Ergonomia  wykład
Materialne warunki pracy
 czynniki biologiczne
dr Katarzyna Lis
www.katarzynalis.pl
Zagro\
enia biologiczne
Zagro\
enia biologiczne
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
22kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych
22kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych
czynników biologicznych dla zdrowia w
czynników biologicznych dla zdrowia w
środowisku pracy oraz ochrony zdrowia
środowisku pracy oraz ochrony zdrowia
pracowników zawodowo nara\
onych na te
pracowników zawodowo nara\
onych na te
czynniki. Dz. U. z 2005 r. Nr 81, poz. 716.
czynniki. Dz. U. z 2005 r. Nr 81, poz. 716.
Dyrektywa 2000/54/WE
Dyrektywa 2000/54/WE
w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem
w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem
związanym z nara\
eniem na działanie
związanym z nara\
eniem na działanie
czynników biologicznych miejscu pracy.
czynników biologicznych miejscu pracy.
1
Rozporządzenie określa:
klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników
biologicznych
wykaz prac nara\
ających pracowników na działanie
czynników biologicznych
szczegółowe warunki ochrony pracowników przed
zagro\
eniami spowodowanymi przez szkodliwe czynniki
biologiczne, zakres stosowania tych środków oraz
warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia
nara\
onych pracowników
sposób prowadzenia rejestru prac nara\
ających
pracowników na działanie szkodliwych czynników
biologicznych i rejestru pracowników zatrudnionych przy
tych pracach
Szkodliwe czynniki biologiczne
Szkodliwe czynniki biologiczne
są to:
są to:
drobnoustroje komórkowe, w tym
drobnoustroje komórkowe, w tym
zmodyfikowane genetycznie
zmodyfikowane genetycznie
jednostki bezkomórkowe organizmy zdolne do
jednostki bezkomórkowe organizmy zdolne do
replikacji lub przenoszenia materiału
replikacji lub przenoszenia materiału
genetycznego, w tym zmodyfikowane
genetycznego, w tym zmodyfikowane
genetycznie
genetycznie
hodowle komórkowe
hodowle komórkowe
paso\
yty wewnętrzne człowieka
paso\
yty wewnętrzne człowieka
2
Występowanie i rozprzestrzenianie się
Występowanie i rozprzestrzenianie się
czynników biologicznych w środowisku pracy
czynników biologicznych w środowisku pracy
Występowanie: populacja ludzi, zwierząt i roślin
Rozprzestrzenianie się:
droga powietrzno - kropelkowa
droga powietrzno - pyłowa
woda, krew, płyny ustrojowe
gleba
zaka\
one przedmioty
zaka\
one zwierzęta
produkty pochodzenia zwierzęcego i roślinnego
Drogi przenoszenia czynników biologicznych
Drogi przenoszenia czynników biologicznych
droga
inhalacyjna
Człowiek
droga
droga
bezpośredniego
pokarmowa
kontaktu
3
Szkodliwe czynniki biologiczne
czynniki wywołujące choroby zakaz
ne i inwazyjne (np.:
wirusy, bakterie, grzyby)
alergeny biologiczne (np.: cząstki roślinne i zwierzęce)
toksyny biologiczne ( np.: endotoksyna bakteryjna,
mikotoksyny)
czynniki rakotwórcze (aflatoksyny  toksyny o
właściwościach rakotwórczych, wytwarzane głównie
przez grzyby Aspergillus flavus i Aspergillus parasiticus )
biologiczne wektory, czyli stawonogi przenoszące
zarazki chorób transmisyjnych (np.: kleszcze, komary)
Specyfika działania czynników biologicznych
nieproporcjonalność odpowiedzi organizmu
ludzkiego (brak stałej zale\
ności między
stę\
eniem i czasem kontaktu a odpowiedzią
organizmu);
czynna obrona nara\
onego organizmu;
mutacje, ewolucja i selekcja czynników
biologicznych;
nara\
enie zawodowe i pozazawodowe.
4
Przegląd najwa\
niejszych zagro\
eń
Przegląd najwa\
niejszych zagro\
eń
biologicznych w środowisku pracy
biologicznych w środowisku pracy
Priony
Wirusy
Bakterie
Grzyby
Rośliny
Zwierzęta
Ocena nara\
enia zawodowego na
czynniki biologiczne
Pomiary  kiedy wykonywać?
