Opracowała: dr inż. Teresa Rucińska
Zaczyny i zaprawy budowlane
Zaczyny budowlane sÄ… to mieszaniny spoiw
lub lepiszcz z wodÄ….
Rozróżnia się zaczyny:
wapienne,
gipsowe,
cementowe oraz
zawiesiny gliniane.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Spoiwa charakteryzują się aktywnością
chemicznÄ….
Lepiszcza twardniejÄ… w wyniku
zachodzących procesów fizycznych.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Zaprawy budowlane sÄ… to mieszaniny
ð spoiwa lub lepiszcz (wzglÄ™dnie obu tych
materiałów),
ð drobnoziarnistych kruszyw,
ð wody lub innej cieczy zarobowej oraz
ð ewentualnych dodatków i domieszek
poprawiających właściwości zaprawy świeżej
lub stwardniałej.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Woda jako składnik zaczynów, zapraw i
betonów powinna umożliwiać proces
wiÄ…zania spoiwa oraz twardnienie lepiszczy i
pozwalać uzyskać odpowiednią konsystencję
mieszanki.
Woda może pochodzić z wodociągów lub ze
z
ródeł zdatnych do picia.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Woda pobrana z sieci wodociÄ…gowej nie
wymaga badań.
Wykluczone jest użycie wody
ð zanieczyszczonej - tÅ‚uszcze, muÅ‚, szczÄ…tki
organiczne oraz
ð nadmiernie zasolonej - woda morska,
mineralna, ścieki.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Zaczyny i zaprawy dzielÄ… siÄ™ na dwie
podstawowe grupy:
ð zaczyny i zaprawy budowlane zwykÅ‚e;
ð zaczyny i zaprawy budowlane specjalne,
modyfikowane.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Poszczególne składniki zapraw dozuje się
objętościowo (zaprawy przygotowywane na
budowie) lub wagowo (w wytwórniach
zapraw).
Jednak, na niewielkich budowach domów
jednorodzinnych najczęściej stosuje się
dozowanie objętościowo-wagowe: spoiwa
odmierzane sÄ… wagowo, zaÅ› piasek i woda
objętościowo.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Ze względu na rodzaj spoiwa rozróżnia się
zaprawy:
ð cementowe (c),
ð cementowo-wapienne (cw),
ð wapienne (w),
ð gipsowe (g),
ð gipsowo-wapienne (gw),
ð cementowo-gliniane (cgl).
Zaczyny i zaprawy budowlane
Ze względu na zastosowanie zapraw w
budownictwie wyróżnia się zaprawy:
murarskie;
tynkarskie;
szlachetne;
ciepłochronne;
wodoszczelne;
żaroodporne;
kwasoodporne itp.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Z uwagi na cechy mechaniczne zaprawy dzieli
siÄ™ na klasy (PN-EN 998-2)  np.:
ð M1 (1 1,5),
ð M2 (1,5 3),
ð M5 (3,6 7,5),
ð M10 (7,6 15),
ð M20 (15,1 30) i
ð Md (d  jest wytrzymaÅ‚oÅ›ciÄ… na Å›ciskanie
deklarowaną przez producenta większą niż 25
MPa).
Zaczyny i zaprawy budowlane
Liczba po symbolu M np. M5 oznacza
średnią wytrzymałość zaprawy na
ściskanie po okresie twardnienia,
wyrażoną w MPa.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Wartości gęstości objętościowej zaprawy
wapiennej, cementowo-wapiennej i
cementowej przyjmować można jako równe:
ð zaprawy wapiennej  1700 kg/m3
ð zaprawy cementowo-wapiennej  1850 kg/m3
ð zaprawy cementowej - 2000 kg/m3
Zaczyny i zaprawy budowlane
Inne rodzaje zapraw
ð Zaprawy polimerowe  uzyskuje siÄ™ przez
zastosowanie jako wypełniacza żywic
syntetycznych. Zaprawy te majÄ… min.:
ð zwiÄ™kszonÄ… odporność na agresjÄ™
chemicznÄ…,
ð wiÄ™kszÄ… wytrzymaÅ‚ość , szczególnie na
rozciÄ…ganie i uderzenie,
ð dobrÄ… przyczepność do podÅ‚oża.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Zaprawy polimerowe stosuje siÄ™ do
wykonywania:
ð wypraw tynkarskich, zwÅ‚aszcza na
zniszczonych podłożach,
ð posadzek w budownictwie
przemysłowym,
ð do uszczelniania budynków itp.
Zaczyny i zaprawy budowlane
ð Zaprawy ogniotrwaÅ‚e  stosowane do
budowy obiektów pracujących w
podwyższonej temperaturze.
Do nich należą:
vð Zaprawy szamotowe  wytwarzane ze
zmielonego szamotu i gliny ogniotrwałej.
Stosuje się je do łączenia elementów
ogniotrwałych;
Zaczyny i zaprawy budowlane
vð Zaprawy krzemionkowe - wytwarzane
ze zmielonego kwarcytu, piasku oraz
gliny ogniotrwałej w ilości 20%. Stosuje
się je do łączenia kształtek
kamionkowych narażonych na działanie
temperatury do 1200oC;
Zaczyny i zaprawy budowlane
vð Zaprawy termalitowe - wytwarzane z
mieszaniny ziemi okrzemkowej i gliny
ogniotrwałej. Stosuje się je do łączenia
elementów budowlanych wykonywanych
z cegły termalitowej pracujących w
temperaturze do 900oC.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Dodatki do zapraw
ð Dodatki uplastyczniajÄ…ce zaprawy
cementowe to:
vð popioÅ‚y lotne,
vð mÄ…czki mineralne i żużlowe oraz
vð zwiÄ…zki chemiczne (np. Klutan).
