Ewa Kacperek
Piotr Zawadzki
Charakter umów
o pobranie z sieci treści
chronionych prawem autorskim
C
Dotychczasowe próby ustalenia normatywnego charakteru umów zawieranych przy pobieraniu z Internetu treści chro-
nionych prawem autorskim nie dały jednoznacznych rezultatów. Obowiązujące przepisy pozwalają na sformułowanie
przynajmniej kilku propozycji rozwiązania, wśród których najczęściej wymienia się umowę licencyjną oraz umowy
o nabycie egzemplarza lub konstrukcje podobne. Nie są one jednak w pełni adekwatne do charakteru takich transakcji,
a w szczególności ich przedmiotu. W świetle obowiązujących przepisów można jednak sformułować tezę, zgodnie z którą
dochodzi w takich przypadkach do zawarcia nienazwanych umów obejmujących faktyczne umożliwienie pobrania
utworu, natomiast treść uprawnień nabywcy określa ustawowa konstrukcja dozwolonego użytku.
Jak dotąd nie zbudowano jednolitej koncepcji nor-
Wstęp
matywnej ujmującej obrót prawnoautorski w Internecie,
Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie pro- a w szczególności odnoszącej się do usług downloadingu
pozycji modelu normatywnego dla umów o pobranie z Inter- (lub usług podobnych, takich jak video/music on demand).
netu treści chronionych prawem autorskim na tle aktualnie Nie jest jasne, jakiego typu umowy powinny być (lub w spo-
obowiązujących przepisów ustawy z 4.02.1994 r. o prawie sób dorozumiany są) zawierane wówczas z końcowym
autorskim i prawach pokrewnych1. Obecnie można wyróżnić użytkownikiem.
kilka takich modeli, jednak wydaje się, że dotychczasowe pro- W pewnym sensie już na wstępie możemy odrzucić
pozycje nie odpowiadają swym charakterem wymogom obrotu koncepcję downloadingu jako procesu, który obejmuje
w sieci. Tłem dla powyższego zagadnienia jest zaś szersza dys- lub powinien obejmować przeniesienie autorskich praw
kusja o zależnościach, które występują między dynamicznym majątkowych. Z wielu względów nie przystaje ona do
rozwojem nowych technologii (zwłaszcza technologii prze- potrzeb obrotu. Umowa taka prowadzi bowiem do defini-
kazu danych) a koniecznością ich właściwej regulacji prawnej. tywnego wyzbycia się części uprawnień prawnoautorskich
Nie da się przy tym ukryć, że problem ten stanowi piętę achil- przez uprawnionego. Należy także pamiętać o wymogu
lesową prawodawstwa (nie tylko zresztą polskiego)2. Należy formy pisemnej ad solemnitatem, zgodnie z art. 53 prawa
jednak podkreślić, że zasadniczą kwestią poruszaną w tym autorskiego.
artykule są pewne ustalenia legis latae, odnoszące się do aktu- Istotnym zagadnieniem wstępnym dla przedmiotowej
alnie obowiązujących przepisów o prawie autorskim, ze wska- problematyki jest kwestia prawidłowego określenia przed-
zaniem optymalnego rozwiązania dla koncepcji kształtującej miotu świadczenia w transakcjach opartych na pobieraniu
charakter  umowy o downloading . Poczynione tu ustalenia danych z sieci internetowej. Wydaje się bowiem, że dopiero po
mogą jednak stanowić element dyskusji nad ewentualnymi zajęciu określonego stanowiska w tej mierze możliwy będzie
zmianami ustawowymi. wybór najodpowiedniejszego modelu stosunku umownego.
Downloading Dotychczasowe koncepcje
Usługa downloadingu polega na pobieraniu (umożliwieniu W doktrynie utarły się już pewne stanowiska pró-
pobierania) danych z sieci internetowej. Dane te mogą stanowić bujące ująć od strony normatywnej praktykę obrotu.
treści chronione prawem autorskim3. Skorzystanie z tej swego
rodzaju usługi (udostępnianie/pobieranie dzwonków, tapet, gier, 1 Tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.  dalej jako prawo autorskie.