Pomiary  kiedy wykonywać?
występowanie przypadków chorobowych lub objawów
związanych z wykonywaną pracą, których charakter
wskazuje, \
e mogłyby być wywołane przez czynniki
biologiczne
odchylenia od normy w okresowych badaniach
lekarskich, które mogłyby być spowodowane działaniem
szkodliwych czynników biologicznych w miejscu pracy
awarie powodujące znaczne ska\
enie środowiska pracy
czynnikami biologicznymi
analiza ryzyka
5
Ocena nara\
enia zawodowego na czynniki biologiczne
Pomiary czynników biologicznych
Wykonanie badań:
Wykonanie badań:
powietrza
próbek pyłu osiadłego
surowców (mięso, mleko, siano, zbo\
e)
gleby
odpadów
ścieków
wymazów (np.: ze ścian, podłóg)
Propozycje Zespołu Ekspertów ds. Czynników Biologicznych zalecanych
stę\
eń drobnoustrojów i endotoksyny w powietrzu pomieszczeń
Dopuszczalne stę\
enie
Czynnik
Pomieszczenia robocze Pomieszczenia
mikrobiologiczny
zanieczyszczone pyłem mieszkalne i
organicznym u\
yteczności publicznej
Bakterie mezofilne 100.000 CFU/m3 *) 5000 CFU/m3
Bakterie Gram-
20.000 CFU/m3 *) 200 CFU/m3
ujemne
Termofilne
20.000 CFU/m3 *) 200 CFU/m3
promieniowce
Grzyby 50.000 CFU/m3 *) 5000 CFU/m3
Endotoksyna
200 ng/m3 (2000 EU/m3) **) 5 ng/m3 (50 EU/m3)
bakteryjna
Czynniki z 3 i 4
0 CFU/m3 0 CFU/m3
grupy zagro\
enia
6
Kryteria dokonywania oceny ryzyka
Dz. U. z 2005 r. Nr 81, poz. 716
Paragraf 5 stanowi, \
e ocena ryzyka powinna być przeprowadzona
na podstawie wszystkich dostępnych informacji z uwzględnieniem:
grupy zagro\
enia występujących czynników biologicznych, według
skali 2-4
rodzaju wykonywanej pracy, czasu i stopnia nara\
enia
potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego
szkodliwego czynnika biologicznego
choroby, która mo\
e wystąpić w następstwie wykonywanej pracy,
stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni związek z wykonywaną
pracą
wskazówek organów właściwej inspekcji sanitarnej, Inspekcji Pracy
oraz jednostek słu\
by medycyny pracy.
KRYTERIA DOKONYWANIA OCENY RYZYKA
Dz. U. z 2005 r. Nr 81, poz. 716
W zakładach opieki zdrowotnej i zakładach leczniczych dla
zwierząt pracodawca powinien uwzględnić ponadto:
informacje na temat potencjalnego występowania szkodliwego
czynnika biologicznego u pacjenta lub zwierzęcia oraz w
materiale i próbkach od nich pobranych,
zagro\
enie ze strony szkodliwego czynnika biologicznego, o
którym wiadomo, \
e jest obecny lub którego obecność jest
podejrzewana u pacjenta lub u zwierzęcia oraz w materiałach i
próbkach od nich pobranych,
ryzyko wynikające z rodzaju pracy.
7
KLASYFIKACJA ZAGROśEC
BIOLOGICZNYCH
4 grupy ryzyka
grupa 1 - brak realnego zagro\
enia;
czynnik, który prawdopodobnie mo\
e być przyczyną
chorób u ludzi
grupa 2  umiarkowane zagro\
enie;
czynnik mo\
e wywoływać chorobę u nara\
onych
pracowników; jest mało prawdopodobne, \
e występuje
powszechnie w środowisku (nie rozprzestrzenia się);
istnieją skuteczne metody profilaktyki i terapii;
grupa 3  powa\
ne zagro\
enie;
czynnik mo\
e wywołać cię\
ki przebieg choroby u ludzi;
mo\
e występować powszechnie w środowisku
(rozprzestrzenia się); istnieją skuteczne metody
profilaktyki i terapii;
grupa 4  bardzo powa\
ne zagro\
enie.
czynnik wywołuje bardzo cię\
ki przebieg choroby u ludzi,
o wysokim stopniu śmiertelności; szybko rozprzestrzenia
się; brak skutecznych metod profilaktyki i terapii.
Etapy analizy zagro\
eń związanych z
nara\
eniem na czynniki biologiczne
sporządzenie listy wszystkich potencjalnych
zagro\
eń biologicznych
opisanie, czyli charakterystyka zagro\
eń
wskazanie z
ródeł zagro\
eń
oszacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia
zagro\
enia
określenie środków ochronnych
opracowanie działań zapobiegawczych dla
opisanych zagro\
eń
Potencjalne zagro\
enia muszą być oszacowane
na ka\
dym etapie procesu produkcyjnego.
