Ma"gorzata Sk"adanek
Magdalena Siembor
Hanna Szaniawska
JóZYK POLSKI
Program nauczania dla klas 4 6
szko"y podstawowej
G d y n i a 2 0 0 8
2
Projekt ok"adki: Artur Tarasiewicz
Redaktor prowadzÄ…cy: Izabela Pa"asz-Alwasiak
Redakcja j´zykowa: Marlena Miloch
Redakcja graficzna i sk"ad: Krzysztof Przewoęny
Korekta: Marlena Dobrowolska
Program dopuszczony do uŻytku szkolnego przez ministra do spraw oĘwiaty i wychowania i wpi-
sany do wykazu programów nauczania j´zyka polskiego w klasach IV-VI szko"y podstawowej
na podstawie opinii rzeczoznawców: dr. Wita Górczył
skiego i dr. Marka Gumkowskiego.
Numer dopuszczenia: DPN-5002-03/08
© Copyright by Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON Sp. z o.o. & Ma"gorzata Sk"adanek,
Magdalena Siembor, Hanna Szaniawska
Gdynia 2008
Wszelkie prawa zastrzeŻone. Kopiowanie w ca"oĘci lub we fragmentach bez zgody wydawcy
zabronione.
8-9/V
Wydawca:
Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON Sp. z o.o.
81-212 Gdynia, ul. Hutnicza 3
tel. centrali 058 679 00 00
e-mail: [e-mail]
http://www.operon.pl
ISBN 978-83-7461-798-7
3
Spis treĘci
I. Charakterystyka programu 5
II. Cele edukacyjne 6
Cele ogólne 6
Cele szczegó"owe 7
III. TreĘci nauczania i przewidywane osiÄ…gni´cia uczniów 9
IV. Procedury osiągania celów 43
V. Metody oceniania osiÄ…gni´ç uczniów 45
VI. Planowane osiÄ…gni´cia uczniów koÅ‚
czÄ…cych drugi etap edukacji 48
VII. Bibliografia 48
5
I. Charakterystyka programu
Niniejszy program jest przeznaczony dla drugiego etapu kszta"cenia. Jest on zgod-
ny z podstawÄ… programowÄ… og"oszonÄ… w RozporzÄ…dzeniu Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 23 sierpnia 2007 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przed-
szkolnego oraz kszta"cenia ogólnego w poszczególnych typach szkó" (Dz. U. z dnia 31
sierpnia 2007 r., Nr 157, poz. 1100).
Autorki programu opracowa"y go na podstawie w"asnych wieloletnich doĘwiadczeł

w nauczaniu j´zyka polskiego w szkole podstawowej, uwzgl´dniajÄ…c najnowsze ten-
dencje w dydaktyce, k"adące nacisk na aktywizowanie uczniów. Program jest skiero-
wany do nauczycieli j´zyka polskiego uczÄ…cych w szko"ach podstawowych i realizujÄ…-
cych plan nauczania w wymiarze: klasa IV  5 godzin tygodniowo, klasa V  5 godzin
tygodniowo i klasa VI  6 godzin tygodniowo. Zak"ada si´, Å»e na tematy poĘwi´cone
nauce o j´zyku w kaÅ»dym roku nauczania przeznaczone zostanÄ… dwie godziny w ty-
godniu. Niniejszy program moÅ»e byç realizowany w systemie klasowo-lekcyjnym, po-
zaklasowym i pozalekcyjnym.
Program zosta" tak skonstruowany, aby jego realizacja da"a uczniowi solidne podsta-
wy wiedzy oraz umoÅ»liwi"a zdobycie umiej´tnoĘci potrzebnych na kolejnych etapach
kszta"cenia. W programie po"oŻono nacisk na przekazanie uczniom uŻytecznej wiedzy
oraz rozumienie i umiej´tne stosowanie przez uczniów wprowadzanych (definiowa-
nych) poj´ç z zakresu kszta"cenia j´zykowego oraz kulturowo-literackiego.
W programie uszczegó"owiono ogólne cele kszta"cenia i wychowania i podzielono je
na cele w zakresie mówienia, s"uchania, czytania, pisania, korzystania z róŻnych ęróde"
informacji i rozumienia poj´ç. Przedstawione cele uwzgl´dniajÄ… standardy wymagaÅ‚
,
które są podstawą sprawdzenia kompetencji ucznia koł
czÄ…cego szko"´ podstawowÄ….
TreĘci nauczania zaproponowane w programie podzielono w obr´bie kaÅ»dej klasy
na kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografi´ i interpunkcj´ (mówienie, s"uchanie,
czytanie, pisanie, korzystanie z róŻnych Ä™róde" informacji, rozumienie poj´ç) i nauk´
o j´zyku (fonetyk´, akcentowanie, fleksj´, sk"adni´, s"owotwórstwo) oraz lektur´
(obowiÄ…zkowÄ… i uzupe"niajÄ…cÄ…). W programie uwzgl´dniono wybrane treĘci nauczania
ĘcieŻek edukacyjnych w zakresie edukacji czytelniczej i medialnej, ekologicznej, regio-
nalnej oraz wychowania patriotycznego i obywatelskiego. Obok poszczególnych treĘci
nauczania programu podano odpowiadające im treĘci nauczania zawarte w podstawie
programowej.
Program ma budow´ spiralnÄ…, co umoÅ»liwia uczniom utrwalenie wiedzy i umiej´tnoĘci
opanowanych w poprzednich klasach oraz poznawanie zjawisk j´zykowych i kulturowych
w innych kontekstach i o coraz wyŻszym stopniu trudnoĘci.
Przewidywane szczegó"owe osiÄ…gni´cia uczniów opisano na dwóch poziomach:
podstawowym i ponadpodstawowym. Poziom podstawowy obejmuje wymagania ko-
nieczne i podstawowe (na oceny: dopuszczającą i dostateczną), zaĘ poziom ponad-
podstawowy wymagania rozszerzajÄ…ce i dope"niajÄ…ce (na oceny: dobrÄ… i bardzo
dobrą). Dwupoziomowy uk"ad wymagał
edukacyjnych u"atwi nauczycielowi spraw-
dzanie i ocenianie osiÄ…gni´ç uczniów.
Program ma charakter funkcjonalny. Zaproponowane treĘci nauczania, cele eduka-
cyjne i sposoby ich realizacji s"uŻą nadrz´dnym celom programu  kszta"ceniu
umiej´tnoĘci uczniów oraz rozwijaniu ich osobowoĘci i kreatywnoĘci.
6
II. Cele edukacyjne
Nauczanie j´zyka polskiego w szkole podstawowej ma na celu doskonalenie umiej´-
tnoĘci mówienia, s"uchania, czytania, pisania, korzystania z informacji, pos"ugiwania
si´ podstawowymi poj´ciami z zakresu literatury, kultury, sztuki, nauki o j´zyku. Przy-
czynia si´ do rozbudzania ciekawoĘci poznawczej m"odego cz"owieka. Dostarcza pozy-
tywnych wzorców zachował
wp"ywających na ukszta"towanie poŻądanej spo"ecznie
postawy ucznia. Rozwija umiej´tnoĘci efektywnego uczenia si´ i twórczego rozwiÄ…zy-
wania problemów. Wprowadza uczniów w Ęwiat kultury i uczy istnienia w nim.
CELE OGÓLNE
Cele kszta"cenia
" rozwijanie zainteresowania j´zykiem ojczystym jako sk"adnikiem kultury narodowej
" doskonalenie umiej´tnoĘci pos"ugiwania si´ j´zykiem polskim z uwzgl´dnieniem za-
sad gramatycznych i ortograficznych
" wdraÅ»anie do dba"oĘci o kultur´ s"owa w wypowiedziach ustnych i pisemnych
" rozwijanie umiej´tnoĘci komunikowania si´ w róŻnych sytuacjach
" poznawanie pozaj´zykowych Ęrodków komunikacji
" doskonalenie umiej´tnoĘci czytania ze zrozumieniem
" motywowanie do poznawania literatury polskiej i obcej
" poznawanie kultury europejskiej i jej związków z kulturą narodową
" rozwijanie umiej´tnoĘci odbioru tekstów literackich i innych tekstów kultury
" doskonalenie umiej´tnoĘci pisania zgodnie z okreĘlonymi kryteriami
" uczenie stosowania podstawowych form wypowiedzi z dba"oĘciÄ… o ich poprawnoĘç
i estetyk´
" wdraŻanie do aktywnego odbioru przedstawienia teatralnego, filmu, programu ra-
diowego i telewizyjnego
" kszta"cenie umiej´tnoĘci krytycznego odbioru reklamy
" wdraŻanie do korzystania z róŻnych ęróde" informacji
" uczenie Ęwiadomego i refleksyjnego korzystania z oferty medialnej
" wdraÅ»anie do pos"ugiwania si´ podstawowymi poj´ciami zwiÄ…zanymi z j´zykiem, li-
teraturÄ…, kulturÄ… i sztukÄ…
" wdraŻanie do wykorzystywania zdobytej wiedzy w dzia"aniach praktycznych
" przygotowanie do kontynuacji nauki w gimnazjum
Cele wychowania
" wdraŻanie do przestrzegania zasad wspó"Życia spo"ecznego
" kszta"cenie umiej´tnoĘci efektywnej pracy w zespole
" wzmacnianie zwiÄ…zku z rodzinÄ…, regionem i ojczyznÄ…
" kszta"towanie postaw patriotycznych i obywatelskich
" rozwijanie szacunku dla dorobku kultury narodowej i jej twórców
" wdraŻanie do aktywnego uczestniczenia w Życiu spo"eczno-kulturalnym szko"y i regionu
" ukazywanie koniecznoĘci poszanowania dobra wspólnego i wzbogacania go
" wzmacnianie postaw etycznych, kszta"cenie umiej´tnoĘci odróŻniania dobra i z"a
" budowanie akceptowanego spo"ecznie systemu wartoĘci
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
7
" kszta"towanie postaw uczciwoĘci, solidarnoĘci, samodzielnoĘci, odpowiedzialnoĘci,
tolerancji, empatii, asertywnoĘci
" wdraŻanie do Ęwiadomego dbania o zdrowie i bezpieczeł
stwo
" rozwijanie ĘwiadomoĘci ekologicznej i szacunku dla przyrody
" rozbudzanie wraŻliwoĘci humanistycznej i estetycznej
" kszta"towanie postawy otwartoĘci na drugiego cz"owieka
" wdraÅ»anie do efektywnego wykorzystywania czasu przeznaczonego na nauk´
" rozwijanie zainteresował
, motywowanie do samokszta"cenia i budzenie kreaty-
wnoĘci
" uczenie twórczego podejĘcia do rozwiązywania problemów
CELE SZCZEGÓ¸OWE
Mówienie
" wchodzenie w rol´ nadawcy i odbiorcy wypowiedzi
" kszta"towanie umiej´tnoĘci wypowiadania si´ z przejrzystoĘciÄ… intencji (wyraÅ»enie
wdzi´cznoĘci, formu"owanie proĘby, polecenia, informacji)
" nazywanie w"asnych uczuç i przeÅ»yç
" doskonalenie umiej´tnoĘci p"ynnego wypowiadania si´ na temat otaczajÄ…cej rzeczy-
wistoĘci, w"asnych zainteresował
, literatury i innych tekstów kultury
" dzielenie si´ wraÅ»eniami z przeczytanej lektury, obejrzanego filmu, przedstawienia
teatralnego
" uwzgl´dnianie w wypowiedzi zaleÅ»noĘci przyczynowo-skutkowych
" dostosowywanie wypowiedzi do okreĘlonej sytuacji (oficjalnej i nieoficjalnej)
" çwiczenie wypowiadania si´ z poprawnÄ… i wyraÄ™nÄ… artykulacjÄ… oraz dykcjÄ…, akcento-
waniem, intonacjÄ…
" wdraŻanie do przestrzegania zasad kulturalnego dyskutowania
" wzbogacanie s"ownictwa
" argumentowanie, wnioskowanie, ocenianie
" uÅ»ywanie pozaj´zykowych Ęrodków komunikowania si´
S"uchanie
" çwiczenie umiej´tnoĘci uwaÅ»nego s"uchania ze zrozumieniem
" rozpoznawanie intencji mówiącego
" ustalanie najwaŻniejszych informacji w wys"uchanym tekĘcie
" odróŻnianie wypowiedzi oficjalnych od nieoficjalnych
" rozróŻnianie mowy i t"a akustycznego w przekazach audiowizualnych
" kszta"towanie postawy szacunku wobec osoby mówiącej
" uĘwiadamianie zgubnego wp"ywu ha"asu na s"uch
Czytanie
" doskonalenie techniki g"oĘnego czytania i recytacji
" rozwijanie umiej´tnoĘci cichego czytania ze zrozumieniem
" zapoznanie z róŻnymi tekstami literatury polskiej i obcej
" poznawanie innych tekstów kultury
" rozpoznawanie charakterystycznych cech róŻnych tekstów kultury
" wdraŻanie do odkrywania dos"ownego, przenoĘnego i symbolicznego sensu róŻnych
tekstów kultury
" doskonalenie umiej´tnoĘci wyodr´bniania elementów Ęwiata przedstawionego
w utworze
" kszta"cenie umiej´tnoĘci odczytywania ogólnego sensu utworu literackiego i jego
przes"ania
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
8
" wdraŻanie do oceny postaw bohaterów literackich w odniesieniu do uniwersalnych
wartoĘci i zasad etycznych
" odróŻnianie fikcji literackiej od rzeczywistoĘci
" dostrzeganie róŻnic mi´dzy j´zykiem literackim a potocznym oraz j´zykiem regionu
" wdraŻanie do okreĘlania funkcji róŻnych elementów tekstu
" poznawanie związków frazeologicznych i przys"ów
" zapoznanie z sylwetkami wybitnych twórców literatury polskiej i obcej
" zapoznanie z osiÄ…gni´ciami s"awnych Polaków
" rozbudzanie pasji i wraŻliwoĘci czytelniczej
Pisanie
" dostrzeganie róŻnic mi´dzy mowÄ… a pismem
" doskonalenie umiej´tnoĘci poprawnego budowania zdaÅ‚
i równowaŻników zdał

" kszta"towanie umiej´tnoĘci skracania i rozwijania tekstu
" uczenie konstruowania form wypowiedzi przewidzianych w programie nauczania
" dostosowanie formy wypowiedzi do jej celu oraz adresata
" wdraÅ»anie do pisania na temat z uwzgl´dnieniem celu wypowiedzi
" kszta"cenie umiej´tnoĘci przekazywania najwaÅ»niejszych informacji
" doskonalenie umiej´tnoĘci pisania z zachowaniem regu" ortograficznych, interpunk-
cyjnych i gramatycznych
" wdraÅ»anie do przestrzegania norm j´zykowych
" stosowanie bogatego s"ownictwa
" uczenie planowania wypowiedzi
" wdraÅ»anie do dba"oĘci o poprawnÄ… kompozycj´ wypowiedzi
" wdraÅ»anie do dba"oĘci o uk"ad graficzny tekstu i estetyk´ pisma
Korzystanie z róŻnych ęróde" informacji
" kszta"cenie umiej´tnoĘci klasyfikowania róŻnych Ä™róde" informacji
" doskonalenie umiej´tnoĘci korzystania ze s"owników, encyklopedii i innych Ä™róde"
informacji
" wyszukiwanie informacji przydatnych i rezygnowanie ze zb´dnych
" wdraŻanie do Ęwiadomego i krytycznego odbioru tekstów reklamowych
Rozumienie poj´ç
" rozumienie poj´ç przewidzianych w programie nauczania
" pos"ugiwanie si´ terminami literackimi i gramatycznymi
" pos"ugiwanie si´ terminami zwiÄ…zanymi z przekazami ikonicznymi, radiem, telewizjÄ…,
filmem, teatrem, prasÄ…
9
III. TreĘci nauczania
i przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów
Klasa IV
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania podstawy
Poziom Poziom
programowej
podstawowy ponadpodstawowy
Uczeł
:
Kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografia i interpunkcja
Mówienie " rola nadawcy " uczestniczy " kieruje rozmowÄ… Poj´cia nadawcy
i odbiorcy wypowie- w rozmowach, " formu"uje upo- i odbiorcy, sposo-
dzi w których raz rządkowaną wy- by rozpoznawa-
jest nadawcÄ…, powiedÄ™ wielo- nia intencji wypo-
a raz odbiorcÄ… zdaniowÄ… wiedzi (pytam,
" formu"owanie wy- " wypowiada si´, " przedstawia si´, odpowiadam, in-
powiedzi jedno- budujÄ…c krót- nawiÄ…zujÄ…c do formuj´, prosz´).