2 Nie będzie w szczególności w niniejszych rozważaniach szerzej poruszane zagad-
filmów, tekstów, programów komputerowych) polega na prze-
nienie tzw. DRM (Digital Rights Management) jako rozwiązania, które może zasad-
słaniu odpowiednich danych na urządzenie odbiorcy (komputer, niczo zmienić podejście do problematyki internetowego obrotu treściami chro-
nionymi prawem autorskim. Wydaje się bowiem, że jego rozwój będzie wymagać
telefon komórkowy). Istotny jest fakt, że wskutek wykonania
zasadniczej rewizji koncepcji dozwolonego użytku, obejmując także problematykę
 umowy o pobranie 4 następuje udostępnienie utworu poprzez ważenia słusznych interesów twórców oraz odbiorców treści chronionych prawem
autorskim.
sieć komputerową i, najczęściej, jego zapisanie na urządzeniu
3 W niniejszych rozważaniach pomijamy problematykę obrotu nielegalnego,
użytkownika. Należy podkreślić, że techniczna charakterystyka skupiając się na zagadnieniu konstrukcji normatywnych dla umów stosowanych
w obrocie legalnym.
tego procesu nie pozostaje bez wpływu na jego możliwe kwa-
4 Treści pobierane z sieci często określane są mianem  kontentu (z ang. content
lifikacje prawne.  treść, zawartość).
PRZEGL
D PRAWA HANDLOWEGO paz
dziernik 2009
29
prawo autorskie
Według jednego z nich, będziemy tu mieli do czynie-
Licencja a zakres
nia z umowami o charakterze licencji lub ewentualnie
dozwolonego użytku
sublicencji, gdy świadczący sam jest licencjobiorcą5.
Przedmiotem takiej umowy byłoby więc zezwole-
nie na korzystanie w określonym zakresie z utworu. Wskazano powyżej, że umowa licencyjna uprawnia
Zgodnie z inną koncepcją, umowy takie powinno się do korzystania z utworu na polach eksploatacji wyraz
-
ujmować jako pochodne lub analogiczne do umów nie w niej wymienionych. Powstaje więc pytanie o moż-
przenoszących własność egzemplarza. Pojawiają się też liwość udzielenia licencji na zasadach mniej korzystnych
kierunki rozwijające poprzednie ujęcia bądz
oparte na niż wynikające z art. 23 prawa autorskiego9.
innych jeszcze analogiach, tj. m.in. koncepcje umów Można z dużą dozą prawdopodobieństwa założyć,
o downloading jako umów nienazwanych pochodnych że charakter działalności serwisów specjalizujących się
sprzedaży rzeczy6, ale i sprzedaży energii7 lub jeszcze w  udostępnianiu kontentu nie będzie skłaniał do
innych kategorii normatywnych8. Poniższe rozważa- zezwalania na wytwarzanie określoną techniką egzem-
nia zostaną jednak zogniskowane wokół dwóch głów- plarzy takiego utworu, tworzenie i wprowadzanie do
nych propozycji, tj. umowy licencyjnej oraz obrotu obrotu, użyczanie lub najem oryginału albo egzem-
egzemplarzami. plarzy nośnika, a także jego publiczne wykonywanie,
wystawianie czy, verba legis, publiczne udostępnianie
w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp
w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, a więc
w szczególności zamieszczanie i dystrybucję w sieci
internetowej. Oczywiście nie można a priori wyklu-
Koncepcja licencyjna
czyć i takiej woli ze strony świadczącego usługę, ale
i jej krytyka
jeżeli taką przejawia, to nie ma przeszkód, aby zazna-
czył w umowie, że w ten właśnie sposób zamierza
Licencja, najogólniej rzecz ujmując, stanowi umowę ograniczyć zakres swoich uprawnień. Z reguły jednak
o korzystanie z przedmiotu ochrony jakiegoś prawa w takich modelach biznesowych przedsiębiorca będzie
wyłącznego (z wynalazku, znaku towarowego, utworu). dążył do możliwie ścisłej reglamentacji zakresu swo-
W istocie polega więc na wyrażeniu zgody na takie korzy- body korzystania z utworu przez nabywcę usługi/kon-
stanie. Sama w sobie nie zawiera też dodatkowych świad- tentu. Ze względu na fakt, że dochód kształtuje naj-
czeń ponad takie zezwolenie, a w konsekwencji znosze- częściej liczba pobrań danych z sieci, z reguły korzysta-
nie (pati) faktu, że inny podmiot z przedmiotu ochrony nie z utworu przez krąg osób szerszy niż bezpośredni
korzysta. nabywca usługi jest sprzeczne z celem gospodarczym
Licencja dotycząca utworu (w tym umowa o downloading) udostępniającego.