8
Schemat dokonywania oceny ryzyka przy pracach w nara\
eniu na czynniki biologiczne
Charakterystyka stanowiska pracy
Identyfikacja zagro\
eń
Charakterystyka czynnika biologicznego
Gatunek/rodzaj
szkodliwego czynnika
grupa zagro\
enia; droga nara\
enia; skutki zdrowotne
biologicznego
nara\
enia (działanie alergizujące, toksyczne itp.); stopień
nara\
enia
Oszacowanie ryzyka zawodowego
Prawdopodobieństwo wystąpienia następstw
częstość i czas nara\
enia;
Cię\
kość
Stopieńnastępstw prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia zagra\
ającego;
nara\
enia
mo\
liwość uniknięcia lub ograniczenia  szkody
Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka
Ustalenie czy są potrzebne działania korygujące
Podjęcie działań korygujących
Kontrola skuteczności działań
Metody ograniczania nara\
enia na szkodliwe
działanie czynników biologicznych:
unikanie stosowania szkodliwego czynnika biologicznego,
je\
eli rodzaj prowadzonej działalności na to pozwala, poprzez jego
zastąpienie innym mniej niebezpiecznym dla zdrowia pracownika
ograniczanie liczby pracowników nara\
onych lub potencjalnie
nara\
onych na działanie szkodliwego czynnika biologicznego
projektowanie procesu pracy w sposób pozwalający na
uniknięcie lub zminimalizowanie uwalniania się szkodliwego
czynnika biologicznego w miejscu pracy
zapewnienie pracownikom środków ochrony zbiorowej lub w
przypadku gdy w inny sposób nie mo\
na uniknąć nara\
enia,
środków ochrony indywidualnej
zapewnianie pracownikom środków hermetyczności w celu
zapobiegania i redukcji przypadkowego przeniesienia lub uwolnienia
szkodliwego czynnika biologicznego. Środki i stopnie
hermetyczności dla procesów przemysłowych, laboratoriów,
zwierzętarni i pomieszczeń izolacyjnych dla ludzi i zwierząt zostały
przedstawione w załącznikach nr 4 i 5 do rozporządzenia
9
Metody ograniczania nara\
enia na szkodliwe
działanie czynników biologicznych:
sporządzanie planu postępowania na wypadek awarii z udziałem
szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3
lub 4 zagro\
enia
podjęcie natychmiastowych działań mających na celu likwidację
przyczyn i skutków zaistniałej awarii lub wypadku
przeprowadzanie badań na obecność szkodliwego czynnika
biologicznego, tam gdzie jest to konieczne i technicznie wykonalne
zapewnianie warunków bezpiecznego zbierania,
przechowywania oraz usuwania odpadów z zastosowaniem
bezpiecznych i oznakowanych pojemników
Metody ograniczania nara\
enia na szkodliwe
Metody ograniczania nara\
enia na szkodliwe
działanie czynników biologicznych:
działanie czynników biologicznych:
sporządzanie i stosowanie procedur bezpiecznego
postępowania ze szkodliwymi czynnikami
biologicznymi, zwłaszcza przy pobieraniu, transporcie
oraz przetwarzaniu próbek i materiałów pochodzenia
ludzkiego lub zwierzęcego, dezynfekcji
dostarczanie pracownikom aktualnych, pisemnych
instrukcji postępowania
zapewnianie pracownikom systematycznych szkoleń
informowanie pracowników o badaniach lekarskich,
z których mogą skorzystać po ustaniu nara\
enia
10
Metody ograniczania nara\
enia na szkodliwe
działanie czynników biologicznych:
ograniczenie dostępu do pomieszczeń, w których występuje
nara\
enie na czynniki biologiczne - wstęp tylko dla osób
uprawnionych (stosowanie znaku ostrzegawczego)
zapewnienie bezpiecznych warunków spo\
ywania posiłków i
napojów w wydzielonym pomieszczeniu
kształtowanie odpowiednich warunków pracy  dostęp do
środków czystości i środków dezynfekcyjnych, zapewnienie odzie\
y
ochronnej i roboczej, itp.
zapewnienie bezpiecznych warunków odka\
ania, czyszczenia, a
w razie konieczności niszczenia odzie\
y, środków ochrony
indywidualnej i wyposa\
enia, które uległy ska\
eniu szkodliwym
czynnikiem biologicznym.
Dziękuję za uwagę!
11