Trendy
DIETA PALEO
 powrót do diety
praprzodków
Trendy
kier buraczany, fruktozę  cukier owocowy,
Iwona Wierzbicka*
laktozę  cukier mleczny, maltozę  cukier
Dietetyk kliniczny i trener personalny, prekursorka
diety paleo w Polsce
piwny, fruktany  cukry obecne w pszenicy,
cebuli, czosnku, inulinie, galakto-oligosacha-
rydy  obecne w roślinach strączkowych, po-
szkole uczono mnie, iż jedy- liole  obecne w niektórych owocach, stoso-
nym i najzdrowszym sposo- wane jako słodziki). Początkowo nieśmiało
bem odżywiania się jest od- zaczęłam odchodzić od piramidy zdrowego
Wżywianie na podstawie pira- żywienia, proponując moim podopiecznym
midy zdrowego żywienia, gdzie podstawą są diety z węglowodanami bezglutenowymi,
węglowodany, w szczególności te złożone, czyli owocami i kaszami typu komosa ryżo-
a także  w następnej kolejności  warzywa wa, amarantus, gryka, kasza jaglana, jak rów-
i owoce. Nabiał powinien być spożywany raz nież z ukwaszonymi produktami mlecznymi
dziennie, z wyjątkiem mleka które powinni- (bez mleka i serów twarogowych) oraz oleja-
śmy pić dwa razy dziennie. Mięso natomiast - mi roślinnymi. Wielu z nich odczuwało zde-
okazjonalnie, najlepiej gdy będzie to chudy
drób. Z kolei jaja - jako przyczyniające się do
Człowiek zjada coraz więcej węglowo-
miażdżycy - powinny być spożywane w ilości
2-3 tygodniowo.
danów i produktów przetworzonych.
Kiedy rozpoczęłam swoją praktykę jako
I coraz częściej choruje.
dietetyk, dokładnie ten schemat odżywiania
polecałam swoim pacjentom. Wielu z nich
chudło, ale zauważyłam, że dieta nie zawsze
poprawia ich stanu zdrowia. Kilka lat temu cydowaną poprawę zdrowia w chorobach, na
nie miałam też wiedzy i doświadczenia odno- które medycyna nie daje nadziei na wylecze-
śnie chorób autoimmunologicznych i meta- nie. Niestety część osób nie chudła. Odkry-
bolicznych. Uznawałam za coś normalnego, łam wtedy główny problem  insulinę, i dla
że dieta jest od normalizacji wagi, natomiast tych osób zbawienne okazało się 100 proc.
zadaniem leków jest obniżenie cholesterolu diety paleo. Obecnie łączę dietę paleo z róż-
czy cukru, a choroby autoimmunologiczne nymi modyfikacjami, w zależności od indywi-
po prostu są i nie ma na nie skutecznych le- dualnych potrzeb pacjentów.
ków. Pewnego dnia trafiłam na publikacje Lo-
rena Cordaina o paleodiecie. Przedstawione
tam argumenty przemówiły do mnie. Zaczę-
Paleodieta, co to takiego?