miałaby za przedmiot udzielenie pobierającemu zgody Pojawia się więc problem możliwości jak najwięk-
na korzystanie z utworu na polach eksploatacji w takiej szego ograniczenia praw licencjobiorcy, w tym także
umowie wymienionych (ex art. 41 ust. 2 prawa autor- takiego wskazania (zdefiniowania) pól eksploatacji, które
skiego), co do zasady odpłatnie, chyba że co innego wyznaczy zakres, w jakim licencjobiorca może korzystać
wynikałoby z jej treści (art. 43 ust. 1 prawa autorskiego), z przedmiotu licencji, węższy niż sfera, w której można
i z odrębnym, co do zasady, wynagrodzeniem dla twórcy korzystać z utworu w ramach dozwolonego użytku. Cho-
za korzystanie z utworu na każdym z pól eksploatacji dziłoby np. o zezwolenie na kilkukrotne (jednokrotne)
(art. 45 prawa autorskiego). Innymi słowy, przez zawarcie odtworzenie utworu lub enumeratywne wskazanie
umowy o downloading pobierający uzyskałby względne osób, które oprócz nabywcy mogą z utworu korzystać,
prawo do korzystania z utworu w określonym zakresie lub wręcz ograniczenie takiego prawa tylko do samego
(w tym i w określonym, co do zasady, czasie). nabywcy.
Jednak z opisanych poniżej względów, które w tym W wypadku konkluzji, że nie jest możliwe takie
miejscu wypada skrótowo przedstawić, umowa licen- zacieśnianie praw nabywcy, oznaczanie w sposób szcze-
cyjna nie wydaje się konstrukcją odpowiednią. Wyłania gólny pól eksploatacji może być w ogóle uznane za
się tu bowiem problem potencjalnego konfliktu między pozbawione sensu, bowiem musiałoby odtwarzać spo-
treścią umowy licencyjnej a zasadami dozwolonego soby korzystania, o których mowa w art. 23 prawa
użytku prywatnego, w szczególności w wypadku zakre- autorskiego. Innymi słowy, prowadziłoby to do absur-
ślenia pól eksploatacji w sposób zawężający upraw- dalnego wymogu kształtowania w umowie zakresu
nienia nabywcy w stosunku do zasad wynikających dozwolonego korzystania, który i tak wynika z ustawy.
z art. 23 prawa autorskiego. Uniknięcie tego konfliktu Zauważono również w doktrynie, że dozwolony użytek,
wymagałoby z kolei kształtowania pól eksploatacji
w takich umowach w zakresie odpowiadającym zakre- 5 Zob. m.in. D. Kot. Elektroniczny obrót utworem w świetle prawa autorskiego,
 Prace Instytutu Własności Intelektualnej UJ 2006/94, s. 147 i cytowana tam
sowi praw wynikających wprost z ustawy, co rodzi pyta-
literatura.
nie o sens, a nawet ważność takiej umowy. Należy rów- 6 D. Kot. Elektroniczny obrót..., s. 146.
7 D. Kot. Elektroniczny obrót..., s. 146.
nież dodać, że umowa licencyjna rodzi określone skutki
8 D. Kot. Elektroniczny obrót..., s. 146.
prawne co do możliwości zakończenia powstałego tak 9 Na marginesie warto dodać, że podobne problemy może wywoływać np. udzie-
lenie licencji wyłącznej jednemu użytkownikowi wobec praw innych osób wyni-
stosunku umownego, a które nie przystają do charak-
kających z zasad dozwolonego użytku (tj. gdy jedna osoba korzysta z utworu na
teru obrotu utworami w sieci. zasadzie licencji, a inne w ramach dozwolonego użytku).
PRZEGL
D PRAWA HANDLOWEGO paz
dziernik 2009
30
prawo autorskie
o którym mowa w art. 23 prawa autorskiego, obej- na czas nieoznaczony, twórca może ją wypowiedzieć
muje  korzystanie z utworu będące kategorią szerszą z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku
niż jakiekolwiek pole eksploatacji10. Dozwolony użytek  na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego.
nie jest jednak sam w sobie tożsamy z polem eksploatacji11, Pojawia się jednak pytanie, czy taki skutek odpowiada
a więc wymogu, o którym mowa w art. 41 ust. 2 prawa charakterowi obrotu internetowego i jakie mogą być
autorskiego, nie można by spełnić przez proste odwoła- konsekwencje wypowiedzenia umowy licencyjnej
nie do kategorii dozwolonego użytku. w przypadku utworów pobranych z sieci.
