z drugiej kartki, na której jest CV. Nale\
y
pamiętać, \
e te dwa dokumenty mają się uzupełniać, a nie powtarzać. Jest to pierwszy nasz
kontakt z pracodawcą, dlatego odwróćmy znane powiedzenie-  jak jest napisane, tak Cię
widzą . Dlatego niedopuszczalne są plamy, zgniecenia, błędy, przekreślenia, byle jakość...
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Tabela 4. Przykład listu motywacyjnego [opracowanie własne]
AGNIESZKA NOWAK RADOM, 02. 01. 2007
ul. Przykładowa 2
26 600 Radom
tel.601XXXXXX
prof. AA BBBBB
Minister Finansów
Dotyczy: stanowiska asystenta w Ministerstwie Finansów
nr ref. 1256/ 04/ 2007
Szanowna Pani!
Bardzo chciałabym pracować na stanowisku: starszego asystenta w Ministerstwie
Finansów. Załączam mój \
yciorys, zawierający informacje przydatne przy rozwa\
aniu
mojego zgłoszenia do pracy.
Ukończyłam studia dzienne, magisterskie na Politechnice Radomskiej, gdzie
uzyskałam m.in. wiedzę na temat praw rządzących w gospodarce rynkowej, a tak\
e
z zakresu organizacji i ekonomii, psychologii i socjologii. Obecnie kontynuuję naukę na
podyplomowych studiach MBA. Zdobywam wiedzę z zakresu prawa pracy i prawa
gospodarczego, zarządzania i finansowania w przedsiębiorstwie. Poznaję informatykę
w biznesie i komunikację interpersonalną.
Interesuje mnie praca w Ministerstwie Finansów, gdy\
w ten sposób mogłabym
realizować się zawodowo, rozwijać zdolności praktyczne oraz wykorzystać zasób
zdobytych umiejętności. Jestem komunikatywna, energiczna i dyspozycyjna. Moje atuty to
tak\
e wysoka kultura osobista, umiejętność pracy twórczej, łatwość w nawiązywaniu
kontaktów, nawyk stałego podnoszenia kwalifikacji, bardzo dobra znajomość obsługi
komputera i urządzeń biurowych. Biegle władam dwoma językami, a trzeciego się uczę.
W pracy i \
yciu kieruję się zasadą:,  Je\
eli coś robisz, to rób to dobrze lub nie
podejmuj się tej pracy.
Wy\
ej wymienione cechy pozwalają mi mieć nadzieję, \
e bez problemu podołam
stawianym przede mną zadaniom. Proszę o pozytywne rozpatrzenie mojej kandydatury.
Z powa\
aniem
(podpis odręczny!!!)
Agnieszka Nowak
Załączniki:
2006  CV,
2007  ksero świadectw,
2008  ksero dowodu osobistego,
2009  zaświadczenie o niekaralności.
Wyra\
am zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w ofercie pracy dla potrzeb niezbędnych do
realizacji procesu rekrutacji (w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych,
Dz.U. Nr 133, poz. 883)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co powinno zawierać ogłoszenie osoby poszukującej pracę?
2. Co znaczy Curriculum Vitae??
3. Jakie są rodzaje CV?
4. Jaki układ informacji zawiera CV chronologiczne, a jaki funkcjonalny?
5. Jak nale\
y pisać CV?
6. Czym ró\
ni się list intencyjny od motywacyjnego?
7. Jak nale\
y przygotować list motywacyjny?
8. Jakie są najczęstsze błędy w aplikacji?
9. Czy umiałbyś zredagować ogłoszenie, gdybyś poszukiwał pracy?
10. Czy umiałbyś odpowiedzieć na ogłoszenie, wysyłając CV i list motywacyjny?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj ofertę pracy  ogłoszenie do gazety.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeczytać fragment dotyczące redagowania ogłoszeń zawarte w rozdziale  Dokumenty
aplikacyjne związane z poszukiwaniem pracy poradnika,
3) zredagować ofertę pracy,
4) zaprezentować wyniki na forum grupy,
5) dokonać oceny poprawności wykonania zadania.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- arkusz papieru,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Wyszukaj w prasie lub w Internecie ofertę pracy, którą chciałbyś w przyszłości
wykonywać. Napisz odręcznie (na brudno) CV odnoszące się do wybranego ogłoszenia,
a następnie przepisz na komputerze, sformatuj i wydrukuj.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać treści dotyczące konstruowania CV zawarte w rozdziale  Dokumenty
aplikacyjne związane z poszukiwaniem pracy poradnika,
2) napisać CV jako odpowiedz
na ogłoszenie,
3) zaprezentować wyniki na forum grupy,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- arkusz papieru, przybory do pisania,
- komputer z drukarką,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Wybierz ofertę pracy. Napisz odręcznie (na brudno) list motywacyjny do pracodawcy,
a następnie przepisz na komputerze, sformatuj i wydrukuj.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać treści dotyczące pisania listów motywacyjnych zawarte w rozdziale
 Dokumenty aplikacyjne związane z poszukiwaniem pracy poradnika,
2) napisać list motywacyjny jako odpowiedz
na ogłoszenie,
3) zaprezentować wyniki na forum grupy,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- arkusz papieru,
- przybory do pisania,
- komputer z drukarką,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować Curriculum Vitae?
1
1

