nawierzchnie
Dariusz Sybilski, IBDiM, Politechnika Lubelska
Wymagania Techniczne
dotyczÄ…ce nawierzchni asfaltowych
na drogach publicznych  cz. I
Summary
Polska z chwilÄ… przystÄ…pienia do Unii Europejskiej
Upon it s accession to the European Union, Poland
stała się pełnoprawnych członkiem Europejskiej
became a full member of the European Committee
Komisji Normalizacyjnej CEN, czego konsekwen-
for the Standardization (CEN). The consequence
cją jest przyjęcie do krajowego zbioru norm of Poland's accession to the EU is the adoption into
the national set of European standards PN-EN.
europejskich PN-EN.
Zharmonizowane normy europejskie dotyczące wyrobów drogo- gólnych krajach warunków klimatycznych, obciążenia ruchem,
wych zawierają wykazy właściwości tych wyrobów wraz z przywoła- dostępności materiałów składowych i tradycji technicznej wyma-
niem odpowiednich europejskich norm metod badań oraz możliwe gają opracowania dokumentu aplikacyjnego. Stosowanie takich
poziomy wymagań dla poszczególnych właściwości wyrobów. Auto- dokumentów uprawnione jest dyrektywami UE.
rzy norm dotyczących wyrobów drogowych, a zwłaszcza mieszanek Dyskusje prowadzone w szerokim gronie naszych krajowych spe-
mineralno-asfaltowych, są w pełni świadomi różnic materiałowych, cjalistów, poparte przykładami przyjęcia podobnych rozwiązań w in-
technologicznych i klimatycznych w Europie i ich wpływu na do- nych krajach UE (np. w Niemczech, Austrii, Wlk. Brytanii i Francji),
bór materiałów oraz wymagań wobec wyrobów. Powszechną prak- skłoniły IBDiM do przyjęcia w drogownictwie następujących zasad
tyką w poszczególnych krajach europejskich jest adaptacja normy opracowywania krajowych dokumentów aplikacyjnych do zharmo-
EN do warunków panujących w danym kraju. nizowanych norm PN-EN, dotyczących wyrobów drogowych:
Jednym z wcześniejszych, wdrożonych już przykładów, jest norma  krajowy dokument aplikacyjny do zharmonizowanej normy PN-
EN 12591 Asfalty i lepiszcza asfaltowe. Wymagania dla asfaltów dro- -EN, w odniesieniu do wyrobu drogowego objętego tą normą, powi-
gowych, w której poszczególne kraje dokonały wyboru właściwości nien być dokumentem niesprzecznym z tą normą i zaleconym (lub
i wymagań dostosowanych do swoich warunków klimatycznych. Po- zatwierdzonym jako obowiązujący) przez ministra infrastruktury
dobny proces musi być zastosowany w stosunku do norm kruszyw do stosowania przez zarządy dróg publicznych wszystkich kategorii
oraz mieszanek mineralno-asfaltowych. Konieczne jest więc dokona- (przy zlecaniu, odbiorze i utrzymaniu dróg), przez projektantów
nie, odpowiedniego do lokalnych warunków i obowiązujących w Pol- dróg publicznych oraz przez wykonawców tych dróg,
sce ograniczeń prawnych, wyboru tych właściwości oraz poziomów  w krajowym dokumencie aplikacyjnym powinien zostać doko-
wymagań (kategorii lub klas), które zapewnią spełnienie podstawo- nany wybór właściwości, metod badań (spośród dopuszczonych
wych wymagań wobec finalnego produktu, czyli nawierzchni drogo- normą EN metod alternatywnych) oraz odpowiednich poziomów
wej. Jaskrawym przykładem ograniczenia prawnego jest ustawowy za- wymagań (kategorii lub klas) w dostosowaniu do warunków kli-
kaz stosowania w Polsce opon okolcowanych, dlatego bezcelowe jest matycznych i obciążenia ruchem, występujących w naszym kra-
badanie tej właściwość wyrobów drogowych w naszym kraju. ju oraz w zależności od wpływu tych warunków na poszczegól-
ne elementy obiektu drogowego, tak jak to wynika z aktualnego
Konieczność opracowania WT-2 stanu wiedzy technicznej i dotychczasowej praktyki,
W ramach prac badawczo-wdrożeniowych prowadzonych w IBDiM  metody badań wybranych właściwości muszą być zgodne z me-
na zlecenie GDDKiA opracowano ostatnio dwa Wymagania Technicz- todami przywołanymi w zharmonizowanej normie PN-EN,
ne: WT-1 Kruszywa (do mieszanek mineralno-asfaltowych i powierzch-  systemy oceny zgodności wyrobu drogowego powinny być
niowych utrwaleń) oraz WT-2 Nawierzchnie asfaltowe na drogach pu- w pełni zgodne z przywołanymi i opisanymi w zharmonizowanej
blicznych. WT-1 jest przystosowaniem normy PN-EN 13043 do polskich normie, chyba że norma ta pozostawia do wyboru jeden z kil-
warunków klimatycznych i technicznych, WT-2 natomiast pakietu norm ku wymienionych w tej normie  wtedy, w zależności od koń-
PN-EN 13108-x, dotyczących mieszanek mineralno-asfaltowych. cowego zastosowania danego wyrobu i wpływie tego zastoso-
Normy europejskie dotyczące wyrobów, zwłaszcza w dziedzinie wania na bezpieczeństwo użytkowników drogi, należy wybrać
budownictwa drogowego, ze względu na zróżnicowanie w poszcze- i polecić do stosowania odpowiedni system oceny zgodności.
Magazyn Autostrady 3/2009
60
nawierzchnie
Dyrektywa unijna nr 89/106/EWG z dnia 21 grudnia 1988 roku, faltowych na gorąco, została bez zastąpienia wycofana ze zbioru
w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i admi- Polskich Norm 29 maja 2008 r. decyzją prezesa PKN.
