KONIE/DERMATOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. Marcin Szczepanik, dr n. wet. Marcin Gołyński*, dr n. wet. Anna Śmiech**
Zakład Diagnostyki Klinicznej i Dermatologii Weterynaryjnej Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Zwierząt Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
*Zakład Chorób Wewnętrznych Zwierząt Gospodarskich i Koni Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Zwierząt Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
**Katedra Anatomii Patologicznej Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
Zespół zapalenia
skóry pęcin
Postępowanie diagnostyczne i lecznicze
PASTERN DERMATITIS SYNDROME
DIAGNOSIS AND TREATMENT
Gruda to jeden z najbardziej rozpowszech- i sięgają do wysokości stawu nadgarstko-
Streszczenie nionych problemów dermatologicznych wego lub skokowego (2, 4). Zmiany zwy-
u koni. Nie jest to, jak się powszechnie kle występują symetrycznie, ale niekiedy
Gruda jest jednym z najczęstszych pro- sądzi, jednostka chorobowa, a raczej po- mogą dotyczyć tylko jednej z kończyn.
blemów dermatologicznych u koni. Nie
lietiologiczny zespół chorobowy. Dlatego Nie stwierdzono, by istniał jakikolwiek
jest to jedna choroba, lecz raczej syn-
postawienie rozpoznania nie kończy pro- związek pomiędzy nasileniem objawów
drom polietiologiczny. Postawienie roz-
cesu diagnostycznego, lecz go rozpoczyna. klinicznych a płcią, rasą, sposobem użyt-
poznania pierwotnej przyczyny jest trud-
Należy wykonać szereg badań mających kowania zwierzęcia, brakiem pigmenta-
ne i wymaga wykonania badań dodatko-
na celu ustalenie pierwotnej przyczyny, cji dystalnych części kończyn czy zaraże-
wych. Jest wiele pierwotnych przyczyn
która może mieć charakter zarówno za- niem świerzbowcami z rodzaju Chorioptes
tego syndromu (zarówno zakaz
nych,
kaz
ny, jak i niezakaz
ny. Zespół zapalenia (3). Ze względu na nasilenie objawów do-
jak i niezakaz
nych). W artykule opisa-
skóry pęcin występuje u koni niezależnie konano podziału grudy na cztery posta-
no przyczyny problemu, obawy klinicz-
od rasy i wieku. Z danych literaturowych cie kliniczne (2, 3):
ne i cechy histopatologiczne oraz me-
wynika, że problem częściej pojawia się 1. występuje jedynie zwiększone złusz-
tody leczenia.
u koni ras ciężkich oraz zwierząt utrzymy- czanie, a na skórze obecne są łuski;
wanych w złych warunkach zoohigienicz- 2. widoczne jest nadmierne rogowa-
SÅ‚owa kluczowe
nych. W literaturze anglojęzycznej okre- cenie  tworzą się bezwłose miejsca
ślany jest jako greasy hell, scratches, mud fever pokryte nadmiernie zrogowaciałym
gruda, konie, histopatologia
czy pastern dermatitis syndrome (2, 8). naskórkiem;
3. zmiany majÄ… wyglÄ…d guzowaty;
OBJAWY KLINICZNE 4. tworzą się brodawkowate narośla.