2) rozró\
nić rodzaje CV?
1
1

3) wyjaśnić jaki układ informacji ma CV chronologiczne?
1
1

4) wyjaśnić jaki układ informacji ma CV funkcjonalne?
1
1

5) odró\
nić list intencyjny od motywacyjnego?
1
1

6) wymienić najczęstsze błędy w aplikacji?
1
1

7) napisać ofertę pracy?
1
1

8) napisać CV?
1
1

9) napisać list motywacyjny?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.4. Rozmowa kwalifikacyjna
4.4.1. Materiał nauczania
Rozmowa kwalifikacyjna z pracodawcą inaczej nazywana jest interview. (a ang.
 wywiad) To nic innego jak autoprezentacja, czyli świadoma kontrola i kształtowanie
własnego wizerunku publicznego w taki sposób, aby odebrano nas (w tym wypadku
prowadzący rekrutację) zgodnie z naszymi potrzebami i celami, kierowanie wra\
eniem
wywieranym na innych, to proces kontrolowania przez człowieka sposobu, w jaki jest
postrzegany przez otoczenie. Często o autoprezentacji mówi się, \
e to umiejętność
pozytywnego  sprzedawania siebie lub  manipulowanie wywieranym wra\
eniem .
Rozmowa kwalifikacyjna ma na celu konfrontację opisu w formie papierowej (CV)
z rzeczywistymi mo\
liwościami i predyspozycjami kandydata na określone stanowisko. Na
przykład: jeśli kandydat napisał w \
yciorysie, \
e biegle posługuje się językiem angielskim, to
rekrutacja mo\
e zostać przeprowadzona w tym języku lub kandydat mo\
e zostać poproszony
o wykonanie telefonu do oddziału firmy za granicą i zadanie kilku pytań. Tak\
e, czy
umiejętności, wiedza, predyspozycje opisane są odpowiednie do wykonywania określonych
zadań. Równie\
poznanie potencjalnego pracownika i przekazanie informacji o stanowisku,
warunkach zatrudnienia.
Dlatego nale\
y zapoznać się ze wskazówkami prowadzenia takich rozmów, przygotować
się do niej. Nale\
y pamiętać, \
e ju\
samo zaproszenie na rozmowę z pracodawcą jest pewnym
sukcesem. By z tej szansy skorzystać, nale\
y być do niej solidnie przygotowanym.
Pomocnym mo\
e okazać się plan rozmowy, w którym mo\
na uwzględnić to, czego
oczekujemy od pracodawcy, jak równie\
to, co chcemy, aby pracodawca wiedział o nas. Plan
rozmowy powinien zawierać pytania do pracodawcy, dotyczące warunków i czasu pracy,
wymagań, zakresu obowiązków. Warto tak\
e przygotować się do odpowiedzi na pytania,
które pojawiają się najczęściej. Nale\
y przemyśleć te zagadnienia, gdy\
istnieje twierdzenie,
\
e pierwsze 20 sekund, pierwsze 20 słów i pierwsze 20 gestów w 80% mogą decydować
o ocenie osoby przez pracodawcę. Nale\
y pamiętać, aby na początku rozmowy sprawiać
wra\
enie osoby zdecydowanej i jak najbardziej na miejscu. Wskazówki do rozmowy
kwalifikacyjnej:
- na spotkanie nale\
y iść przygotowanym,
- stosować znane zasady savoir-vivre u,
- nale\
y zabrać ze sobą CV, list motywacyjny i dokumenty, które potwierdzą kwalifikacje,
- nale\
y poznać i opanować komunikację niewerbalną: gesty, postawę ciała, mimikę, itp.
- na pytania nale\
y odpowiadać rzeczowo, jeśli czegoś się nie rozumie, zapytać,
- nale\
y być otwartym i komunikatywnym,
- unikać ocen,
- mówić spokojnie, bez emocji, głosem zdecydowanym,
- mieć własne zdanie,
- nie wyra\
ać negatywnych opinii o poprzedniej pracy, szefie, kolegach,
- nie podawać niesprawdzonych informacji, nie kłamać- pracodawca mo\