Uprzedzając poniższe rozważania, wypada już teraz Jak już wspomniano, downloading prowadzi do
opowiedzieć się za stanowiskiem, wedle którego prze- zwielokrotnienia i najczęściej do zapamiętania (w celu
pisy o dozwolonym użytku kształtują normy o charakte- korzystania) utworu na urządzeniu końcowego odbiorcy.
rze bezwzględnie wiążącym, a więc jako takie nie podle- Można więc zapytać, czy wygaśnięcie (wypowiedzenie)
gają modyfikacjom przez czynności prawne. W wypadku umowy licencyjnej oznacza obowiązek skasowania zapa-
umów licencyjnych oznaczałoby to konieczność każdora- miętanych danych na własnym urządzeniu (lub co naj-
zowego oznaczania pól eksploatacji utworu udostępnia- mniej niekorzystania z nich), skoro uprawniony nie ma
nego z sieci w sposób, który nie mógłby ograniczać praw już dłużej obowiązku znosić, że licencjobiorca korzysta
wynikających z zasad dozwolonego użytku. W wypadku z utworu.
węższego oznaczenia swobody korzystającego, ów  defi- Zauważmy ponadto, że mamy tu do czynienia
cyt uprawnień byłby uzupełniany ex lege do poziomu z utworem udostępnionym, do którego nabywca takich
dozwolonego użytku. treści uzyskał już faktyczny dostęp, a więc może bez
Powyższe konkluzje ukazują jednak kolejne nie- przeszkód działać w ramach dozwolonego użytku.
jasności takiej sytuacji. Jeżeli postanowienia umowy Wypowiedzenie umowy sprawia zaś, że jej obowiązy-
odnoszące się do pól eksploatacji wyznaczą zakres praw wanie ustaje ex nunc. Czy wobec powyższego ewentu-
nabywcy poniżej minimów ustawowych, to mogą one alne wypowiedzenie umowy ogranicza nabywcę w dzia-
zostać uznane za nieważne na podstawie art. 58 kodeksu łaniach, które mieszczą się w ramach dozwolonego
cywilnego12. Możemy, co prawda, przyjąć, że na ich użytku, a więc ogranicza (wyłącza) skutki ustawowe na
miejsce wejdą właściwe przepisy ustawy, tj. w szczegól- przyszłość (od momentu, w którym wypowiedzenie sta-
ności przepisy o dozwolonym użytku prywatnym, jed- nie się skuteczne)?
nak  jak już wskazywano  nie kształtują i nie wska- Na tak sformułowane pytania narzuca się odpo-
zują one same żadnych pól eksploatacji. Taka konstata- wiedz
przecząca. Przeciwne stanowisko prowadziłoby
cja mogłaby zaś prowadzić do wniosku o nieważności do absurdu, bowiem dzieło rozpowszechnione przez
całej umowy wskutek braku jej istotnego elementu, wprowadzenie go do obrotu mogłoby być wykorzysty-
jakim jest oznaczenie (wyraz
ne) pól eksploatacji, na wane przez każdą osobę na własny użytek, z wyjątkiem
których licencja zostaje udzielona. samego nabywcy praw z takiej licencji, lub też, co bar-
W konsekwencji należałoby więc zawierać umowy, dziej prawdopodobne, doszłoby do równie absurdalnej
których przedmiotem byłoby korzystanie z utworu sytuacji, w której licencjobiorca traciłby prawo do korzy-
w zakresie, który i tak wynika z ustawy. Takie rozwią- stania z utworu przez wzgląd na wygaśnięcie licencji,
zanie jest jednak nie tylko niepraktyczne, ale i napotyka a jednocześnie zachowywałby to prawo ze względu na
pewne wątpliwości ogólniejszej natury, związane z moż- posiadany dostęp do dzieła, z którego mógłby korzystać
liwością kreowania/ważnością stosunków zobowiązanio- w ramach dozwolonego użytku.
