Twinning Project PL/IB/2002/SO/02  Occupational Health and Safety Regarding
Biological Agents at Work
Tłumaczenie niemieckiej Reguły Technicznej
400 (TRBA 400) dotyczącej postępowania
podczas wykonywania oceny ryzyka dla
czynności z czynnikami biologicznymi
(niemieckie odniesienia zostały w dużej mierze usunięte)
Tłumaczenie niemieckiej Reguły Technicznej 400 (TRBA 400)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Instrukcja postępowania podczas wykonywania oceny
ryzyka dla czynności z czynnikami biologicznymi
Niniejsza instrukcja odnosi się do oceny ryzyka dla czynności związanych z czynnikami
biologicznymi oraz zawiera wskazówki dotyczące kontroli skuteczności środków
ochronnych.
Definicje
Pojęcie czynniki biologiczne w miejscu pracy odnosi się do mikroorganizmów, które
mogą wywoływać infekcje i/lub alergie lub efekty toksyczne.
Środki ochronne to ustalane w ramach oceny ryzyka środki techniczne, organizacyjne
oraz odnoszące się do osób, jak również środki higieny mające na celu ochronę
zatrudnionego. Obejmują one ogólne wymagania oraz środki hermetyczności.
Środki hermetyczności to szczególne środki ochronne określone w Załączniku II i III
dyrektywy 2000/54/WE.
Czynność to produkowanie i stosowanie czynników biologicznych, w szczególności
izolowanie, wytwarzanie i rozmnażanie, rozkładanie, używanie, obrabianie i
przetwarzanie, rozlewanie i przelewanie, mieszanie i rozdzielanie jak również
wewnątrzzakładowy transport, magazynowanie włącznie z przechowywaniem,
dezaktywacja i utylizacja. Do czynności należą również kontakt z ludz
mi, zwierzętami,
roślinami, produktami biologicznymi, przedmiotami i materiałami, jeżeli podczas tych
czynności mogą zostać uwolnione czynniki biologiczne i w ten sposób zatrudnieni mogą
wejść w bezpośredni kontakt z nimi.
Narażenie (ekspozycja) jest rozumiane jako występowanie czynników biologicznych
podczas wykonywania czynności przez zatrudnionych.
Instrukcje specyficzne dla branż to zalecenia opracowywane przez fachowe gremia i
odnoszące się do konkretnych czynności, procedur lub urządzeń. Zapewniają one pomoc
dla pracodawcy w spełnianiu wymagań. Tego typu instrukcje mogą być opracowywane
np. przez organy nadzoru krajów związkowych lub podmioty odpowiedzialne za
ustawowe ubezpieczenie od wypadków, cechy, izby rzemieślnicze i związki.
Eksploatacja zgodna z przeznaczeniem urządzenia technicznego to dozwolona
eksploatacja, do której dane urządzenie jest zgodnie z jego celem technicznym
przeznaczone i dostosowane. Eksploatacja zgodna z przeznaczeniem obejmuje
�� � zwykłą eksploatację, włącznie z działaniami koniecznymi dla eksploatacji jak np.
pobór prób
�� � uruchomienie oraz rozruch i zatrzymanie,
�� � eksploatację próbną,
�� � procesy utrzymania i prace czyszczenia oraz
�� � stan przejściowego wyłączenia z użycia.
Zakłócenie/awaria to odchylenie od eksploatacji zgodnej z przeznaczeniem mające
znaczenie dla techniki bezpieczeństwa pracy.
Cel
Ochrona zatrudnionych przed zagrożeniami spowodowanymi przez czynniki biologiczne
jest możliwa tylko wtedy, gdy wszystkie elementy, które mogą prowadzić do zagrożenia
zostaną określone, ocenione oraz gdy zostaną ustalone i podjęte konieczne środki
2
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Twinning Project PL/IB/2002/SO/02  Occupational Health and Safety Regarding Biological Agents at Work
Tłumaczenie niemieckiej Reguły Technicznej 400 (TRBA 400)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ochronne. Celem tej instrukcji jest przekazanie ogólnych wskazówek pracodawcy i
osobom biorącym udział w ocenie ryzyka, według których może być przeprowadzona
ocena ryzyka w warunkach eksploatacji zgodnej z przeznaczeniem w okolicznościach
specyficznych dla danego zakładu.