Abstract
Obraz kliniczny grudy, niezależnie od jej
pierwotnej przyczyny, jest bardzo podob- PRZYCZYNY
Pastern dermatits is one of the most
ny. Pierwsze zmiany pojawiajÄ… siÄ™ na stro- Pierwotne czynniki odpowiedzialne
common dermatologic problems among
nie zginaczowej kończyn, a póz
niej rozwi- za rozwój grudy dzieli się na zakaz
ne
horses. Pastern dermatits is not one
jają się w ich innych okolicach. Na skórze i niezakaz
ne. Do czynników zakaz
nych
disease, but rather a multiethiological
obecny jest obrzęk, rumień, a w dalszej należą: bakterie, grzyby oraz pasożyty
syndrome. The diagnosis of the prima-
kolejności ma miejsce sączenie i powsta- i wirusy (papillomawirusy) (6, 7). W wie-
ry disease is difficult and is made with
ją strupy, dochodzi także do formowa- lu przypadkach grudy stwierdzić można
the help of additional skin tests. There
nia się łusek. Jeśli pierwotną przyczyną inwazję świerzbowców, ale niekoniecz-
are lot of primary reasons of this syn-
choroby są problemy dotyczące naczyń, nie jest ona pierwotną przyczyną zmian,
drome occurring (infectious and non
mogą również występować owrzodze- może być wtórna i pojawiać się na sku-
infectious). We describe the reasons
for this problem s occurrance, its cli- nia. Na powierzchniach zginaczowych tek sprzyjających warunków związanych
nical manifestation, histopathological często tworzą się szczeliny i rozpadliny, z nadmiernym rogowaceniem (4). Inwa-
features and methods of cure. a w przypadkach przewlekłych skóra ule- zja ta nasila proces chorobowy i prowa-
ga pogrubieniu, zliszajowaceniu, powstają dzić może do utrzymywania się już ist-
Key words
brodawkowate narośla. W zdecydowanej niejącego nadmiernego rogowacenia.
większości przypadków u zwierząt wystę- Niektórzy autorzy są zdania, że namno-
pastern dermatitis syndrome, horse,
puje świąd, a niekiedy również bolesność żenie się drożdżaków z rodzaju Malasse-
histopathology
i kulawizna, które sprawiają, że w badaniu zia jest czynnikiem podtrzymującym i za-
ortopedycznym niezbędne jest uwzględ- ostrzającym obraz chorobowy (1).
nienie zmian skórnych. W bardzo cięż- Wśród czynników nieinfekcyjnych wy-
kich przypadkach bywa, że wykwity lo- mienia się: fizyczne, nowotworowe, immu-
kalizują się na dużej powierzchni skóry nologiczne, żywieniowe (np. selenoza).
CZERWIEC " 6/2009
22
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE KONIE/DERMATOLOGIA
Do przyczyn pierwotnych grudy zali- grudy jest aktywacja cytokin prowadząca za, ortokeratoza, widoczne może być za-
czyć można również leukocytoklastyczne do nadmiernego rogowacenia i produkcji palenie okołonaczyniowe. Jeżeli współ-
zapalenie naczyń skóry pęcin, które do- dużej ilości keratyny (2). występują infekcje bakteryjne lub inwazje
tyczy wyłącznie zwierząt o niepigmento- pasożytnicze, obecne są krosty śródna-
wanej skórze kończyn (9). Pojawienie się POST
POWANIE skórkowe zawierające zdegenerowane gra-
zmian skórnych w okolicach pozbawio- DIAGNOSTYCZNE nulocyty obojętnochłonne oraz nieznacz-
nych barwnika może ponadto świadczyć Ponieważ mamy do czynienia z zespołem na gąbczastość naskórka (2).
o fotouczuleniu, które może się rozwinąć polietiologicznym, w każdym przypad- W przypadku występowania zmian
po spożyciu przez konia określonych ga- ku grudy należy wykonać wszystkie nie- na skórze niepigmentowanej nie należy
tunków roślin, takich jak: dziurawiec zbędne badania dodatkowe mające na celu pomijać badania stanu wątroby (kwasy
zwyczajny, gryka, życica trwała (rajgras wykrycie pierwotnej przyczyny choroby. żółciowe, aktywność enzymów), co umoż-
angielski), a także w przypadku uszko- W celu wykluczenia/potwierdzenia der- liwić może wykluczenie fotouczuleń zwią-
dzenia wątroby, które prowadzi do wzro- matofitoz i inwazji pasożytniczych należy zanych z dysfunkcją wątroby (5).