wych, których przedmiotem jest świadczenie/zobowiąza- Poważne wątpliwości budzi także możliwość udziele-
nie mające swoje z
ródło wprost w ustawie. nia licencji nieodwołalnej (skuteczności zastrzeżenia nie-
odwołalności). Pamiętajmy bowiem, że umowa licencyjna
tworzy stosunek prawny o charakterze ciągłym, który nie
może prowadzić do związania stron bez możliwości jego
zakończenia. Zgodnie z art. 3651 k.c.,  Zobowiązanie
Zakończenie stosunku
bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypo-
licencyjnego
wiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem
10 W. Machała, Korzystanie z utworów w Internecie,  Państwo i Prawo 2001/12,
Zastosowanie konstrukcji licencyjnej wywołuje
s. 101. W świetle art. 50 ust. 3 pr. aut., rozpowszechnianie on line stanowi odrębne
pole eksploatacji. Zob. także P. Podrecki (red.), Prawo Internetu, Warszawa 2007,
także problemy związane z konsekwencjami samego
s. 401. Jednak również dozwolony użytek obejmuje korzystanie z utworu w Inter-
charakteru świadczenia. Świadczenie licencjodawcy
necie; J. Barta, R. Markiewicz, w: J. Barta (red.), System Prawa Prywatnego,
t. 13, Prawo autorskie, Warszawa 2007, s. 894; zob. także P. Podrecki (red.),
polega, jak wskazano, na znoszeniu w określonym cza-
Prawo..., s. 407 408. Uznaje się, że typowe działania w zakresie dozwolonego
sie (oznaczonym bądz
nieoznaczonym) faktu, że inny
użytku w sieci obejmują m.in. pobieranie i zapisywanie materiałów, o ile utwór
został uprzednio rozpowszechniony w sieciach komputerowych. Problematyczna
podmiot korzysta z utworu w określonym zakresie.
pozostaje kwestia oceny, czy zależy to od jego legalnego rozpowszechnienia. Zob.
Przedmiotem umowy licencyjnej jest więc świadcze- m.in. uwagi: P. Podrecki (red.), Prawo..., s. 410 411. W związku z powyższymi
uwagami należy jednak podkreślić, że zgłaszane są na całym świecie postulaty
nie o charakterze ciągłym. Wskazana charakterystyka
ograniczające dozwolony użytek w sieci, co jednak natrafia na silny opór oparty
ma określone konsekwencje prawne. Odnoszą się one
na aksjologicznym w istocie argumencie, zgodnie z którym kłóciłoby się to ze
swobodą przepływu informacji. Zob. J. Barta, R. Markiewicz, System..., s. 896.
w szczególności do problematyki zakończenia takiego
11 Poszczególne pola eksploatacji uznaje się za kategorie rozłączne wobec kategorii
stosunku umownego (zwłaszcza możliwości jego wypo- dozwolonego użytku (przykładowo, nawet w najszerzej zakreślonym obszarze
dozwolonego użytku prywatnego nie znajdzie się prawo do rozpowszechniania
wiedzenia). Zgodnie z art. 68 ust. 1 prawa autorskiego,
utworu).
jeżeli umowa nie stanowi inaczej, a licencji udzielono
12 Dz. U. z 1964, Nr 16, poz. 93 ze zm.  dalej jako k.c.
PRZEGL
D PRAWA HANDLOWEGO paz
dziernik 2009
31
prawo autorskie
terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, komputera dla osiągnięcia określonego efektu (wizu-
a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypo- alnego, graficznego)19. Jednak odrzuca się czysto tech-
wiedzeniu , zaś ratio legis tego przepisu pozwala wnio- niczną kwalifikację, podkreślając nie tylko jej nieczytel-
skować, iż zobowiązania bezterminowe o charakterze ność dla laików, ale i przede wszystkim fakt, że prowa-
ciągłym nie mogą prowadzić do  wieczystego zobowią- dziłaby ona do absurdalnych sytuacji, w których ten sam
zania stron, a więc bez możliwości  wyjścia z takiego utwór zapisany cyfrowo stanowiłby przedmiot ochrony
stosunku umownego13. przepisów o programach komputerowych, a w każdej
Podsumowując, chociaż zawieranie umów licen- innej formie (np. na płycie winylowej, kasecie magneto-
cyjnych na korzystanie z utworów dystrybuowanych fonowej)  przedmiot ochrony według przepisów ogól-
w sieci wydaje się możliwe, to w wielu przypadkach nych prawa autorskiego20.