Ponadto niniejsza instrukcja może stanowić podstawę dla specjalistycznych gremiów
przy opracowywaniu instrukcji dotyczących oceny ryzyka specyficznych dla branż.
Pracodawca jest zobowiązany do ustalenia koniecznych środków ochronnych po
stwierdzeniu i ocenie zagrożeń związanych z miejscem pracy. Ten ogólny przepis musi
zostać sprecyzowany w odniesieniu do czynności związanych z czynnikami biologicznymi.
Istotne jest określenie czynności zawodowej. Zadanie zawodowe musi obejmować
czynności, przy których wykonywaniu może dojść do kontaktu z czynnikami
biologicznymi.
Przykład:
Czynność z czynnikami biologicznymi jest wykonywana np. przez pielęgniarkę, która
podczas opieki nad pacjentem może stykać się z czynnikami biologicznymi, nie jest
natomiast wykonywana przez kierowcę, którego czynnością jest prowadzenie autobusu i
przypadkowe transportowanie chorego pasażera. Podobnie jak kierowcę należy
postrzegać zatrudnionych w biurach z nieodpowiednio eksploatowaną klimatyzacją.
Oprócz zagrożeń spowodowanych przez czynniki biologiczne w praktyce mogą
występować również inne zagrożenia lub obciążenia, które należy także stwierdzić i
ocenić. Wyniki takich ocen powinny być tak zestawione, aby uzgodnić wspólne środki
ochronne, które należy podjąć. Jest to ważne szczególnie wtedy, gdy z różnych zagrożeń
wynikają konkurencyjne wymagania dotyczące środków ochronnych.
Na podstawie dostępnych informacji o zakładzie (np. procesów pracy) i warunkach
dodatkowych można ogólnie stwierdzić, czy wykonywane są czynności związane z
czynnikami biologicznymi.
Jest tu mowa o przypadku, kiedy czynniki biologiczne są stosowane świadomie, np.
drożdże przy produkcji piwa, czy przy hodowli pewnych mikroorganizmów w
laboratorium.
Na występowanie czynników biologicznych jako niezamierzonych zjawisk towarzyszących
mogą wskazywać m.in.:
�� � Występowanie odpowiednich warunków takich jak wilgoć, ciepło i substancje
odżywcze,
�� � Typowy zapach (np. stęchły, zgniły),
�� � Mętnienie cieczy,
�� � Widoczne obrastanie materiałów.
Przykład:
Chłodziwa mieszalne z wodą mogą być siedliskiem mikroorganizmów. Zgodnie z zasadą
redukcji ryzyka można byłoby zapobiec temu poprzez dodanie biocydów. Przy
nadmiernej dawce może dojść do podrażnień i alergii skóry oraz dolegliwości dróg
oddechowych, ponieważ biocydy są substancjami niebezpiecznymi. Również w
przypadku substancji niebezpiecznych należy wziąć pod uwagę substancje bądz
działania
zastępcze. W ramach ogólnej oceny należy więc znalez
ć kompromis, który zapewni, że
3
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Twinning Project PL/IB/2002/SO/02  Occupational Health and Safety Regarding Biological Agents at Work
Tłumaczenie niemieckiej Reguły Technicznej 400 (TRBA 400)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
biocydy dodawane w celu ograniczenia wzrostu drobnoustrojów chorobotwórczych
dodawane są w ilościach, które leżą poniżej granicy powodującej podrażnienia skóry.
Ocena ryzyka
Ocenę ryzyka należy:
�� � Przeprowadzać przed rozpoczęciem czynności
�� � Co najmniej raz w roku sprawdzić, czy odpowiada ona jeszcze aktualnym
warunkom pracy
�� � Udokumentować.