stu stężenia fikoerytryny, związku o wła- wykonać zeskrobinę i badanie mikrosko-
ściwościach fotouczulających (1). powe włosa. Aby wykluczyć infekcje bak- LECZENIE
W etiologii grudy duże znaczenie mają teryjne, wykonujemy badanie cytologicz- Określenie czynnika pierwotnego daje
ponadto warunki zoohigieniczne, w jakich ne, niekiedy może ono pozwolić również możliwość zastosowania odpowiedniego
przebywają zwierzęta. A
atwo zaobserwo- na wykazanie chorób o podłożu autoim- leczenia przyczynowego: antybiotykote-
wać, że objawy kliniczne ulegają zaostrze- munologicznym, nowotworowym i aler- rapia ogólnoustrojowa w przypadku in-
niu przy utrzymywaniu koni w warunkach gicznym. Badanie hodowlane prowadzimy, fekcji bakteryjnych, leczenie przeciwpa-
o dużej wilgotności, na głębokiej, rzadko by wykluczyć dermatofitozy i dermatofilo- sożytnicze przy inwazjach ektopasożytów,
zmienianej ściółce, a także w przypadku zę. W związku z możliwym udziałem cho- przeciwgrzybicze w dermatofitozach lub
zwierząt, u których prowadzona jest nie- rób immunologicznych (immunologiczne immunosupresyjne w chorobach autoim-
właściwa higiena kończyn po treningu. zapalenie naczyń) w pewnej części przy- munologicznych. Zaleca się, by u zwierząt
W części przypadków nie można odna- padków wskazane jest wykonanie badania z długim włosem odsłonić zmiany skórne
lez
ć jakiejkolwiek przyczyny pierwotnej histopatologicznego. W badaniach prze- poprzez strzyżenie. Pokrywające skórę łu-
i wtedy określane są one jako idiopatyczne. prowadzonych przez zespół niemieckich ski i strupy należy usunąć, a do tego celu
Istnieją również przypuszczenia, że pewną naukowców stwierdzono, że dominujący- można zastosować szampony przeciwło-
rolę odgrywać mogą czynniki genetycz- mi cechami w preparatach histopatolo- jotokowe stosowane u psów (np. Seboli-
ne. Badania Geburka i wsp. (2005 r.) wy- gicznych sÄ…: hiperkeratoza oraz przerost tic® lub Sebovet Clean®). Okolice pokryte
kazują, że cechą wspólną w przypadkach naskórka. Ponadto występuje parakerato- wykwitami należy myć bardzo delikatnie,
CZERWIEC " 6/2009
23
www.weterynaria.elamed.pl
KONIE/DERMATOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
2
1
Ryc. 1. Gruda  zmiany bardziej zaawansowane.
Widoczne nadmierne rogowacenie, tworzÄ… siÄ™
bezwłose miejsca pokryte nadmierne zrogowa-
ciałym naskórkiem (stopień 2 wg Geburka i wsp.),
fot. Marcin Szczepanik
Ryc. 2. Gruda  zmiany najbardziej zaawansowane,
obecne brodawkowate narośla (stopień 4 wg Ge-
burka i wsp.), fot. Marcin Szczepanik
Ryc. 3. Obraz histopatologiczny. Widoczny przerost
naskórka. Barwienie HE. Powiększenie 20x10, 3
fot. Anna Åšmiech
Przyczyny zapalenia skóry pęcin
Nieinfekcyjne
Infekcyjne
czynniki fizyczne: urazy, kontakt z substancjami drażniącymi
bakteryjne (zakażenia gronkowcami dermatofiloza)
(podrażnieniowe zapalenie skóry)
Grzybicze (Microsporum, Trichophyton, Pytioza)
Nowotworowe: sarkoid, rak z komórek rogowych
Pasożytnicze (Chorioptes, Trombicula Pelodera
Immunologiczne: immunologiczne zapalenie naczyń, leukocyto-
strongyloides, Strongylides westeri)
klastyczne zapalenie naczyń, pęcherzyca liściasta
Choroby alergiczne: alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
nadwrażliwość na ukąszenia owadów
Fotouczulenie (zwiÄ…zane z uszkodzeniem wÄ…troby
lub spożyciem określonych roślin)
Pozostałe: selenoza
CZERWIEC " 6/2009
24
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE KONIE/DERMATOLOGIA
starając się nie stosować szorstkiego kosteroidy ogólnie. Zalecany jest predni- 3. Geburek F., Deegen E., Hewicker-Traut-
wein M., Ohnesorge B.: Verrucous pastern
sprzÄ™tu, takiego jak szczotki (najlepiej uży- zolon (np. Encortolon®) w dawce 1 mg/
dermatitis syndrome in heavy draught horses.
wać gąbek). Okolice te należy następnie kg m.c. W przypadkach gdy okaże się
Part II: Clinical findings.  Dtsch. Tierarztl.