takiego obrotu mogą one budzić poważne kontrower- Szersze wywody na ten temat wykraczają, nie-
sje prawne i problemy praktyczne. Wobec powyższego stety, poza zakres niniejszego opracowania. Autorzy
wydaje się, że właściwszą formę prawną stanowią opowiadają się jednak za stanowiskiem, że w prze-
umowy, które nie wymagają określania pól eksploatacji, ważającej liczbie przypadków udostępniania danych
a ponadto kształtujące stosunki o charakterze definityw- w sieci, w szczególności w wypadkach dystrybucji
nym (świadczenia o charakterze jednorazowym), które utworów w formie plików takich jak MP3, WMA,
nie prowadzą do niejasnych skutków w zakresie możli- JPG, jak i prostszych aplikacji na urządzenia końcowe,
wości ich wypowiedzenia. Stosowanie umów licencyj- nie mamy do czynienia prawnoautorską ochroną ich
nych powinno być więc ograniczone do przypadków, zapisu (kodu) cyfrowego. We wskazanych powyżej
w których licencjobiorca miałby korzystać z utworu przypadkach zapis cyfrowy stanowi bowiem jedynie
w sposób wykraczający poza prostą percepcję, a więc nieautonomiczny kod pozbawiony twórczego charak-
uzyskać szersze prawa, na przykład w zakresie rozpo- teru, który będzie mógł być wykorzystany, co najwyżej,
wszechniania utworu. przy użyciu funkcjonalnie autonomicznego programu
komputerowego21.
Licencja a program
Pobranie jako nabycie
komputerowy jako utwór
egzemplarza
Szczególnego potraktowania wymaga problem obrotu
prawami do korzystania z programów komputerowych. Ze względu na fakt, że w procesie pobierania docho-
W doktrynie pojawiła się bowiem sugestia14, aby ze względu dzi do przekazania odbiorcy/nabywcy jakiegoś substratu
na aspekt techniczny ich powstawania i wykorzystania, (chociaż nie materialnego) samego uprawnienia do korzysta-
utwory rozpowszechniane w formie zdigitalizowanej nia z utworu, mogą się wydawać uzasadnione propozycje,
zawsze traktować jak programy. Oznaczałoby to, że obrót aby umowę taką traktować jak umowę przenoszącą własność
nimi zawsze powinien być ograniczony stosunkowo ści-  cyfrowego egzemplarza , choćby tylko przez analogię.
słym gorsetem przepisów Rozdziału 7 prawa autorskiego. Nabycie egzemplarza stanowi w stosunku do mate-
Unormowania te narzucają określone rozwiązania nor- rialnego nośnika przypadek nabycia pochodnego o cha-
matywne dla obrotu, wymuszając w zasadzie zawie- rakterze translatywnym22. Istniejące wcześniej prawo
ranie umów licencyjnych lub umów o przeniesienie
13 Tak m.in. M. Romanowski, Dopuszczalność wypowiedzenia umowy zawartej na
własności/posiadania egzemplarza15. W szczególności
czas oznaczony w świetle zasady swobody umów,  Przegląd Prawa Handlowego
wyłączone jest stosowanie ogólnych przepisów o dozwo- 2002/11, s. 48.
14 Zob. W. Machała, Korzystanie z utworów..., s. 99 oraz cytowana tam literatura.
lonym użytku16.
15 W art. 75 ust. 1 pr. aut. mowa jest o osobie, która legalnie weszła w posiadanie
programu komputerowego, zaś w art. 75 ust. 2 pkt 3 ppkt a  o licencjobiorcy
Uważamy jednak, że nie jest zasadne twierdzenie,
lub innej osobie uprawnionej do korzystania z egzemplarza programu kompute-
iż do obrotu wszelkimi utworami w formie cyfrowej
rowego bądz
innej osobie działającej na ich rzecz. Mamy więc do czynienia z alter-
powinny być stosowane przepisy o obrocie progra- natywą między licencją, która uprawnia do korzystania z utworu, ale w ramach
określonych przez przepisy art. 75 (oraz art. 74 ust. 4 pkt 1 i pkt 2 w zakresie,
mami. Przepisy dotyczące programów komputero-
w którym art. 75 się do nich odwołuje), a nabyciem (także użyczeniem, najmem)
egzemplarza programu, uprawniającym w zasadzie do korzystania w tym samym
wych stanowią regulację specyficzną. Tej specyfiki nie
zakresie, co w wypadku licencji.
powinno się rozciągać ponad miarę wynikającą z osob-
16 Zob. art. 77 pr. aut.
17 Ustawa z 30.06.2000 r.  Prawo własności przemysłowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r.
liwego celu tych unormowań. Stanowią one pewien
Nr 119, poz. 1117 ze zm.) oraz Konwencja o udzielaniu patentów europejskich
kompromis między potrzebą zapewnienia ochrony
(Konwencja o patencie europejskim) (Dz. U. z 2004 r. Nr 79, poz. 737 ze zm.).
twórcom programów komputerowych opartej o kon- Pomijamy w tym miejscu narosłe wobec tego zagadnienia kontrowersje dotyczące
możliwości udzielenia ochrony patentowej na oprogramowanie, także w obowią-
cepcję praw wyłącznych a brakiem możliwości (wobec
zującym stanie prawnym.
wyraz
nych postanowień prawa własności przemysło- 18 J. Barta, R. Markiewicz, System..., s. 860 861.