Należy ją powtórzyć:
�� � Przy zmianie warunków pracy, które mogą prowadzić do zwiększonego
zagrożenia dla zatrudnionych
�� � Przy stwierdzeniu lub podejrzewaniu zanieczyszczenia1 miejsca pracy
�� � W przypadku wystąpienia infekcji lub choroby pracowników, co może mieć
związek z czynnościami z czynnikami biologicznymi
�� � Kiedy lekarz zakładowy podejrzewając ewentualne problemy zdrowotne zaleca
pracodawcy skontrolowanie miejsca pracy.
Pracodawca ma obowiązek przeprowadzić rzeczową i kompletną ocenę ryzyka
powodowanego przez czynniki biologiczne w miejscu pracy oraz ustalić środki ochronne.
W takiej ocenie uczestniczyć powinni przedstawiciele pracowników (np. rada zakładowa
lub rada personelu), lekarz zakładowy oraz specjalista ds. BHP.
Pracodawca może ponadto zasięgać innej porady i wsparcia wewnątrz zakładu lub
dodatkowo na zewnątrz np. udzielanej przez państwowe urzędy ds. ochrony pracy,
podmioty odpowiedzialne za ubezpieczenia od wypadku lub pozazakładowe instytucje
jak służby bezpieczeństwa technicznego i służby medycyny pracy, pozazakładowe
jednostki pomiarowe, izby rzemieślnicze, cechy i stowarzyszenia.
W przypadku podobnych czynności i warunków ekspozycji (np. wiele podobnych
stanowisk pracy przy sortowaniu odpadów nadających się do recyklingu) pracodawca
przeprowadza ocenę ryzyka tylko dla jednej z czynności.
Informacje potrzebne do oceny ryzyka
Dla przeprowadzenia oceny ryzyka decydujące znaczenie ma fakt posiadania
wystarczającej wiedzy o warunkach pracy. W celu jej uzyskania pracodawca powinien
zdobyć informacje o:
�� � czynnikach biologicznych występujących przy wykonywaniu danej czynności, ich
klasyfikacji i potencjale infekcyjnym, jak również ich działaniu alergizującym i
toksycznym
�� � technicznym przebiegu produkcji i procesach pracy w odniesieniu do czynności
1
O zanieczyszczeniu należy mówić wtedy, gdy z powodu wyjątkowych warunków w zakładzie pracy, braków
organizacyjnych lub indywidualnego niewłaściwego postępowania ekspozycja zatrudnionych wykracza
znacznie poza ramy ustalone w czasie oceny ryzyka.
4
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Twinning Project PL/IB/2002/SO/02  Occupational Health and Safety Regarding Biological Agents at Work
Tłumaczenie niemieckiej Reguły Technicznej 400 (TRBA 400)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
�� � rodzaju i czasie trwania czynności, związane z tym możliwe drogi przenoszenia
czynników biologicznych oraz informacje o narażeniu zatrudnionych
�� � podobnych czynnościach, sytuacjach zagrożenia i ekspozycji oraz znanych
przypadkach zachorowań związanych z wykonywaną pracą oraz o podjętych
środkach zapobiegawczych.
W zależności od rodzaju czynności i występujących czynników biologicznych pozyskanie
informacji obejmujących wszystkie wymienione wyżej punkty może okazać się
problematyczne, bądz
konieczne może być pozyskanie informacji bardziej
szczegółowych. Również w tych przypadkach ocena ryzyka odbywa się na podstawie
dostępnych informacji.
Przy pozyskiwaniu informacji należy posłużyć się doświadczeniami zdobytymi w zakładzie
w odniesieniu do wykonywanych czynności, jak również odpowiednimi dostępnymi
dokumentami, jak np. raporty z posiedzeń komisji ds. ochrony pracy, formularze służące
do zgłaszania wypadków, zgłoszenia o podejrzewaniu choroby zawodowej i ewentualnie
istniejące wewnątrzzakładowe dokumenty dotyczące pomiarów.
Dla wielu zakresów prac z czynnikami biologicznymi istnieją już praktyki i instrukcje
specyficzne dla branż, którymi można posłużyć się przy ocenie ryzyka.