łam[M1][RTF annotation: FODMAP] łączyć
wiedzę na temat celiakii, diety bezgluteno- To dieta zbieracko-łowiecka naszych praprzod-
wej, wpływu FODMAP na pracę jelit, wpływu ków. To odwołanie się do naszej natury, fizjolo-
węglowodanów na wyrzut insuliny, wpływu gii i tego jak człowiek żył przed 2,5 milionami
diety na występowanie chorób autoimmuno- lat. Nasi przodkowie odżywiali się mięsem, któ-
logicznych, a nawet diety w zaburzeniach re najprawdopodobniej sami upolowali, świe-
układu nerwowego i wszystko zaczęło się żymi owocami i warzywami. Jeśli przyjmiemy,
składać w całość. (FODMAP - ang. Fermenta- że zjadali zawartości żołądków upolowanych
ble oligosaccharides, disacchari- zwierząt, to w ich diecie mogły występować
des, monosaccharides and polyols również inne pokarmy. Zwierzęta konsumowa-
 krótkołańcuchowe węglowodany, ne były w całości, a w pierwszej kolejności zja-
czyli oligosacharydy, disacharydy, dane były tłuste kawałki oraz coś, co teraz wiele
monosacharydy i poliole, które ła- osób przyprawia o odrazę, czyli oczy, nerki, wą-
two ulegają fermentacji przez bakte- troba, serce, krew  jako z
ródła wielu cennych
rie zasiedlające jelito cienkie. Często są po- składników odżywczych. Dawniej człowiek zjadł
wodem wzdęć, bóli brzucha czy biegunek. to co zebrał i upolował, a w przypadku niedostat-
Do tej grupy zaliczamy m.in. sacharozę  cu- ku pożywienia korzystał z zapasowej tkanki
3
Trendy
tłuszczowej. Żywność spożywana była ną żywnością. Koty dzielono na grupy żywią-
w swojej pierwotnej formie, tzn. surowa lub ce się przez całe życie surowym pokarmem
upieczona na ogniu, warzywa spożywano za- (mięsem, mlekiem) oraz na koty żywiące się
pewne tylko w formie surowej. tymi samymi pokarmami, ale pasteryzowany-
mi lub gotowanymi. Eksperyment trwał przez
4 pokolenia kotów. Koty żywione  surowizną
dożywały zwykle starości i z tego też powodu
Coraz więcej chemii
umierały, natomiast w grupie kotów żywio-
Około 10 tysięcy lat temu człowiek zaczął pro- nych gotowanym pożywieniem każde kolejne
wadzić osiadły tryb życia, udomowił zwierzę- pokolenie było coraz bardziej chore, a na cho-
ta, zaczął siać, zbierać i wykorzystywać zbo- roby zapadało w coraz młodszym wieku. Osta-
ża. Tym sposobem w miarę postępu cywiliza- tecznie w czwartym pokoleniu przerwano eks-
cyjnego jadł coraz bardziej węglowodanowe peryment, gdyż koty straciły zdolność rozmna-
i przetworzone produkty. Niemniej jednak, żania się. Koty żywiące się przetworzoną żyw-
to wciąż były produkty pierwotne, niemody- nością cierpiały na astmę, alergie, choroby ser-
fikowane: mleko prosto od kozy, surowe wa- ca, nerek, częściej miały stany zapalne czy no-
rzywa, jaja, mięso od zwierząt pasących się wotwory, niektóre miały zdeformowane szkie-
na łąkach zielonych, pierwotne zboża i pseu- lety lub traciły zęby. Dieta miała również
dozboża. W tamtych czasach nie znano rów- wpływ na psychikę, gdyż koty z drugiej grupy
nież obecnych metod konserwacji, zatem były wyraz
nie bardziej agresywne.
produkty spożywano nadpsute lub po prostu
sfermentowane, bogate w kwas mlekowy.