nistracyjnych państw członkowskich odnoszących się do wyrobów Wymagania Techniczne WT-2 Nawierzchnie asfaltowe 2008, po-
budowlanych, w preambule informuje, że  zharmonizowane normy wiązane z wymaganiami WT-1 Kruszywa 2008, obejmują zakres
powinny zawierać klasyfikację, na podstawie której będzie możliwe wycofanej normy i powinny być stosowane przy sporządzaniu
wprowadzenie na rynek wyrobów budowlanych, które spełniają pod- specyfi kacji technicznych wykonania i odbioru robót budowla-
stawowe wymagania, są zgodne z przepisami prawnymi oraz które nych drogowych nawierzchni asfaltowych. Przy opracowywaniu
są produkowane i stosowane zgodnie z prawem, zgodnie z tradycją WT-2 korzystano z doświadczeń i przepisów technicznych krajów
techniczną uzasadnioną warunkami klimatycznymi lub innymi wa- członkowskich UE, w tym z projektów niemieckich dokumentów
runkami lokalnymi . Ta sama dyrektywa w artykule 4 punkt 1 wyja- aplikacyjnych TL Gestein, TL Asphalt, ZTV Asphalt. Za wykorzy-
Å›nia, że  w tej dyrektywie przez «specyfikacje techniczne rozumie staniem projektów niemieckich przemawiaÅ‚o podobieÅ„stwo tradycji
się normy i aprobaty techniczne , zaś w ustępie 2.c oraz w punk- technicznej (te same mieszanki m-a, beton asfaltowy, SMA), zbliżo-
cie 3 tego artykułu jest mowa o  krajowych specyfikacjach tech- ne warunki materiałowe oraz klimatyczne, podobne metody badań
nicznych , które państwa członkowskie mogą przedkładać Komisji materiałów i mieszanek mineralno-asfaltowych.
w celu przedstawienia ich pozostałym państwom członkowskim. Ta- WT-2 pierwotnie obejmowało nawierzchnie asfaltowe drogo-
kie dokumenty aplikacyjne opracowano np. w Niemczech, Austrii, we i lotniskowe. Ostateczna wersja po poprawkach wniesionych
Francji i na Słowenii. Brak takiego dokumentu aplikacyjnego może przez Komisję Rekomendacji ds. drogownictwa w Ministerstwie
powodować nieporozumienia i zamieszanie wskutek możliwości Infrastruktury obejmuje tylko nawierzchnie drogowe.
wadliwego wyboru wymagań, nadmiernej liczby badań materiałów
(ta sama cecha badana różnymi metodami) i wynikających z tego Zakres WT-2
nadmiernych kosztów ponoszonych przez producenta. WT-2 stanowią obszerny dokument techniczny obejmujący:
Normy europejskie obejmujÄ… wyroby, natomiast nie dotyczÄ… tech-  zalecenia stosowania mieszanek mineralno-asfaltowych (miesza-
nologii stosowania tych wyrobów. W wypadku budowy nawierzchni nek m-a) w warstwach nawierzchni asfaltowych,
drogowej, normy PN-EN 13108-x dotyczące mieszanek mineralno-  wymagane właściwości mieszanek m-a,
-asfaltowych nie wspominajÄ… o projektowaniu i budowie konstrukcji  warunki produkcji mieszanek m-a,
nawierzchni drogowej. Przyjęcie do stosowania norm PN-EN 13108-x  warunki wykonania nawierzchni asfaltowych,
oraz metod badania materiałów, jak również postęp techniczny, wyma-  wymagania wobec nawierzchni asfaltowych  warunki odbioru
gają kompleksowej zmiany wymagań technicznych związanych z pro- i rozliczeń.
jektowaniem i produkcją mieszanek mineralno-asfaltowych, jak również WT-2 są zgodne z normami europejskimi przyjętymi do sto-
z projektowaniem i budową drogowych nawierzchni asfaltowych. sowania w Polsce, dotyczącymi odpowiednich materiałów drogo-
Stosowana dotychczas i wykorzystywana do opracowania spe- wych, w tym norm serii PN-EN 13108-x dotyczÄ…cych mieszanek
cyfikacji technicznych norma PN-S-96025, zawierająca wymagania mineralno-asfaltowych. Do wdrożenia w polskich warunkach przy-
techniczne dotyczące wytwarzania mieszanek mineralno-asfalto- jęto następujące normy z serii PN-EN 13108-x Mieszanki mineral-
wych na gorÄ…co oraz wykonywania z nich warstw nawierzchni as- no-asfaltowe  Wymagania:
www.autostrady.elamed.pl
61
fot. Shutterstock
nawierzchnie
OZNACZENIE OBJAÅšNIENIE WARSTWA ZALECENIE
Beton asfaltowy o wymiarze największego kruszywa Mieszanki
AC 16 S 70/100 MA 8, MA 11
16 mm do warstwy ścieralnej z asfaltem 70/100 mineralno-asfaltowe
Wiążąca
Beton asfaltowy o wysokim module sztywności Lepiszcza asfaltowe PMB 25/55-60
AC WMS (Ochronna)
o wymiarze największego kruszywa 16 mm
Tablice 6.1, 6.2, 6.3 WT-1
16 W 20/30
Kruszywa mineralne
do warstwy wiążącej z asfaltem 20/30
Kruszywa 2008, Część 2
Beton asfaltowy do bardzo cienkich warstw
MA 51, MA 8, MA 11,
Mieszanki
BBTM 8A 50/70 o wymiarze największego kruszywa 8 mm i modelu
SMA 52, SMA 82, SMA 11,
mineralno-asfaltowe
uziarnienia A z asfaltem 50/70
BBTM 82, BBTM 11,
Mieszanka SMA o wymiarze największego kruszywa AC 11 S3
SMA 11 50/70
Åšcieralna
11 mm z asfaltem 50/70
PMB 25/55-60,
Asfalt lany o wymiarze największego kruszywa PMB 45/80-554,
MA 11 35/50 Lepiszcza asfaltowe
11 mm z asfaltem 35/50 PMB 45/80-654,
PMB 65/105-604
Tabela 1. Oznaczenia typu mieszanki m-a
Tablice
CZAS STYGNI
CIA,
4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 5.3,
WARSTWA LUB WARSTWY
Kruszywa mineralne
NIE KRÓTSZY NIŻ H
6.1, 6.2, 6.3 WT-1
Kruszywa 2008, Część 2
Warstwa ścieralna (4-5 cm) 24
Tabela 3. Zestawienie materiałów do warstw nawierzchni mostowych
Bardzo cienka warstwa ścieralna (2-3 cm) 6
1
dopuszczone wyłącznie do wykonania ścieku przykrawężnikowego; 2 zalecane, jeżeli jest wymagane
Pakiet warstw: ścieralna i wiążąca (10-14 cm) 36 zmniejszenie hałasu drogowego; 3 dopuszczone stosowanie warstwy ścieralnej z betonu asfaltowego
AC 11 S, jeżeli nawierzchnia dojazdów do mostu jest wykonana z betonu asfaltowego; 4 zalecane
Tabela 2. Zalecany czas stygnięcia ułożonych warstw asfaltowych od końca zagęszczania
do SMA lub BBTM w cienkiej warstwie o grubości nie większej niż 3,5 cm.
do oddania do ruchu
 Część 1  Beton asfaltowy, W szczególnych warunkach może być wymagane rozjaśnie-
 Część 2  Beton asfaltowy do bardzo cienkich warstw, nie nawierzchni asfaltowej (np. wyróżnionych pasów ruchu lub
 Część 5  Mieszanka SMA, w tunelach). Można to uzyskać dobierając odpowiednie materiały
 Część 6  Asfalt lany, do warstwy ścieralnej  jasne kruszywa lub bezbarwne lepiszcza.