Pozazakładowe z
ródła informacji to m.in.:
�� � Reguły techniczne dotyczące czynników biologicznych,
�� � Instrukcje dla poszczególnych branż opracowywane przez instytucje takie jak
podmioty odpowiedzialne za ubezpieczenie od wypadku, jednostki nadzoru w
krajach związkowych, związki, izby i.in. oraz
�� � Inna powszechnie dostępna literatura fachowa.
Pozyskiwanie informacji zazwyczaj nie wymaga pomiaru czynników biologicznych w
miejscu pracy. Zestawienie pytań istotnych dla pozyskiwania informacji znajduje się w
załączniku nr 1.
Informacje o czynnikach biologicznych w miejscu pracy
Punktem wyjścia przy pozyskiwaniu informacji jest stwierdzenie tożsamości czynnika
biologicznego. W wielu przypadkach przy czynnościach niezamierzonych, szczególnie
jeżeli ma miejsce zmieniająca się ekspozycja mieszana, nie jest możliwe oznaczenie
poszczególnych występujących mikroorganizmów lub wymaga to ogromnego nakładu
pracy. W takich przypadkach pracodawca sprawdza, jakie mikroorganizmy lub grupy
mikroorganizmów są istotne dla ocenianych czynności (patrz Przykład); tutaj oprócz
określenia, o jaki mikroorganizm chodzi rolę odgrywa również prawdopodobieństwo i
sposób występowania mikroorganizmu (np. przenoszone w powietrzu, znajdujące się na
powierzchniach).
Przykład: W przeciwieństwie do procesów biotechnologicznych, w przypadku których
stosowany czynnik biologiczny jest znany i dzięki temu można zaklasyfikować go do
danej grupy ryzyka, w przypadku czynności sortowania odpadów stwierdzenie
tożsamości nie jest możliwe bez dużego nakładu analitycznego, a ze względu na
zmieniający się zakres mikroorganizmów nie jest sensowne. Dla pozyskania informacji i
oceny ryzyka wystarczające jest zadeklarowanie występowania grupy organizmów
istotnych ze względu na ekspozycję, takich jak np. grzyby pleśniowe czy enterobakterie.
5
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Twinning Project PL/IB/2002/SO/02  Occupational Health and Safety Regarding Biological Agents at Work
Tłumaczenie niemieckiej Reguły Technicznej 400 (TRBA 400)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Do informacji odnośnie danego mikroorganizmu należy również wiedza o potencjale
infekcyjnym oraz działaniu alergizującym i toksycznym. Klasyfikacja czynnika
biologicznego do danej grupy ryzyka odbywa się wyłącznie na podstawie potencjału
infekcyjnego (Klasyfikacja uwzględnia tu tylko zdrowego człowieka; wcześniejsze
choroby, stosowanie leków, ciąża, karmienie piersią muszą być dodatkowo brane pod
uwagę podczas oceny ryzyka). Klasyfikację czynników biologicznych grup ryzyka 2-4
obowiązującą w całej UE zawiera Załącznik III Dyrektywy 2000/54/WE wraz z
obowiązującymi zmianami i dyrektywami dostosowującymi.
Działanie toksyczne lub alergizujące czynników biologicznych należy ocenić dodatkowo.
Wskazówki odnośnie występowania tych działań podaje Załącznik 3 do Dyrektywy
2000/54/WE, oznaczenie A (= działanie alergizujące) lub T (= działanie toksyczne).
Dla przeprowadzenia oceny ryzyka konieczna jest znajomość dróg przenoszenia
poszczególnych czynników biologicznych.
Czynniki biologiczne grupy ryzyka 3, w przypadku których zazwyczaj nie dochodzi do
przeniesienia drogą powietrzną, oznaczone są na liście klasyfikacji przy pomocy (**). W
ramach zdobywania informacji dotyczących czynników pracodawca może jednocześnie
wypełnić obowiązek sporządzenia listy istotnych czynników biologicznych.
Informacje dotyczące czynności
Techniczne przebiegi produkcji i procesy pracy należy określić szczegółowo, ewentualnie
z podziałem na poszczególne etapy pracy. Czynności muszą być opisane konkretnie.