Zaczyny i zaprawy budowlane
Oprócz wymienionych, środkiem uplastycznia-
jącym jest także wapno w każdej postaci.
Większość tych dodatków zwiększa
jednocześnie:
vð wodoszczelność zaprawy,
vð ich wytrzymaÅ‚ość i odporność na korozjÄ™.
Stosowanie dodatków należy ograniczać do 10%
masy cementu.
Zaczyny i zaprawy budowlane
ð Dodatki przyspieszajÄ…ce wiÄ…zanie  sÄ…
również stosowane głównie do zapraw
cementowych. Najczęściej jest stosowany
chlorek wapniowy CaCl2 (maksymalnie do
2% masy cementu). Inne środki to szkło
wodne, soda (węglan sodowy) lub węglan
potasowy.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Dodatki przyspieszajÄ…ce wiÄ…zanie w
znacznym stopniu przyspieszajÄ… wiÄ…zanie,
ale na ogół poważnie zmniejszają
wytrzymałość zaprawy, dlatego należy
stosować je w niewielkich ilościach oraz
sprawdzić doświadczalnie ich działanie.
Zaletą tych dodatków jest to, że nie
powodujÄ… korozji stali.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Dodatki koloryzujące  rozjaśniające (białe
mÄ…czki mineralne) i barwiÄ…ce (odporne na
alkalia barwidła mineralne), stosuje się do
elewacyjnych zapraw tynkarskich, zwiększają
walory estetyczne budowli.
Dodatki te można mieszać z cementem lub
dodawać bezpośrednio do wody zarobowej
(w zależność czy są rozpuszczalne w
wodzie).
Zaczyny i zaprawy budowlane
Obok tradycyjnie wykonywanych zapraw
budowlanych zwykłych stosuje się coraz
częściej:
ð zaprawy specjalne,
ð zaprawy modyfikowane.
Dostępne są one w postaci produkowanych
fabrycznie suchych zapraw budowlanych lub
w postaci gotowych zapraw upłynnionych.
Zaczyny i zaprawy budowlane
W zaprawach budowlanych suchych
spoiwem najczęściej jest cement, wapno
i gips, a wypełniaczami drobne kruszywo
lub inne substancje mineralne oraz dodatki i
domieszki chemiczne.
Zaczyny i zaprawy budowlane
W gotowych płynnych zaprawach
budowlanych spoiwo stanowiÄ… wodne
dyspersje żywic syntetycznych, np.:
vð dyspersje akrylowe,
vð wysokiej jakoÅ›ci wypeÅ‚niacze i
vð modyfikatory.
Zaprawy specjalne nowej generacji nie majÄ…
jednoznacznego nazewnictwa i trudno dokonać
ich klasyfikacji.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Zaprawy workowe określane są zwykle jako:
ć% suche mieszanki (PN-B-10109:1998),
ć% zaprawy pocienione (PN-B-10107:1998) i
ć% zaprawy klejowe.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Zaprawy płynne nazywane są często:
vð wyprawami tynkarskimi,
vð klejami,
vð pastami lub kremami.
Zaczyny i zaprawy budowlane
Ze względu na ich cechy użytkowe można je
podzielić na:
ð zaprawy elewacyjne i Å›cienne (zwykÅ‚e,
pocienione, ciepłochronne);
ð zaprawy pocienione (klejÄ…ce) do pÅ‚ytek
mineralnych i płyt izolacyjnych;
ð zaprawy do rekonstrukcji i naprawy elementów
betonowych i ceramicznych;
ð zaprawy chemoodporne (Å›cienne i posadzkowe);
ð zaczyny i zaprawy iniekcyjne;
Zaczyny i zaprawy budowlane
Klasyfikację w grupach można dalej rozwijać,
przyjmując na przykład podział zapraw tynkarskich
wg PN-EN-998-1:
ð zaprawa normalna do ogólnego stosowania - GP
ð zaprawa do tynków lekkich  LW
ð zaprawa barwiona do tynków szlachetnych  CR
ð zaprawa do jednowarstwowych tynków
zewnętrznych  OC
ð zaprawa do tynków renowacyjnych  R
ð zaprawa do tynków termoizolacyjnych - T
Zaczyny i zaprawy budowlane
Zastosowanie zapraw budowlanych:
ð Do budowy przegród budowlanych zÅ‚ożonych
z elementów drobnowymiarowych;
ð Do wypeÅ‚niania wszelkiego rodzaju ubytków
obiektów zarówno mieszkalnych jak i
inżynierskich, np. spoiny, rysy;
Zaczyny i zaprawy budowlane
ð Do uszczelniania obiektów wymagajÄ…cych dużej
szczelności, np. podziemne ściany budynków
narażone na działanie wody gruntowej, ściany
zbiorników na materiały płynne;
ð Do ochrony elementów budynków przed
wpływami zewnętrznymi z jednoczesną poprawą
walorów estetycznych przez otynkowanie obiektu;
ð Do produkcji przemysÅ‚owej elementów
budowlanych.