 Część 7  Asfalt porowaty,
 Część 8  Destrukt asfaltowy, Określenia obowiązujące w WT-2
 Część 20  Badanie typu, W WT-2 przyjęto jako obowiązujące defi nicje przedstawione po-
 Część 21 Zakładowa Kontrola Produkcji. niżej.
Nie przyjęto do stosowania w Polsce mieszanek m-a HRA (Hot Nawierzchnia  konstrukcja składająca się z jednej lub kilku
Rolled Asphalt  stosowany do niedawna właściwie jedynie w Wiel- warstw, służących do przejmowania i rozkładania na podłoże ob-
kiej Brytanii) oraz bardzo miękkiego betonu asfaltowego (stoso- ciążeń ruchu pojazdów.
wany w Skandynawii). Warstwa technologiczna  konstrukcyjny element nawierzch-
Podane w WT-2 Nawierzchnie asfaltowe 2008 metody badań ni układany w pojedynczej operacji.
i wymagania dotyczÄ…ce mieszanek mineralno-asfaltowych dosto- Warstwa  element konstrukcji nawierzchni zbudowany z jed-
sowano do krajowych warunków klimatycznych, materiałowych nego materiału, który może się składać się z jednej lub wielu
i technicznych. Niedopuszczalne jest stosowanie kilku metod ba- warstw technologicznych.
dawczych tej samej właściwości lub łączenie różnych systemów Rozróżnienie warstwy i warstwy technologicznej sankcjonuje
projektowania mieszanki mineralno-asfaltowej. wykonywanie grubych warstw nawierzchni (podbudowy) w kilku
Projektowanie mieszanek mineralno-asfaltowych powinno warstwach technologicznych (z tej samej mieszanki m-a). Nale-
uwzględniać przewidywane warunki pracy nawierzchni (warun- ży tu zwrócić uwagę, aby nie dzielić nadmiernie warstwy na zbyt
ki topografi czne oraz organizacjÄ™ ruchu, np. wydzielone pasy cienkie warstwy technologiczne (np. dwie warstwy po 7 cm, za-
powolnego ruchu, podjazdy pod wzniesienia, ronda, dojazdy miast jednej 14 cm), co powoduje osłabienie połączenia między-
do skrzyżowań z sygnalizacją świetlną), a także przeciwdziałać warstwowego nawierzchni i mniejszą trwałość zmęczeniową oraz
powstawaniu oraz ograniczać rozwój uszkodzeń w przewidywa- niebezpieczeństwo wnikania wody między warstwy.
nym okresie eksploatacji materiału w nawierzchni (np. deforma- W WT-2 wprowadzono nowe pojęcia dotyczące mieszanek
cje trwałe lepko-plastyczne, spękania zmęczeniowe, spękania ni- m-a przedstawione poniżej.
skotemperaturowe). Zakres zastosowanych metod projektowania Typ mieszanki mineralno-asfaltowej  określenie mieszanki mi-
i badań laboratoryjnych powinien być właściwy do przeznacze- neralno-asfaltowej ze względu na: krzywą uziarnienia kruszywa (ciągłą
nia projektowanej mieszanki. Zarówno na etapie projektowania, lub nieciągłą), zawartość wolnych przestrzeni, proporcje składników
jak i na etapie kontroli produkcji należy unikać nadmiaru badań albo technologię wytwarzania i wbudowania; w niniejszym dokumen-
laboratoryjnych. cie wyróżnia się następujące typy mieszanek mineralno-asfaltowych:
W projektowaniu nawierzchni dróg w terenie zabudowy lub dróg beton asfaltowy, beton asfaltowy o wysokim module sztywności, be-
zamiejskich w pobliżu terenów zamieszkałych należy uwzględnić ton asfaltowy do bardzo cienkich warstw (mieszanka BBTM), mie-
potrzebę zmniejszenia hałasu generowanego przez kontakt koła szanka SMA, asfalt lany i asfalt porowaty oraz destrukt asfaltowy.
pojazdu z nawierzchnią. W tym celu w warstwie ścieralnej zale- Wymiar mieszanki mineralno-asfaltowej  określenie mie-
ca się stosowanie mieszanki mineralno-asfaltowej o sprawdzonej szanki mineralno-asfaltowej ze względu na wymiar największego
zdolności zmniejszania hałasu toczenia kół pojazdu. kruszywa (np. wymiar 8 lub 11).
Magazyn Autostrady 3/2009
62
nawierzchnie
niweleta robót ziemnych
NAWIERZCHNIA
PODA
OŻE GRUNTOWE RODZIME
asfaltowa warstwa ścieralna
asfaltowa warstwa wiążąca
podbudowa górna, np. asfaltowa warstwa podbudowy
podbudowa dolna, np. podbudowa kruszywowa, niezwiÄ…zana
warstwa ulepszonego podłoża (warstwa mrozoochronna)
Rys. 1. Konstrukcja drogi o asfaltowej nawierzchni drogowej w wykopie
W dokumencie tym wprowadzono też nowe określenia doty- AC D P/W/S lepiszcze, gdzie AC  beton asfaltowy, D  najwięk-
czące wymagań i projektowania. szy wymiar kruszywa w mieszance, P/W/S  warstwa, do której
Wymaganie funkcjonalne  wymaganie dotyczÄ…ce podsta- jest przeznaczona mieszanka mineralno-asfaltowa oraz symbol
wowej właściwości materiałowej (np. sztywności lub zmęczenia), lepiszcza.
która charakteryzuje ten materiał i pozwala prognozować jego Krajowe oznaczenie uzupełniające do określenia przeznacza-
zachowanie podczas użytkowania. nia mieszanki mineralno-asfaltowej (obecnie stosowane do be-
Wymaganie powiÄ…zane funkcjonalnie  wymaganie dotyczÄ…- tonu asfaltowego lub betonu asfaltowego o wysokim module
ce właściwości (np. koleinowania, parametrów Marshalla), które sztywności) to: P  do warstwy podbudowy, W  do warstwy
są powiązane z właściwościami funkcjonalnymi, prognozującymi wiążącej, S  do warstwy ścieralnej.
zachowanie materiału podczas użytkowania.