i wielozdaniowych kie zdania swoich zaintere- Wypowiedze-
sował
nia oznajmujÄ…ce,
" opowiadanie " przedstawia si´ pytajÄ…ce i rozka-
o sobie i swoich i opowiada zujÄ…ce, w tym
przeŻyciach o zdarzeniach, zdania i równo-
w których waŻniki zdał
.
uczestniczy" W"aĘciwoĘci opo-
wiadania, opisu,
dialogu oraz
prostych form
uŻytkowych.
" wypowiadanie si´ " wymienia bo- " wymienia
na temat przeczyta- haterów lektur i okreĘla elemen-
nych lektur i okreĘla tema- ty Ęwiata przed-
tyk´ utworu stawione-
go w lekturze
" relacjonowanie zda- " opowiada " opowiada o zda-
rzeł
o zdarzeniach rzeniach w ce-
dotyczÄ…cych lu zainteresowa-
rzeczywistoĘci nia s"uchaczy
" zabieranie g"osu " wyraŻa swoje " zabiera g"os
w dyskusji zdanie pod- w dyskusji, sta-
czas dyskusji rajÄ…c si´ przeko-
" argumentowanie, " rozpoznaje bo- naç innych
ocenianie haterów pozy- " ocenia post´po-
tywnych i ne- wanie bohate-
gatywnych
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
10
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografia i interpunkcja
Mówienie " formu"owanie wy- rów literackich,
powiedzi w formie podajÄ…c przyk"ady
Życzeł
, zaproszeł
, ich zachował

gratulacji, instrukcji " formu"uje wy- " pos"uguje si´ Terminy zwiÄ…zane
powiedzi formami uŻytko- z przekazami iko-
w prostych wymi, nicznymi, radiem,
formach uÅ»yt- uwzgl´dniajÄ…c telewizjÄ…, filmem,
kowych, biorąc w"aĘciwe Ęrodki teatrem, prasą.
pod uwag´ in- j´zykowe
tencj´ wypo- Akcent wyrazowy,
wiedzi intonacja.
" opis osoby, " opisuje osob´, " odróŻnia opis RóŻnice mi´dzy
zwierzÄ…t, przedmio- zwierz´, od opowiadania j´zykiem potocz-
tu, krajobrazu, ob- przedmiot, nym a j´zykiem li-
razu krajobraz, ob- teratury oraz
raz, stosujÄ…c j´zykiem regionu.
wyrazy
okreĘlające ce-
chy
" dzielenie si´ " wypowiada si´ " ocenia przedsta-
wraŻeniami z przed- na temat wienie teatralne,
stawienia teatralne- przedstawienia program telewi-
go, programu tele- teatralnego, zyjny, s"uchowi-
wizyjnego, programu te- sko radiowe ar-
s"uchowiska radio- lewizyjnego, gumentuje swojÄ…
wego s"uchowiska ocen´
radiowego
" wyg"asza z pa-
" wyg"aszanie z pa- mi´ci krótkie " wyg"asza
mi´ci krótkich utwory z pami´ci utwory
utworów i interpretuje
g"osowo tekst
" uŻywa po-
" uÅ»ywanie pozaj´zy- zaj´zykowych " pos"uguje si´ po-
kowych Ęrodków ko- Ęrodków ko- zaj´zykowymi
munikacji munikacji, Ęrodkami komu-
uwzgl´dniajÄ…c nikacji,
okolicznoĘci uwzgl´dniajÄ…c
wypowiedzi cel wypowiedzi
" przestrzega " dąŻy do pos"ugi-
" dba"oĘç o poprawne podstawowych wania si´ j´zy-
pos"ugiwanie si´ norm j´zyko- kiem literackim
j´zykiem wych
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
11
S"uchanie " okreĘlanie nadawcy " rozróŻnia nadaw- " rozumie zaleÅ»no- Poj´cia nadawcy
i odbiorcy wypo- c´ i adresa- Ęci mi´dzy i odbiorcy, sposo-
wiedzi ta wypowiedzi nadawcÄ… a od- by rozpoznawa-
biorcÄ… nia intencji wypo-
wypowiedzi wiedzi (pytam,
odpowiadam, in-
formuj´, prosz´).
W"aĘciwoĘci opo-
wiadania, opisu,
" rozumienie s"ucha- " okreĘla tema- " wyciąga wnio- dialogu oraz
nej wypowiedzi tyk´ wypowie- ski z wypowiedzi prostych form
dzi uŻytkowych.
" odbiór rozmowy " rozumie treĘç " odtwarza wys"u-
rozmowy chanÄ… rozmow´
" odróŻnia opis " rozpoznaje ele-
" rozpozna- od opowiada- menty opisu
wanie form wypo- nia lub opowiada-
wiedzi (opis, opo- nia w wypowie-
wiadanie) " odróŻnia dzi
proĘb´ od py- " rozpoznaje po-
" okreĘlanie intencj tania, odpo- prawnie inten-
mówiącego wiedzi i infor- cje mówiącego
macji
" okreĘla temat
programu ra- " rozpoznaje cha-
" j´zyk radia i telewizji diowego i te- rakterystyczne
lewizyjnego cechy przeka-
zu radiowego
" dostrzega zna- i telewizyjnego
czenie gestu " rozumie elemen-
" odczytywanie prze- i mimiki ty przekazu nie-
kazu niewerbalnego " nie przerywa werbalnego
osobie mówią- " przyjmuje posta-
" reagowanie na wy- cej w´ wyraÅ»ajÄ…cÄ…
powiedzi innych zainteresowa-
nie wypowiedziÄ…
Czytanie " doskonalenie tech- " czyta z uwzgl´- " czyta z odpo- Akcent wyrazowy,
niki g"oĘnego czyta- dnieniem zna- wiednią artyku- intonacja.
nia ków inter- lacją i intonacją
punkcyjnych
" czytanie ciche ze " okreĘla tema- " opowiada prze- Poj´cia nadawcy
zrozumieniem tyk´ przeczy- bieg wydarzeÅ‚
i odbiorcy, sposo-
tanego tekstu w przeczytanym by rozpoznawania
tekĘcie intencji wypowie-
" czytanie z po- " odróŻnia frag- " okreĘla osoby dzi (np. pytam,
dzia"em na role menty narracji wypowiadajÄ…ce odpowiadam, in-
od dialogów si´ w utworze formuj´, prosz´).
" wyszukiwanie odpo- " wyszukuje in- " odpowiada Poj´cia: fikcja lite-
wiedzi na pytania formacje na pytania doty- racka, Ęwiat
w tekĘcie czące tekstu przedstawiony,
" odróŻnianie autora " rozumie, Że " odróŻnia autora nadawca, odbior-
utworu od narrato- autor jest utworu od nar- ca, podmiot mó-
ra i podmiotu twórcą dzie"a ratora wiący, narracja,
lirycznego i podmiotu przenoĘnia, rytm.
lirycznego Terminy: bohater,
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
12
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografia i interpunkcja
Czytanie " róŻnice mi´dzy " rozpoznaje " wymienia pod- wÄ…tek, akcja, au-
poezją i prozą utwór poetyc- stawowe cechy tor, narrator, epi-
ki na podsta- utworów po- tet, porównanie,
wie jego pod- etyckich i proza- wyraz dÄ™wi´ko-
stawowych torskich naĘladowczy,
wyróŻników: rym, zwrotka, re-
zwrotka, wers, fren, baĘł
, opo-
rytm, rym wiadanie,
" Ęrodki stylistyczne " rozpoznaje " okreĘla znacze- powieĘç, proza,
(epitet, porówna- epitet, porów- nie Ęrodków po- poezja.
nie, oŻywienie, nanie, oŻywie- etyckich; podaje
uosobienie) nie i uosobie- w"asne przyk"ady
nie poznanych Ęrod-
ków stylistycz-
nych
" elementy Ęwiata " okreĘla czas, " wymienia
przedstawionego miejsce wyda- i okreĘla ele-
rzeł
i wymie- menty Ęwiata
nia g"ównych przedstawione-
bohaterów go
utworu
" fikcja literacka " odróŻnia wy- " wskazuje reali- RóŻnice mi´dzy
darzenia wy- styczne i fanta- j´zykiem potocz-
myĘlone od styczne elemen- nym a j´zykiem li-
zdarzeł
rze- ty Ęwiata teratury oraz
czywistych przedstawione- j´zykiem regionu.
" charakterystyczne " wymienia pod- go
cechy baĘni, legen- stawowe ce- " odróŻnia baĘł
Terminy zwiÄ…zane
dy, komiksu chy baĘni, le- od legendy z przekazami iko-
gendy, i komiksu nicznymi, radiem,
komiksu na podstawie ich telewizjÄ…, filmem,
" odbiór obrazu " okreĘla tema- cech teatrem, prasą.
tyk´ obrazu " opisuje elementy
" odczytywanie da- " odczytuje pro- obrazu
nych przedstawio- ste dane z wy- " porównuje dane
nych graficznie kresów i dia- przedstawione
gramów na wykresach
" wybór odpowiedniej " okreĘla swoje i diagramach
literatury zainteresowa- " dobiera litera-
nia czytelnicze tur´ rozwijajÄ…cÄ…
jego zaintereso-
wania
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
13
Pisanie " uk"adanie zdał
po- " poprawnie za- " rozwija zdania, Wypowiedzenia
jedynczych pisuje proste stosując okreĘle- oznajmujące,
i z"oŻonych zdania poje- nia pytające
dyncze i rozkazujÄ…ce,
i z"oŻone w tym zdania
" budowanie krótkich " udziela krótkiej " argumentuje i równowaŻniki
wypowiedzi na za- odpowiedzi swoją wypo- zdał
.
dany temat na temat wiedÄ™
" sporządzanie nota- " sporządza no- " próbuje samo- W"aĘciwoĘci
tek tatk´ na pod- dzielnie napisaç opowiadania,
stawie pytał
notatk´ opisu, dialogu
" uzupe"nianie " wpisuje dane " samodzielnie oraz prostych
krzyŻówek, wykre- w odpowied- uk"ada form uŻytkowych.
sów, tabel, diagra- nie miejsce krzyÅ»ówk´
mów RóŻnice mi´dzy
" plan wydarzeł
" porzÄ…dkuje " uk"ada plan j´zykiem
i zapisuje na podstawie potocznym
chronologicz- opowiadania a j´zykiem
nie wydarzenia literatury oraz
" zapisywanie dialogu " zapisuje prosty " wprowadza j´zykiem regionu.
dialog do dialogu nar-
ratora
" pisma uÅ»ytkowe " pos"uguje si´ " redaguje pisma
(kartka pocztowa, formami uŻyt- uŻytkowe; odpo-
list, zaproszenie, kowymi, ko- wiednio stosuje
og"oszenie, Życze- rzystając z po- zwroty grzecz-
nia) mocy noĘciowe
nauczyciela
" opis ludzi, przed- " redaguje krótki " redaguje opis
miotów, zwierząt, opis, z uŻyciem odpo-
krajobrazu, obrazu pos"ugujÄ…c si´ wiednich Ęrod-
planem ków j´zykowych
" opowiadanie " uk"ada opo- " komponuje opo-
wiadanie wiadanie twór-
na podstawie cze
w"asnych
przeÅ»yç
i doĘwiadczeł

" sprawozdanie " przedstawia " pisze sprawozda-
chronologicz- nie z przeŻytych
nie przebieg lub zaobserwo-
zdarzenia, wanych wyda-
w którym rzeł

uczestniczy"
" streszczenie " dokonuje " redaguje stresz-
streszczenia czenie zawie-
tekstu na pod- rajÄ…ce najistot-
stawie pytał
niejsze
informacje
" stosowanie akapi- " stosuje akapit " wyodr´bnia
tów na początku za pomocą aka-
pracy pitów cz´Ä˜ci
d"uŻszej wypo-
wiedzi pisemnej
" ortografia i inter- " wymienia pod- " wymienia regu"y
punkcja stawowe re- ortograficzne
 pisownia wyrazów gu"y ortogra-
z: ó, u, rz, Ż, h, ficzne
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
14
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografia i interpunkcja
Pisanie ch wymiennymi " stosuje regu"y " stosuje regu"y
i niewymiennymi w typowych w wyrazach
 pisownia wyrazów wyrazach z trudnoĘciami
z: ´, Ä…, en, em, ortograficznymi
on, om " wykazuje si´
 pisownia -ji, -i, -ii czujnoĘcią orto-
na koł
cu wyrazu graficznÄ…
 pisownia party- " stawia przeci- " poprawnie
ku"y  nie nek przed nie- uŻywa róŻnych
z roŻnymi którymi spój- znaków inter-
cz´Ä˜ciami mowy nikami; uÅ»ywa punkcyjnych
 stosowanie wiel- myĘlnika
kich liter przy zapisie
 stosowanie zna- dialogu
ków interpunk-
cyjnych
" wdraŻanie " pisze czytelnie; " pisze starannie,
do dba"oĘci o este- zachowuje od- wyodr´bniajÄ…c
tyk´ pisma i odpo- leg"oĘci graficznie
wiedniÄ… kompo- mi´dzy wyra- waÅ»niejsze infor-
zycj´ graficznÄ… zami; zacho- macje, stosuje
tekstu wuje margine- akapity
sy
Korzystanie " podstawowe " wymienia kilka " dokonuje proste- Poj´cia nadawcy
z róŻnych ęród"a informacji ęróde" infor- go podzia"u ęró- i odbiorcy, sposo-
ęróde" macji de" informacji by rozpoznawania
informacji " korzystanie " korzysta ze " pos"uguje si´ intencji wypowie-
ze s"owników s"ownika orto- s"ownikiem fra- dzi (pytam, odpo-
graficznego, zeologicznym wiadam, infor-
wyrazów blis- i s"ownikiem muj´, prosz´).