Zmiany cywilizacyjne nasiliły się w ostatnim
Winne węglowodany
stuleciu, a nawet pięćdziesięcioleciu. W żyw-
ności pojawiło się sporo chemicznych sub- 2,5 miliona lat ewolucji kontra 10 tysięcy lat
stancji, konserwantów, wzmacniaczy smaku, osiadłej cywilizacji człowieka poddaje w wąt-
spulchniaczy, zagęszczaczy, aromatów, barw- pliwość tezę, że przez tak krótki okres geno-
ników itd. Mamy dostęp do produktów żyw- typ człowieka mógł ulec zmianie i zaadapto-
nościowych z całego świata, nawet do tych wać się do gwałtownie nasilających się zmian
które nie rosną w naszym autochtonicznym w pożywieniu. Jeszcze mniej prawdopodob-
środowisku. Nie jemy produktów surowych, na wydaje się możliwość dopasowania geno-
gdyż cierpimy na niestrawność lub obawia- typu człowieka do żywności z ostatnich kil-
my się zatrucia, dezynfekujemy, opryskuje- kuset lat. Niektóre plemiona, np. Eskimosi
my, korzystamy ze sztucznych dojrzewalni. czy Indianie oraz mieszkańcy niektórych
Mięso i ryby coraz częściej hodowane są w wysp czy plemiona z Afryki, jeszcze 6 poko-
sztucznych dla siebie warunkach i żywione leń temu jedli zupełnie inaczej. Zauważono
tym, co człowiek uznał za najwłaściwsze. Wa- również, że te społeczności, które do niedaw-
rzywa i owoce rosną w sztucznej lub zanie- na odżywiały się w sposób bliski naturze,
czyszczonej glebie, korzystamy z ogromnych czyli taki jaki kultywowały od lat, w momen-
ilości chemicznych nawozów i pestycydów. cie kiedy zostają zalane żywnością amery-
Modyfikujemy genetycznie, aby uzyskać do- kańską czy europejską, w ekspresowym tem-
rodne i odporne na choroby okazy. Konser- pie tyją, dostają cukrzycy typu II i umierają
wujemy, pasteryzujemy, zabijamy życie w na nowotwory. Niestety obserwując osoby,
żywności, a to ma swoje dwie strony, bo z które przychodzą do mojego gabinetu mam
jednej zabijamy patogeny, a z drugiej również wrażenie analogii do kotów z eksperymentu
te dobre, potrzebne naszemu organizmowi Pottenger. Obecnie coraz rzadziej spotyka się
bakterie czy enzymy. zdrowe pokolenie trzydziestolatków, coraz
W latach 1932-1942 dr Francis Marion więcej odnotowujemy przypadków atopowe-
Eksperyment
Pottenger przeprowadził eksperyment na ko- go zapalenia skóry, łuszczyc, bóli stawów,
z kotami
tach, chcąc pokazać co się dzieje z organi- problemów żołądkowo-jelitowych, chorób au-
zmami żywiącymi się przetworzoną i gotowa- toimmunologicznych  Hashimoto oraz insu-
4
Trendy
linooporności. Coraz więcej dzieci rodzi się łomowy raport, który wini węglowodany za
chorych, z alergiami i nadmiernym apetytem. otyłość, cukrzycę i insulinooporność, zaleca- Plaga
Jak podają amerykańskie z
ródła jąc tym samym dietę niskowęglowodanową
autyzmu
(www.autismspeaks.org) na przestrzeni trzy- opartą na tłuszczach nasyconych. Jak poda-
dziestu lat ilość urodzonych dzieci z zaburze- je szwedzka prasa:  Masło, oliwa z oliwek,
niami ze spektrum autyzmu zwiększyła się śmietana kremowa i boczek nie są szkodli-
o 600 proc., a obecnie już średnio jedno wym jedzeniem. Wręcz przeciwnie. Tłuszcz
dziecko na 40 urodzeń jest autystyczne. Peru- jest najlepszy dla osób, które chcą stracić na
gini Billi Francesco w swojej publikacji ,,Jedz wadze. I brak jest powiązań pomiędzy wyso-
tłusto i bądz
zdrów  przytacza ogromną ilość ką konsumpcją tłuszczu a chorobą sercowo-
badań, w tym bardzo ciekawe dotyczące -naczyniową . W 1928 roku lekarz i antropo-
wzrostu śmiertelności z powodu zawału ser- log Vilhjalmur Stefansson pod wpływem ob-
ca o 3010 proc. na przestrzeni lat 1910-1970, serwacji życia Eskimosów poddał się wraz
które paradoksalnie nie miało swojego od- z towarzyszem eksperymentowi polegające-
zwierciedlenia we wzroście spożycia chole- mu na jedzeniu tylko i wyłącznie mięsa
sterolu czy tłuszczów nasyconych. Wręcz i tłuszczu. Przez rok nie spożywali warzyw,
w tych latach promowano spożycie  zdrow- owoców, ani zbóż, a jedynie mięso i tłuszcz
szych tłuszczów roślinnych. Przeprowadzo- zwierzęcy. Eksperyment przeprowadzony
no wiele badań, które wskazywały, że diety był w szpitalu w Nowym Jorku, a nadzoro-
uboższe w tłuszcze nasycone oraz mięso, na wany przez eksperta w dziedzinie metaboli-
korzyść węglowodanów ze zbóż, powodują zmu człowieka, dr E. Duboisa. Na koniec
Szwedzki
wzrost odsetka osób otyłych, z cukrzycą eksperymentu Dubois skomentował go sło-
raport
i problemami metabolicznymi. wami:  Najbardziej znaczącą rzeczą w tym
Obecnie Szwecja  jako pierwszy kraj eksperymencie było to, że nie wydarzyło się
w Europie, o ile nie na świecie  wydała prze- nic znaczącego .