Specyfikacja empiryczna  zestaw wymagań dotyczących Podstawowe uwagi o asfaltowej nawierzchni
materiałów składowych i ich składu wraz z wymaganiami powią- drogowej i zalecenia doboru materiałów
zanymi funkcjonalnie. W rozdziale WT-2 pt.  Podstawowe uwagi o asfaltowej na-
Specyfikacja funkcjonalna  zestaw wymagań funkcjonalnych wierzchni drogowej i zalecenia doboru materiałów zawarto
oraz ograniczona liczba wymagań dotyczących składu mieszanki podstawowe informacje o konstrukcji nawierzchni, przygoto-
i jej składników z większą swobodą doboru składu niż w wyma- waniu podłoża gruntowego, układzie warstw oraz warunkach
ganiach empirycznych (w praktyce niektóre właściwości będą po- ich stosowania.
wiązane funkcjonalnie). Precyzyjniej określono warstwę mrozoochronną:  Należy
Projektowanie empiryczne mieszanki mineralno-asfaltowej zapewnić mrozoodporność podłoża gruntowego nawierzchni
 projektowanie składu mieszanki mineralno-asfaltowej na pod- (szczególnie w wypadku występowania w podłożu gruntów wy-
stawie wymagań empirycznych. sadzinowych lub wątpliwych). Jeżeli warunek ten nie jest speł-
Projektowanie funkcjonalne mieszanki mineralno-asfaltowej niony, to należy najniżej położoną warstwę ulepszonego podłoża
 projektowanie składu mieszanki mineralno-asfaltowej na podstawie odpowiednio pogrubić. Warstwę tę nazywa się mrozoochron-
wymagań funkcjonalnych. W materiałach do mieszanek m-a włączono ną. Warstwa mrozoochronna jest jedną z warstw ulepszonego
po raz pierwszy w normie destrukt asfaltowy i granulat asfaltowy podłoża gruntowego nawierzchni, położoną poniżej warstwy
Destrukt asfaltowy  mieszanka mineralno-asfaltowa, która wzmacniającej .
jest uzyskiwana w wyniku frezowania warstw asfaltowych, rozkru- Wskazano, że każda z warstw jest rozkładana zazwyczaj w poje-
szenia płyt wyciętych z nawierzchni asfaltowej, brył uzyskiwanych dynczej operacji, a dwie warstwy nawierzchni, np. wiążąca i ście-
z płyt oraz z mieszanki mineralno-asfaltowej odrzuconej lub bę- ralna, mogą być rozłożone i zagęszczone w pojedynczej operacji.
dącej nadwyżką produkcji. Istnieje zatem możliwość stosowania technologii nawierzchni
Granulat asfaltowy  destrukt asfaltowy stosowany jako ma- kompaktowej (kompaktasfaltu). Należy mieć nadzieję, że tech-
teriał składowy w produkcji mieszanek mineralno-asfaltowych nologia ta znajdzie szersze zastosowanie w Polsce, biorąc pod
w technologii na gorąco. uwagę możliwość znacznego przyśpieszenia budowy nawierzchni
drogowych (zarówno nowych, jak i przebudowywanych).
Przykłady oznaczenia typu mieszanki m-a Ważną część WT-2 stanowią zalecenia doboru mieszanek
W oznaczaniu przyjęto zasadę jednolitego oznaczenia typu m-a i materiałów do nich, w zależności od warunków obciążenia
mieszanki m-a w języku angielskim oraz krajowych uzupełnień: ruchem i klimatycznych.
www.autostrady.elamed.pl
63
nawierzchnie
KATEGORIA RUCHU
WARSTWA MATERIAA

KR1-KR2 KR3-KR4 KR5-KR6
Mieszanki AC 16 P, AC 22 P AC 16 P, AC 22 P
AC 16 P, AC 22 P
mineralno-asfaltowe AC WMS 11, AC WMS 16 AC WMS 11, AC WMS 16
35/501, 50/701, 20/302, 15/252, 35/501, 50/701, 20/302, 15/252,
Lepiszcza 10/202 10/202
Podbudowa 50/70
asfaltowe7 PMB 10/40-652, PMB 10/40-652,
PMB 25/55-603 PMB 25/55-603
Kruszywa
Tablice 1.1, 1.2, 1.3, 3.1, 3.2, 3.3 WT-1 Kruszywa 2008, Część 2
mineralne
AC 16 W, AC 22 W, AC WMS 11, AC 16 W, AC 22 W, AC WMS 11,
Mieszanki AC 11 W, AC 16 W,
AC WMS 16, AC WMS 16,
mineralno-asfaltowe PA 16 W8
PA 16 W8 PA 16 W8
35/501, 50/701, 20/302, 15/252,
35/501, 20/302, 15/252, 10/202
Wiążąca Lepiszcza 10/202
50/70 PMB 10/40-652,
asfaltowe7 PMB 10/40-652,
PMB 25/55-603
PMB 25/55-603
Kruszywa
Tablice 2.1, 2.2, 2.3, 3.1, 3.2, 3.3 WT-1 Kruszywa 2008, Część 2
mineralne
MA 8, MA 11 MA 8, MA 11
MA 8, MA 11
Mieszanki AC 5 S, AC 8 S, AC 11 S AC 8 S, AC 11 S
SMA 84, SMA 11
mineralno-asfaltowe SMA 54, SMA 84 SMA 54, SMA 84, SMA 11
BBTM 84, BBTM 11, PA 8 S, PA 11 S
BBTM 84, BBTM 11, PA 8 S, PA 11 S BBTM 84, BBTM 11, PA 8 S, PA 11 S
20/30, 35/50, 50/705, 70/100, 20/30, 35/50, 50/705,
PMB 25/55-65,
Åšcieralna PMB 25/55-65, PMB 25/55-65,
Lepiszcza PMB 45/80-55,
PMB 45/80-55, PMB 45/80-55,
asfaltowe7 PMB 45/80-60,
PMB 45/80-60, PMB 45/80-60,
PMB 65/105-606
PMB 65/105-606 PMB 65/105-606
Kruszywa
Tablice 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 5.3, 6.1, 6.2, 6.3, 7.1, 7.2, 7.3 WT-1 Kruszywa 2008, Część 2
mineralne
Tabela 4. Zestawienie materiałów do warstw nawierzchni drogowych z uwzględnieniem obciążenia ruchem i warunków klimatycznych
1
do betonu asfaltowego; 2 do betonu asfaltowego o wysokim module sztywności AC WMS; 3 do betonu asfaltowego do warstwy podbudowy lub wiążącej; 4 zalecane, jeżeli wymagane jest zmniejszenie
haÅ‚asu drogowego; 5 nie zaleca siÄ™ do stosowania w regionach, gdzie spodziewana minimalna temperatura nawierzchni wynosi poniżej -28°C  region północno-wschodni i tereny podgórskie (zaÅ‚Ä…cznik A);
6
do cienkiej warstwy na gorąco z SMA o grubości nie większej niż 3,5 cm; 7 na podstawie aprobat technicznych mogą być stosowane także inne lepiszcza nienormowe; 8 do warstwy wiążącej układu
dwuwarstwowego z asfaltu porowatego
Nawierzchnia drogowa tu lanego dopuszczane (konieczne) jest w ściekach przykrawęż-
Warstwa ścieralna może być wykonana z: betonu asfaltowego nikowych.