koznacznych j´zyka polskiego
" wyszukiwanie infor- " wie, jakie in- " korzysta
macji w encyklope- formacje za- z odpowiedniej
diach wierajÄ… ency- encyklopedii
klopedie
" selekcjonowanie in- " wyszukuje naj- " porzÄ…dkuje in-
formacji waŻniejsze in- formacje od naj-
formacje waŻniejszych
do najmniej
waŻnych
" sprawdzanie infor- " porównuje in- " porównuje infor-
macji formacje macje z róŻnych
z dwóch ęró- ęróde"
de"
" media jako " odróŻnia infor- " rozumie niektóre
Ä™ród"o informacji macj´ od re- mechanizmy re-
klamy klamy
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
15
Rozumienie " rozumienie poj´ç " rozumie po- " pos"uguje si´ po- Poj´cia: fikcja lite-
poj´ç zwiÄ…zanych ze znane poj´cia znanymi poj´cia- racka, Ęwiat przed-
sztukÄ…, radiem, te- zwiÄ…zane ze mi zwiÄ…zanymi stawiony, nadaw-
lewizjÄ… i pos"ugiwa- sztukÄ…, radiem ze sztukÄ…, ra- ca, odbiorca,
nie si´ nimi i telewizjÄ… diem i telewizjÄ… podmiot mówiÄ…cy,
" rozumienie termi- " rozumie zna- " pos"uguje si´ po- narracja, prze-
nów: podmiot li- czenie pozna- znanymi termi- noĘnia, rytm.
ryczny, narrator, nych termi- nami Terminy: bohater,
rym, rytm, epitet, nów wątek, akcja, au-
porównanie, prze- tor, narrator, epi-
noĘnia, uosobienie, tet, porównanie,
oÅ»ywienie, wyraz wyraz dÄ™wi´ko-
dÄ™wi´konaĘladow- naĘladowczy, rym,
czy, zwrotka, re- zwrotka, refren,
fren, opowiadanie, baĘł
, opowiada-
baĘł
, legenda, bo- nie, powieĘç, pro-
hater, akcja, Ęwiat za, poezja.
przedstawiony Terminy zwiÄ…zane
i pos"ugiwanie si´ z przekazami iko-
nimi nicznymi, radiem,
telewizjÄ…, filmem,
teatrem, prasÄ….
Kszta"cenie j´zykowe
Fonetyka " g"oska a litera " rozróŻnia " porządkuje wyra- Rodzaje g"osek.
g"oski i litery zy wed"ug alfa-
" zna kolejnoĘç betu, uwzgl´d-
liter w alfabe- niajÄ…c kolejne
cie litery
" porzÄ…dkuje
wyrazy wed"ug
alfabetu
" rodzaje g"osek " rozróŻnia sa- " rozróŻnia g"oski:
mog"oski dÄ™wi´czne
i spó"g"oski i bezdÄ™wi´czne,
" zna podzia" twarde i mi´k-
g"osek na: kie, ustne i no-
dÄ™wi´czne sowe
i bezdÄ™wi´cz-
ne, twarde
i mi´kkie, ust-
ne i nosowe
" dzielenie wyrazu na " poprawnie " poprawnie prze-
sylaby dzieli wyrazy nosi cz´Ä˜ç wyra-
na sylaby zu do nast´pnej
linii
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
16
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie j´zykowe
Akcentowa- " akcent wyrazowy " poprawnie ak- " rozpoznaje Akcent wyrazowy,
nie centuje wyra- sylab´ akcento- intonacja.
zy rodzime wanÄ… w wyrazie
rodzimym
" intonacja zdaniowa " wie, Å»e intona- " wypowiada si´
cja zdaniowa z odpowiedniÄ…
informuje intonacjÄ…
o intencji wy-
powiedzi (py-
tanie, stwier-
dzenie, rozkaz)
Fleksja " czasownik " rozpoznaje Odmienne i nie-
czasownik odmienne cz´Ä˜ci
wĘród innych mowy oraz pod-
wyrazów stawowe kate-
" odróŻnia " potrafi utworzyç gorie fleksyjne.
osobowe osobowÄ… form´
i nieosobowe czasownika
formy i bezokolicznik
czasownika
(bezokolicznik)
" rozpoznaje " poprawnie
formy czasu, stosuje w"aĘciwe
osoby, liczby formy
i rodzaju czasownika
w zdaniu
" zna zasady " zapisuje popra-
pisowni wnie partyku"´
partyku"y  nie  nie z czaso-
z czasownika- wnikami
mi
" rzeczownik " rozpoznaje
rzeczownik
w wypowie-
dzeniu
" odmienia " tworzy okreĘloną
rzeczownik form´ rzeczow-
przez przypad- nika
ki i liczby;
nazywa rodzaj
gramatyczny
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
17
" przymiotnik " rozpoznaje
przymiotnik
w tekĘcie
" odmienia " tworzy okreĘloną
przymiotnik form´
przez przymiotnika
przypadki,
liczby, rodzaje
" przys"ówek " rozpoznaje " okreĘla
przys"ówek czasownik
w wypowie- odpowiednim
dzeniu przys"ówkiem
" przyimek " rozpoznaje " rozumie funkcj´
przyimki przyimka
w tekĘcie w tekĘcie
" spójnik " rozpoznaje " rozumie funkcj´
spójniki spójnika
w tekĘcie w zdaniu
" poprawnie " poprawnie
stosuje stosuje zasady
spójniki interpunkcji
w wypowie- przed spójnikami
dzeniach
Sk"adnia " wypowiedzenie, " odróŻnia " przekszta"ca Wypowiedzenia
zdanie, zdanie od równowaŻnik oznajmujące,
równowaŻnik zdania równowaŻnika zdania w zdanie pytające
zdania i odwrotnie bez i rozkazujÄ…ce,
" wie, zmiany treĘci w tym zdania
Że orzeczenie wypowiedzenia i równowaŻniki
jest " rozumie funkcj´ zdaÅ‚
.
najwaŻniejszą osobowej formy
cz´Ä˜ciÄ… zdania czasownika
w zdaniu
" rodzaje zdał
" stosuje " dostosowuje
ze wzgl´du na cel odpowiedni intonacj´ do
wypowiedzi: rodzaj zdania rodzaju zdania
oznajmujÄ…ce, ze wzgl´du " swobodnie
pytajÄ…ce, na cel przekszta"ca
rozkazujÄ…ce, wypowiedzi zdania,
wykrzyknikowe " odczytuje zmieniajÄ…c
intencj´ intencj´
nadawcy wypowiedzi
na podstawie
rodzaju zdania
" rodzaje zdał
" rozróŻnia " przekszta"ca
ze wzgl´du zdania: proste zdania proste
na budow´: i rozwini´te, na rozwini´te
pojedyncze proste pojedyncze i pojedyncze
i rozwini´te, z"oÅ»one i z"oÅ»one na z"oÅ»one,
rozwijajÄ…c
przekazywane
informacje
" zdania " w wypowie-
pojedyncze dziach pos"uguje
"Ä…czy w zdania si´ zdaniami
z"oŻone z"oŻonymi
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
18
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie j´zykowe
Sk"adnia " podmiot " wyjaĘnia " nazywa cz´Ä˜ci
i orzeczenie jako poj´cia: mowy pe"niÄ…ce
g"ówne cz´Ä˜ci podmiot, funkcj´
zdania orzeczenie podmiotu
i orzeczenia
Związki wyrazów
" zwiÄ…zki sk"adniowe " dostrzega " pos"uguje si´
w zdaniu,
zwiÄ…zek poj´ciem
w tym rola
mi´dzy zwiÄ…zek g"ówny
podmiotu
podmiotem
i orzeczenia.
a orzeczeniem
ZwiÄ…zki znacze-
" rozróŻnia " stosuje
niowe mi´dzy
wyraz poprawne formy
wyrazami.
okreĘlany okreĘleł

i okreĘlający do wyrazów
okreĘlanych
" przyporzÄ…d- " graficznie
kowuje wyrazy przedstawia
do grupy grup´ podmiotu
podmiotu i grup´
i grupy orzeczenia
orzeczenia
LEKTURY W KLASIE IV
" C. Collodi, Pinokio
" R. Kipling, Ksi´ga dÅ»ungli
" C. S. Lewis, OpowieĘci z Narnii, cz. I: Lew, Czarownica i stara szafa
" A. Szklarski, Tomek w krainie kangurów
" ks. J. Twardowski, Zeszyt w kratk´
" baĘnie polskie i innych narodów (wybór)
" legendy polskie (wybór)
" opowiadania związane z doĘwiadczeniami ucznia (o tematyce przygodowej
i fantastycznej)
" utwory biograficzne
" poezja dzieci´ca autorstwa: W. Broniewskiego, W. Chotomskiej, K. I. Ga"czyÅ‚
skiego,
St. Grochowiaka, Cz. Janczarskiego, A. Kamieł
skiej, L. J. Kerna, T. Kubiaka,
J. Kulmowej, J. Papuził
skiej, J. Ratajczaka, A. S"onimskiego, E. Szelburg-Zarembi-
ny, D. Wawi"ow
" wiersze naleŻące do klasyki polskiej: M. Konopnickiej, A. Mickiewicza,
J. S"owackiego
" polski hymn
" teksty popularnonaukowe i uŻytkowe
" teksty kultury regionalnej
" wybrane artyku"y z czasopism m"odzieŻowych
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
19
" inne teksty kultury: komiks, film, widowisko teatralne, s"uchowisko radiowe, utwo-
ry poezji Ępiewanej, wystawa malarska, wystawa muzealna, foldery, przewodniki
" pozycje zaproponowane przez uczniów
Klasa V
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografia i interpunkcja
Mówienie " doskonali " doskonali Poj´cia nadawcy
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci i odbiorcy, sposo-
nabyte nabyte by rozpoznawania
w klasie IV w klasie IV intencji wypowie-
" komunikowanie si´ " rozpoznaje " wypowiada si´ ze dzi (pytam, odpo-
w róŻnych intencje ĘwiadomoĘcią wiadam, infor-
sytuacjach nadawcy intencji muj´, prosz´).
w sytuacjach w sytuacjach Wypowiedzenia
znanych nowych oznajmujÄ…ce, py-
i typowych i nietypowych tajÄ…ce
" formu"owanie " formu"uje " relacjonuje i rozkazujÄ…ce,
uporzÄ…dkowanej wypowiedÄ™ przebieg w tym zdania
wypowiedzi zawierającą zdarzeł
i równowaŻniki
wielozdaniowej wst´p, zdaÅ‚
.
rozwini´cie
i zakoł
czenie
" wzbogacanie " wprowadza do " wprowadza do W"aĘciwoĘci opo-
wypowiedzi zdał
okreĘle- wypowiedzi wiadania, opisu,
o okreĘlenia nia w celu elementy opisu dialogu oraz pro-
i elementy opisu wzbogacenia stych form uŻyt-
wypowiedzi kowych.
" charakteryzowanie " przedstawia " argumentuje
postaci literackiej i ocenia cechy Terminy zwiÄ…zane
bohatera i zachowania z przekazami iko-
literackiego bohatera nicznymi, radiem,
" dyskusja " formu"uje " prowadzi telewizjÄ…, filmem,
w"asnÄ… opini´, dyskusj´ na teatrem, prasÄ….
argumentuje, dany temat
zach´ca RóŻnice mi´dzy
" ocenianie " wypowiada " ocenia program j´zykiem potocz-
programów swoje zdanie lub przedsta- nym a j´zykiem li-
telewizyjnych, na temat wienie, argumen- teratury oraz
radiowych, programu tujÄ…c swojÄ… j´zykiem regionu.
przedstawieł
lub przedsta- ocen´
teatralnych wienia Akcent wyrazowy,
" pos"ugiwanie si´ " rozumie " trafnie uÅ»ywa intonacja.
przys"owiami znaczenie przys"ów
i związkami popularnych i związków
frazeologicznymi przys"ów frazeologicznych
i związków w róŻnych
frazeologicz- sytuacjach
nych
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
20
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografia i interpunkcja
Mówienie " recytowanie wierszy " dba o przeka- " Ęwiadomie
i fragmentów prozy zanie nastroju stosuje zasady
recytowanego recytacji
utworu
" wp"yw komuniko- " kulturalnie, " rozumie
wania si´ na relacje z dba"oĘciÄ… znaczenie
mi´dzyludzkie o poprawnoĘç kulturalnego
j´zykowÄ… odnoszenia si´
komunikuje do rozmówcy
si´ z otocze-
niem
S"uchanie " doskonali " doskonali Poj´cia nadawcy
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci i odbiorcy,
nabyte nabyte w klasie sposoby
w klasie IV IV rozpoznawania
" rola nadawcy " wybiera " ocenia intencji
i odbiorcy najbardziej komunikatyw- wypowiedzi
wypowiedzi przekonujÄ…cÄ… noĘç wypowiedzi (pytam,
wypowiedÄ™ odpowiadam,
" okreĘlanie celu " okreĘla cel informuj´,
wypowiedzi wypowiedzi prosz´).