e je sprawdzić,
- prezentować postawę otwartą, pewną siebie,
- nale\
y skupiać się wokół swoich mocnych stron,
- trzeba zdobyć jak najwięcej informacji o stanowisku o które petent się ubiega,
- istotną rolę odgrywa ubiór  czysty, staranny, dostosowany do charakteru pracy,
- punktualność świadczy o solidności  to cecha ceniona przez pracodawców,
- na propozycję zapalenia papierosa lub wypicia alkoholu stanowczo odmówić,
- nale\
y być dobrej myśli nie tylko o sobie, ale tak\
e o swoim rozmówcy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Tabela 5. Rady i przestrogi dotyczące rozmów z pracodawcą [opracowanie własne]
W czasie rozmowy nale\
y pamiętać o: W czasie rozmowy nale\
y unikać:
- uśmiechu, - zbędnych komunikatów (szczegółów),
- zachowaniu swojego stylu, - powtarzania \
yciorysu,
- mowie ciała, - chaotyczności wypowiedzi,
- własnej wartości, - dyskusji politycznych,
- samokontroli, - kłamstwa i krętactwa,
- analitycznym słuchaniu, - roztrząsania własnych wad,
- zadawaniu pytań, - krytykowania innych,
- logice odpowiedzi, - przerywania rozmowy,
- swoich celach, - poufałości,
- poczuciu humoru, - lekcewa\
enia rozmówcy,
- profesjonalizmie rozmówcy, - sztucznego przedłu\
ania rozmowy.
- podziękowaniu za rozmowę.
Oprócz pytań dotyczących praktycznych umiejętności, mo\
na oczekiwać pytań
dotyczących osoby potencjalnego pracownika. Nale\
y, zatem przygotować odpowiedzi na
pytania dotyczące: wykształcenia i znajomości języków, kwalifikacji i umiejętności (głównie
dodatkowych), planów \
yciowych, zainteresowań, oczekiwań wobec pracy i pracodawcy.
Oto zestaw przykładowych pytań:
- Dlaczego chce Pan / Pani pracować w naszej firmie?
- Co Pan / Pani wie o naszej firmie?
- Jak wyobra\
a sobie Pan / Pani pracę na tym stanowisku?
- Dlaczego zainteresował się Pan / Pani naszą ofertę?
- Co poza studiowaniem robił /a Pan / Pani, aby podnieść swoje kwalifikacje?
- Kto jest Pana / Pani autorytetem?
- Co dla Pana / Pani jest najsilniejszą motywacją do pracy?
- Proszę opowiedzieć o swoim największym sukcesie/ pora\
ce.
- W jakim stopniu jest Pan / Pani dyspozycyjna?
- Co szczególnego mo\
e wnieść Pan / Pani do naszej firmy?
- Proszę przekonać mnie, \
e właśnie Pan / Pani jest dla nas odpowiednią osobą na to
stanowisko?
- Czy nasza firma jest jedyną, do której wysłał /a Pan / Pani swoją aplikację?
- Jak Pan / Pani ocenia swoje umiejętności negocjacji?
- Z jakich powodów zmienił /a Pan / Pani poprzednią pracę?
- Proszę opowiedzieć o sobie.
- Proszę wymienić trzy swoje wady i trzy zalety.
- Jakie są Pana / Pani słabe i mocne strony?
- Czy jest Pan / Pani odporny /a na stres?
- Co Pan / Pani sądzi o swoim poprzednim szefie?
- Jak spędza Pan / Pani wolny czas?
- Gdyby wygrał /a Pan / Pani milion, na co by Pan / Pani go przeznaczył /a?
- Jak by Pan / Pani zareagował w sytuacji, gdy ... ?
- Ile chciałby / chciałaby Pan / Pani zarabiać w naszej firmie?
Są pytania, których rekrutujący zadać nie mo\
e i nie powinien. Dotyczy to wszelkiej
dyskryminacji (rasowej, wyznaniowej, wiekowej, płci) oraz pytania np. o sprawy intymne.
Nale\
y pamiętać tak\
e o tym, \
e kandydat sam mo\
e zadawać pytania. Oto przykładowe
pytania do pracodawcy podczas rozmowy kwalifikacyjnej:
- Jakie będą moje obowiązki związane z tym stanowiskiem?
- Czy otrzymam zakres moich obowiązków na piśmie?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
- Jakie mam mo\
liwości rozwoju i awansu w tej firmie, je\
eli będę dobrze pracował /a?
- Czy będę pracował /a w soboty i niedziele lub wieczorami?
- Czy będę musiał /a przynosić do pracy jakieś specjalne ubranie lub narzędzia?
- Z jakimi ludz
mi będę pracował /a?
- Co się stało z osobą, która była poprzednio na tym stanowisku?
- Czy w najbli\
szym czasie firma poszerzy swoją działalność?
Oczywiście mo\
na zadać pytanie o płace, jednak powinno pojawić się ono w końcowej
części rozmowy kwalifikacyjnej. Wtedy dobrze jest znać i umieć zastosować umiejętności
negocjacyjne. Negocjacje nale\
y rozumieć jako rozmowy, w których dwie strony za pomocą
argumentów i perswazji próbują pokonać początkowe ró\
nice zdań, aby osiągnąć
satysfakcjonujące porozumienie, kompromis. Takie umiejętności przydają się nie tylko
w szkole, w pracy, ale tak\
e i w \
yciu codziennym.
Często rozmowa kwalifikacyjna prowadzona jest przez samego pracodawcę, bądz
kilka
osób pracujących w firmie, wśród których jest np. psycholog. Niekiedy kierownictwo
przedsiębiorstwa zleca prywatnej agencji doradztwa personalnego wybór najlepszego
kandydata. Rekrutacja mo\
e być jednorazowa lub kilkudniowa, mo\
e być w formie rozmowy,
dialogu albo kandydat mo\
e być poddany testom lub zadaniom do wykonania. Wszystko
zale\
y od wielkości firmy, rozbudowanego działu rekrutacji i wyobraz
ni pracodawcy.
Nawet, jeśli rozmowa kwalifikacyjna nie skończy się zatrudnieniem, to jednak nale\
y
pamiętać, \
e zdobywa się kolejne doświadczenia i za ka\
dym razem, następna rozmowa
będzie łatwiejsza, a kandydat będzie wypadał bardziej korzystnie, naturalnie. Po kilku
rozmowach petent jest zorientowany, jakie pytania są zadawane i potrafi odpowiedzieć na
prawie ka\
de z łatwością. Jeśli kandydat zrobił pozytywne wra\
enie, to mo\
e utrzymywać
kontakt z pracodawcą lub skorzystać z polecenia innym.
Nale\
y pamiętać, \
e bardzo dobre przygotowanie, przestrzeganie zasad i umiejętne
przeprowadzenie rozmowy kwalifikacyjnej mo\
e doprowadzić do zatrudnienia. Rozmowa
daje szansę dobrego zaprezentowania, mówiąc potocznie  sprzedania siebie i swoich
umiejętności.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym jest rozmowa kwalifikacyjna?
2. Co to jest intervi u?
3. Jak nale\
y przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej?
4. Jak mo\
e przebiegać rozmowa kwalifikacyjna?
5. Jaka komunikacja niewerbalna obowiązuje podczas rozmowy kwalifikacyjnej?
6. O czym nale\
y pamiętać podczas rozmowy kwalifikacyjnej?
7. Czego nale\
y unikać?
8. Jakie pytania mogą pojawić się na rozmowie kwalifikacyjnej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj, na podstawie ogłoszenia prasowego, arkusz oceny kandydata, wpisując
wymagane i po\
ądane kwalifikacje/ umiejętności/ cechy.
Imię i nazwisko kandydata: ........................................................................................................
Wymagane kwalifikacje/ umiejętności/ cechy: TAK NIE UWAGI:
1. ................................................................................. 1
1