AC S, mieszanki SMA, betonu asfaltowego do bardzo cienkich Asfalt lany jest mieszanką samozagęszczalną, tj. niewymagającą za-
warstw BBTM, asfaltu lanego MA lub asfaltu porowatego PA. gęszczania walcami, co eliminuje niebezpieczeństwo uszkodzenia izo-
Zwraca uwagę włączenie do grupy mieszanek m-a stosowanych lacji mostowej. Asfalt lany jest też mieszanką najszczelniejszą oraz naj-
w Polsce asfaltu porowatego. Pomimo obaw i zastrzeżeń dotyczą- trwalszą, jak pokazują doświadczenia niemieckie lub szwajcarskie.
cych przede wszystkim trwałości (mniejsza trwałość niż warstw
szczelnych) i zimowego utrzymania (konieczność szybkiego odla- Alternatywa wyboru mieszanki m-a
dzania zimą, aby zapobiec zamarzaniu wody w porach nawierzchni) Zwrócono uwagę na równorzędność mieszanek m-a o różnym
należy stwierdzić, że  przy obecnych wymaganiach zmniejszenia uziarnieniu, przy spełnieniu takich samych wymagań właściwości
hałasu drogowego  cicha nawierzchnia stanowi ważną alternatywę mechanicznych:  Projekt konstrukcji nawierzchni, układ warstw,
lub uzupełnienie powszechnie stosowanych ekranów akustycznych. ich grubość oraz typ mieszanki mineralno-asfaltowej określa do-
Efekt zmniejszenia hałasu jest zauważalny zwłaszcza w nawierzchni kumentacja projektowa, natomiast wybór materiałów do mieszan-
z dwiema warstwami asfaltu porowatego, gdy można uzyskać ob- ki mineralno-asfaltowej oraz zaprojektowanie składu mieszanki
niżenie poziomu hałasu nawet o 10 dB(A). Dla porównania ekran mineralno-asfaltowej należy do producenta mieszanki. Wymiar
akustyczny zmniejsza hałas o 3-5 dB(A). mieszanki mineralno-asfaltowej zależy od grubości warstwy na-
Do warstw wiążącej i podbudowy nawierzchni dróg o małym ob- wierzchni. Wybór wymiaru mieszanki mineralno-asfaltowej nale-
ciążeniu ruchem (cieńszych) zalecane jest stosowanie miększego as- ży do wykonawcy. Warstwę nawierzchni można wykonać z mie-
faltu 50/70. Twardszy asfalt może być stosowany w nawierzchniach szanek tego samego typu, ale różnego wymiaru, np. podbudowa
dróg bardziej obciążonych (grubszych). Jest to efektem różnych wa- o grubości 14 cm może być wykonana z betonu asfaltowego
runków pracy tych nawierzchni  cienkie nawierzchnie (do 6 cm) pra- AC 16 P lub AC 22 P .
cują w warunkach kontrolowanego odkształcenia, grube (od 15 cm) Duże kontrakty wymagają dużych ilości produkowanej mieszan-
 w warunkach kontrolowanego naprężenia (nawierzchnie o pośred- ki m-a, częstokroć ponad wydajność jednej wytwórni. Wówczas
niej grubości pracują w pośrednich warunkach obciążenia). należy umożliwić stosowanie mieszanki m-a z kilku wytwórni lub
od kilku producentów, przy zapewnieniu zgodności typu i wymia-
Nawierzchnie mostowe ru mieszanki oraz spełnieniu wymagań dokumentacji projektowej,
W nawierzchniach mostowych zdecydowanie promowany jest jak również szczególnych warunków, np. barwy warstwy ścieralnej.
asfalt lany rozkładany mechanicznie. Rozkładanie ręczne asfal- Zapis ten daje większą elastyczność doboru kruszyw (ich wymiaru),
Magazyn Autostrady 3/2009
64
nawierzchnie
WYMIAR MIESZANKI
WARUNKI ZAG
SZCZANIA
WA
AŚCIWOŚĆ METODA I WARUNKI BADANIA
WG PN-EN 13108-20
AC 16 P AC 22 P
C.1.2, ubijanie, V V
min4,0 min4,0
Zawartość wolnych przestrzeni PN-EN 12697-8, p. 4
2 × 50 uderzeÅ„ V V
max10 max10
C.1.2, ubijanie, VFB VFB
min50 min50
Wolne przestrzenie wypełnione lepiszczem PN-EN 12697-8, p. 5
2 × 50 uderzeÅ„ VFB VFB
max74 max74
Zawartość wolnych przestrzeni C.1.2, ubijanie,
PN-EN 12697-8, p. 5 VMA VMA
min16 min16
w mieszance mineralnej 2 × 50 uderzeÅ„
PN-EN 12697-12, przechowywanie
C.1.1, ubijanie,
Odporność na dziaÅ‚anie wody w 40°C z jednym cyklem zamrażania, ITSR70 ITSR70
2 × 25 uderzeÅ„
badanie w 15°C
Tabela 5. Wymagane właściwości betonu asfaltowego do warstwy podbudowy, KR1-KR2 (projektowanie empiryczne)
WYMIAR MIESZANKI
WARUNKI ZAG
SZCZANIA
WA
AŚCIWOŚĆ METODA I WARUNKI BADANIA
WG PN-EN 13108-20
AC 16 P AC 22 P
C.1.3, ubijanie, V V
min5,0 min5,0
Zawartość wolnych przestrzeni PN-EN 12697-8, p. 4
2 × 75 uderzeÅ„ V V
max10 max10
PN-EN 12697-22,
WTSAIR0,80 WTSAIR0,80
Odporność na deformacje trwałe C.1.20, wałowanie, P98-P100 metoda B w powietrzu,
PRDAIR7,0 PRDAIR7,0
PN-EN 13108-20, D.1.6, 60°C, 10 000 cykli
PN-EN 12697-12, przechowywanie
C.1.1, ubijanie,
Odporność na dziaÅ‚anie wody w 40°C z jednym cyklem zamrażania, ITSR70 ITSR70
2 × 25 uderzeÅ„
badanie w 15°C
Tabela 6. Wymagane właściwości betonu asfaltowego do warstwy podbudowy, KR5-KR6 (projektowanie empiryczne)
WYMAGANIE W ZALEŻNOŚCI OD KATEGORII RUCHU
WA
AŚCIWOŚĆ METODA BADANIA
KR1-KR2 KR3-KR6
I
min1,0
I min1,0
I
max3,0
Odporność na deformacje trwałe PN-EN 13108-20 (D.5.1) I max4,0
INC0,4
I NC0,6
INC0,61
Tabela 7. Wymagane właściwości asfaltu lanego do warstw ścieralnej i wiążącej nawierzchni mostowych, KR1-KR6; 1 dotyczy asfaltu lanego z lepiszczem elastomeroasfaltowym
dzięki czemu można uniknąć utrudnień wykonania robót wskutek Na podstawie norm albo aprobat technicznych dopuszcza się
trudności logistycznych dostaw materiałów. stosowanie dodatków stabilizujących lub modyfikujących. Pocho-
dzenie, rodzaj i właściwości dodatków powinny być deklarowane.