Określenia zawodów jak np.  laborant nie pozwalają stwierdzić, jaki rodzaj czynności on
wykonuje i dlatego nie są wystarczające, podczas gdy określenie czynności takie jak:
 Posiew przy pomocy hodowli startowej jest wystarczająco dokładne.
Poszczególne czynności należy sprawdzić pod względem możliwej ekspozycji
zatrudnionych oraz rodzaju ekspozycji (np. tworzenie aerozoli) i  o ile to możliwe  jej
stopnia i czasu trwania. Czynności z czynnikami biologicznymi niekoniecznie oznaczają
jednocześnie ekspozycję zatrudnionych. Tak więc nadzorowanie zamkniętego urządzenia
biotechnologicznego generalnie nie jest związane z ekspozycją. Natomiast posiew,
postępowanie z próbą i zbieranie hodowli może być związane z sytuacją narażenia.
Konieczne jest ustalenie wrót zakażenia występujących przy czynnościach z czynnikami
biologicznymi. Należy wziąć przy tym pod uwagę fakt, że jednocześnie może
występować wiele wrót zakażenia.
Do wymaganych informacji należy również wiedza o zachorowaniach związanych z
wykonywanymi czynnościami i inne osiągnięcia naukowe z zakresu medycyny pracy,
które mają bezpośredni związek z czynnościami z czynnikami biologicznymi. Do prac nad
oceną ryzyka należy włączyć lekarza zakładowego.
Przyporządkowanie do stopnia hermetyczności
W przypadku czynności skierowanych na mikroorganizm przyporządkowanie do
poszczególnych stopni hermetyczności ma miejsce na podstawie klasyfikacji czynników
biologicznych do grup ryzyka. Stopnie hermetyczności i poszczególne środki higieny i
bezpieczeństwa zawierają załączniki 2 i 3 dyrektywy 2000/54/WE; oprócz
obowiązujących środków hermetyczności zawierają również środki zalecane. Jeżeli
występują czynności z wieloma czynnikami biologicznymi, przy przyporządkowaniu do
stopnia hermetyczności decydująca jest grupa ryzyka czynnika biologicznego z
najwyższym stopniem zagrożenia. Oprócz zagrożenia infekcyjnego podczas oceny ryzyka
dodatkowo należy uwzględnić działania toksyczne i alergizujące czynników
6
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Twinning Project PL/IB/2002/SO/02  Occupational Health and Safety Regarding Biological Agents at Work
Tłumaczenie niemieckiej Reguły Technicznej 400 (TRBA 400)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
biologicznych. Działania te nie mają żadnego wpływu na przyporządkowanie do danego
stopnia hermetyczności, wymagają jednak ewentualnych konkretnych działań
ochronnych.
W przypadku czynności nie skierowanych na konkretny mikroorganizm
przyporządkowanie ich do stopnia hermetyczności odbywa się w zależności od
zagrożenia infekcyjnego. Jego poziom określany jest w formie przekonywującego,
identyfikowalnego szacowania na podstawie wcześniej pozyskanych informacji.
Poziom zagrożenia infekcyjnego określany jest przede wszystkim na podstawie:
- potencjału infekcyjnego właściwych mikroorganizmów lub grup mikroorganizmów, co
ma odzwierciedlenie w ich klasyfikacji,
- prawdopodobieństwa wystąpienia tych mikroorganizmów lub grup mikroorganizmów
jak również ich ilości i stężenia oraz
- przewidywanej ekspozycji w przypadku ocenianej czynności.
Przykład: Czynniki, które mogą mieć wpływ na poziom zagrożenia infekcyjnego:
�� � wysokie stężenie czynników biologicznych grupy ryzyka 2 i wyższej, np. w
przypadku dużych hodowli
�� � możliwość wysokiej ekspozycji, np.
�� �przy czynnościach z wytwarzaniem bioaerozoli podczas czyszczenia
kanalików
�� �przy czyszczeniu, dezynfekcji i utylizacji zanieczyszczonych przedmiotów
�� �czynności manualne ze szczególnym ryzykiem skaleczeń, np. przy pracach
sanitarno-konserwacyjnych.