2. ................................................................................. 1
1

1
1

3. .................................................................................
1
1

4. .................................................................................
1
1

5. .................................................................................
1
1

6. .................................................................................
1
1

7. .................................................................................
1
1

8. .................................................................................
Po\
ądane kwalifikacje/ umiejętności/ cechy: TAK NIE UWAGI:
1
1

1. .................................................................................
1
1

2. .................................................................................
1
1

3. .................................................................................
1
1

4. .................................................................................
1
1

5. .................................................................................
1
1

6. .................................................................................
1
1

7. .................................................................................
1
1

8. .................................................................................
Dodatkowy komentarz:
Wra\
enie ogólne: .........................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
niepewność co do
Brak kwalifikacji niskie kwalifikacje wysokie kwalifikacje
kwalifikacji
DATA:................... ARKUSZ WYPEA
NIA
:............................................................
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać informacje dotyczące przeprowadzania rozmów kwalifikacyjnych zawarte
w rozdziale  Rozmowa kwalifikacyjna poradnika,
2) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) pracować w grupach 4 5 osobowych,
4) wypełnić tabelę,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy na forum grupy,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- ogłoszenie prasowe,
- wydrukowana tabela,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Wymyśl i wypisz w tabelce pytania do rozmowy kwalifikacyjnej w zale\
ności od tego,
do której grupy trafisz:
- w grupie I, pytania które mo\
e zadać pracodawca,
- w grupie II, których mo\
esz się spodziewać jako kandydat.
Pracuj na podstawie ogłoszenia z prasy codziennej.
Pytania dotyczące doświadczenia zawodowego:
1.
2.
3.
4.
5.
Pytania dotyczące wykształcenia i szkolenia:
1.
2.
3.
4.
5.
Pytania dotyczące związanych z pracą cech osobistych, stylu pracy,
nastawienia, itp.:
1.
2.
3.
4.
5.
Inne pytania:
1.
2.
3.
4.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać treści dotyczące prowadzenia rozmowy kwalifikacyjnej zawarte w rozdziale
 Rozmowa kwalifikacyjna poradnika,
2) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wypełnić tabelkę,
4) wypowiedzieć się na forum swojej grupy, na temat zgodnych z prawem i bezprawnych
pytań i uzasadnić swoją wypowiedz
,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- ogłoszenie prasowe,
- wydrukowana tabela,
- materiały piśmiennicze,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Przygotuj improwizację rozmowy kwalifikacyjnej z pracodawcą. W zale\
ności od tego,
w której grupie byłeś podczas wykonywania ćwiczenia 2, taką będziesz miał rolę (grupa
I  pracodawca, grupa II  kandydat). Następnie, losowo będą wybrane osoby do odegrania
scenki, a pozostałe będą uzupełniać arkusz obserwacji kandydata z ćwiczenia 1. Mo\
na tak\
e
nagrać scenkę na kamerę, a następnie odtworzyć.
Pracuj na podstawie dowolnie wybranego ogłoszenia z prasy lub z Internetu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeanalizować treści dotyczące zasad prawidłowego prowadzenia rozmowy
kwalifikacyjnej, przypomnieć informacje dotyczące komunikacji werbalnej
i niewerbalnej zawarte w rozdziale  Rozmowa kwalifikacyjna poradnika,
3) pracować w grupach,
4) zaplanować inscenizację rozmowy,
5) przygotować scenkę: rola pracodawcy / rola potencjalnego pracownika, wykorzystując
wiadomości z zakresu komunikacji werbalnej i niewerbalnej,
6) dokonać prezentacji scenki na forum grupy lub te\
wypełnić arkusz obserwacji,
7) wyjaśnić odczucia jakie towarzyszyły przy odgrywaniu scenek na forum grupy lub te\

