Metodologia badania EU NET ADB
KATARZYNA MAKARUK a, JOANNA WA
ODARCZYK a, b, SZYMON WÓJCIK a, b
a
Fundacja Dzieci Niczyje, b Uniwersytet Warszawski
Pięć kolejnych artykułów publikowanych w tym numerze kwartalnika prezentuje ustalenia badawcze
dotyczące różnych aspektów korzystania z internetu przez młodzież. Ustalenia te są efektem progra-
mu badawczego EU NET ADB, którego metodologię przedstawiamy poniżej.
SA
OWA KLUCZOWE:
METODOLOGIA, INTERNET, MA
ODZIEŻ, NADUŻYWANIE INTERNETU, UZALEŻNIENIE OD INTERNETU
adanie EU NET ADB zostało przepro- prezentatywnej próbie 13 284 respondentów
wadzone w okresie od paz
dziernika w siedmiu krajach europejskich, zaÅ› w czÄ™-
B
B2011 r. do maja 2012 r. wśród młodzie- ści jakościowej  124 wywiady pogłębione
ży w wieku 14 17 lat w siedmiu krajach eu- z nastolatkami wykazującymi przynajmniej
ropejskich: Grecji, Hiszpanii, Islandii, Ho- niektóre symptomy nadużywania internetu.
landii, Niemczech, Polsce i Rumunii. Reali- W Polsce realizatorem projektu była Funda-
zatorem projektu było konsorcjum złożone cja Dzieci Niczyje. Badanie przeprowadzono
z ośrodków akademickich i organizacji po- na próbie ponad 2 tys. respondentów. Wy-
zarządowych. Badanie składało się z części wiady jakościowe przeprowadzono z 20 na-
ilościowej i jakościowej. W części ilościowej stolatkami wykazującymi ryzyko naduży-
przeprowadzono badania ankietowe na re- wania internetu1.
1. Cele badania
Projekt badawczy EU NET ADB zakładał - dostarczenie danych, które mogą stać się
następujące cele: podstawą działań profi
laktycznych i po-
- określenie skali występowania oraz czyn- mocowych.
ników ryzyka zjawiska nadużywania in-
ternetu wśród młodzieży; Pierwszy cel miał być głównie zrealizo-
- jakościowa analiza zjawiska nadużywa- wany za pomocą ilościowych badań ankie-
nia internetu wśród młodzieży; towych, drugi miał być zrealizowany przede
- podniesienie społecznej świadomości do- wszystkim dzięki szeroko zakrojonym bada-
tyczącej problemu nadużywania interne- niom jakościowym w oparciu o pogłębione
tu przez młodzież; wywiady indywidualne.
1
Szczegółowy raport z badań dostępny jest na stronie internetowej www.fdn.pl/eu-net-adb
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 7
METODOLOGIA BADANIA EU NET ADB
2. Badania ilościowe
W przypadku badań ilościowych proce- powiedzialna za przeprowadzenie badania.
dura badawcza wyglądała następująco: do Kwestionariusze zostały wypełniane przez
124 szkół, wylosowanych z puli ogólnopol- młodzież w trakcie zajęć lekcyjnych. Wcześ-
skiej, rozesłane zostały listy zachęcające do niej respondenci zostali poinformowani o ce-
udziału w projekcie EU NET ADB. Następnie lu badania oraz o procedurze wypełniania
szkoły zostały poinformowane telefonicznie ankiety. Po zebraniu wypełnionych kwestio-
o procedurze przeprowadzania badania i po- nariuszy, zostały one odesłane do Funda-
proszone o wyrażenie zgody na udział w pro- cji Dzieci Niczyje, a młodzieży, która wzię-
jekcie. Do 106 szkół, które wyraziły zaintere- ła udział przekazano materiały edukacyjne
sowanie badaniem, wysłano kwestionariusze, na temat bezpieczeństwa w internecie. A
Ä…cz-
instrukcje realizacji badania, formularze rea- nie zebrano ponad 2 tysiÄ…ce ankiet, a analizÄ…
lizacji ankiety oraz materiały edukacyjne na objęto 1 9782 z nich. Tabela 1 prezentuje cha-
temat bezpieczeństwa w internecie. W każdej rakterystykę próby ze względu na płeć, wiek
ze szkół została wyznaczona jedna osoba od- oraz wykształcenie rodziców3.