5
Trendy
Na czym polega dieta paleo
towe mogą prowadzić do alergii i nietoleran-
Przede wszystkim na jedzeniu pro- cji pokarmowych.
Mięso
duktów takich, jakie dostępne były setki lat W diecie paleo powinny występować
temu  niekoniecznie muszą być surowe czy również ryby i owoce morza, te drugie są
samodzielnie upolowane. Cordain zachęca nawet lepsze, gdyż ich zdolność do akumula-
do wybierania produktów mięsnych chu- cji metali ciężkich jest mniejsza, ponadto żyją
dych, czyli drobiu i mięśni pozostałych zwie- w morzu czy oceanie, a więc faktycznie za-
Ryby
rząt. Uważam, że to błędne założenie, gdyż wierają wartościowe kwasy omega 3. Nie po-
i owoce
biorąc pod uwagę, że człowiek faktycznie po- lecam ryb typu tilapia czy panga z powodu
morza
lował na zwierzynę cały rok, a do tego zjadał swojego wątpliwego pochodzenia, jak rów-
wszystko  w pierwszej kolejności jednak po- nież łososia pochodzącego z hodowli. A
oso-
droby i tłuszcz  to musiał mieć w diecie spo- sia cenimy za smak, ale również za to, że za-
re ilości tłuszczu. Szczególnie jesienią i zimą, wiera drogocenne kwasy omega 3 (DHA i
kiedy zwierzyna była bardziej otłuszczona. EPA), tymczasem łosoś hodowlany, karmio-
Obecnie powinniśmy postępować podobnie, ny zbożem czy mączką  nie będzie ich za-
dlatego najlepszym i najwartościowszym wierał. Może natomiast zawierać nadmiar
mięsem jest mięso dzikich zwierząt (dziki, kwasów omega 6 czy toksyny. Ryby powinny
sarny, jelenie, bażanty, dzikie kaczki). Te być zjadane w postaci surowej, gotowanej,
zwierzęta, w przeciwieństwie do zwierząt ho- duszonej czy pieczonej (grillowanej), nato-
dowlanych, wciąż żywią się swoim natural- miast ryby w słonych zalewach, wędzone czy
nym pokarmem, co zapewnia właściwe wysy- puszkowane polecam spożywać okazjonal-
cenie organizmu witaminami, minerałami nie, nie częściej niż raz w tygodniu.