19 W. Machała, Korzystanie z utworów..., s. 99.
wej i Konwencji monachijskiej17) udzielania patentów
20 W. Machała, Korzystanie z utworów..., s. 99.
21 Oczywiście zagadnienie to budzi wiele kontrowersji, w szczególności odnośnie
na takie rozwiązania18.
do charakteru prawnego gier komputerowych lub innych utworów multimedial-
Wskazuje się, co prawda, że w zasadzie każdy utwór
nych, które zbliżają się do kategorii programu komputerowego.
22 W wypadku licencyjnego udostępnienia utworu dochodzi do nabycia o charak-
występujący w postaci  zdigitalizowanej stanowi kod
terze konstytutywnym. Z wiązki uprawnień autorskich twórcy dochodzi do
binarny (sekwencję kodów), będący zapisem określonych
wyodrębnienia uprawnienia do korzystania z utworu w określonym zakresie
i przeniesienia go na nabywcę.
czynności, które mają zostać wykonane przez procesor
PRZEGL
D PRAWA HANDLOWEGO paz
dziernik 2009
32
prawo autorskie
własności tego egzemplarza przechodzi na inny podmiot. nasuwa jednak pewne wątpliwości. Mimo, wydawałoby
Jednocześnie, wskutek jego nabycia ulegają pewnemu się, funkcjonalnego podobieństwa, nabycie kontentu
ograniczeniu prawa autorskie zbywcy, lecz tylko w odnie- on line nie prowadzi do podobnych skutków praw-
sieniu do tego nośnika. Dochodzi bowiem do ogranicze- nych. Przede wszystkim, w przeciwieństwie do naby-
nia pewnej sfery uprawnień, przede wszystkim zakazo- cia egzemplarza,  wprowadzenie kontentu do obrotu
wych, w zakresie korzystania z utworu, a w szczególności nie prowadzi do wyczerpania prawa, o którym mowa
dalszego obrotu egzemplarzem ( wyczerpanie prawa ). w art. 51 ust. 3 prawa autorskiego.
Nie oznacza to jednak nabycia jakichś podobnych upraw- Wyczerpanie skutkuje powstaniem po stronie
nień przez nabywcę egzemplarza. nabywcy prawa do dalszego obrotu takim nośni-
Naszym zdaniem, zakres uprawnień do utworu kiem. Skutku takiego nie można jednak odnieść do
(do korzystania z jego treści) powstający w wypadku  tzw. niematerialnych form rozpowszechniania 26.
nabycia egzemplarza, w braku odmiennych wskazań W zakresie dalszych uprawnień do rozporządzania
umownych, wyznacza sama ustawa, w szczególności utworem uprawnienia nabywcy egzemplarza (w formie
zakres dozwolonego użytku prywatnego, a także, choć tradycyjnej) różnią się więc od uprawnień nabywcy
tylko posiłkowo, art. 49 ust. 1 prawa autorskiego. utworu on line.