Niebezpieczeństwo wnikania wody
w nawierzchniÄ™ Granulat asfaltowy
Ze względu na spotykane w świecie i w Polsce przedwczesne uszko- Wymagane właściwości granulatu asfaltowego jako dodatku
dzenia nawierzchni wskutek wnikania wody wskazano, że  do- do mieszanki m-a określono według PN-EN 13108-8 oraz WT-2.
bierając materiały do poszczególnych warstw nawierzchni należy Najistotniejsze wymagania to zawartość materiałów obcych oraz
zapewnić odpływ wody opadowej przenikającej do nawierzchni. jednorodność (oceniana na podstawie zmienności procentowego
Należy unikać układu warstw, w którym odpływ wody będzie udziału w destrukcie: kruszywa grubego, drobnego oraz pyłów,
utrudniony z warstwy pośredniej między warstwami szczelnymi. jak również zawartości lepiszcza oraz penetracji albo temperatury
Układ warstw, w którym warstwa wiążąca o strukturze częściowo mięknienia lepiszcza odzyskanego z destruktu asfaltowego). Gra-
otwartej jest położona na szczelnej warstwie podbudowy może nulat asfaltowy może być wykorzystywany do produkcji mieszan-
utrudnić odpływ wody przenikającej do nawierzchni. Może to wy- ki m-a, jeżeli spełnia ona wymagania. Granulat asfaltowy może
wołać zjawisko powstawania pęcherzy wskutek parowania wody być dodawany: bez wstępnego ogrzewania   metoda na zimno
zatrzymanej w wolnych przestrzeniach warstwy wiążącej . i ze wstępnym ogrzewaniem   metoda na ciepło .
Zawartość granulatu asfaltowego w betonie asfaltowym do pod-
Dopuszczenie do ruchu budowy lub warstwy wiążącej może stanowić do 20% m/m przy
W tabeli 2 (str. 62) podano wymagany czas chłodzenia wykona- spełnieniu wymagań dotyczących penetracji lub temperatury mięk-
nych warstw zależnie od grubości. W uzasadnionych wypadkach nienia lepiszcza w uzyskanej mieszance m-a, a po porozumieniu
może być on zmieniony. między zamawiającym a producentem (np. na podstawie wykazania
Wymagane właściwości kruszywa do mieszanek m-a podane jednorodności granulatu asfaltowego, w tym rodzaju i zawartości
są w WT-1 Kruszywa 2008, Część 2. Lepiszcza asfaltowe do mie- lepiszcza lub odpowiednich właściwości mieszanki mineralno-asfal-
szanek m-a to: asfalty drogowe (według PN-EN 12591), asfalty towej) nawet do 30% m/m. W betonie asfaltowym do warstwy ście-
drogowe twarde (według PN-EN 13924), asfalty modyfikowane ralnej zawartość granulatu asfaltowego może wynosić odpowiednio
polimerami  polimeroasfalty drogowe (według PN-EN 14023), do 10% m/m lub do 20% m/m. Należy tu skomentować otwierają-
asfalty drogowe wielorodzajowe oraz inne lepiszcza według apro- ce się możliwości stosowania destruktu (po przetworzeniu granula-
bat technicznych. tu) asfaltowego w mieszankach m-a na gorÄ…co. Obecna powszechna
www.autostrady.elamed.pl
65
nawierzchnie
WARUNKI ZAG
SZCZANIA WYMIAR MIESZANKI
WA
AŚCIWOŚĆ METODA I WARUNKI BADANIA
WG PN-EN 13108-20
AC 16 P AC 22 P
C.1.3, ubijanie, V V
min4,0 min4,0
Zawartość wolnych przestrzeni PN-EN 12697-8, p. 4
2 × 75 uderzeÅ„ V V
max10 max10
Odporność na deformacje C.1.20, wałowanie, PN-EN 12697-22, metoda B w powietrzu, WTSAIR0,60 WTSAIR0,60
trwaÅ‚e P98-P100 PN-EN 13108-20, D.1.6, 60°C, 10 000 cykli PRDAIR7,0 PRDAIR7,0
C.1.1, ubijanie, PN-EN 12697-12, przechowywanie w 40°C
Odporność na działanie wody ITSR70 ITSR70
2 × 25 uderzeÅ„ z jednym cyklem zamrażania, badanie w 15°C
C.1.20, wałowanie,
Sztywność S
min11000 min11000
P98-P100 PN-EN 12697-26, 4PB-PR, temperatura 10°C, czÄ™stość 10 Hz S
Odporność na zmęczenie, C.1.20, wałowanie, PN-EN 12697-24, 4PB-PR,
eð6-115 eð6-115
kategoria nie niższa niż P98-P100 temperatura 10°C, czÄ™stość 10 Hz
Tabela 8. Wymagane właściwości betonu asfaltowego do warstwy podbudowy, KR5-KR6 (projektowanie funkcjonalne)
WARUNKI ZAG
SZCZANIA WYMIAR MIESZANKI
WA
AŚCIWOŚĆ METODA I WARUNKI BADANIA
WG PN-EN 13108-20 AC WMS 11 AC WMS 16
C.1.3, ubijanie, V V
min2,0 min2,0
PN-EN 12697-8, p. 4
Zawartość wolnych przestrzeni
2 × 75 uderzeÅ„ V V
max4 max4
C.1.1, ubijanie, PN-EN 12697-12, przechowywanie w 40°C z jednym
Odporność na działanie wody ITSR80 ITSR80
2 × 25 uderzeÅ„ cyklem zamrażania, badanie w 15°C
C.1.20, wałowanie, PN-EN 12697-22, metoda B w powietrzu, WTSAIR0,10 WTSAIR0,10
Odporność na deformacje trwałe
P98-P100 PN-EN 13108-20, D.1.6, 60°C, 10 000 cykli PRDAIR3,0 PRDAIR3,0
C.1.20, wałowanie,
Sztywność S
min14000 min14000