" ocenianie " ocenia czyjąĘ " ocenia dobór
wypowiedzi wypowiedę Ęrodków
j´zykowych
zastosowanych
w wypowiedzi;
dostrzega b"´dy
w swoich
i cudzych
wypowiedziach
" rozumienie " rozumie " z uwagą Ęledzi W"aĘciwoĘci
d"uÅ»szych tematyk´ wypowiedÄ™ opowiadania,
wypowiedzi wypowiedzi opisu, dialogu
" rozróŻnianie form " odróŻnia " wskazuje oraz prostych
wypowiedzi (opis, sprawozdanie elementy form uŻytkowych.
opowiadanie, od streszcze- sprawozdania
sprawozdanie, nia i streszczenia
streszczenie) w wypowiedzi
" programy radiowe " wymienia " okreĘla cechy
i telewizyjne niektóre niektórych
rodzaje programów
programów radiowych
radiowych i telewizyjnych
i telewizyjnych
" subiektywizm " rozpoznaje " okreĘla, czy
i obiektywizm wypowiedzi wypowiedÄ™ by"a
wypowiedzi obiektywne subiektywna czy
obiektywna
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
21
Czytanie " doskonali " doskonali
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci
nabyte nabyte
w klasie IV w klasie IV
" czytanie róŻnych " czyta ze " okreĘla rodzaj Akcent wyrazowy,
tekstów zrozumieniem tekstu, biorąc intonacja.
teksty literac- pod uwag´ jego
kie, publicysty- tematyk´ i j´zyk
czne, popular-
no-naukowe
" rozróŻnianie róŻnych " wyszukuje " okreĘla funkcje Poj´cia nadawcy
form wypowiedzi w utworze róŻnych form i odbiorcy,
w tekĘcie fragmenty wypowiedzi sposoby
opisu, w tekĘcie rozpoznawania
sprawozdania, intencji
charaktery- wypowiedzi
styki (np. pytam,
" opracowywanie " wyszukuje " formu"uje odpowiadam,
tekstu informacje pytania do informuj´,
w celu przeczytanego prosz´).
udzielenia tekstu
odpowiedzi na Poj´cia: fikcja
postawione literacka, Ęwiat
pytania przedstawiony,
" rola bohaterów " wskazuje " dostrzega wp"yw nadawca, odbior-
w utworze bohaterów bohaterów ca, podmiot
pierwszo- na rozwój akcji mówiący, narra-
i drugoplano- cja, przenoĘnia,
wych rytm.
" budowa utworów " wskazuje " dostrzega
prozatorskich zdarzenia przyczynowo-
tworzÄ…ce -skutkowÄ… Terminy: bohater,
akcj´ utworu struktur´ utworu wÄ…tek, akcja,
" charakterystyczne " omawia " rozpoznaje cechy autor, narrator,
cechy poezji budow´ utworu epitet,
wiersza; poetyckiego porównanie,
rozpoznaje (budowa, pod- wyraz dÄ™wi´ko-
Ęrodki miot liryczny, naĘladowczy,
poetyckie Ęrodki poetyckie) rym, zwrotka,
refren, baĘł
,
" cechy opowiadania " rozpoznaje " wymienia cechy opowiadanie,
opowiadanie opowiadania powieĘç, proza,
na podstawie jako utworu poezja.
znajomoĘci epickiego
jego cech
" rodzaje powieĘci " rozpoznaje " wymienia
cechy po- niektóre cechy
wieĘci, odróŻ- powieĘci
nia powieĘç przygodowej,
przygodowÄ… obyczajowej,
od fantastycz- historycznej,
nej fantastycznej
" rozpoznaje mit " wymienia cechy
" cechy mitu jako opowieĘç odróŻniajÄ…ce mit
o wierzeniach od innych
staroŻytnych gatunków
Greków
i Rzymian
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
22
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografia i interpunkcja
Czytanie " opowieĘç biblijna " odróŻnia " rozumie
opowieĘç znaczenie
biblijną od związków
mitu frazeologicznych
nawiÄ…zujÄ…cych
do opowieĘci
biblijnych
" róŻnice mi´dzy bajkÄ… " odróŻnia bajk´ " okreĘla cechy
a baĘnią od baĘni bajki
" róŻnice mi´dzy " odróŻnia j´zyk " dostrzega
j´zykiem literackim, literacki od charakterystycz-
potocznym potocznego ne cechy j´zyka RóŻnice mi´dzy
i gwarowym i gwarowego potocznego j´zykiem
i gwarowego potocznym
" odbiór obrazu " odróŻnia " wymienia a j´zykiem
portret czo"owych literatury oraz
od pejzaÅ»u przedstawicieli j´zykiem regionu.
i martwej malarstwa
natury polskiego i ich
niektóre dzie"a
" sztuka filmowa " podaje tytu"y " dostrzega Terminy zwiÄ…zane
filmów róŻnice mi´dzy z przekazami
i programów utworem ikonicznymi,
adresowanych literackim a jego radiem, telewizjÄ…,
do dzieci adaptacjÄ… filmem, teatrem,
i m"odzieŻy filmową prasą.
" ocena wartoĘci " dostrzega " rozumie
tekstów literackich uniwersalne znaczenie
i innych dzie" wartoĘci prze- dorobku
kultury kazane w tek- kulturalnego
stach literackich narodu
Pisanie " doskonali " doskonali Wypowiedzenia
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci oznajmujÄ…ce,
nabyte nabyte pytajÄ…ce
w klasie IV w klasie IV i rozkazujÄ…ce,
" notatka " samodzielnie " sporzÄ…dza no- w tym zdania
sporzÄ…dza no- tatk´ w formie i równowaÅ»niki
tatk´ tabeli, schematu zdaÅ‚
.
" opowiadanie " tworzy opo- " Ęwiadomie sto- W"aĘciwoĘci
wiadanie, suje okreĘlony opowiadania,
uwzgl´dniajÄ…c rodzaj narracji opisu, dialogu
chronologi´ w opowiadaniu oraz prostych
wydarzeł
i dialogi form uŻytkowych.
" plan ramowy " uk"ada plan ra- " sporzÄ…dza plan
i szczegó"owy mowy szczegó"owy
" opis sytuacji " opisuje sytu- " opisuje wy-
i przeÅ»yç acj´ na pod- obraÅ»onÄ… sytu-
wewn´trznych stawie acj´; stosuje od-
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
23
w"asnych powiednie Ęrodki
doĘwiadczeł
opisujÄ…ce
i obserwacji, przeŻycia
okreĘla rodzaj
przeÅ»yç
" charakterystyka " charakteryzuje " argumentuje ce- RóŻnice mi´dzy
postaci postaç lite- chy bohatera j´zykiem
rackÄ… na pod- przyk"adami jego potocznym
stawie planu, zachował
a j´zykiem
wykorzystujÄ…c literatury oraz
zebrane j´zykiem regionu.
s"ownictwo
" list " redaguje list, " Ęwiadomie sto-
dbajÄ…c suje Ęrodki j´zy-
o form´ kowe i zabiegi
i estetyk´ stylistyczne
w liĘcie
" przepis i instrukcja " sporzÄ…dza " sporzÄ…dza in-
przepis strukcj´ obs"ugi
na proste da- urządzenia, któ-
nie rym si´ pos"uguje
" teksty reklamowe " tworzy has"a " stosuje w tekĘcie
reklamowe reklamowym
zach´t´, porów-
nanie, parafraz´
" stosuje w wypo-
wiedziach pi-
semnych zwiÄ…zki
frazeologiczne
i przys"owia
" uŻywanie związków " wyjaĘnia zna- " przekszta"ca dia-
frazeologicznych czenie zna- log na wypo-
i przys"ów nych wiedę ciąg"ą;
związków fra- na podstawie
zeologicznych komiksu tworzy
i przys"ów opowiadanie
z dialogiem
" przekszta"canie tek- " skraca i rozwija
stów wypowiedę pi-
semnÄ…
" ortografia " stosuje " uzasadnia pisow-
i interpunkcja w praktyce za- ni´ wyrazów
 pisownia wyrazów sady ortogra- z trudnoĘciami
z: ó, u, rz, Ż, h, ch ficzne odpowiednią za-
wymiennymi " poprawnie za- sadÄ… ortogra-
i niewymiennymi pisuje cz´sto ficznÄ…
 pisownia wyrazów stosowane " zapami´tuje pi-
z: ´, Ä…, en, em, wyrazy z trud- sowni´ nowych
on, om noĘciami orto- wyrazów
 pisownia -ji, -i, -ii graficznymi z trudnoĘciami
na koł
cu wyrazu " çwiczy pisow- ortograficznymi
 pisownia partyku"y ni´ wyrazów " wymienia spójni-
 nie z roŻnymi sprawiających ki, przed którymi
cz´Ä˜ciami mowy trudnoĘci stawia si´ przeci-
 stosowanie wiel- " stawia po- nek oraz te,
kich liter prawnie prze- przed którymi
 stosowanie zna- cinek si´ go nie stawia
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
24
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografia i interpunkcja
Pisanie ków interpunkcyj- w zdaniu " uŻywa wielokrop-
nych z"oŻonym ka, nawiasu
" uŻywa popraw-
nie myĘlni-
ka, cudzy-
s"owu, dwu-
kropka
" rozwijanie wyobraęni " stosuje bogate
literackiej s"ownictwo; " podejmuje próby
i odpowiedzialnoĘci planuje wypo- tworzenia teks-
za s"owo wiedę pi- tów poetyckich
semnÄ… i literackich
(wiersz, bajka,
baĘł
, mit, le-
genda) z dba"o-
ĘciÄ… o stron´
formalnÄ… i j´zy-
kowÄ…
Korzystanie " korzystanie ze " doskonali " doskonali Poj´cia nadawcy
z róŻnych s"owników umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na- i odbiorcy, sposo-
ęróde" in- nabyte w kla- byte w klasie IV by rozpoznawania
formacji sie IV intencji wypowie-
" wie, w jakiej sy- " pos"uguje si´ dzi (pytam, odpo-
tuacji skorzy- s"ownikiem wy- wiadam, infor-
staç ze s"owni- razów obcych, muj´, prosz´).
ka j´zyka s"ownikiem po-
polskiego prawnej pol-
i s"ownika fra- szczyzny
zeologicznego
" korzystanie z ency- " wybiera odpo- " zna zasady bu-
klopedii wiedniÄ… ency- dowy hase" en-
klopedi´ w ce- cyklopedycznych
lu znalezienia
informacji
" korzystanie z katalo- " wie, w jakiej sy- " sprawnie
gów tuacji skorzy- pos"uguje si´ ka-
staç z katalogu talogiem rzeczo-
alfabetyczne- wym i alfabe-
go, a w jakiej tycznym
z rzeczowego
" reklama " dostrzega cha- " dokonuje analizy
rakterystyczne mechanizmów
cechy reklamy zastosowanych
w reklamie
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
25
" wyszukiwanie infor- " wyszukuje in- " sprawdza infor-
macji w Internecie formacje w In- macje odszuka-
ternecie ne w Internecie
w innych ęród"ach
" symbole jako " odczytuje zna- " podaje przyk"ady
ęród"o informacji czenie symboli wykorzystania
symboli jako
ęród"a informacji
" Ęrodki masowego " podaje przyk"a- " korzysta z wybra-
przekazu dy programów nego programu
informacyj- informacyjnego;
nych i oferty analizuje ofert´
adresowanej mediów
do dzieci
Rozumienie " doskonali " doskonali Poj´cia: fikcja lite-
poj´ç umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na- racka, Ęwiat
nabyte w kla- byte w klasie IV przedstawiony,
sie IV nadawca, odbior-
" klasyfikowanie poj´ç " klasyfikuje od- " rozpoznaje i de- ca, podmiot mó-
zwiÄ…zanych ze powiednio finiuje poj´cia wiÄ…cy, narracja,
sztuką, radiem, tele- podstawowe związane ze przenoĘnia, rytm.
wizjÄ… poj´cia zwiÄ…za- sztukÄ…, radiem
ne ze sztukÄ…, i telewizjÄ… Terminy: bohater,
radiem, tele- wÄ…tek, akcja, au-
wizjÄ… tor, narrator, epi-
" rozumienie termi- " rozumie zna- " pos"uguje si´ po- tet, porównanie,
nów: autor, pisarz, czenie pozna- prawnie pozna- wyraz dÄ™wi´ko-
poeta, narrator, fik- nych terminów nymi terminami naĘladowczy,
cja literacka, po- rym, zwrotka, re-
wieĘç, proza, poezja, fren, baĘł
, opo-
mit, bajka, mora", wiadanie, po-
alegoria, malarstwo, wieĘç, proza,
rzeęba, architektura, poezja.
muzyka, obraz po-
etycki, wÄ…tek, akcja, Terminy zwiÄ…zane
sztuka, reŻyser, ak- z przekazami iko-
tor, wystawa, audy- nicznymi, radiem,
cja, artyku" i czynne telewizjÄ…, filmem,
pos"ugiwanie si´ ni- teatrem, prasÄ….
mi
Kszta"cenie j´zykowe
Fonetyka " doskonali " doskonali Rodzaje g"osek.