Czynności z czynnikami biologicznymi, w przypadku których nie ma zagrożenia
infekcyjnego lub jest ono mało prawdopodobne, należy traktować podobnie jak
czynności zamierzone z czynnikami biologicznymi grupy ryzyka 1 i przyporządkować do
stopnia hermetyczności 1.
Czynności, przy których ryzyko powodowane jest przez czynniki biologiczne grupy ryzyka
2, należy przyporządkować do stopnia hermetyczności 2.
Odpowiednio czynności niezamierzone, przy których ze względu na ekspozycję istnieje
wysokie ryzyko infekcji spowodowanej przez czynniki biologiczne grupy ryzyka 3, należy
przyporządkować do stopnia hermetyczności 3.
Jeżeli na podstawie uzyskanych informacji należy liczyć się z narażeniem na czynniki
biologiczne różnych grup ryzyka (ekspozycja mieszana), a poziom zagrożenia
infekcyjnego wywołanego przez czynniki biologiczne jest przydzielony do niższej grupy
ryzyka, czynności te mogą być przyporządkowane do niższego stopnia hermetyczności.
Jeżeli na podstawie sytuacji narażenia można założyć niższe zagrożenie infekcyjne,
można dokonać klasyfikacji do stopnia hermetyczności 2. Odpowiednio można dokonać
również przyporządkowania do stopnia hermetyczności 1, jeżeli przy danych
czynnościach występują czynniki biologiczne grupy ryzyka 2, natomiast zagrożenie na
podstawie analizy sytuacji narażenia jest raczej mało prawdopodobne.
Przykład: W zakładach sortowania odpadów nadających się do recyklingu wykonywane
są czynności, przy których materiały i przedmioty są mocno zanieczyszczone czynnikami
7
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Twinning Project PL/IB/2002/SO/02  Occupational Health and Safety Regarding Biological Agents at Work
Tłumaczenie niemieckiej Reguły Technicznej 400 (TRBA 400)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
biologicznymi. Te są natomiast trudne do scharakteryzowania, tzn. ich przynależność
gatunkowa i potencjał infekcyjny mogą być określone tylko przy dużym nakładzie pracy.
Oprócz czynników biologicznych grupy ryzyka 2, jak np. Aspergillus fumigatus, nie
należy wykluczać obecności czynników biologicznych grupy ryzyka 3**, jak np. wirusy
Hepatitis przenoszone przez krew, których obecność jest spowodowana wrzuceniem
odpadów do niewłaściwego kontenera (np. igły, pieluchy, podpaski higieniczne).
Zagrożenie infekcyjne jest zależne od czynności. Oprócz zakażenia drogą fekalno-oralną
lub infekcji w wyniku obrażeń skóry lub skaleczeń (igły) możliwe są zakażenia drogą
powietrzną. Mimo że należy założyć, iż mogą występować odpady zanieczyszczone krwią
mogące zawierać np. wirusy grupy ryzyka 3**, dla oceny ryzyka i ustalenia środków
ochronnych decydujące jest prawdopodobieństwo wystąpienia tych czynników
biologicznych.
Jako że na podstawie istniejących badań prawdopodobieństwo to dla czynności w
zakładach sortowania odpadów nadających się do recyklingu uznawane jest za małe,
dokonuje się klasyfikacji do stopnia hermetyczności 2. Oprócz zagrożenia infekcyjnego w
tego typu zakładach istotne jest narażenie na grzyby pleśniowe (Aspergillus fumigatus).
Te posiadają duży potencjał alergizujący, który musi być brany pod uwagę przy ocenie i
ustalaniu środków ochronnych.
Stopień hermetyczności nie powinien być wyższy niż najwyższa grupa ryzyka czynnika
biologicznego. Tutaj postępowanie przy ocenie ryzyka jest zależne od konkretnego
przypadku i wymaga od pracodawcy większego nakładu pracy przy zdobywaniu
informacji jak również przy ustalaniu koniecznych środków ochronnych.
