Jadwiga Kowalczuk
Polska administracja celna
na forum międzynarodowym
W dniach 4-6 czerwca br. w Tallinie odbyła się II konferencja celna państw regionu Morza
Bałtyckiego, zorganizowana przez Komisję Europejską we współpracy z estońską administracją
celną w ramach unijnego programu strategicznego rozwoju cła "Customs 2000". Program ten
przewiduje m.in. rozwój współpracy służb celnych z sektorem przemysłu i handlu oraz innymi
instytucjami administracji rządowych w zakresie zapobiegania i zwalczania przestępczości,
usprawniania procedur celnych, dalszego zacieśniania współpracy administracji celnych tego
regionu oraz pomocy szkoleniowej.
Pierwsza konferencja celna państw regionu Morza Bałtyckiego, której gospodarzem była duńska
administracja celna, odbyła się w 1995 r. na wyspie Bornholm w miejscowości Ronne. Ważność zagadnień
omówionych podczas pierwszej konferencji została w sposób szczególny podkreślona w decyzjach premierów
podjętych w czasie Szczytu Państw Bałtyckich w Visby w 1995 r., a problematyka dotycząca przejść
granicznych, ze względu na jej znaczenie gospodarcze, będzie przedmiotem dyskusji na następnym spotkaniu
premierów w Rydze w 1998 r.
W konferencji w Tallinie uczestniczyły delegacje wszystkich państw bałtyckich oraz Norwegii, pod
przewodnictwem szefów administracji celnych, a także przedstawiciele Komisji Europejskiej i Światowej
Organizacji Ceł ( poprzednio zwanej Radą Współpracy Celnej).
Program konferencji wyznaczył trzy grupy tematyczne, omawiane w poszczególnych grupach
roboczych, a więc: usprawnienie procedur celnych, zwalczanie przestępczości celnej oraz współpraca służb
celnych, pomoc techniczna i szkoleniowa. W zakresie procedur celnych dyskusja koncentrowała się na kwestii
zintensyfikowania współpracy służb celnych mającej na celu przede wszystkim usprawnienie kontroli celnej,
harmonizację procedur i organizacji pracy oraz modernizację cła. problemy te nabierają szczególnego znaczenia
wobec niedostatków infrastruktury przejść granicznych oraz dynamicznie rosnącego ruchu transgranicznego.
Wszystkie te problemy charakterystyczne są dla regionu bałtyckiego, gdzie sąsiadują ze sobą państwa
członkowskie Unii Europejskiej, kraje kandydujące do członkostwa w UE oraz Rosja, będąca dla większości
ważnym partnerem gospodarczym. Z tego też względu koordynacja pracy służb celnych i harmonizacja
procedur ma specyficzny wymiar w kontekście obecnej i przyszłej granicy zewnętrznej Unii.
Uwzględniając powyższe priorytety uzgodniono, że administracje celne będą dążyć do:
- skrócenia czasu odprawy granicznej i wprowadzenia takiej organizacji pracy, aby pojazdy, przekraczające
granicę zatrzymywały się tylko raz, co będzie możliwe przy wspólnej kontroli granicznej, ujednoliconej
dokumentacji, pracy w tych samych godzinach i zbliżonym zakresie czynności;
- stosowania systemu kontroli selektywnej opartej na technikach analizy ryzyka,
- przekazywania informacji dla sektora handlu i transportu na temat przepisów i procedur celnych,
obowiązujących zwłaszcza na granicach, oraz
- powołania attache celnych.
Przedstawiciele Unii Europejskiej zobowiązali się do udzielenia wsparcia finansowego dla
realizacji niektórych zadań w ramach tzw. programów pomocowych dla państw ubiegających się o członkostwo
w Unii.