oraz kwasami tłuszczowymi omega 3 i 6. Ich Kolejną grupą białkową są jaja: bar-
Jaja
poziom tkanki tłuszczowej dopasowany jest dzo ważne jest, aby były to jaja kur z wolne-
do pory roku. Spośród mięs zwierząt hodow- go wybiegu oznaczone cyfrą 1 lub nawet 0 
lanych najwartościowsze są jagnięcina, cielę- tzw. jaja ekologiczne. Nie znalazłam na ten te-
cina i wieprzowina, która zawiera więcej mat wiarygodnych wyników badań, ale istnie-
tłuszczów jednonienasyconych (tych samych ją przypuszczenia, że różnią się składem ami-
co oliwa z oliwek) niż tłuszczów nasyconych. nokwasów. Jajo jest najwartościowszym po-
Do wołowiny można mieć niestety coraz wię- karmem: można powiedzieć, że to taka esen-
cej zastrzeżeń, gdyż karmiona jest paszą, co cja życia. Pełnowartościowe białko, niezbęd-
powoduje wzrost niekorzystnych kwasów ne nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy
tłuszczowych. W mojej codziennej praktyce i minerały, ponadto lecytyna i luteina dla
odradzam pacjentom kurczaka i indyka  są wzroku. Warto również wspomnieć, że chole-
sterol z jaja nie podnosi poziomu cholestero-
Najlepszym i najwartościowszym lu w organizmie, zatem można je jeść w do-
wolnej ilości - sama zjadam ich około dwu-
mięsem jest dziczyzna, mięso dzikich
dziestu tygodniowo. Najcenniejsze z jaja są
zwierząt.
żółtka i jeśli cokolwiek miałoby być wyrzuco-
ne to właśnie białko, które niestety czasami
często skażone antybiotykami i sterydami. powoduje nietolerancje pokarmowe. Rozglą-
Na co dzień widuję pacjentów  ofiary kur- dając się za jajami, warto również zwrócić
czaków, choć zwykle dotyka to osób, u któ- uwagę na jaja przepiórcze, kacze, gęsie czy
rych niemal jedynym mięsem w diecie jest strusie. Najłatwiej w marketach jest jednak
drób (bo podobno najchudszy i najbardziej nabyć jaja przepiórcze: po kilku jajecznicach
dietetyczny). Najczęstsze skutki jedzenia dro- dochodzi się do wprawy w ich rozbijaniu. Do-
biu to przerosty mięśni u kobiet, wzrost gru- datkiem do diety powinny być wszelkie wa-
czołów piersiowych u mężczyzn, szybsze doj- rzywa, ale raczej niskoskrobiowe, czyli wy-
rzewanie, trądzik, grzybice układu rozrodcze- kluczamy rośliny strączkowe, ziemniaki, bata-
go, antybiotykooporne zapalenia pęcherza ty. W diecie powinny znalez
ć się warzywa su-
oraz dyzbiozy jelitowe. Z kolei dysbiozy jeli- rowe, mogą być również duszone czy gotowa-
6
Trendy
ne, ale najważniejsze są prawdziwe kiszonki orzechów najlepsze ze względu na stosunek
(nie kwaszonki), gdyż zawierają drogocenne kwasów omega 3 do 6 są orzechy macadamii,
żywe kultury bakterii kwasu mlekowego. Po- które dostarczają głównie omega 9 i orzechy
nadto kiełki lucerny, słonecznika, rzeżuchy włoskie. Oczywiście pozostałe orzechy rów-
i właściwie wszystkie, które nie są zbożami nież są wartościowe, nie należy jednak prze-
czy strączkami. Warzywa dostarczają węglo- sadzać stosując np. mąkę migdałową, która
wodanów, błonnika oraz cennych fitozwiąz- zawiera ogromne ilości omega 6, które w nad-
ków. Regulują również pH ustroju, wprowa- miarze działają prozapalnie, a poddane ob-
dzając bardziej zasadowe środowisko. róbce termicznej mogą się stać wręcz rako-
Tłuszcze
Jeśli spożywamy chude mięso czy ry- twórcze. Bardzo istotne jest, aby wszelkie
by to absolutnie niezbędny jest dodatek tłusz- orzechy czy pestki namaczać w lekko osolo-