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na-
nabyte w kla- byte w klasie IV
sie IV
" budowa narzÄ…dów " wymienia " omawia rol´
mowy i powstawa- narządy mowy narządów mowy
nie g"osek w powstawaniu
g"osek
" g"oska a litera " doskonali " doskonali
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na-
nabyte w kla- byte w klasie IV
sie IV
" rodzaje g"osek " rozróŻnia spó- " okreĘla cechy
"g"oski dÄ™wi´- g"oski; wskazuje
czne w wyrazie
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
26
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie j´zykowe
Fonetyka i bezdÄ™wi´- spó"g"oski dÄ™wi´-
czne, twarde czne, bezdÄ™wi´-
i mi´kkie, czne, twarde
g"oski ustne i mi´kkie oraz g"o-
i nosowe ski ustne i nosowe
" dzielenie wyrazu " doskonali " doskonali
na sylaby umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na-
nabyte w kla- byte w klasie IV
sie IV
"  i jako samog"oska " wymienia " rozumie i w"aĘci-
i znak zmi´kczenia funkcje g"oski wie okreĘla funk-
 i cje g"oski  i
" pisownia i wymowa " dostrzega " stosuje popraw-
g"osek dÄ™wi´cznych róŻnice ny zapis
mi´dzy pisow- spó"g"osek
niÄ… a wymowÄ… dÄ™wi´cznych
spó"g"osek i bezdÄ™wi´cz-
dÄ™wi´cznych nych
i bezdÄ™wi´cz-
nych
" pisownia i wymowa " dostrzega " poprawnie zapi-
g"osek nosowych róŻnice mi´- suje g"oski noso-
dzy wymowÄ… we
a zapisem sa-
mog"osek no-
sowych
Akcentowa- " akcent wyrazowy " doskonali " poprawnie ak- Akcent wyrazowy,
nie umiej´tnoĘci centuje wyrazy intonacja.
nabyte w kla- zapoŻyczone
sie IV
" intonacja zdaniowa " na podstawie " wypowiada si´
intonacji po- i czyta teksty
prawnie od- z odpowiedniÄ…
czytuje inten- intonacjÄ…
cje nadawcy
Fleksja " czasownik " doskonali " doskonali Odmienne i nie-
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na- odmienne cz´Ä˜ci
nabyte w kla- byte w klasie IV mowy oraz pod-
sie IV stawowe katego-
" odróŻnia form´ " tworzy poprawne rie fleksyjne.
dokonanÄ… formy dokonane
od niedokona- i niedokonane
nej " tworzy i popraw-
" rozróŻnia for- nie stosuje w wy-
my trybu cza- powiedzi formy
sowników trybów
" zna zasady pi- " poprawnie zapi-
sowni czÄ…stek suje czasowniki
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
27
bym, -byĘ, z cząstkami
-by z czasow- -bym, -byĘ, -by
nikami
" rozpoznaje sy- " poprawnie akcen-
lab´ akcento- tuje formy trybu
wanÄ… w for- przypuszczajÄ…ce-
mach trybu go
przypusz-
czajÄ…cego
" tworzy po- " poprawnie zapi-
prawne formy suje formy czasu
czasu prze- przesz"ego cza-
sz"ego czasow- sowników za-
ników za- koł
czonych
koł
czonych w bezokoliczniku
w bezokoliczni- na -Ä…ç
ku na -Ä…ç
" rzeczownik " zna rodzaje " odróŻnia rze-
rzeczownika: czownik Żywotny
Żywotne od nieŻywotne-
i nieŻywotne, go, osobowy
osobowe i nie- od nieosobowe-
osobowe, po- go, pospolity
spolite i w"asne od w"asnego
" rozpoznaje rze-
czowniki
b´dÄ…ce nazwa-
mi cech i czyn-
noĘci
" rozróŻnia te- " tworzy rzeczow-
mat i koł
ców- niki b´dÄ…ce na-
k´ w odmie- zwami cech
nianym i czynnoĘci
rzeczowniku
" poprawnie za-
pisuje rze- " pos"uguje si´
czowniki, poj´ciami: temat,
w których koł
cówka
wyst´pujÄ…
obocznoĘci te-
matyczne
" rozpoznaje rze-
czownik " wskazuje obocz-
w funkcji pod- noĘci w temacie
miotu
i okreĘlenia
" rozpoznaje wy- " stosuje rzeczow-
raŻenie przy- niki we w"aĘciwej
imkowe formie gramaty-
cznej w zaleŻno-
Ęci od ich funkcji
sk"adniowej
" rozumie za-
leÅ»noĘç mi´dzy
zaimkiem a rze-
czownikiem
w wyraŻeniu
przyimkowym
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
28
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie j´zykowe
" przymiotnik " dostosowuje " tworzy i stosuje
form´ przy- odpowiedni sto-
Fleksja miotnika do pieł
przymiotni-
okreĘlonego ka, pos"ugujÄ…c si´
rzeczownika stopniowaniem
" tworzy formy prostym lub opi-
stopnia równe- sowym
go, wyŻszego
i najwyŻszego
przymiotnika
" liczebnik " rozpoznaje " tworzy róŻne ro-
liczebnik dzaje liczebni-
w tekĘcie ków, w"aĘciwie
" rozróŻnia li- stosuje je w wy-
czebniki: g"ów- powiedzi
ne, porzÄ…dko-
we, zbiorowe
i u"amkowe
" poprawnie za- " poprawnie zapi-
pisuje liczebni- suje wszystkie li-
ki g"ówne czebniki
i porzÄ…dkowe
" stosuje liczeb- " okreĘla formy
niki we w"aĘci- gramatyczne li-
wej formie czebnika
gramatycznej
" przys"ówek " doskonali " poprawnie stosu-
umiej´tnoĘci je przys"ówki
nabyte w kla- w wypowiedziach
sie IV
" przyimek " tworzy przyimki " sprawnie pos"u-
z"oÅ»one guje si´ przyim-
kami prostymi
i z"oŻonymi
w wypowiedziach
ustnych i pisem-
nych
" poprawnie za- " poprawnie zapi-
pisuje przyimki suje wszystkie ro-
z"oŻone dzaje przyimków
" spójnik " doskonali umie- " doskonali umiej´t-
j´tnoĘci nabyte noĘci nabyte
w klasie IV w klasie IV
Sk"adnia " wypowiedzenie, zda- " wyszukuje " Ęwiadomie Wypowiedzenia
nie, równowaÅ»nik zdanie i rów- pos"uguje si´ oznajmujÄ…ce, py-
zdania nowaŻnik zda- równowaŻnikami tające i rozka-
nia w tekĘcie zdał
i zdaniami zujÄ…ce, w tym
w wypowiedzi zdania i równo-
waŻniki zdał
.
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
29
" rodzaje zdał
ze " doskonali " doskonali
wzgl´du na cel wy- umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na-
powiedzi: oznaj- nabyte w kla- byte w klasie IV
mujÄ…ce, pytajÄ…ce, sie IV
rozkazujÄ…ce, wy-
krzyknikowe
" rodzaje zdał
ze " nazywa rodzaj " poprawnie sta-
wzgl´du na bu- zdania wia przecinek
dow´: pojedyncze " stosuje w"aĘci- w zdaniu poje-
proste i rozwini´te, wy rodzaj zda- dynczym
z"oŻone nia w zaleŻ- i z"oŻonym
noĘci
od sytuacji ko-
munikacyjnej
" szereg wyrazów " wskazuje sze- " buduje zdania, Związki wyrazów
regi wspó"- wykorzystując w zdaniu, w tym
rz´dnych so- szeregi wyrazów, rola podmiotu
bie wyrazów stosuje w"aĘciwą i orzeczenia.
interpunkcj´
" cz´Ä˜ci zdania: przy- " rozpoznaje " pos"uguje si´ ZwiÄ…zki
dawka, dope"nienie, przydawk´ ja- terminami: przy- znaczeniowe
okolicznik ko okreĘlenie dawka, dope"- mi´dzy wyrazami.
rzeczownika nienie, okolicznik
w zdaniu oraz
dope"nienie
i okolicznik ja-
ko okreĘlenia
czasownika
" nazywa cz´Ä˜ci " okreĘla formy
mowy pe"niÄ…ce gramatyczne
w zdaniu cz´Ä˜ci mowy
funkcj´ przy- pe"niÄ…cych
dawki, do- funkcj´ okreĘleÅ‚

pe"nienia, w zdaniu
okolicznika
" zdanie z"oŻone " rozpoznaje
wspó"rz´dnie zdania sk"ado-
we, okreĘla
wzajemnÄ… re-
lacj´ ich treĘci
" zdanie z"oŻone " rozróŻnia zda- " przedstawia gra-
podrz´dnie nie wspó"rz´- ficznie relacj´
dnie z"oÅ»one mi´dzy zdaniami
od podrz´dnie sk"adowymi
z"oŻonego
" interpunkcja w zda- " oddziela prze- " poprawnie sta-
niu z"oŻonym cinkiem zda- wia przecinek
nie podrz´dne w zdaniu
od nadrz´d- z"oÅ»onym
nego; stawia
przecinek
przed w"aĘci-
wymi spójni-
kami w zdaniu
wspó"rz´dnym
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
30
LEKTURY W KLASIE V
" L. M. Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza
" M. Twain, Przygody Tomka Sawyera
" H. Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy
" E. Niziurski, Sposób na Alcybiadesa
" J. Verne, W 80 dni dooko"a Ęwiata
" baĘnie i legendy (wybór)
" wybrane mity i opowieĘci biblijne
" bajki I. Krasickiego, A. Mickiewicza, J. Brzechwy i inne
" opowiadania związane z doĘwiadczeniami ucznia (o tematyce przygodowej,
obyczajowej i fantastycznej)
" utwory biograficzne
" poezja polska autorstwa: J. Iwaszkiewicza, K. I. Ga"czył
skiego, Z. Herberta, J. Kofty,
T. Kubiaka, Cz. Mi"osza, K. Przerwy-Tetmajera, L. Staffa, W. Szymborskiej,
T. RóŻewicza,
" wiersze klasyki polskiej: A. Asnyka, M. Konopnickiej, J. Kochanowskiego,
I. Krasickiego, A. Mickiewicza
" dramaty (fragmenty) A. Fredry, J. S"owackiego
" teksty popularnonaukowe, publicystyczne i uŻytkowe
" teksty kultury regionalnej
" wybrane artyku"y z czasopism m"odzieŻowych
" inne teksty kultury: komiks, film, widowisko teatralne, s"uchowisko radiowe,
utwory poezji Ępiewanej, wystawa malarska, wystawa muzealna, foldery,
przewodniki, plakat, reklama, rzeęba, pomnik
" pozycje zaproponowane przez uczniów
Klasa VI
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania podstawy
Poziom Poziom
programowej
podstawowy ponadpodstawowy
Uczeł
:
Kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografia i interpunkcja
Mówienie " doskonali " doskonali Poj´cia nadawcy
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na- i odbiorcy, sposo-
nabyte w kla- byte w klasach by rozpoznawania
sach poprzed- poprzednich intencji wypowie-
nich dzi (pytam, odpo-
" komunikowanie si´ " formu"uje wy- " stosuje form´ wiadam, infor-
w róŻnych sytu- powiedÄ™ jed- wypowiedzi ade- muj´, prosz´).
acjach spo"ecznych: no- i wielo- kwatnÄ… do sytu- Wypowiedzenia
prywatnych i oficjal- zdaniowÄ… acji oznajmujÄ…ce, py-
nych tajÄ…ce i rozka-
" tworzenie uporzÄ…d- " wypowiada si´ " logicznie i spój- zujÄ…ce, w tym
kowanych wypowie- na dany temat nie wypowiada zdania i równo-
dzi wielozdaniowych si´ na dany te- waÅ»niki zdaÅ‚
.
zgodnych z tematem mat
" formu"owanie opinii " przedstawia " formu"uje spójną
na temat lektury, swoje zdanie wypowiedę, W"aĘciwoĘci opo-
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
31
filmu, programu te- na temat fil- w której przed- wiadania, opisu,
lewizyjnego mu, ksiąŻki stawia i uzasad- dialogu oraz pro-
nia swoje zdanie stych form uŻyt-
na temat lektu- kowych.
ry, filmu, pro-
gramu telewizyj- Terminy zwiÄ…zane
nego z przekazami iko-
" dobieranie s"ownic- " stosuje w wy- " pos"uguje si´ nicznymi, radiem,
twa adekwatnego powiedzi w wypowie- telewizjÄ…, filmem,
do sytuacji komuni- s"ownictwo dziach s"ownic- teatrem, prasÄ….
kacyjnej (w tym wartoĘciujące twem wartoĘciu-
związków frazeolo- jącym,
gicznych) frazeologizma-
mi, dba o kul-
" okreĘlanie tematyki, " odróŻnia te- tur´ j´zyka
idei, przes"ania matyk´ " dostrzega i traf-
utworu od przes"ania nie okreĘla te-
utworu matyk´
i przes"anie
" pozawerbalne Ęrodki " wykorzystuje utworu
komunikacji w wypowie- " Ęwiadomie wyko-
dziach gest, rzystuje poza-
intonacj´, mo- werbalne Ęrodki
dulacj´ g"osu komunikacji
w celu wzboga-
cenia swojej wy-
" formu"owanie in- " formu"uje in- powiedzi
strukcji, komunika- strukcj´, " dostosowuje sty-
tów (równieŻ pytał
, proĘb´, zadaje listyk´ swojej
poleceł
, próĘb) pytanie, wy- wypowiedzi
daje polecenie do odbiorcy i sy-
tuacji komunika-
" nazywanie uczuç, " pos"uguje si´ cyjnej Akcent wyrazowy,
wyraÅ»anie intencji s"ownictwem " pos"uguje si´ bo- intonacja.
s"uŻącym wy- gatym s"ownic-
raÅ»aniu uczuç, twem; precyzyj-
intencji nie okreĘla stany
uczuciowe; kul-
turalnie wy- RóŻnice mi´dzy
raÅ»a swoje in- j´zykiem potocz-
" pos"ugiwanie si´ ta- " pos"uguje si´ tencje nym a j´zykiem li-
kimi formami wypo- w wypowie- " pos"uguje si´ teratury oraz
wiedzi jak: dziach opi- w wypowie- j´zykiem regionu.
 opis (w tym miej- sem, opowia- dziach opisem,
sca, osoby) daniem, opowiadaniem,
 opowiadanie charaktery- charakterystykÄ…,
 charakterystyka stykÄ…, zacho- zachowujÄ…c za-
wujÄ…c zasady sady kompozycji,
kompozycji umiej´tnie sto-
" zabieranie g"osu " zabiera g"os suje stylizacj´
w dyskusji w dyskusji, " zabiera g"os
wypowiada si´ w dyskusji, uza-
na temat sadnia swoje
zdanie w sposób
kulturalny, do-
biera w"aĘciwe
" przygotowanie " formu"uje py- argumenty
do przeprowadzenia tania otwarte " formu"uje istot-
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
32
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografia i interpunkcja
Mówienie wywiadu, prowadze- dotyczące ne pytania do-
nia rozmowy okreĘlonej tyczące okreĘlo-
problematyki nej problematyki
" autoprezentacja " wypowiada si´
na temat swo- " swobodnie wy-
ich zaintereso- powiada si´ na
wał
, zwraca swój temat, cie-
uwag´ na swo- kawie mówi
je mocne stro- o swoich zainte-
ny resowaniach
" recytacja wybranych " recytuje zada-
utworów ne teksty " recytuje, dbając
o poprawnÄ… ar-
tykulacj´
i w"aĘciwą mo-
dulacj´ g"osu
S"uchanie " doskonali " doskonali Poj´cia nadawcy
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na- i odbiorcy, sposo-
nabyte w kla- byte w klasach by rozpoznawania
sach poprzed- poprzednich intencji wypowie-
nich dzi (pytam, odpo-
" odczytywanie inten- " rozpoznaje in- wiadam, infor-
cji nadawcy wypo- tencj´ nadaw- muj´, prosz´).
wiedzi cy
" odczytywanie komu- " w"aĘciwie od- " w"aĘciwie odczy- W"aĘciwoĘci opo-
nikatów niewyraŻo- czytuje into- tuje komunikaty wiadania, opisu,
nych wprost lub po- nacj´ w wypo- pozawerbalne, dialogu oraz pro-
zawerbalnych wiedzi rozumie ich stych form uŻyt-
nadawcy; zna funkcj´ w wypo- kowych.