Grupa robocza do spraw przestępczości celnej sformułowała listę priorytetowych działań jakie
administracje celne regionu Morza Bałtyckiego powinny podjąć w najbliższym czasie, a więc:
- rozbudowę formalnych podstaw prawnych regulujących współpracę administracji celnych poprzez zawieranie
umów dwustronnych,
- nawiązanie współpracy z sektorem przemysłu i handlu w celu wspólnego zapobiegania i zwalczania
przestępczości celnej, zwłaszcza w jej coraz bardziej zorganizowanych , międzynarodowych formach,
- wymiana informacji na temat przemytu i przestępstw celnych, ze szczególnym uwzględnieniem ich trendów.
Uzgodniono również, że koordynację działań w tym zakresie powinna przejąć międzynarodowa grupa
robocza pod przewodnictwem polskiej administracji celnej. Za wysoce wskazane uznano współdziałanie i
wykorzystanie doświadczeń światowego systemu WCO/RILO, zwłaszcza jego biura regionalnego w
2
Warszawie, w zakresie wymiany i analizy informacji oraz współpracy z krajowymi i międzynarodowymi
organizacjami zajmującymi się zwalczaniem przestępczości.
Grupa robocza do spraw współpracy, szkolenia i pomocy technicznej określiła następujące
zalecenia dotyczące:
- skoncentrowania przedsięwzięć pomocowych i szkoleniowych na tworzeniu zharmonizowanych przepisów,
procedur i metod pracy służb celnych,
- promowania kontroli selektywnej,
- wzmocnienia wewnętrznych systemów szkoleniowych funkcjonariuszy celnych, w tym szczególnie w zakresie
procedur tranzytowych, stanowiących specyfikę tego regionu,
- uwzględnienia w programach pomocowych Unii Europejskiej szkolenia w zakresie przygotowania i
dystrybucji informacji dla sektora handlu i transportu,
- zorganizowania seminarium mającego na celu udzielenie pomocy administracjom celnym w promowaniu
praworządności i uczciwości funkcjonariuszy celnych,,,.
Szefowie administracji celnych dokonali podsumowania rezultatów pracy grup roboczych i określili
kierunki współpracy i rozwoju cła w regionie Morza Bałtyckiego. Uzgodnili również, że następna bałtycka
konferencja celna będzie organizowana przez polską administrację celną przy wsparciu Komisji Europejskiej w
Gdańsku w 1999 r.
Innym ważnym wydarzeniem w kontaktach międzynarodowych polskiej administracji celnej było posiedzenie
inauguracyjne Rady ds. Współpracy więzy Rządami Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Litewskiej ,
które odbyło się w Wilnie w dniu 15 września 1997 r., pod przewodnictwem premierów obu państw. Rada
została powołana na mocy wspólnej deklaracji, podpisanej przez premierów w dniu 29sierpnia 1997 r., w której
określono ją jako organ konsultacyjno- doradczy Rządów Polski i Litwy w sprawach wzajemnych stosunków
międzypaństwowych. Zgodnie z przyjętym regulaminem Rada może, stosownie do potrzeb, powoływać komisje
problemowe ds. współpracy międzyrządowej w wybranych dziedzinach, a w szczególności:
- polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,
- zwalczania przestępczości zorganizowanej,
- współpracy gospodarczej,
- infrastruktury transportowej i energetycznej,
- nauki, kultury i wspólnego dziedzictwa kulturowego oraz spraw mniejszości narodowych.
Ze zrozumiałych względów administracja celna najbardziej zainteresowana jest udziałem w pracach
komisji ds. zwalczania przestępczości zorganizowanej. Otwarta gospodarka rynkowa, a wraz z nią wzrost liczby
podmiotów uprawnionych do prowadzenia wymiany międzynarodowej wymaga od służby celnej skutecznego
przeciwdziałania, występującym na szerszą skalę niż poprzednio, zachowaniom patologicznym, związanym z
dążeniem do uszczuplenia należności na rzecz Skarbu Państwa, takim jak: przywożenie towarów poza kontrolą
celną, oszustwa celne w zakresie ilości, jakości, rodzaju i wartości towarów, fałszowanie świadectw
pochodzenia towarów, fikcyjny reeksport towarów lub tranzyt i wiele innych. Podobne problemy występują na
granicy polski- litewskiej. Rada będzie właściwym forum do podejmowania decyzji w zakresie wspólnego
zwalczania przestępczości zorganizowanej.