Oprócz określenia zagrożenia infekcyjnego przy ocenie ryzyka dodatkowo muszą być
wzięte pod uwagę działania toksyczne i alergizujące czynników biologicznych. Działania
te nie mają wpływu na przyporządkowanie do stopnia hermetyczności, ale mogą
wymagać w danym przypadku konkretnych działań ochronnych.
Ustalanie środków
Przy ustalaniu środków ochronnych pracodawca musi wziąć pod uwagę następującą
kolejność:
1. Czynniki biologiczne, które stanowią zagrożenie zdrowia zatrudnionych, należy, o ile
to możliwe technicznie, zastąpić czynnikami biologicznymi, które są mniej niebezpieczne
dla zatrudnionych (np. wybór odpowiednich szczepów grupy ryzyka 1 do substancji
dodatkowych do pasz, wybór mniej infekcyjnych szczepów laboratoryjnych).
2. Proces pracy oraz techniczne środki ochronne należy tak ukształtować, aby czynniki
biologiczne nie były uwalniane w miejscu pracy. Jeżeli nie jest to możliwe lub czynniki
biologiczne są uwalniane zgodnie z przeznaczeniem, pracodawca ustala środki ochronne,
które są konieczne, aby utrzymać narażenie na możliwie niskim poziomie. Tutaj
stosowanie technicznych środków ochronnych ma pierwszeństwo w stosunku do
środków organizacyjnych. Środki ochrony indywidualnej, jak np. maski ochronne, należy
zapewnić tylko wtedy, gdy techniczne i organizacyjne środki ochronne nie są
wystarczające do osiągnięcia celu ochrony.
Ponadto należy ograniczyć do minimum liczbę narażonych pracowników, którzy
wykonują czynności z czynnikami biologicznymi grupy ryzyka 2 i wyższej.
8
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Twinning Project PL/IB/2002/SO/02  Occupational Health and Safety Regarding Biological Agents at Work
Tłumaczenie niemieckiej Reguły Technicznej 400 (TRBA 400)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Dodatkowe działania nie są konieczne przy czynnościach zamierzonych z czynnikami
biologicznymi grupy ryzyka 1 bez działania alergizującego lub toksycznego, bądz

porównywalnych czynnościach niezamierzonych.
W przypadku czynności z czynnikami biologicznymi od grupy ryzyka 2 wzwyż należy
zastosować środki hermetyczności z Załącznika II i III dyrektywy 2000/54/WE.
Dodatkowo oprócz obowiązujących działań zawartych w załącznikach należy
podejmować środki określone jako działania zabezpieczające, jeżeli dzięki temu można
zmniejszyć zagrożenie zatrudnionych.
W przypadkach, gdy środki hermetyczności z Załączników II i III nie mogą być
zastosowane lub nie są odpowiednie, bądz
też przedstawione działania nie są
wystarczające, aby zapewnić bezpieczeństwo zatrudnionych, pracodawca ustala inne
bądz
dalej idące środki ochronne.
Jeżeli czynniki biologiczne posiadają również właściwości alergizujące lub toksyczne,
należy sprawdzić, czy konieczne są w takim przypadku jeszcze inne działania ochronne
lub czy działania określone na podstawie potencjału infekcyjnego są wystarczające.
Środki ochronne konieczne przy postępowaniu z czynnikami biologicznymi o działaniu
toksycznym lub alergizującym zazwyczaj nie różnią się od tych, które są wymagane przy
czynnościach z niebezpiecznymi chemicznymi substancjami alergizującymi lub
toksycznymi.
Dokumentowanie
Pracodawca dokumentuje ocenę ryzyka. Dokumentowanie nie obowiązuje w przypadku,
gdy wykonywane są jedynie czynności z czynnikami biologicznymi grupy ryzyka 1 nie
mającymi działania toksycznego lub alergizującego.
Z dokumentacji musi wynikać przynajmniej:
�� �dla jakich konkretnych czynności została przeprowadzona ocena ryzyka,
�� �wynik oceny ryzyka,
�� �ustalone środki ochronne i ewentualne działania z zakresu profilaktycznej opieki
medycznej nad pracownikami oraz
�� �wynik kontroli efektywności działań ochronnych.