ocenić kolegów na podstawie arkusza obserwacji,
8) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- ogłoszenie prasowe,
- arkusz papieru A4,
- arkusz obserwacji kandydata,
- materiały piśmiennicze,
- kamera wideo,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Załącznik 1
ARKUSZ OBSERWACJI KANDYDATA
Imię i nazwisko kandydata: ........................................................................................................
Wymagane kwalifikacje/ umiejętności/ cechy: TAK NIE UWAGI:
1. ................................................................................. 1
1

2. ................................................................................. 1
1

1
1

3. .................................................................................
1
1

4. .................................................................................
1
1

5. .................................................................................
1
1

6. .................................................................................
1
1

7. .................................................................................
1
1

8. .................................................................................
Po\
ądane kwalifikacje/ umiejętności/ cechy: TAK NIE UWAGI:
1
1

1. .................................................................................
1
1

2. .................................................................................
1
1

3. .................................................................................
1
1

4. .................................................................................
1
1

5. .................................................................................
1
1

6. .................................................................................
1
1

7. .................................................................................
1
1

8. .................................................................................
Dodatkowy komentarz:
Wra\
enie ogólne: .........................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Brak kwalifikacji niskie kwalifikacje niepewność kwalifikacji wysokie kwalifikacje
DATA:................... ARKUSZ WYPEA
NIA
:............................................................
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić czym jest rozmowa kwalifikacyjna?
1
1