czu. Najlepszymi tłuszczami, które jednocze- nej wodzie na co najmniej 12, a nawet 24 go-
śnie nadają się do smażenia będą smalec, ma- dziny przed zjedzeniem. Ma to na celu zredu-
sło klarowane, olej kokosowy raw (surowy), kowanie kwasu fitynowego - substancji anty-
natomiast na zimno, np. do sałatek  oliwa z oli- odżywczej, która unieczynnia enzymy tra-
wek extra virgin. Absolutnie odradzam wszel- wienne oraz chelatuje i usuwa z organizmu
kie tłuszcze roślinne, które są dla nas nienatu- niektóre związki mineralne. Co do grzy-
Grzyby
ralnym pokarmem, często bogatym w rako- bów: nie mamy pewności, czy dawniej je spo-
twórcze tłuszcze trans. Ponadto tłuszcze z kwa- żywano, ale jako że ich skład to wartościowe
sami wielonienasyconymi szybko utleniają się, białko, ponadto podobnie jak warzywa do-
powodując uszkodzenie naszych komórek. Je- starczają małej ilości węglowodanów  są po-
dyne tłuszcze roślinne, które w określonych żądane w diecie. Grzyby są przez wiele osób
sytuacjach warto suplementować to jest olej niedoceniane, tymczasem mają sporo cen-
z wiesiołka czy ogórecznika  z powodu drogo- nych minerałów i witamin, a ponadto związki
cennych kwasów tłuszczowych GLA, bardzo wirusobójcze i wspomagające walkę z nowo-
ważnych dla skóry i mózgu. tworami. Na szczególną uwagę zasługują
Dobrym z
ródłem tłuszczów, ale jedno- boczniaki i shiitake, które są grzybami ho-
cześnie białka, są orzechy i pestki. Spośród dowlanymi, zatem nie będą zawierały metali
7
Trendy
ciężkich, jakie mogą znalez
ć się w grzybach kie posiłki, jeśli oczywiście są sycące (tłuste) i
leśnych. W diecie paleo zalecane są tak- odpowiednio duże  dają energię na 5-6 go-
Owoce
że owoce, ja jednak we własnej diecie mocno dzin, co powoduje stabilizację gospodarki cu-
je ograniczam. Jeśli dietę paleo stosują osoby krowej w organizmie. Włącza się glukagon, or-
aktywne fizycznie, mogą pozwolić sobie na ganizm czerpie zapasy z tkanki tłuszczowej
owoc po treningu. W przypadku osób odchu- między posiłkami. Pierwsze wrażenie jest ta-
dzających się zawarte w owocach cukry kie, że jemy tłusto, ,,mięśnie  i nadmiernie
w postaci fruktozy mogą nasilać insulino- białkowo, ale w efekcie końcowym zjada się
oporność. Przy wyborze owoców raczej wy- po prostu mniej, bo uczucie sytości utrzymuje
bierajmy te, które naturalnie rosną w naszej się dłużej. Większość pacjentów z cukrzycą ty-
strefie klimatycznej. Jeśli jednak zapragnie- pu II na diecie paleo pozbawionej owoców jest
my czegoś innego  polecam owoce jagodo- w stanie odstawić leki przeciwcukrzycowe, bo
we, które zawierają cenne antyoksydanty, jak cukry się po prostu stabilizują. Zauważyłam,
również owoce naturalnie zawierające enzy- że dieta paleo jest pomocna w chorobach au-
my wspomagające trawienie: papaja i ananas. toimmunologicznych i nieswoistych zapale-
Cennym owocem, który z powodu niewielkiej niach jelit. Czasami w ciągu dwóch tygodni od
ilości węglowodanów przypomina warzywo  wprowadzenia diety znikają bóle stawów, któ-
jest awokado, bogate w jednonienasycone re pacjentowi towarzyszyły latami. Zdarzają
kwasy tłuszczowe. się remisje AZS (atopowego zapalenia skóry),
RZS (reumatoidalnego zapalenia stawów),
łuszczycy czy Hashimoto. Związane to jest naj-
prawdopodobniej z usunięciem z diety nabia-
Jak komponować posiłki
łu, który łączy się z autoimmunologią, w szcze-
Swoim pacjentom proponuję zasadę: białko + gólności z chorobami stawów.