znaczenie wiedzi
podstawo-
wych
związków fra-
" odniesienie si´ zeologicznych " w"aĘciwie reaguje
do wys"uchanej wy- " odnajduje si´ na komunikaty;
powiedzi w sytuacjach jest Ęwiadomy
komunikacyj- kontekstu sytua-
nych cyjnego
" krytyczne odniesie- " mÄ…drze korzysta
nie si´ do progra- " dokonuje z oferty progra-
mów telewizyjnych, w"aĘciwego mowej; korzysta
audycji radiowych, wyboru pro- z propozycji kul-
filmów, przedsta- gramów ra- turalnych i umie
wieł
teatralnych diowych i te- je w"aĘciwie oceniç
lewizyjnych " rozpoznaje cechy
" dostrzeganie róŻnic stylistyczne
stylistycznych " zauwaŻa w wypowie-
w s"uchanych wypo- róŻnorodnoĘç dziach; rozumie
wiedziach stylistycznÄ… przyczyny styli-
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
33
w wypowie- stycznej róŻno-
dziach (np. rodnoĘci
odróŻnia wy-
powiedzi po-
waŻne od Żar-
" rozróŻnianie form tobliwych) " podaje i roz-
wypowiedzi: opis, " rozróŻnia po- róŻnia charakte-
opowiadanie, spra- szczególne rystyczne cechy
wozdanie, stresz- formy wypo- poszczególnych
czenie, opinia, in- wiedzi form wypowie-
formacja, g"os dzi
w dyskusji, argu-
ment
" w"aĘciwe odczytywa- " dostrzega w wy-
nie tekstów impre- " dostrzega powiedzi per-
sywnych (reklama) w wypowiedzi swazj´, sugesti´,
perswazj´, su- krytycznie si´
gesti´ do nich odnosi
" rozumienie instrukcji " rozumie i wyko-
" rozumie prze- rzystuje w prak-
kazywane in- tyce przekazy-
strukcje wane instrukcje
Czytanie " doskonali " doskonali Akcent wyrazowy,
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na- intonacja.
nabyte w kla- byte w klasach
sach poprzed- poprzednich Poj´cia nadawcy
nich i odbiorcy, sposo-
" czytanie ze zrozu- " czyta ze zrozu- " czyta ze zrozu- by rozpoznawania
mieniem róŻnych mieniem tek- mieniem teksty intencji wypowie-
tekstów kultury sty literackie, popularnonau- dzi (np. pytam,
publicystyczne kowe odpowiadam, in-
(np. z prasy formuj´, prosz´).
m"odzieŻowej)
" wyszukiwanie infor- " odszukuje " odszukuje Poj´cia: fikcja lite-
macji w tekĘcie w tekĘcie kon- w tekĘcie infor- racka, Ęwiat
kretne infor- macje, przekaza- przedstawiony,
macje ne nie wprost nadawca, odbior-
" czytanie analityczne " okreĘla tema- " trafnie okreĘla ca, podmiot mó-
tyk´ i przes"a- tematyk´ wiÄ…cy, narracja,
nie tekstu, do- i przes"anie tek- przenoĘnia, rytm.
strzega istot- stu, dostrzega
ne treĘci, wy- istotne i dru- Terminy: bohater,
ciÄ…ga wnioski gorz´dne treĘci, wÄ…tek, akcja, au-
formu"uje logicz- tor, narrator, epi-
ne wnioski tet, porównanie,
" ocenianie wartoĘci " dostrzega uni- " rozumie znacze- wyraz dÄ™wi´ko-
tekstu literackiego, wersalne war- nie wartoĘci naĘladowczy,
dzie"a filmowego toĘci przeka- w Życiu kaŻdego rym, zwrotka, re-
i innych tekstów zywane cz"owieka fren, baĘł
,
kultury w tekstach opowiadanie, po-
(np. dobro, wieĘç, proza, po-
pi´kno, pa- ezja.
triotyzm)
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
34
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografia i interpunkcja
Czytanie " podstawowe gatunki " rozróŻnia rodzaje
i rodzaje literackie " wymienia ce- i gatunki literac-
chy podsta- kie RóŻnice mi´dzy
wowych ro- j´zykiem potocz-
dzajów nym a j´zykiem li-
i gatunków li- teratury oraz
" Ęrodki stylistyczne terackich " wyszukuje Ęrodki j´zykiem regionu.
w tekĘcie " rozpoznaje stylistyczne
w tekĘcie pod- w tekĘcie, rozu- Terminy związane
stawowe Ęrod- mie ich funkcje z przekazami iko-
ki stylistyczne nicznymi, radiem,
(np. epitet, telewizjÄ…, filmem,
porównanie, teatrem, prasą.
" dostrzeganie kon- przenoĘni´) " dostrzega podo-
tekstów czytanego " podaje tytu"y bieł
stwa i róŻni-
tekstu innych utwo- ce w sposobie
rów o podob- ukazania jakie-
nej problema- goĘ problemu
tyce w róŻnych utwo-
rach
" analiza porównaw- " porównuje teksty
cza czytanych tek- " dostrzega kultury: literac-
stów kultury róŻnice kie, plastyczne,
mi´dzy teksta- muzyczne, te-
mi kultury: li- atralne, zwra-
terackimi, pla- cajÄ…c uwag´
stycznymi, na tworzywo
muzycznymi, i Ęrodki ekspresji
" odczytywanie zna- teatralnymi " odczytuje zna-
czeł
przenoĘnych " odczytuje czenia symbo-
i symbolicznych prostÄ… symbo- liczne i prze-
lik´, rozumie noĘne w tekĘcie
przenoĘne literackim
znaczenia (np. i wmalarstwie
frazeologiz-
" odróŻnianie form mów) " okreĘla charakte-
wypowiedzi (opis, " rozpoznaje po- rystyczne cechy
opowiadanie, dia- szczególne i funkcje po-
log) i znajomoĘç ich formy wypo- szczególnych
funkcji wiedzi form wypowie-
dzi
Pisanie " doskonali " doskonali Wypowiedzenia
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na- oznajmujÄ…ce, py-
nabyte w kla- byte w klasach tajÄ…ce i rozka-
sach poprzed- poprzednich zujÄ…ce, w tym
nich zdania i równo-
waŻniki zdał
.
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
35
" redagowanie uÅ»yt- " pos"uguje si´ " logicznie i po-
kowych form wypo- uŻytkowymi prawnie styli-
wiedzi formami wy- stycznie redagu-
 list prywatny i ofi- powiedzi je uŻytkowe
cjalny formy wypowie-
 dedykacja dzi
 zaproszenie
 Życzenia
 og"oszenie
 przepis
 instrukcja, regula-
min, kodeks
 przekazy poczto-
we i bankowe
 kartka pocztowa
 przemówienie
" redagowanie takich " redaguje wy- W"aĘciwoĘci opo-
form wypowiedzi jak: powiedÄ™ " redaguje tekst wiadania, opisu,
 opowiadanie (z wy- zgodnÄ… z te- w wymaganej dialogu oraz pro-
korzystaniem dia- matem w wy- formie, popraw- stych form uŻyt-
logu, o tematyce maganej for- ny kompozycyj- kowych.
fantastycznej) mie; nie, stosuje po-
 opis (miejsca, oso- przestrzega prawnie zasady
by, zwierz´cia, zasad kompo- ortograficzne RóŻnice mi´dzy
przedmiotu, sytu- zycji, i interpunkcyjne; j´zykiem potocz-
acji dzie"a sztuki) a takÅ»e orto- dba o stylistyk´ nym a j´zykiem
 streszczenie grafii i inter- i bogactwo j´zy- literatury oraz
 plan wydarzeł
(od- punkcji ka j´zykiem regionu.
twórczy i chrono-
logiczny)
 charakterystyka
 notatka(w róŻnych
formach)
 kartka z pami´tnika
 kartka z dziennika
 artyku" do gazetki
szkolnej
" w"aĘciwy dobór
s"ownictwa (w tym " stosuje " stosuje bogate
frazeologizmów) s"ownictwo s"ownictwo ade-
adekwatne kwatne do for-
do formy wy- my wypowiedzi;
powiedzi sprawnie
pos"uguje si´
frazeologizmami
oraz zapoŻycze-
" pos"ugiwanie si´ niami
zdaniami z"oŻonymi " stosuje w pra- " poprawnie sto-
i wielokrotnie cach popraw- suje zdania
z"oŻonymi, z w"aĘci- ne stylistycz- z"oŻone i wielo-
wym zastosowa- nie zdania krotnie z"oŻone;
niem interpunkcji z"oŻone; prze- przestrzega za-
strzega zasad sad ortograficz-
interpunkcji nych, interpunk-
" tworzenie spójnego cyjnych
i logicznie " tworzy tekst " tworzy tekst lo-
uporządkowanego zgodnie z pla- giczny, spójny,
tekstu nem kompo- zgodny z zasa-
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
36
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie kulturowo-literackie, ortografia i interpunkcja
Pisanie " stosowanie akapi- zycyjnym dami kompozycji
tów; pos"ugiwanie " stosuje akapi- " w"aĘciwie stosuje
si´ cytatem ty; zaznacza akapity; popraw-
cytat nie i zasadnie
wprowadza cyta-
" tworzenie opowia- ty
dał
twórczych, " zach´cony " z w"asnej inicja-
wierszy, scenopisu, przez nauczy- tywy uczestniczy
s"uchowiska, insce- ciela podejmu- w realizacji
nizacji je próby dzia- dzia"ał
twór-
"ał
twórczych czych
Korzystanie " doskonali " doskonali Poj´cia nadawcy
z róŻnych umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na- i odbiorcy, sposo-
ęróde" in- nabyte w kla- byte w klasach by rozpoznawania
formacji sach poprzed- poprzednich intencji wypowie-
nich dzi (pytam, odpo-
" korzystanie ze " korzysta ze " wie, w jakim wiadam, infor-
s"owników j´zyko- s"owników s"owniku szukaç muj´, prosz´).
wych i tematycz- i encyklopedii konkretnych in-
nych oraz encyklo- formacji, spraw-
pedii nie pos"uguje si´
s"ownikami i en-
cyklopediÄ…
" korzystanie z katalo- " korzysta z ka- " korzysta z katalo-
gu bibliotecznego talogu alfabe- gu alfabetyczne-
(alfabetycznego tycznego go i rzeczowego
i rzeczowego)
" wykorzystywanie " wykorzystuje
spisu treĘci, indeksu do poszukiwa-
do wyszukiwania nia informacji
potrzebnych infor- spisy treĘci,
macji indeksy
" korzystanie z Inter- " poszukuje " selekcjonuje in-
netu w Internecie formacje odszu-
potrzebne in- kane w Interne-
formacje cie
" prasa jako ęród"o in- " korzysta " gromadzi mate-
formacji z róŻnych ria"y prasowe
dzienników dotyczące okreĘ-
i czasopism lonego tematu
" selekcjonowanie " wybiera po- " selekcjonuje
i gromadzenie infor- trzebne infor- i gromadzi infor-
macji macje macje pod kÄ…tem
swoich zaintere-
sował
i potrzeb
" wywiad, rozmowa " rozumie zna- " wie, jak nawiÄ…zaç
czenie rozmo- kontakt z osoba-
wy z ludęmi, mi, które mogą
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
37
którzy mogÄ… udzieliç istot-
udzieliç cen- nych informacji
nych informa-
cji
Rozumienie " doskonali " doskonali Poj´cia: fikcja lite-
poj´ç umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na- racka, Ęwiat
nabyte w kla- byte w klasie V przedstawiony,
sie V nadawca, odbior-
" klasyfikowanie poj´ç " przyporzÄ…dko- " gromadzi ca, podmiot mó-
wuje poj´cia s"ownictwo wiÄ…cy, narracja,
do okreĘlo- związane przenoĘnia, rytm.
nych zagad- z okreĘlonym te- Terminy: bohater,
nieł
matem wÄ…tek, akcja, au-
" rozumienie termi- " zna definicje " rozumie definicje tor, narrator, epi-
nów: autor, pisarz, poj´ç zawar- poj´ç zawartych tet, porównanie,
poeta, fikcja, po- tych w pro- w programie na- wyraz dÄ™wi´ko-
wieĘç, mit, bajka, gramie na- uczania i spraw- naĘladowczy,
mora", alegoria, ma- uczania nie pos"uguje si´ rym, zwrotka, re-
larstwo, rzeÄ™ba, ar- i pos"uguje si´ poznanymi ter- fren, baĘł
, opo-
chitektura, muzyka poznanymi minami wiadanie, powieĘç,
i czynne pos"ugiwa- terminami proza, poezja.
nie si´ nimi Terminy zwiÄ…zane
z przekazami iko-
nicznymi, rad-
iem, telewizjÄ…,
filmem, teatrem,
prasÄ….
Kszta"cenie j´zykowe
Fonetyka " doskonali " doskonali Rodzaje g"osek.