2) wyjaśnić co to jest interview?
1
1

3) przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej?
1
1

4) wyjaśnić ró\
ne formy przeprowadzania rekrutacji?
1
1

5) zastosować odpowiednią komunikację niewerbalną?
1
1

6) określić o czym nale\
y pamiętać podczas interview?
1
1

7) wymienić jakich zachowań nale\
y unikać?
1
1

8) przewidzieć niektóre z pytań podczas rozmowy kwalifikacyjnej?
1
1

9) poddać się bez obaw rekrutacji i selekcji?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Pytania 6, 8, 9, 11, 14, 19 mogą Ci przysporzyć trudności, poniewa\
są one na poziomie
trudniejszym ni\
pozostałe.
9. Na rozwiązanie testu masz 30 minut
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Autoprezentacja to
a) przekaz wiedzy, emocji pomiędzy dwiema lub więcej osobami.
b) proces kierowania i kontrolowania przez człowieka sposobu, w jaki jest postrzegany
przez otoczenie.
c) stały proces zachodzący pomiędzy osobnikami tej samej nacji.
d) proces psychologiczny, w którym komunikat biegnie przez kanał informacyjny do
nadawcy.
2. Jedna z technik autoprezentacji to
a) abiudykacja własności.
b) autopromocja kompetencji.
c) adolescencja człowieka.
d) asybilacja głosowa.
3. Do obronnych taktyk autoprezentacji zaliczamy
a) ingracjację, moralizowanie i wymówki.
b) wymówki, usprawiedliwianie i przeprosiny.
c) przeprosiny, autopromocję przez skojarzenia i ingracjację.
d) autopromocję przez skojarzenia, moralizowanie i samoutrudnianie.
4. W hierarchii Maslowa nie jest wy\
szego rzędu
a) potrzeba samorealizacji.
b) potrzeba bezpieczeństwa.
c) potrzeba szacunku.
d) potrzeba uczuć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
5. Analiza SWOT to zestawienie
a) mocnych stron, słabych stron, pora\
ek, zagro\
eń.
b) mocnych stron, słabości, szans, zagro\
eń.
c) tylko mocnych i słabych stron.
d) tylko szans i zagro\
eń.
6. Zestawienie procentowe informacji, które docierają do odbiorcy za pomocą
(w kolejności): słów, tonu głosu, mowy ciała, przedstawia się następująco
a) 10%, 20%, 70%.
b) 7%, 38%, 55%.
c) 55%, 7%, 38%.
d) 15%, 25%, 60%.
7. Komunikacja niewerbalna to
a) komunikacja za pomocą słów.
b) komunikacja bezdz
więczna.
c) mowa ciała.
d) komunikacja alternatywna.
8. Na rysunku przedstawiono
a) postawę zamkniętą.
b) postawę defensywną.
c) postawę dominującą.
d) postawę otwartą.
9. Jeśli przyjmiemy za 100% czas całego wystąpienia publicznego, to kontakt wzrokowy
z publicznością powinien wynosić
a) do 30%.
b) od 30 60%.
c) od 50 90%.
d) do 100%.
10. Polubienie siebie i zmienianie tylko tego, co mo\
na zmienić to
a) autopromocja.
b) samoakceptacja.
c) autoprezentacja.
d) samoutrudnianie.
11. Strefa publiczna to przedział
a) 60 150cm.
b) 3,6 6m.
c) 1,2 3,6m.
d) 45 120cm.
12. Struktura wystąpienia powinna być oparta na następujących fazach
a) powitanie, powiedzenie, po\
egnanie.
b) wstęp, rozwinięcie, zakończenie.
c) prezentacja wstępna, prezentacja właściwa.
d) prezentacja tematu, podsumowanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
13. Kampania wyborcza jest efektem perswazji
a) przekonującej.
b) pobudzającej.
c) nakłaniającej.
d) obiecującej.
14. Aktywne słuchanie jest jednym z wa\
nych składników komunikacji niewerbalnej,
polegającym na
a) koncentracji i patrzeniu na rozmówcę.
b) koncentracji na rozmówcy i parafrazowaniu komunikatów.
c) potakiwaniu.
d) koncentracji i wspieraniu.
15. W ogłoszeniu osoby poszukującej pracy powinny znalez
ć się informacje
a) kto poszukuje pracy? dlaczego jej poszukuje? kontakt.
b) kto poszukuje pracy? jakiej? kontakt.
c) wymiary, wiek, kto poszukuje?, kontakt.
d) kontakt, du\
o kolorów i ozdobników.
16. śyciorys zawodowy inaczej nazywany jest
a) ofertą pracy.
b) CV (curriculum vitae).
c) listem intencyjnym.
d) listem motywacyjnym.
17. W \
yciorysie zawodowym informacje powinny być zawarte w następującej kolejności
a) doświadczenie, wykształcenie, dane osobowe, hobby.
b) dane osobowe, wykształcenie, doświadczenie, hobby.