zmyć roztworem o działaniu antyseptycz- nieskuteczny, można podawać deksame-
Wochenschr. , 2005, 112, 243-51.
nym, np. chlorheksydyna rozcieńczona tazon w dawce 0,2 mg/kg m.c. (8). Poza
4. Brantegem Van L.H., De Cock E.,
w wodzie w stężeniu 2% lub szampona- ogólnoustrojowym podawaniem gliko-
Chiers K., Van Heerden M., Ferraro L.,
mi przeciwbakteryjnymi zawierającymi kortykosteroidów poprawę można nie-
Affolter V.K. Ducatelle R.: Clinical aspects
2% nadtlenek benzoilu czy mleczan etylu. kiedy uzyskać, stosując je miejscowo. Za-
of chronic progressive pastern dermatitis
W związku z brakiem takich preparatów lecanymi wówczas glikokortykosteroidami
in Belgian draft horses.  Vet. Dermatol. ,
przeznaczonych dla koni można zastoso- są hydrokortizon 1%, betametazon 1%,
2004, 15 (Suppl. 1), 66.
wać szampony dla psów (np. Etiderm®, triamcinolon 0,015%. Można stosować
5. Lloyd D.H., Littlewood J.D., Craig J.M.,
Peroxyvet®), a roztwór chlorheksydyny je w postaci preparatów zÅ‚ożonych z leka- Thomsett L.R.: Praktyczna dermatologia
przygotować na bazie chlorhexidinum gluco- mi przeciwgrzybiczymi i przeciwbakteryj- koni. Sima, Warszawa 2007.
6. Pascoe R.R.R, Knottenbelt D.C.: Manual
nicum 20% (1, 8). Preparaty zawierające jod nymi (1, 6). W tym przypadku mogą to być
of equine dermatology. W.B. Saunders 1999.
są przeciwwskazane, gdyż mogą powo- np. trójskładnikowe preparaty przeznaczo-
7. Pascoe R.R.R.: Color atlas of equine derma-
dować podrażnienie. Zadowalające efek- ne do leczenia zapaleń uszu u psów (np.
tology. Mosby Company 1990.
ty uzyskać można także po zastosowaniu Panolog®) lub preparaty stosowane u lu-
8. Reed B.: Equine internal medicine. W.B. Saun-
szamponów z biosiarkÄ… lub dziegciem do- dzi (np. Triderm®). Jednak tego typu lecze-
ders 1998.
stępnych dla koni. Kąpiele i przemywa- nie (w związku z kosztami) może być sto-
9. Stannard T.: Miscelianus.  Vet. Dermatol. ,
nie okolicy należy początkowo stosować sowane tylko w przypadkach, gdy zmiany
2000, 11, 117-223.
dwa razy dziennie. Po kąpieli skórę trze- dotyczą niewielkiej powierzchni.
ba dokładnie osuszyć i pozostawić konia
Piśmiennictwo
w suchym boksie. W przypadku powikłań dr n. wet. Marcin Szczepanik
1. Akucewich L.H., Yu A.A.: Equine pastern
bakteryjnych dobre efekty można uzy- Zakład Diagnostyki Klinicznej
dermatitis.  Compendium Equine , 2007,
skać po miejscowym zastosowaniu anty- i Dermatologii Weterynaryjnej
2, 214-228.
biotyków przeznaczonych do podawania Katedra i Klinika
2. Geburek F., Ohnesorge B., Deegen E.,
dowymieniowego dla krów oraz maści Chorób Wewnętrznych Zwierząt
Doeleke R., Hewicker-Trautwein M.:
na bazie cynku. Wydział Medycyny Weterynaryjnej
Alterations of epidermal proliferation and cy-
Jeśli nie udało się odnalez
ć przyczyny Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
tokeratin expression in skin biopsies from heavy
(gruda idiopatyczna), można stosować 20-612 Lublin, ul. Głęboka 30
draught horses with chronic pastern dermatitis.
leczenie objawowe, podajÄ…c glikokorty-  Vet. Dermatol. , 2005, 16, 373-384.
e-mail: [e-mail]
CZERWIEC " 6/2009
25
www.weterynaria.elamed.pl