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na-
nabyte w kla- byte w klasie V
sie V
" g"oska a litera " czyta róŻne " poprawnie
teksty, po- okreĘla g"oski za-
prawnie arty- pisywane za po-
ku"ując g"oski mocą dwóch lub
trzech znaków
" rodzaje g"osek " okreĘla cechy " rozumie poj´cia:
g"oski, rozpo- spó"g"oska
znaje w wyra- dÄ™wi´czna
zie spó"g"oski i bezdÄ™wi´czna,
dÄ™wi´czne, twarda i mi´kka,
bezdÄ™wi´czne, g"oska ustna
twarde i mi´k- i nosowa i stosu-
kie oraz g"oski je je w wypowie-
ustne i nosowe dzi
" dzielenie wyrazu " poprawnie
na sylaby dzieli wyrazy
na sylaby
"  i jako samog"oska " rozumie " w"aĘciwie zapisu-
i znak zmi´kczenia i w"aĘciwie je spó"g"oski
okreĘla funk- mi´kkie
cje g"oski  i
" pisownia i wymowa " poprawnie za-
g"osek dÄ™wi´cznych pisuje i wyma-
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
38
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie j´zykowe
wia spó"g"oski
Fonetyka dÄ™wi´czne
i bezdÄ™wi´-
czne
" pisownia i wymowa " poprawnie wy-
g"osek nosowych mawia i zapi-
suje g"oski no-
sowe
Akcentowa- " akcent wyrazowy " rozpoznaje sy- " poprawnie ak- Akcent wyrazowy
nie lab´ akcento- centuje wyrazy i zdaniowy.
wanÄ… w wyra- w wypowie-
zie dziach ustnych
i czytanych tek-
stach
" intonacja zdaniowa " zna funkcj´ in- " wypowiada si´
tonacji zda- i czyta teksty
niowej z w"aĘciwą into-
nacjÄ…
Fleksja " doskonali " doskonali Odmienne i nie-
umiej´tnoĘci umiej´tnoĘci na- odmienne cz´Ä˜ci
nabyte w kla- byte w klasie V mowy oraz pod-
sie V stawowe katego-
" czasownik " rozpoznaje rie fleksyjne.
i tworzy formy
czasu przesz"e
-go zakoł
czo-
ne na -no i -to
" rozróŻnia for- " poprawnie sto-
my strony suje konstrukcje
czynnej i bier- czynne i bierne
nej w swoich wypo-
wiedziach, w za-
leŻnoĘci od prze-
kazywanej
informacji
" rozróŻnia cza- " poprawnie prze-
sowniki prze- kszta"ca zdania
chodnie i nie- z konstrukcji
przechodnie czynnej
na biernÄ…, sto-
sujÄ…c odpowied-
nie formy cza-
sowników
" zna zasady pi- " poprawnie zapi-
sowni party- suje partyku"´
ku"y  nie  nie z czasowni-
z czasownika- kami
mi
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
39
" rzeczownik " rozpoznaje na-
zwy w"asne
w tekĘcie
" zna zasady od- " poprawnie od-
miany i pisowni mienia i zapisuje
nazw w"asnych nazwy w"asne
" tworzy nazwi- " pos"ugujÄ…c si´
ska Żeł
skie koł
cówkami -a,
-owa, -ówna,
-anka, tworzy
nazwiska Żeł
skie
" rozpoznaje " poprawnie dekli-
rzeczowniki nuje rzeczowniki
o nietypowej o nietypowej
odmianie odmianie
" przymiotnik " rozpoznaje
przymiotniki,
które nie pod-
legajÄ… stop-
niowaniu
" liczebnik " rozpoznaje li- " uŻywa popraw-
czebniki nie- nych form li-
okreĘlone czebników nie-
i wielowyrazo- okreĘlonych
we i pos"uguje i wielowyrazo-
si´ nimi wych
" zna zasady pi- " poprawnie zapi-
sowni party- suje partyku"´
ku"y  nie z li-  nie z liczebni-
czebnikami kami
" zaimek " rozróŻnia rodza- " stosuje w wypo-
je zaimków: rze- wiedziach
czowny, przy- w"aĘciwe rodzaje
miotny, zaimków
liczebny,
przys"owny " tworzy w"aĘciwe
" odmienia za- formy zaimków
imki i poprawnie sto-
suje je w tekĘcie
" poprawnie sto-
" zna zasady sto- suje d"uŻsze
sowania d"uŻ- i krótsze formy
szych i krót- zaimków
szych form
" przys"ówek zaimków " pos"uguje si´
" stopniuje w praktyce
przys"ówki róŻnymi sposo-
bami stopniowa-
nia przys"ówków
" poprawnie zapi-
" zna zasady pi- suje partyku"´
sowni party-  nie z przys"ów-
ku"y  nie kami
" przyimek z przys"ówkami " doskonali
" doskonali umiej´tnoĘci na-
umiej´tnoĘci byte w poprzed-
nabyte w po- nich klasach
przednich kla-
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
40
Przewidywane osiÄ…gni´cia
uczniów (wymagania)
Odniesienie do
TreĘci nauczania Poziom Poziom podstawy
podstawowy ponadpodstawowy programowej
Uczeł
:
Kszta"cenie j´zykowe
Fleksja " spójnik sach " doskonali
" doskonali umiej´tnoĘci na-
umiej´tnoĘci byte w poprzed-
nabyte w po- nich klasach
przednich kla-
sach
Sk"adnia " budowa zdania po- " doskonali " przedstawia Związki wyrazów
jedynczego umiej´tnoĘci w formie wykre- w zdaniu, w tym
nabyte w kla- su budow´ zda- rola podmiotu
sach poprzed- nia pojedyncze- i orzeczenia.
nich go
" rodzaje podmiotu " rozpoznaje " tworzy zdania ZwiÄ…zki znacze-
i sposoby jego wy- podmiot: lo- z okreĘlonym ro- niowe mi´dzy wy-
raŻania giczny, grama- dzajem podmio- razami.
tyczny, do- tu
myĘlny,
szeregowy
w zdaniu
" nazywa cz´Ä˜ci " buduje zdania,
mowy w których pod-
pe"niące miot wyraŻony
funkcj´ pod- jest róŻnymi
miotu cz´Ä˜ciami mowy
" zdania bezpodmio- " rozpoznaje " Ęwiadomie uŻywa
towe zdanie bez- w wypowie-
podmiotowe dziach zdał
bez-
podmiotowych
" rodzaje orzeczeł
" rozpoznaje " pos"uguje si´
orzeczenie poj´ciami "Ä…cznik
czasownikowe i orzecznik; na-
i imienne zywa cz´Ä˜ç mo-
w zdaniu wy, jakÄ… jest wy-
raŻony orzecznik
" rozpoznaje " odróŻnia orze-
w zdaniu orze- czenie imienne
czenie imien- od form czasu
ne przysz"ego
z"oŻonego
" szyk wyrazów w zda- " buduje zdania, " Ęwiadomie
niu zachowujÄ…c pos"uguje si´
w"aĘciwy szyk w"aĘciwym szy-
wyrazów kiem wyrazów
w celu unikni´cia
dwuznacznoĘci
wypowiedzi
" rodzaje zdał
" zna rodzaje zdał
" nazywa rodzaj
wspó"rz´dnych wspó"rz´dnych: zdania
"Ä…czne, wspó"rz´dnego
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
41
roz"Ä…czne, wy- " przedstawia gra-
nikowe, prze- ficznie budow´
ciwstawne zdania z"oŻone-
go
S"owotwór- " podstawa s"owo- " tworzy wyrazy " rozpoznaje wyra- Budowa s"owo-
stwo twórcza i formant pochodne zy niepodzielne twórcza wyrazu.
od wyrazów s"owotwórczo
podstawo-
wych
" oddziela pod- " dostrzega s"owo-
staw´ s"owo- twórczÄ… funkcj´
twórczą formantów
od formantu
" obocznoĘci w pod- " wypisuje " poprawnie zapi-
stawie s"owotwór- obocznoĘci suje wyrazy, wy-
czej zachodzÄ…ce korzystujÄ…c
w podstawie wiedz´ o obocz-
s"owotwórczej noĘciach
" rodzaje formantów " nazywa rodzaj
formantu
tworzÄ…cego
nowy wyraz
" pisownia formantów " zna zasady pi- " poprawnie zapi-
sowni forman- suje formanty
tów
" rodzina wyrazów " wĘród poda- " tworzy rodzin´
nych wyrazów wyrazów
rozpoznaje
naleŻące
do jednej ro-
dziny
" rozpoznaje " pos"uguje si´
rdzeł
jako poj´ciami:
cz´Ä˜ç wspólnÄ… rdzeÅ‚
, rodzina
rodziny wyra- wyrazów, temat
zów s"owotwórczy,
formant
" synonimy i antonimy " odróŻnia wyra- " stosuje w wypo-
zy pokrewne wiedziach syno-
od bliskoznacz- nimy i wyrazy
nych pokrewne
" podaje wyrazy " tworzy wyrazy
o podobnym o przeciwnym
i przeciwnym znaczeniu, rów-
znaczeniu nieŻ bez uŻycia
partyku"y  nie
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
42
LEKTURY W KLASIE VI
" W. Gomulicki, Wspomnienia niebieskiego mundurka
" I. Jurgielewiczowa, Ten obcy
" J. I. Kraszewski, Stara baĘł

" S. Lem, Bajki robotów
" K. Makuszył
ski, Szatan z siódmej klasy
" teksty popularnonaukowe i uŻytkowe
" teksty kultury regionalnej
" wybrane artyku"y z czasopism m"odzieŻowych
" inne teksty kultury: komiks, film, widowisko teatralne, s"uchowisko radiowe, utwo-
ry poezji Ępiewanej, wystawa malarska, wystawa muzealna, foldery, przewodniki
" pozycje zaproponowane przez uczniów
Lektury uzupe"niajÄ…ce
" M. DÄ…browska, Marcin Kozera
" H. Sienkiewicz, Sachem
" A. Fiedler, Dywizjon 303
" M. Musierowicz, Kwiat kalafiora
" D. Terakowska, Córka czarownic
" W. Woroszylski, Cyryl, gdzie jesteĘ?
" D. Defoe, Przypadki Robinsona Kruzoe
" E. Knight, Lassie wróç!
" S. Lagerlof, Cudowna podróŻ
" L. Carroll, Alicja w krainie czarów
" J. R. R. Tolkien, Hobbit, czyli tam i z powrotem
" J. Webster, Tajemniczy opiekun
" F. H. Burnett, Tajemniczy ogród
" M. Ende, Nie koł
czÄ…ca si´ historia: od A do Z
" J. Gaarder, Magiczna biblioteka Bibbi Bokken
3
" S. Towsend, Adrian Mole lat 13 /4. Sekretny dziennik
" wybór poezji
43
IV. Procedury osiągania celów
Na lekcjach j´zyka polskiego wiele za"oÅ»onych celów realizuje si´ równolegle.
Na przyk"ad kszta"cenie odbioru tekstu literackiego "Ä…czy si´ z kszta"ceniem mówienia
czy redagowania konkretnych form wypowiedzi. Pomimo równoleg"ego realizowania
celów nauczania, naleÅ»y tak zaplanowaç prac´ z uczniami, aby na kszta"cenie poszcze-
gólnych umiej´tnoĘci przeznaczyç tyle samo czasu.
Kszta"cÄ…c umiej´tnoĘci mówienia, trzeba tworzyç jak najwi´cej sytuacji dydaktycz-
nych, w których uczeł
b´dzie çwiczy" umiej´tnoĘç budowania poprawnych zdaÅ‚
oraz
wypowiadania si´ w róŻnych formach z przejrzystoĘciÄ… intencji. Warto takÅ»e zach´caç
uczniów do prób niewerbalnego wyraÅ»ania myĘli i uczuç (na przyk"ad dzi´ki zastoso-
waniu metody dramy). WaÅ»ne jest, aby inicjowaç rozmowy na tematy bliskie dziecku
(rodzina, dom, marzenia, zabawy) i nagradzaç za próby wypowiadania si´. Dzi´ki temu
uczniowie b´dÄ… cz´Ä˜ciej zabierali g"os na lekcji.
Kszta"cenie umiej´tnoĘci wypowiadania si´ jest ĘciĘle powiÄ…zane z rozwijaniem
umiej´tnoĘci s"uchania. NaleÅ»y zaplanowaç wiele çwiczeÅ‚
doskonalÄ…cych sprawnoĘç
s"uchania, na przyk"ad s"uchanie czytanego g"oĘno tekstu, wybieranie najwaŻniejszych
informacji z us"yszanego tekstu, s"uchanie i zapisywanie poleceł
, dyktanda. Ogromne
znaczenie ma kszta"cenie umiej´tnoĘci uwaÅ»nego s"uchania ze zrozumieniem
na wszystkich lekcjach.
UczÄ…c odbioru róŻnych tekstów kultury oraz kszta"cÄ…c umiej´tnoĘç czytania, trzeba
przede wszystkim çwiczyç wyszukiwanie informacji i odczytywanie intencji nadawcy.
Szczególny nacisk naleÅ»y po"oÅ»yç na doskonalenie umiej´tnoĘci g"oĘnego i wyraÄ™nego
czytania oraz cichego czytania ze zrozumieniem. Aby zrealizowaç cele kszta"cenia
w zakresie odbioru tekstów kultury, powinno si´ wykonywaç z uczniami wiele çwiczeÅ‚
,
dzi´ki którym b´dÄ… oni mogli rozwijaç umiej´tnoĘci: odczytywania dos"ownego, prze-
noĘnego i symbolicznego sensu konkretnych dzie" kultury, dostrzegania ich charakte-
rystycznych cech, okreĘlania elementów Ęwiata przedstawionego, odróŻniania fikcji li-
terackiej od rzeczywistoĘci. Ponadto bardzo waŻne jest wdraŻanie uczniów
do podejmowania refleksji nad wartoĘciami wpisanymi w teksty kultury i analizowania
rozterek moralnych przeŻywanych przez bohaterów literackich. Sprawi to, Że ucznio-
wie b´dÄ… budowaç wewn´trzny system wartoĘci oparty na ogólnie przyj´tych zasa-
dach moralnych. OmawiajÄ…c teksty literackie, warto przywo"ywaç róŻne konteksty.
UmoŻliwi to uczniom zrozumienie problemów poruszanych w róŻnych tekstach kultu-
ry i nauczy ich dostrzegania róŻnych uj´ç tego samego tematu. Dzi´ki omawianiu tek-
stów literackich (przewidzianych w programie nauczania i dodatkowych) oraz kszta"-
ceniu umiej´tnoĘci czytania ze zrozumieniem i odbioru roÅ»nych tekstów kultury
nauczyciel rozbudzi w uczniach motywacj´ czytania, a takÅ»e zach´ci ich do poznawa-
nia dóbr kultury.
åwiczenie umiej´tnoĘci mówienia, s"uchania i czytania jest nierozerwalnie zwiÄ…zane
z rozwijaniem sprawnoĘci pisania. Redagowanie tekstów w formach przewidzianych
w programie naleÅ»y çwiczyç systematycznie i przy róŻnych okazjach, na przyk"ad
na lekcjach poĘwi´conych omawianiu lektury uczniowie mogÄ… napisaç list do bohate-
ra literackiego. Na drugim etapie kszta"cenia warto poĘwi´ciç wiele czasu na wprowa-
dzanie poszczególnych form wypowiedzi oraz çwiczenia w redagowaniu planu,
wst´pu, rozwini´cia i zakoÅ‚
czenia. NaleÅ»y równieÅ» wykonywaç z uczniami jak najwi´cej
çwiczeÅ‚
majÄ…cych na celu gromadzenie s"ownictwa charakterystycznego dla danej
formy wypowiedzi. Trzeba tak dobieraç çwiczenia stylistyczne i kompozycyjne, aby ich
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
44
wykonanie prowadzi"o ucznia do napisania pracy w okreĘlonej formie. Poza tym ko-
nieczne jest dokonywanie wspólnie z uczniami poprawy b"´dów pope"nionych w pra-
cach oraz systematyczne wykonywanie przez uczniów çwiczeÅ‚
ortograficznych i inter-
punkcyjnych.