Pan Tomasz Cecelski, p.o. Prezesa Głównego Urzędu Ceł, na inauracyjnym posiedzeniu Rady
podkreślił w swoim wystąpieniu konieczność zacieśnienia współpracy organizacyjnej z administracją celną
Republiki Litewskiej , przede wszystkim w celu wsparcia zgodnego z prawem handlu międzynarodowego oraz
skutecznego przeciwdziałania wszelkim przejawom przestępczości celnej. Wyjaśnił, że podstawę prawną do
współdziałania służb celnych stanowią umowy dwustronne o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach
celnych. Taka umowa z Republiką Litewską została podpisana w Wilnie 1995 r. Kierownicy administracji
celnych Polski i Litwy podpisali również porozumienie wykonawcze o kontaktach w zakresie udzielania
wzajemnej pomocy, w którym upoważnili swoich przedstawicieli do utrzymywania bezpośrednich kontaktów w
zakresie szybkiej wymiany informacji i danych, przyczyniających się do bardziej efektywnej kontroli celnej w
ruchu osobowym i towarowym. Są to eksperci w zakresie wykrywania i zwalczania przestępstw celnych i
dewizowych oraz nielegalnego obrotu narkotykami, a także specjaliści w dziedzinie klasyfikacji towarowej i
wartości celnej towarów. Dzięki współpracy operacyjnej polskich i litewskich służb celnych, pełniącej
obowiązki na wspólnej granicy państwowej wykryto przemyt dużych ilości alkoholu i papierosów oraz
udaremniono nielegalny wwóz do Polski płyt kompaktowych.
Prezes, T. Cecelski podkreślił, iż pomimo wyczerpujących regulacji prawnych, umożliwiającą
intensywną współpracę dwustronną w zwalczaniu przestępczości celnej, efekty walki z przemytem na granicy
polsko - litewskiej, zwłaszcza zorganizowanym, są nadal niewystarczające lub dalekie od oczekiwań.
Zwalczanie przestępczości zorganizowanej tylko siłami celników jest wyjątkowo trudne, z uwagi na często
hierarchiczną organizację, zagrożenie osobiste funkcjonariuszy celnych, bezkompromisowość działań
sprawców.
2
3
Z pewnością zainaugurowana działalność Rady ds. współpracy między Rządami Polski i Litwy służyć będzie
rozwijaniu współpracy w dziedzinie wspólnego zwalczania przestępczości zorganizowanej oraz podejmowania
nowych inicjatyw w tym zakresie z udziałem również policji i straży granicznej.
Spotkanie premierów w Wilnie było okazją do podpisania Umowy między Rządem Rzeczypospolitej
Polskie a Rządem Republiki Litewskiej o zasadach współpracy przy dokonywaniu kontroli osób, towarów
i środków transportu przekraczających polską i litewską granicę państwową w ruchu drogowym i
kolejowym. Podstawowym założeniem tej umowy jest wykonywanie wspólnej kontroli na przejściach
granicznych. Będzie to kolejny etap usprawnienia i przyspieszenia odpraw granicznych, a także dalszej poprawy
efektywnego przeciwdziałania przestępczości celnej.
W związku z planowanym wejściem w życie w/w umowy grupa ekspertów litewskiej administracji
celnej, pod przewodnictwem Zastępcy Dyrektora Generalnego Departamentu Ceł republiki Litewskiej,
przebywał w Polsce w dniach 21- 24 września 1997 r. w celu zapoznania się z infrastrukturą, wyposażeniem
technicznym i organizacją pracy służb celnych, wykonujących wspólną kontrolę na granicy polsko- niemieckiej.
W najbliższym czasie planowane są spotkania na szczeblu dyrektorów polskiej i litewskich granicznych
urzędów celnych w celu ustalenia szczegółów organizacyjnych dotyczących praktycznej realizacji umowy o
wspólnej kontroli.
3