Tabela 1. Charakterystyka polskich respondentów badania ilościowego EU NET ADB.
Liczba respondentów Odsetek
Ogółem 1 978
Płeć
Chłopcy 1 030 52%
Dziewczyny 948 48%
Wiek
14 15 lat 1 468 74%
16 17 lat 510 26%
Wykształcenie rodziców
Podstawowe/średnie 767 39%
Wyższe 766 39%
Brak danych 445 22%
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
Kwestionariusz badania ilościowego skła- - test uzależnienia od internetu (IAT;
dał się z następujących części: Young, 1998)
- dane socjodemograficzne, informacje o ro- - test uzależnienia od gier online (AICA-S;
dzinie, osiÄ…gniÄ™cia szkolne; Wölfing, Müller, Beutel, 2010);
- pytania dotyczące korzystania z interne- - test uzależnienia od hazardu (SOGS-
tu (charakterystyka używania internetu, RA; Winters, Stinchfield, Fulkerson,
kontrola rodzicielska); 1993);
2
Z bazy wyłączono osoby, które nie podały informacji o płci oraz roku urodzenia, a także osoby spoza grupy wie-
kowej 14 17 lat.
3
Zmienna  wykształcenie rodziców przyjmuje dwie wartości: podstawowe/średnie i wyższe, w zależności od po-
siadanego najwyższego wykształcenia jednego z rodziców.
8 www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
b a d a n i a
KATARZYNA MAKARUK, JOANNA WA
ODARCZYK, SZYMON WÓJCIK
- kwestionariusz samooceny (YSR, Achen- komputerowych opracowane przez naukow-
bach, Rescorla, 2001). ców z Kliniki Leczenia Zachowań Uzależnie-
niowych od Internetu i Gier Komputerowych
Test uzależnienia od internetu (Inter- przy Uniwersytecie Medycznym w Mogun-
net Addiction Test)  narzÄ™dzie pomiaru cji (Wölfling, Müller, Beutel, 2011). Test skÅ‚a-
nadużywania internetu autorstwa Kimberly da się z 16 pytań dotyczących subiektywnie
Young. Test składa się z 20 pytań dotyczących postrzeganych objawów nadużywania gier.
różnych zachowań i odczuć (np.  Jak często Drugą część kwestionariusza AICA-S stano-
orientujesz się, że spędziłeś/aś w sieci więcej wiła diagnoza negatywnych skutków grania
czasu niż zamierzałeś/aś? ). Badany miał za w gry komputerowe.
zadanie określić, jak często obserwuje u sie- Kwestionariusz samooceny (Youth Self
bie dane zachowanie i zaznaczyć którąś z od- Report)  psychologiczne narzędzie diagno-
powiedzi:  rzadko ,  czasami ,  dość często , styczne dla dzieci i młodzieży autorstwa Achen-
 często ,  zawsze , za które otrzymał odpo- bacha (YSR; Achenbach, Rescorta, 2001). Test
wiednio: 1, 2, 3, 4 lub 5 punktów. Istniała rów- ten składa się z listy zdań opisujących różne-
nież możliwość zaznaczenia odpowiedzi  nie go rodzaju zachowania. Osoby wypełniające
dotyczy , za którą nie przyznaje się punktów. test proszone są o zaznaczenie przy każdej ze
Tak więc w teście można osiągnąć było wynik 112 pozycji (przy czym pozycja 56 odnosząca
od 0 do 100 pkt. Ze względu na wynik (licz- się do skarg i dolegliwości somatycznych za-
bę punktów zdobytych przez respondentów) wiera osiem podpunktów od lit. a do h) kwe-
można wyróżnić 4 typy użytkowników inter- stionariusza odpowiedniej cyfry określającej
netu: wartość odpowiedzi. Cyfra 0 oznacza odpo-
1) osoby niewykazujące symptomów nad- wiedz
 nieprawdziwe , 1   częściowo lub
używania internetu (0 19 pkt), czasami prawdziwe , 2   całkowicie lub za-
2) osoby nieznacznie wykazujące sympto- zwyczaj prawdziwe . Obliczanie wyników po-
my nadużywania internetu (20 39 pkt), lega na sumowaniu wartości uzyskanych od-
3) osoby zagrożone nadużywaniem inter- powiedzi, dzięki czemu uzyskujemy wyni-
netu (40 69 pkt) oraz ki dla poszczególnych 8 skal problemowych
4) osoby z objawami nadużywania interne- (lęki i depresje, wycofanie, objawy somatycz-
tu (70 100 pkt). ne, problemy społeczne, zaburzenia myśli, za-
burzenia uwagi, zachowania niedostosowane,
Pierwsze dwie kategorie to osoby funk- zachowania agresywne). Dodatkowo obliczane
cjonalnie korzystające z internetu, natomiast są dwie skale zbiorcze dla problemów interna-
dwie kolejne to osoby dysfunkcyjnie korzy- lizacyjnych i eksternalizacyjnych oraz wynik
stające z internetu. całkowitej skali problemowej4. Niektóre pozy-
Test uzależnienia od gier online (AICA-S) cje testowe zawierają się w więcej niż jednej
 narzędzie pomiaru nadużywania gier z 8 wyszczególnionych skal problemowych.
