INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Ocena ryzyka zawodowego osób
narażonych na czynniki biologiczne
 główne aspekty
dr Marcin Cyprowski
1
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Ochrona pracowników przed zagrożeniami
spowodowanymi przez czynniki biologiczne
W celu ochrony pracowników przed szkodliwymi
czynnikami biologicznymi pracodawca jest obowiązany
do przeprowadzenia oceny ryzyka występującego przy
wykonywaniu czynności z udziałem czynników
biologicznych, obejmującej:
" przyporządkowanie czynnika do określonej grupy
zagrożenia,
" ustalenie niezbędnych środków bezpieczeństwa lub
środków ochronnych.
2
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Podstawa prawna dla oceny ryzyka
dotyczącej czynników biologicznych
1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia: ż 5, pkt. 1
2. Kodeks Pracy
Art. 226. Informowanie o ryzyku zawodowym:
Pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe
związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne
środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko; informuje
pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z
wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed
zagrożeniami.
3. Normy PN-N-18001 i PN-N-18002
3
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
W ocenie ryzyka związanego z narażeniem
pracowników na czynniki biologiczne w
miejscu pracy uwzględnia się:
l� identyfikację jakościową i ilościową
czynników biologicznych;
l� ocenę rodzaju, stopnia oraz czasu trwania
narażenia;
l� potencjalne skutki zdrowotne.
4
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Wiodące czynniki biologiczne
Czynniki biologiczne występujące w określonym
środowisku pracy, tzn. typowe dla określonych
procesów produkcyjnych, technologicznych
i rozwiązań organizacyjnych
(doniesienia literaturowe, wyniki badań przeprowadzonych
w podobnych jednostkach, wyniki badań własnych).
Znajomość wiodących czynników biologicznych w
środowisku pracy stanowi podstawę i punkt wyjścia do
oceny ryzyka dla zdrowia narażonych pracowników.
5
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Zasady ogólne przeprowadzania
oceny ryzyka
��dokonywać jej regularnie
��przed rozpoczęciem pracy na danym stanowisku pracy
��w przypadku zmiany warunków pracy
��po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach
ochronnych
��po wystąpieniu chorób związanych z wykonywaną pracą
��po zmianie obowiązujących wymagań odnoszących się do
ocenianych stanowisk pracy
6
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Zebranie dostępnych informacji
v� Informacja nt. stanowiska pracy
v� Informacja nt. osób pracujących
v� Informacja nt. czynności w ramach pracy
v� Informacja nt. zidentyfikowanych już
zagrożeń
v� Informacja o chorobach związanych z
czynnikami biologicznymi występującymi
w danym miejscu pracy
7
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Informacja dotycząca czynności
Kryteria dla stopnia narażenia - Przewidywane narażenie
�� Czynności powodujące tworzenie aerozoli
�� Czynności z dużym stężeniem czynników biologicznych
�� Czynności z czynnikami biologicznymi z wysokiej grupy
ryzyka
�� Niska dawka infekcyjna czynników biologicznych (odra)
�� Czynności z czynnikami wysoce infekcyjnymi (pasożyty)
�� Czynności z wysokim ryzykiem skaleczenia  wiele
czynności manualnych
8
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Informacja dotycząca czynności
Identyfikacja potencjalnych kontaktów
�� bioaerozole,
- układ oddechowy, nosogardziel
�� przez skórę lub błony śluzowe
- miękka skóra, pryśnięcie na twarz
�� przez usta
- jedzenie, picie, palenie bez uprzedniego mycia rąk
�� wniknięcie do dalszych części tkanek
- ukłucia bądz
skaleczenia
- rany spowodowane ugryzieniem przez zwierzęta
9
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Identyfikacja zagrożeń
- czynników biologicznych
�� ciężkość choroby
�� zdolność przetrwania w środowisku
�� dawka infekcyjna
�� sposób przenoszenia
�� sytuacja epidemiologiczna
�� indywidualna reakcja pracownika
�� dostępność profilaktyki i leczenia
10
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Informacja o czynniku biologicznym
 przenoszenie
��drogą powietrzną (wirus Hanta, Escherichia coli,
Pseudomonas aeruginosa, endotoksyny)
��przez krew i inne płyny ustrojowe (HBV, HCV, HIV)
��drogą fekalno-oralną (HAV, pasożyty)
��przez błony śluzowe (Leptospira interrogans)
11
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Szacowanie ryzyka w zakresie czynników biologicznych
Bakterie
Leptospira rzadkie ale ciężkie choroby
Escherichia coli możliwy powód chorób układu
pokarmowego
Clostridium tetani istnieje ryzyko, przy czynnościach
manualnych ryzyko skaleczenia
Salmonella niskie ryzyko choroby
Wirusy
Rotawirus / Wirus Norwalk prawdopodobny powód przejściowych
chorób układu pokarmowego
Wirus Hanta rzadkie ale ciężkie choroby
Wirus WZW A istnieje ryzyko choroby
Wirus WZW B niskie ryzyko choroby
HIV ryzyko infekcji mało prawdopodobne
Grzyby istnieje ryzyko choroby
12
Pasożyty niskie ryzyko choroby
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w A
ODZI
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Do czego wykorzystać zebrane informacje?
�� Ustalenie środków ochronnych,
- konstrukcyjne/techniczne
- organizacyjne/higieniczne
- indywidualne/osobiste
�� Kontrola skuteczności zastosowanych
środków ochronnych
�� Informowanie pracowników
�� Dokumentacja
13