tłuszcz + warzywa, co w praktyce oznacza Kolejnymi czynnikami, które powodują
przykładowo mięso, masło klarowane, kapu- poprawę zdrowia jest usuniecie zbóż, a wraz
stę kiszoną (lub inne warzywo) lub jaja + bo- z nimi glutenu, oraz FODMAP, gdy dodatko-
czek + warzywa. Jeśli ktoś potrzebuje, jako wo usunięte są strączki i owoce. Różnica mię-
przekąskę może zjeść warzywa, np. w posta- dzy żywieniem paleo a tradycyjnym jest
ci sałatki lub owoce z garścią orzechów i pe- znaczna, jeśli chodzi o odczuwanie głodu.
stek. Kolacja w zależności od trybu życia Dzieci, które stosują chociaż częściowo ten
składa się z duszonych warzyw lub kolejnej sposób odżywiania, np. zjadają jajecznicę
porcji białka, tłuszczów i węglowodanów. Ta- z warzywami na pierwsze śniadanie zamiast
8
Trendy
Moja dieta paleo
(Przy wadze 53 kg, wzroS
cie 166cm, zawartoS
ci tkanki tłuszczowej w organizmie: 16 proc.)
BTW Śniadanie Drugie śniadanie Obiad Podwieczorek Kolacja
4 jaja na boczku sok marchwiowy 200g karczku na maśle -- Zupa jarzynowa
(50g)+ cała papryka klarowanym (2 łyżeczki), (krem z brokuła),
200g kiszonej kapusty banan
Białko 28g + 6,5g + 3g 0,9g 46g + 2,2g -- 15g + 1g
Tłuszcz 21,6g + 23,5g + 1,2g 0,2g 66g + 30g + 0,4g -- 2g + 0,3g
Węglowodany 1,2g + 15,2g 20g 6,8g -- 26g + 23g
Razem B: 37,5g B: 0,9g B: 48,2g B: 16g
T: 46,3g T: 0,2g T: 96,4g -- T: 2,3g
W: 16,4g W: 20g W: 6,8g W: 49g
Cały dzień: białko: 102g (20 proc.), tłuszcz: 145,2g (62 proc.), węglowodany: 92,20g (18 proc.), kalorie: 2090 kcal
Wybrany jadłospis pacjenta
(otyła kobieta, 45 proc. tkanki tłuszczowej w organizmie).
BTW Śniadanie Drugie śniadanie Obiad Podwieczorek Kolacja
Płatki fitness jogurt Drożdżówka Kotlet schabowy (150g) 5 michałków 2 kromki chleba
60g z mlekiem 0,5% z budyniem, kawa z panierką, ryż (2 szklanki (mieszanego)
230ml + jabłko z mlekiem po ugotowaniu), surówka z masłem roślinnym
i łyżeczką cukru (150g), 200ml kompotu i szynką z kurczaka
(4 plasterki)
Białko 4,7g + 7,4g + 0,5g 7,8g + 3,3g 22,2g + 4,6g + 1,2g + 0,6g 8,1g 5,6g + 10,8g
Tłuszcz 3,6g + 1,2g + 0,4g 7,4g + 3,5g 35,7g + 0,4g + 6,6g + 0,4g 23g 0,2g + 16g + 3,2g
Węglowodany 45,5 + 10,8g + 24,8g 49,7g 4,2g + 5g 18g + 54g + 6,3g + 47,2g 26,5g 36,8g
Razem B: 12,6g B: 11,1g B: 28,6g B: 8,1 B: 16,4g
T: 17,8g T: 10,9g T: 43,1g T: 23g T: 19,4g
W: 81,1g W: 58,9g W: 125,50g W: 26,5g W: 36,8g
Cały dzień: białko: 76,8g (12 proc.), tłuszcz: 114,2g (39 proc.), węglowodany: 328,8g (49 proc.), kalorie: 2650 kcal
Dieta naszych praprzodków

Nie jedli nabiału  nie było prostą sprawą złapać dzikie zwierzę i wydoić je.