P98-P100 PN-EN 12697-26, 4PB-PR, temperatura 10°C, czÄ™stość 10 Hz S
Odporność na zmÄ™czenie, C.1.20, waÅ‚owanie, PN-EN 12697-24, 4PB-PR, temperatura 10°C,
eð6-130 eð6-130
kategoria nie niższa niż P98-P100 częstość 10 Hz
Tabela 9. Wymagane właściwości betonu asfaltowego o wysokim module sztywności do warstwy podbudowy lub wiążącej, KR3-KR6
polska praktyka polegająca na wysypywaniu destruktu na poboczach zawartość lepiszcza (kategoria B ) w mieszankach mineralno-asfal-
min
lub na polnych drogach (do zagęszczenia pod kopytami końskimi) towych jest określona przy założonej gęstości mieszanki mineralnej
jest w istocie marnotrawstwem pełnowartościowego materiału, a nie 2,650 Mg/m3. Jeżeli stosowana mieszanka mineralna ma inną gę-
odpadu. JeÅ›li uwzglÄ™dnić, że granulat asfaltowy może nawet w 30% stość (rðd), to do wyznaczenia minimalnej zawartoÅ›ci lepiszcza po-
zastąpić mieszankę m-a, to oczywista powinna być świadomość daną wartość należy skorygować według podanego wzoru. Do mie-
oszczędności kosztu mieszanki m-a, a tym samym zysk zarówno szanek m-a można dodawać według potrzeb dodatki modyfikujące
producenta, jak i inwestora. i stabilizujÄ…ce. Beton asfaltowy (AC) do warstwy podbudowy albo
wiążącej może być projektowany metodą empiryczną lub funkcjo-
Mieszanki mineralno-asfaltowe nalnÄ… wg PN-EN 13108-1. Metoda empiryczna jest prostsza pod
 skład i właściwości względem wymaganych właściwości i metod badań, a jednocześnie
W WT-1 Kruszywa dokonano wyboru zestawu sit do badania uziar- bardziej rygorystyczna wobec składu mieszanki. Metoda funkcjo-
nienia  zestaw podstawowy plus zestaw 1. Należy zwrócić uwagę, nalna daje producentowi większą swobodę w doborze materiałów
że pogląd, jakoby oba warianty normy EN 13043  zestaw podstawo- i ich proporcji, bowiem bardziej zaawansowane metody badań
wy +1 lub +2  mogą być stosowane równocześnie, jest nierozsądny, (sztywność, odporność na zmęczenie, koleinowanie) dają większą
żeby nie powiedzieć absurdalny. Trzeba mieć świadomość, że ta al- gwarancję spełnienia wymagań trwałości nawierzchni. Nie można
ternatywa jest wynikiem uzgodnień między przedstawicielami krajów łączyć badań według metody empirycznej i funkcjonalnej, obowią-
członkowskich CEN i utrzymania obecnego status quo, czyli wariantu zuje bowiem zasada unikania nadmiaru badań.
niemieckiego (+1) i francuskiego (+2). Niedopuszczalne natomiast jest Należy zwrócić uwagę, że metoda Marshalla nie pojawia się w WT-2,
stosowanie równoczesne obu zestawów, zarówno ze względu na pro- ponieważ w normie PN-EN 13108-1 występuje w wymaganiach be-
ducentów kruszyw, jak i producentów mieszanek m-a. tonu asfaltowego do nawierzchni lotniskowych. W mieszankach
W WT-2 do określenia rozkładu uziarnienia z podstawowego m-a nawierzchni drogowych do oceny odporności na deformacje
zestawu sit określonego w normie PN-EN 13043 i uzupełniającego trwałe stosowana jest metoda okleinowania. Tu trzeba wyjaśnić, że po-
zestawu sit 1 wybrano następujące sita: 0,063; 0,125; 2,0; 5,6 (5); dawane są dwie metody badania  dużym aparatem do nawierzchni
8,0; 11,2 (11); 16,0; 22,4 (22); 31,5 (32) mm. dróg obciążonych do 13,0 t/oś oraz małym aparatem  do 11,5 t/oś.
W badaniach mieszanek m-a nie zostało ujęte wymaganie przy- W polskich warunkach mieszanki badane powinny być małym ko-
czepności asfaltu do kruszywa, ale zaznaczono to we wprowa- leinomierzem. Wśród mieszanek m-a występuje mieszanka BBTM
dzeniu do tego rozdziału. Ocenę przyczepności należy określić do cienkich warstw ścieralnych, opracowana i stosowana we Francji.
na podstawie badania według PN-EN 12697-11, metoda C, kruszy- Norma tej mieszanki została opracowana w CEN przez ekspertów
wo 8/11 jako podstawowe. Dopuszcza się inne wymiary w wypad- francuskich i pod kątem spełnienia ich potrzeb, czego efektem jest
ku braku wymiaru podstawowego do tego badania. Przyczepność badanie okleinowania tej mieszanki dużym koleinomierzem. Mieszan-
lepiszcza do kruszywa powinna wynosić co najmniej 80%. ka BBTM jest też wdrażana i stosowana w Polsce. W WT-2 mamy
W wymaganiach mieszanek m-a podano skład ziarnowy i mini- zatem mieszanki m-a, których odporność na deformacje badana jest
malną zawartość lepiszcza oraz właściwości mieszanek. Minimalna różnymi metodami, zgodnie z normami PN-EN.