Nadrz´dnym celem kszta"cenia j´zykowego w klasach IV VI jest rozwijanie
umiej´tnoĘci komunikowania si´ i poprawnego pos"ugiwania si´ j´zykiem. Wprowa-
dzajÄ…c nowe wiadomoĘci z nauki o j´zyku, trzeba sprawdziç, czy uczniowie zrozumie-
li poj´cia i potrafiÄ… wykorzystywaç zdobytÄ… wiedz´ w praktyce. Szczególny nacisk na-
leÅ»y po"oÅ»yç na çwiczenie umiej´tnoĘci poprawnego pos"ugiwania si´ poznanymi
terminami. Trzeba dÄ…Å»yç do wyrabiania w uczniach nawyku poprawnego wys"awiania
si´ i Ęwiadomego uÅ»ywania j´zyka na wszystkich lekcjach j´zyka polskiego.
W programie k"adzie si´ nacisk na kszta"cenie umiej´tnoĘci korzystania z róŻnych
Ä™róde" informacji. Powinno si´ wykonywaç z uczniami wiele çwiczeÅ‚
s"ownikowych za-
równo na lekcjach poĘwi´conych kszta"ceniu kulturowo-literackiemu, jak i nauce
o j´zyku. Dzi´ki nim uczniowie nie tylko b´dÄ… mieli nawyk si´gania do s"owników i en-
cyklopedii, ale teŻ wzbogacą swój zasób s"ownictwa.
Kszta"cÄ…c poszczególne umiej´tnoĘci, naleÅ»y odwo"ywaç si´ do zagadnieÅ‚
naj-
bliÅ»szych Å»yciu i zainteresowaniom uczniów, a nast´pnie stopniowo wprowadzaç ich
w coraz powaÅ»niejszÄ… problematyk´. Niezmiernie istotne jest teÅ» uĘwiadamianie
uczniom uÅ»ytecznoĘci zdobywanej wiedzy i kszta"conych umiej´tnoĘci.
Stopieł
realizacji celów programowych w znacznej mierze zaleŻy od metod stoso-
wanych w pracy z uczniami.
Kszta"cÄ…c umiej´tnoĘci przewidziane w programie nauczania, naleÅ»y wykorzystywaç
roŻne metody i formy pracy, na przyk"ad:
" dyskusj´  prowadzona w róŻnych formach umoÅ»liwia nie tylko okreĘlenie
w"asnych poglÄ…dów, ale teÅ» ich konfrontacj´ z poglÄ…dami innych osób, uczy tole-
rancji, szacunku dla innych, kszta"ci umiej´tnoĘç komunikowania;
" projekt  praca nad projektem pozwala uczniowi lepiej poznaç w"asne moÅ»liwoĘci,
poszerza i rozwija jego zainteresowania;
" gry dydaktyczne i dram´  kszta"cÄ… umiej´tnoĘç rozwiÄ…zywania problemów
w twórczy sposób, rozwijajÄ… myĘlenie przyczynowo-skutkowe, dajÄ… moÅ»liwoĘç
przeŻywania i uczą empatii;
" wyk"ad i heurez´  pomagajÄ… kszta"ciç umiej´tnoĘç s"uchania, zadawania pytaÅ‚
;
" indywidualnÄ… prac´ z tekstem  doskonali technik´ czytania, umiej´tnoĘç kon-
centracji, wyszukiwania i selekcjonowania informacji;
" prac´ w grupach  doskonali umiej´tnoĘç wspó"pracy.
Zaleca si´ stosowanie przede wszystkim metod i technik aktywizujÄ…cych (na przyk"ad
burzy mózgów, dyskusji, projektu, dramy). Praca takimi metodami pozwala uczniom
aktywnie uczestniczyç w procesie nauczania. Nie tylko uczyç si´, ale równieÅ»
przeÅ»ywaç, "Ä…czyç dzia"ania intelektualne z praktycznymi, budowaç w"aĘciwÄ… hierar-
chi´ wartoĘci i jednoczeĘnie doznawaç przeÅ»yç estetycznych.
Realizowanie za"oŻeł
programu oraz wykorzystywanie róŻnorodnych metod i form
pracy daje gwarancj´ osiÄ…gni´cia za"oÅ»onych celów.
45
V. Metody oceniania osiÄ…gni´ç
uczniów
Na poczÄ…tku roku szkolnego uczniowie powinni zostaç poinformowani o tym, co
i w jaki sposób podlega ocenie. JeĘli oceny za poszczególne rodzaje aktywnoĘci
uczniów majÄ… róŻnÄ… rang´, uczniowie powinni mieç tego ĘwiadomoĘç. Ocenianie po-
winno przebiegaç wed"ug kryteriów znanych uczniom, a ocena powinna byç infor-
macjÄ… o faktycznym stanie wiedzy i umiej´tnoĘci. NaleÅ»y teÅ» zadbaç o to, aby ocenia-
nie pe"ni"o funkcj´ wspierajÄ…cÄ… i motywujÄ…cÄ… do pracy.
OceniajÄ…c uczniów z dysfunkcjami, nauczyciel powinien braç pod uwag´ opini´ lub
orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej i dostosowaç wymagania do indy-
widualnych potrzeb uczniów.
Przedmiotowy system oceniania jest uzupe"nieniem i uĘciĘleniem postanowieł
za-
wartych w wewnÄ…trzszkolnym systemie oceniania. Nie moÅ»e on zawieraç kryteriów
sprzecznych z ocenianiem ogólnoszkolnym.
Na lekcjach j´zyka polskiego ocenie podlegajÄ… nast´pujÄ…ce elementy wiedzy,
umiej´tnoĘci i postawy ucznia:
1. Wiedza o literaturze i kulturze:
a) znajomoĘç treĘci omawianych utworów literackich;
b) rozpoznawanie charakterystycznych cech gatunków literackich;
c) elementy analizy i interpretacji utworów literackich;
d) znajomoĘç niektórych dzie" dorobku narodowego i kulturowego;
e) analizowanie oferty medialnej i kulturalnej;
f) korzystanie z róŻnych ęróde" informacji;
g) w"aĘciwe pos"ugiwanie si´ terminologiÄ….
2. Formy wypowiedzi:
a) poprawne redagowanie róŻnych form wypowiedzi: opowiadanie, opis, list, notat-
ka, streszczenie, sprawozdanie, charakterystyka, formy uŻytkowe (wed"ug progra-
mu);
b) konstruowanie wypowiedzi ustnej i doskonalenie form komunikacji.
3. Ortografia i interpunkcja.
4. Wiedza o j´zyku:
a) sk"adnia i fleksja;
b) cz´Ä˜ci mowy i ich funkcje w zdaniu;
c) znaczenie i stosowanie związków frazeologicznych.
5. Postawy uczniów wobec wartoĘci uniwersalnych: uczciwoĘç, dobro, praw-
da, patriotyzm, tolerancja, kreatywnoĘç, solidarnoĘç, empatia.
6. Pog"´bianie wiedzy poprzez docieranie do róŻnych Ä™róde", umiej´tnoĘç pra-
cy w zespole, samodzielnoĘç, odpowiedzialnoĘç.
J´zyk polski " Program nauczania dla szko"y podstawowej
46
Obszary oceniania:
1. Mówienie (wypowiedzi dotyczÄ…ce tekstów kultury, wypowiedzi na temat przeÅ»yç
i doĘwiadczeł
ucznia, prowadzenie dyskusji, recytacje i inne).
2. S"uchanie (rozumienie i wykonywanie poleceł
, rozumienie wypowiedzi, audycji,
przedstawienia teatralnego).
3. Pisanie (prace domowe, prace klasowe, kartkówki, dyktanda, prowadzenie zeszytu
przedmiotowego).
4. Czytanie (czytanie bez przygotowania, czytanie z przygotowaniem, ciche czytanie
ze zrozumieniem, czytanie z podzia"em na role).
5. Korzystanie z informacji (pos"ugiwanie si´ s"ownikami, encyklopediami, katalogami,
wyszukiwanie informacji w Internecie, weryfikowanie informacji).
6. Rozumienie poj´ç (pos"ugiwanie si´ poznanymi poj´ciami w praktyce).
7. Nauka o j´zyku (odpowiedzi, kartkówki, testy, sprawdziany).
8. AktywnoĘç (systematycznoĘç, zaangaÅ»owanie, samodzielnoĘç w zdobywaniu infor-
macji, kultura j´zyka).
9. Inne dzia"ania (praca w grupach, udzia" w akademiach i przedstawieniach, udzia"
w konkursach, dzia"ania twórcze).
Proponowana cz´stotliwoĘç i sposób pomiarów z wykorzystaniem róŻnych
narz´dzi: (dotyczy jednego semestru)
Oceniane formy aktywnoĘci 
Klasa IV Klasa V Klasa VI
w kaŻdym semestrze
Testy ze znajomoĘci lektury 2 2 3
Testy czytania ze zrozumieniem 2 3 3
Ocena g"oĘnego czytania 2 1 1
Sprawdziany literackie 2 2 2
Prace klasowe (wypracowania) 2 3 3
Sprawdziany gramatyczne po kaŻdym dziale po kaŻdym dziale po kaŻdym dziale
Sprawdziany ortograficzne 3 3 3
Wypracowania domowe 3 3 3
Recytacja 1 1 1
Prace domowe na bieŻąco na bieŻąco na bieŻąco
Udzia" w konkursach na bieŻąco na bieŻąco na bieŻąco
AktywnoĘç na lekcji na bieŻąco na bieŻąco na bieŻąco
Odpowiedzi ustne na bieŻąco na bieŻąco na bieŻąco
Inne dzia"ania na bieŻąco na bieŻąco na bieŻąco
Program nauczania dla szko"y podstawowej " J´zyk polski
47
Proponowane przeliczenie punktów na oceny w skali 1 6:
System procentowy stanowi podstaw´ okreĘlania ocen ze sprawdzianów i testów
i przedstawia si´ nast´pujÄ…co:
 ocena celująca  powyŻej 100% (uczeł
bezb"´dnie wykona" zadania dodatkowe,
wykraczajÄ…ce poza program nauczania);
 ocena bardzo dobra  91% 100%;
 ocena dobra  76% 90%;
 ocena dostateczna  51% 75%;
 ocena dopuszczajÄ…ca  36% 50%;
 ocena niedostateczna  0% 35%.
NaleÅ»y pami´taç, Å»e system procentowy powinien byç zgodny z wewnÄ…trzszkolnym
systemem oceniania.
Kryteria oceniania dyktanda:
 ocena celujÄ…ca  0 b"´dów ortograficznych, 0 b"´dów interpunkcyjnych;
 ocena bardzo dobra  0 b"´dów ortograficznych, 1 2 b"´dy interpunkcyjne;
 ocena dobra  1 b"Ä…d ortograficzny, 3 b"´dy interpunkcyjne;
 ocena dostateczna  2 b"´dy ortograficzne, 5 b"´dów interpunkcyjnych;
 ocena dopuszczajÄ…ca  3 5 b"´dów ortograficznych, 7 b"´dów interpunkcyjnych;
 ocena niedostateczna  6 i wi´cej b"´dów ortograficznych, 8 i wi´cej b"´dów in-
terpunkcyjnych.
Przy ocenie prac pisemnych brane sÄ… pod uwag´ nast´pujÄ…ce elementy:
 zrozumienie tematu;
 zastosowanie w"aĘciwej formy wypowiedzi;
 poprawnoĘç merytoryczna (rzeczowa);
 kompozycja (wst´p, rozwini´cie, zakoÅ‚
czenie, stosowanie akapitów);
 poprawnoĘç j´zykowa, stylistyczna, ortograficzna, interpunkcyjna;
 przyczynowo-skutkowe przedstawienie zdarzeł
(jeĘli wymaga tego forma wypo-
wiedzi);
 bogactwo uŻytego s"ownictwa;
 argumentowanie;
 wyczerpujÄ…ce przedstawienie tematu pracy.
Pod wypracowaniem zapisuje si´ ocen´ cyfrowÄ… oraz recenzj´ zawierajÄ…cÄ… wska-
zówki do dalszej pracy ucznia.
48
VI. Planowane osiÄ…gni´cia
uczniów koł
czÄ…cych
drugi etap edukacji
Uczeł
koł
czÄ…cy drugi etap edukacji jest:
" kompetentny  na miar´ swoich moÅ»liwoĘci czyta ze zrozumieniem teksty lite-
rackie i publicystyczne, wypowiada si´ ustnie i pisemnie w formach przewidzia-
nych w programie, zna normy j´zykowe i pisze poprawnie;
" otwarty  ch´tnie nawiÄ…zuje kontakty z innymi ludÄ™mi, potrafi zaprezentowaç
swoje poglÄ…dy, umie wspó"pracowaç w grupie, potrafi skutecznie komunikowaç
si´, przestrzegajÄ…c zasad kultury j´zyka;
" ciekawy Ęwiata  ma okreĘlone zainteresowania i ch´tnie je poszerza, aktywnie
uczestniczy w Å»yciu swojego Ęrodowiska, potrafi korzystaç z róŻnych Ä™róde" infor-
macji;
" odpowiedzialny  mi´dzy innymi za swoje s"owa, czyny i wiedz´, ma nawyk sa-
mokszta"cenia i doskonalenia swoich umiej´tnoĘci;
" tolerancyjny  dostrzega i rozumie róŻnice mi´dzy ludÄ™mi, szanuje poglÄ…dy in-
nych;
" Ęwiadomy znaczenia wartoĘci w Å»yciu cz"owieka  potrafi odróŻniç dobro
od z"a, przestrzega powszechnie obowiązujących norm zachował
.
VII. Bibliografia
R. Arends, Uczymy si´ nauczaç, Warszawa 2002.
D. Bernacka, Od s"owa do dzia"ania. Przegląd wspó"czesnych metod kszta"cenia,
Warszawa 2001.
S. Bortnowski, Jak uczyç poezji, Warszawa 1991.
A. Dziedzic, Drama na podstawie utworu literackiego, Warszawa 1996.
Edukacja kulturalna w szkole, red. K. Polak, Kraków 2004.
K. Ernst, Szkolne gry uczniów, Warszawa 2003.
K. Kruszewski, Sztuka nauczania. CzynnoĘci nauczania, Warszawa 2007.
M. Nagajowa, ABC metodyki j´zyka polskiego, Warszawa 1990.
B. Niemierko, Mi´dzy ocenÄ… szkolnÄ… a dydaktykÄ…, Warszawa 1995.
B. Niemierko, Pomiar wyników kszta"cenia, Warszawa 1999.
E. Polał
ski, Dydaktyka ortografii i interpunkcji, Warszawa 1995.
M. Silberman, Uczymy si´ uczyç, GdaÅ‚
sk 2005.
M. Taraszkiewicz, Jak uczyç lepiej?, Warszawa 1996.
B. Wieczorkiewicz, Sztuka mówienia, Warszawa 1980.