Nie spożywali ziaren zbóż  nie uprawiali ich, nie potrafili ich obrabiać.

Nie znali soli w takiej postaci jaka jest obecnie.

Nie spożywali cukru rafinowanego, nie znali buraków cukrowych, nie potrafiliby wydobyć z nich cukru,
jedynym cukrem jaki spożywali był miód, jeS
li już udało się go znalex
ć i wydobyć z dziupli.

Węglowodany w ich diecie pochodziły z warzyw i owoców, a więc nieskrobiowych x
ródeł.

W ich diecie przeważały tłuszcze nasycone, ale duży udział stanowiły również tłuszcze nienasycone
(głównie jednonienasycone, które stanowią dużą częS
ć w tłuszczach zwierzęcy).

Nie spożywali tłuszczów trans (z wyjątkiem tych naturalnie występujących).

Nie spożywali olejów roS
linnych ani margaryn.

Nie spożywali chemii.

Ich pożywienie w dużej mierze było surowe.
9
Trendy
Najczęstsze
skutki jedzenia
drobiu to przerosty
mięśni u kobiet,
grzybice układu
rozrodczego
oraz wzrost
gruczołów
piersiowych
u mężczyzn.
węglowodanów w postaci kulek zbożowych 9. McArthur J., Hypothyroidism, Natural Health
z mlekiem  zjadają mniej kalorii w ciągu Magazine, 2013.
dnia. Zwykle również mają mniejszą ochotę 10. Mercola J., Levy A. R., Dieta bez zbóż, 2006.
na słodkości i są bardziej skoncentrowane, 11. Nakazawa D. J., The autoimmune epidemic,
ponieważ nie są senne z powodu hipoglike- Touchstone, 2008.
mii. Po posiłkach bogatych w węglowodany 12. Pottenger F. M., Pottenger s Cats, a study in
dochodzi do wyrzutu insuliny i chwilowej hi- Nutrition, 1995, II edycja.
poglikemii, która zmusza do szybszego się- 13. Przyjemska B., Niebezpieczne zboża, groz
ny

gnięcia po kolejny posiłek. gluten, 2013.
14. Wolf R., Paleodieta, 2010.
15. Yeong Lim M., O Neale Roach J., Metabolizm
i żywienie, 2012.
Wybrana literatura:
1. Allan Ch. B., Lutz W., Życie bez pieczywa, 2001. *Iwona Wierzbicka  dietetyk kliniczny i trener
personalny, prekursorka diety paleo w Polsce. Propa-
2. Carrea-Bastos i wsp., The Western Diet and li-
guje także spożywanie produktów superfoods. Prowa-
festyle and diseases of civilization, 2011
dzi poradnię dietetyczną i treningową, jak również stu-
3. Cordain L., Dieta Paleo, 2011.
dio treningu personalnego Ajwen w Opolu. Stworzyła
4. Cordain L., Stephenson N., Cordain L., The
własne zasady dietetyczne oraz piramidę zdrowego
Paleo Diet Cookbook, 2011.
żywienia wg Ajwena. Jest autorką  10 zasad skutecz-
nego odżywiania i programu  Paleo-do zdrowia-II sto-
5. Carpender D., 500 Paleo recipes, Fair Winds
pień wtajemniczenia . Jest ekspertem do spraw ży-
Press, 2012.
wienia kobiet ciężarnych, matek karmiących oraz nie-
6. Cross A., Dieta niskowęglowodanowa, 2007.
mowląt na portalu siostraania.pl  wirtualna położna.
7. Davis W., Dieta bez pszenicy, 2013.
Stale współpracuje z czasopismami branżowymi, do
8. Heisey J., Natural help for hashimoto s, Ama- których pisuje artykuły o tematyce fitnessowej oraz
dietetycznej. Więcej: www.ajwen.pl
zon Digital Services, Inc, 2012.
10