Magazyn Autostrady 3/2009
66
nawierzchnie
WARUNKI ZAG
SZCZANIA
WA
AŚCIWOŚĆ METODA I WARUNKI BADANIA SMA 8 SMA 11
WG PN-EN 13108-20
C.1.2, ubijanie, V V
min3,0 min3,0
Zawartość wolnych przestrzeni PN-EN 12697-8, p. 4
2 × 50 uderzeÅ„ V V
max4 max4
PN-EN 12697-22,
WTSAIR0,30 WTSAIR0,30
Odporność na deformacje trwałe C.1.20, wałowanie, P98-P100 metoda B w powietrzu, PN-EN 13108-20,
PRDAIR5,0 PRDAIR5,0
D.1.6, 60°C, 10 000 cykli
PN-EN 12697-12, przechowywanie
C.1.1, ubijanie,
Odporność na dziaÅ‚anie wody w 40°C z jednym cyklem zamrażania, ITSR90 ITSR90
2 × 25 uderzeÅ„
badanie w 15°C
Spływność lepiszcza  PN-EN 12697-18, p. 5 D0,3 D0,3
Tabela 10. Wymagane właściwości mieszanki SMA do warstwy ścieralnej, KR5-KR6
WARUNKI ZAG
SZCZANIA
WA
AŚCIWOŚĆ METODA BADANIA I WARUNKI BADANIA WYMAGANIE
WG PN-EN 13108-20
PN-EN 12697-8,
gęstość objętościowa zgodnie V
min18
Zawartość wolnych przestrzeni C.1.2, ubijanie, 2 × 50 uderzeÅ„
z PN-EN 12697-6, gęstość zgodnie V
max24
z PN-EN 12697-5 w wodzie
PN-EN 12697-12, przechowywanie
Odporność na dziaÅ‚anie wody C.1.1, ubijanie, 2 × 25 uderzeÅ„ w 40°C z jednym cyklem ITSR90
zamrażania, badanie w 15°C
Spływność lepiszcza  PN-EN 12697-18, p.5 D0
PN-EN 12697-17,
Ubytek ziaren C.1.2 ubijanie, 2 × 50 uderzeÅ„ PLNR
temperatura 25°C
Tabela 11. Wymagane właściwości asfaltu porowatego do warstwy ścieralnej, KR1-KR6
Przyjęto też ogólną zasadę, że mieszanki m-a do nawierzchni Podsumowanie
dróg KR1-2 nie wymagają badania odporności na deformacje. Niniejszy artykuł traktuje o części WT-2 obejmującej wprowadze-
Mieszanki do KR3-6 takiego badania wymagają. nie, zalecenia stosowania mieszanek zależnie od obciążenia ruchem
Do projektowania powszechnie stosowanego, zwykłego betonu as- i warstw nawierzchni oraz dobór materiałów i wymagane właści-
faltowego do warstw nawierzchni dróg wszystkich klas i kategorii ruchu wości mieszanek m-a. Dalsze rozdziały WT-2 będą przedstawione
przyjÄ™to wymagania empiryczne. Beton asfaltowy o wysokim module i skomentowane w kolejnych artykuÅ‚ach. qð
sztywności (AC WMS) należy projektować wyłącznie metodą funk-
cjonalną. Wszystkie mieszanki badane są pod względem odporności
Podziękowanie
na działanie wody. Przyjęto tu metodę według PN-EN 12697 12 z do- Autor, jako przewodniczący Grupy Roboczej oraz zespołu autorskiego, pra-
daniem cyklu zamrażania (jak w normie AASHTO). gnie podziękować wszystkim, których aktywna praca przyniosła efekt końcowy
Wymagania wobec betonu asfaltowego o wysokim module w postaci  Wymagań Technicznych WT-2 Nawierzchnie asfaltowe na drogach
publicznych . Zespołowi autorskiemu IBDiM, w skład którego weszli: dr inż.
sztywności są takie same do warstw wiążącej i podbudowy w celu
Wojciech Bańkowski, dr inż. Mirosław Graczyk, mgr inż. Przemysław Harasim,
zapewnienia wysokiej odporności na deformacje, zmęczenie oraz
mgr inż. Dominika Maliszewska, mgr inż. Tomasz Mechowski, inż. Krzysztof
uzyskania sztywności, dzięki zastosowaniu twardszego lepiszcza
Mirski, mgr inż. Robert Mularzuk, mgr inż. Jacek Sudyka, prof. dr hab. inż.
niż w zwykłym betonie asfaltowym. Dzięki temu można stosować
Dariusz Sybilski, dr inż. Zenon Szczepaniak. Dziękuję również pozostałym
słabsze kruszywa także do warstwy wiążącej, co jest powszechną
członkom Grupy Roboczej GREN3, wśród nich znalez
li się: mgr inż. Danuta
praktyką we Francji i znalazło także potwierdzenie w badaniach
Bebłacz, mgr inż. Bożena Bernasik, mgr inż. Maria Bogacka, mgr inż. Bogdan
IBDiM (1). Szczególnym badaniem mieszanki SMA (podobnie
Bogdański, mgr inż. Andrzej Dołżycki, mgr inż. Erwin Filipczyk, mgr. inż.
i asfaltu porowatego) jest badanie spływności lepiszcza.
Adam Glinicki, mgr inż. Konrad Jabłoński, dr inż. Piotr Jaskuła, mgr inż.
Wymagania wobec asfaltu lanego ograniczajÄ… siÄ™ do badania pe-
Przemysław Kamiński, dr inż. Cezary Kraszewski, dr inż. Jerzy Kukiełka,
netracji jako oceny odporności na deformacje. Metoda ta jest inna
mgr inż. Piotr Kuna, mgr inż. Joanna Matras, mgr inż. Aldona Mizgalska,
niż w ocenie betonu asfaltowego (koleinomierz). Każde mieszanki
prof. dr hab. inż. Piotr Nita, dr inż. Adam Poświata, dr inż. Igor Ruttmar,
m-a mają swą historię i charakterystykę oraz różne metody badań.
mgr inż. Andrzej Sadkowski, mgr inż. Witold Szrajber, mgr inż. Elżbieta Szum-
Stwierdzone jest, że badanie koleinowania nie jest właściwe do oce-
na, mgr inż. Krzysztof Turzyniecki, mgr inż. Hanna Walęcka, mgr inż. Jan
ny asfaltu lanego (nie ma też opracowanych wymagań). Dlatego
Walęcki, mgr inż. Ewa Wilk, mgr inż. Sebastian Witczak, mgr inż. Bożena
nadal stosowana jest metoda penetracji stemplem.
Woroszyłło, mgr inż. Hanna y
dziebło, mgr inż. Bogdan Żurek.
W stosunku do normy PN-S-96025-2000 wprowadzono istotne
zmiany składu i uziarnienia asfaltu lanego, eliminując popełnione
Piśmiennictwo
w niej błędy, m.in. zbyt gruboziarniste mieszanki (2). Szczególnym
1. Sybilski D., Bańkowski W., Maliszewska D., Maliszewski M., Mula-
wymaganiem wobec asfaltu porowatego jest oczywiście zawartość rzuk R.: Beton asfaltowy o wysokim module sztywności AC WMS z kruszy-
wami lokalnymi.  Drogi i Mosty nr 4/2007, 53-85.
wolnych przestrzeni. Szczególnie zalecane do polskich warunków
2. Sybilski D.: Stosowanie asfaltu lanego.  Magazyn Autostrady , 5/2008,
są układy dwuwarstwowe porowate, przy czym warstwa wiążąca po-
52-59.
winna być bardziej porowata.
www.autostrady.elamed.pl
67