3. Badania jakościowe
Respondenci badania jakościowego musie- nie minimum 30 punktów w teście psychologicz-
li spełnić wstępny warunek jakim było uzyska- nym IAT5. Od nastolatków biorących udział w ba-
4
Na skalę zaburzeń internalizacyjnych składają się skale: wycofanie, objawy somatyczne oraz lęki i depresje, natomiast
na skalę zaburzeń eksternalizacyjnych składają się skale: zachowania niedostosowane oraz zachowania agresywne.
5
Szczegółowy opis testu IAT znajduje się w opisie badań ilościowych.
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 9
b a d a n i a
METODOLOGIA BADANIA EU NET ADB
daniu wymagana była zgoda ich samych oraz c) potrzeby zaspokajane przez sieć;
zgoda rodzica lub prawnego opiekuna. Wywiady d) postrzegane skutki;
odbywały się w szkołach respondentów, w miej- e) osobiste cele związane z korzystaniem
scach, w których mogli oni odbyć rozmowę sam z internetu.
na sam z badaczem (np. gabinet pedagoga).
Wywiady zostały przeprowadzone w opar- Większość pytań miała charakter ot-
ciu o ogólne dyspozycje, które wypracowane warty, a respondenci zachęcani byli do
zostały wspólnie dla wszystkich państw bio- swobodnej narracji. Rozmowy były nagry-
rących udział w projekcie. Scenariusz zawierał wane, a następnie podlegały transkryp-
pięć podstawowych części: cji oraz tłumaczeniu na język angielski.
a) rozgrzewkę; Charakterystykę respondentów, z którym
b) korzystanie z internetu: poczÄ…tki, ewolu- przeprowadzono wywiady przedstawia
cja i stan obecny; tabela 2.
Tabela 2. Charakterystyka polskich respondentów badania jakościowego EU NET ADB.
Liczba respondentów
Ogółem w Polsce 20
Płeć
Chłopcy 10
Dziewczyny 10
Klasa
III klasa gimnazjum 13
I klasa liceum 7
Miejsce zamieszkania
Duże miasto 9
Średnie/małe miasto 9
WieÅ› 2
Wynik w teście IAT
30 49 pkt 12
50 69 pkt 6
70 pkt i więcej 2
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
10 www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
b a d a n i a
KATARZYNA MAKARUK, JOANNA WA
ODARCZYK, SZYMON WÓJCIK
EU NET ADB study  notes on methodology
Five articles published in the current issue of the quarterly present empirical findings on various aspects of
Polish youth s internet usage. These findings come from the EU NET ADB study. The methodology of this
project is presented in the present work.
KEYWORDS:
METHODOLOGY, INTERNET, ADOLESCENTS, ABUSE OF THE INTERNET, INTERNET ADDICTION
CYTOWANIE:
Makaruk, K., Włodarczyk, J., Wójcik, S. (2013). Metodologia badania EU NET ADB. Dziecko
krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 12(1), 7 11.
Artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie nieko-
mercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska.
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 11
b a d a n i a