c) dane osobowe, zainteresowania, szkolenia.
d) doświadczenie zawodowe, wykształcenie, dane osobowe.
18. Asertywność to
a) wewnętrzny stan ducha, wyra\
ający aprobatę dla samego siebie i innych osób.
b) umiejętność pełnego wyra\
ania siebie w kontakcie z inną osobą czy osobami.
c) umiejętność wrodzona, pozwalająca na pełne wyra\
enie siebie, swoich myśli, emocji
i uczuć.
d) aktywność w kontaktach międzyludzkich.
19. Rozmowa kwalifikacyjna ma na celu
a) zatrudnienie pracownika.
b) skonfrontowanie tego co zawiera CV z rzeczywistymi kwalifikacjami
i predyspozycjami.
c) zwiększenie kadry pracowniczej w wykwalifikowanego specjalistę.
d) poznanie się z pracownikiem i jego potrzebami.
20. Podczas rozmowy kwalifikacyjnej pytania mo\
e zadawać
a) wyłącznie pracodawca.
b) zarówno rekrutujący, jak i kandydat.
c) tylko osoba rekrutująca.
d) tylko osoba poszukująca pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko.............................................................................................................................
Kształtowanie własnego wizerunku publicznego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr zadania Odpowiedz
Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
6. LITERATURA
1. Argyle M.: Psychologia stosunków międzyludzkich. PWN, Warszawa 2002
2. Batko A.: Sztuka perswazji, czyli język wpływu i manipulacji. HELION, Gliwice 2005
3. Bielecka M.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik dla uczniów liceum i technikum.
śak, Warszawa 2005
4. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Zeszyt ćwiczeń dla
ucznia. Operon, Gdynia 2006
5. Błaut R.: Skuteczne negocjacje. CIM, Warszawa 1994
6. Collins A.: Język ciała, gestów i zachowań. KDC, Warszawa 2003
7. Dana D.: Rozwiązywanie konfliktów. PWN, Warszawa 1993
8. Fisher R., Ury W.: Dochodząc do tak. Negocjowanie bez poddawania się. PWE,
Warszawa 1990
9. Hamlin S.: Jak mówić, \
eby nas słuchali. PETIT, Warszawa 1994
10. Hamer H., Wołoszyn J., Hamer K.: Techniki skutecznego działania. Format AB,
Warszawa 1998
11. Hamer H., Wołoszyn J.: Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej. Format AB,
Warszawa 2002
12. Hamer H.: Komunikowanie i psychologia zarządzania. Difin, Warszawa 2003
13. Hindle T.: Sztuka prezentacji. Wiedza i śycie, Warszawa 2000
14. Hogan K.: Sztuka porozumienia. Twoja droga na szczyty. Jacek Santorski & Co,
Warszawa 2001
15. Kenrick D., Neuberg S., Cialdini R.: Psychologia społeczna. Rozwiązane tajemnice.
Wydawnictwo psychologiczne, Gdańsk 2002
16. Król  Fijewska M.: Stanowczo, łagodnie, bez lęku. W.A.B., Warszawa 2005
17. Lewandowska- Tarasiuk E.: w teatrze prezentacji. o sztuce perswazji. Wiedza
Powszechna, Warszawa 2005
18. Lideenfield G.: Asertywność, czyli jak być otwarty, skutecznym i naturalnym.
Wydawnictwo Ravi, Warszawa 1993
19. Nęcki Z.: Negocjacje w biznesie. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1991
20. Pease A.: Mowa ciała. Jak odczytywać myśli innych ludzi z ich gestów. Jedność, Kielce 2001
21. Schopenhauer A.: Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów. Almapress,
Warszawa 1986
22. Sobiecki R. (red.): Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach. Difin,
Warszawa 2003
23. Sobol E. (red.): Mały słownik języka polskiego. PWN, Warszawa 1994
24. śurek M. (oprac.): Prezentacja multimedialna z warsztatów psychologiczno-
- aktywizujących, ZDZ, Radom 2007
25. Poradnik dla szukających pracy. e-book, portal internetowy www.abcpraca.pl
Internet:
26. http://www.mpips.gov.pl
27. http://www.cvonline.pl
28. http://www.praca.pl
29. http://hentaiszit.friko.pl/rysuj/usta.htm
30. http://www.archium.literka.pl/modules.php
31. http://pl.wikipedia.org/wiki/Komunikacja_interpersonalna
32. http://manager.money.pl/strategie/psychologia_biznezu/artykul/autoprezentacja;kluczem;
do;sukcesu,22,0,162070.html
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49