Do dokumentacji należy również wykaz czynników biologicznych, ewentualnie przy
czynnościach niezamierzonych informacja o istotnych mikroorganizmach lub grupach
mikroorganizmów. Decyzja odnośnie formy dokumentacji leży po stronie pracodawcy.
Przeprowadzenie działań ochronnych i kontrola efektywności działań
Dla przeprowadzenia działań ochronnych i w celu kontroli efektywności pracodawca
powinien ustalić, w jakim okresie czasowym ma się ona odbyć i kto jest osobą
odpowiedzialną za jej przeprowadzenie.
Wyniki oceny ryzyka należy włączyć do instrukcji zakładowych.
Regularną kontrolę funkcjonowania i efektywności technicznych środków ochronnych
należy zapewnić zgodnie ze stanem wiedzy i techniki.
Pomiary czynników biologicznych w powietrzu w miejscu pracy w celu kontroli
efektywności środków ochronnych są konieczne tylko wtedy, gdy dla pewnych urządzeń
i procesów została ustanowiona Techniczna Wartość Kontrolna (TWK) wraz z
odpowiednią strategią pomiaru.
9
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Twinning Project PL/IB/2002/SO/02  Occupational Health and Safety Regarding Biological Agents at Work
Tłumaczenie niemieckiej Reguły Technicznej 400 (TRBA 400)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Załącznik 1: Zestawienie istotnych pytań służących pozyskiwaniu informacji
1. Jakie czynniki biologiczne występują?
2. Jaki zakres drobnoustrojów jest istotny dla bezpieczeństwa pracy przy
występującej ekspozycji mieszanej?
3. Do jakiej grupy ryzyka można zaklasyfikować czynniki biologiczne?
4. Jaka występuje droga przenoszenia? Czy czynniki biologiczne są przenoszone
drogą powietrzną, przez płyny ustrojowe czy drogą fekalno-oralną?
5. Czy w przypadku czynników biologicznych grupy ryzyka 1 występują
zagrożenia dla szczególnych grup ludzi?
6. Czy znane są działania toksyczne lub alergizujące?
7. Jak wygląda techniczny przebieg produkcji i procesy pracy?
8. Gdzie występują czynniki biologiczne? Czy poszczególne etapy pracy
przebiegają w aparaturze (zamknięte, otwarte, przepływ powietrza,...)?
9. Jakie typowe etapy pracy są wykonywane?
10. Jaka czynność jest wykonywana?
11. Jakie czynności manualne są wykonywane? (niebezpieczeństwo skaleczenia,
bezpośredni kontakt, czy występują pyły/aerozole?)
12. Czy są zatrudnieni młodociani, kobiety w ciąży bądz
kobiety karmiące?
13. Przy jakich czynnościach/etapach pracy może dojść do kontaktu z czynnikami
biologicznymi?
14. Jaki jest czas trwania i czasowy przebieg czynności?
15. Jak długie i jak częste jest narażenie? Czy kontakt z aerozolami ma miejsce
rzadko, np. podczas krótkotrwałego otwierania pojemnika?
16. Czy z danej czynności wynikają specyficzne drogi przenoszenia?
17. Czy na przykład poprzez dodatkowe ryzyko skaleczenia istnieje możliwość
kontaktu z krwią?
18. Czy ma miejsce wdychanie aerozoli/pyłów?
19. Czy są dostępne dane dotyczące narażenia zatrudnionych? Mogą to być np.
badania odnoszące się do specyficznych branż bądz
nawet do danej
czynności (szacowania, pomiary,...)
20. Jakie są doświadczenia odnośnie podobnych czynności?
21. Czy w przypadku porównywalnych czynności była dokonywana ocena
ryzyka?
22. Czy przy czynności branej pod uwagę wystąpiły już zachorowania?
23. Czy jednostkom zajmującym się ubezpieczeniem od wypadków znane są
przypadki zachorowań związane z wykonywaną czynnością?
24. Czy są dostępne wyniki profilaktycznych badań z zakresu medycyny pracy?
10
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Twinning Project PL/IB/2002/SO/02  Occupational Health and Safety Regarding Biological Agents at Work