Podobnie także, przy pobraniu z sieci dochodzi nie Trudno wobec tego zgodzić się z proponowaną
tyle do nabycia samego prawnoautorskiego uprawnie- czasem konstatacją, jakoby potrzeby obrotu, który
nia do korzystania z utworu, co do wyczerpania pew- dąży do zrównania obrotu tradycyjnego oraz inter-
nej władczej sfery nad zwielokrotnioną, cyfrową kopią netowego, a w konsekwencji potrzeba dynamicznej
tego utworu, natomiast prawa użytkownika/nabywcy wykładni przepisów pozwalały uznać, że nabywca
kształtują się w podobny sposób, jak w wypadku naby- utworu on line jest uprawniony do przekazania
cia egzemplarza. (dalszego skopiowania) takiego utworu na rzecz osoby
Warto oczywiście nadmienić, że egzemplarz jest trzeciej, co miałoby stanowić uprawnienie analogiczne
traktowany przede wszystkim jako materialny noś- do prawa dalszej odsprzedaży egzemplarza27. Takiemu
nik23, będący rzeczą w rozumieniu kodeksu cywilnego. stanowisku można zarzucić nazbyt swobodne ode-
Dane pobierane z sieci mają natomiast charakter nie- rwanie od wykładni językowej, która skutki przewi-
materialny, a ich przekazanie na przenośne urządze- dziane dla wyczerpania prawa odnosi bardzo wyraz
nie
nie osobiste nie zawiera w sobie owego materialnego do obrotu egzemplarzami w sensie materialnym. Nie
substratu. Prezentowany jest jednak pogląd, według przesądza to jeszcze oczywiście o zasadności argumen-
którego pojęcie egzemplarza może obejmować każdą tów de lege ferenda, chociaż zawsze należy mieć na
kopię utworu, tak w postaci materialnej, jak i niema- względzie fakt, że zasada wyczerpania prawa powinna
terialnej przesyłanej między urządzeniami elektronicz- być odnoszona do przypadków nabycia o charakterze
nymi24. Postępująca digitalizacja obrotu mogłaby zaś translatywnym. Wprowadzenie regulacji, które odno-
skłaniać do tego, aby nie przywiązywać już tak dużej siłyby ten skutek do przypadków kopiowania treści bez
wagi do istnienia bądz
nieistnienia materialnego noś- istnienia egzemplarza, musiałoby tę okoliczności brać
nika, na którym utrwalono utwór. Zauważmy, że nie pod uwagę, uzależniając taki skutek od utraty takiej
ma przecież większej różnicy między sytuacją, w której kopii przez nabywcę wskutek dalszej  odsprzedaży .
treść w formie cyfrowej zostaje pobrana z sieci i zapa- Nabywca egzemplarza, który następczo ten nośnik
miętana na urządzeniu końcowym, a sytuacją, w której zbywa, traci bowiem, co do zasady, możliwość korzy-
tę treść użytkownik uzyskał przez nabycie egzemplarza, stania z takiego egzemplarza.
a następnie na własny użytek skopiował do pamięci Zauważmy bowiem, że pobranie kontentu bez noś-
własnego urządzenia (komputera, przenośnego odtwa- nika materialnego tylko wtedy mogłoby się upodob-
rzacza). Do podobnych wniosków skłania także analiza nić do obrotu egzemplarzem, gdyby (w szczególności
innych przepisów o prawie autorskim, w szczególności na skutek zastosowania środków technicznych) dalsze
art. 1181 prawa autorskiego, który nie rozróżnia wska- przekazanie takich treści pozbawiało możliwości dys-
zanych powyżej przypadków (pobrania utworu wprost ponowania nim poprzedniego posiadacza (lub ściślej
z sieci i nabycia egzemplarza nośnika). W obu przypad-  posiadacza urządzenia końcowego, na które pobrano
kach bowiem, w sytuacji zabezpieczenia ich w sposób utwór)28. Wyczerpanie prawa, obejmując prawo do
techniczny25, znajdzie zastosowanie przywołany przepis odsprzedaży egzemplarza nie obejmuje przecież ani
karny, który nie rozróżnia materialnej i niematerialnej prawa do odsprzedaży kopii takiego egzemplarza,
formy udostępniania. ani też prawa do jego odsprzedaży z zachowaniem
jego kopii dla siebie. Podobne działanie mogłoby być
23 J. Barta, R. Markiewicz, w: J. Barta, M. Czajkowska Dąbrowska, Z. Ćwiąkalski,
R. Markiewicz, E. Traple, Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, Zaka-
mycze 2005, s. 455; zob. także P. Podrecki (red.), Prawo..., s. 402.
24 P. Podrecki (red.), Prawo..., s. 409.
Krytyka analogii
25 Przez techniczny sposób zabezpieczenia rozumie się także odpowiednie oprogra-
mowanie (zob. Z. Ćwiąkalski, Prawo..., s. 864).
do obrotu egzemplarzami
26 P. Podrecki, Konstrukcja wyczerpania prawa w prawie autorskim i możliwość jej
zastosowania w obrocie utworami Internecie,  Monitor Prawniczy 2002/24
(dodatek), s. 7. Zob. także J. Barta, R. Markiewicz, Prawo..., s. 452.
Ujmowanie stosunku nawiązywanego podczas pobie-
27 P. Podrecki, Konstrukcja..., s. 8.
rania treści chronionych z sieci jako nabycia egzempla- 28 Nie mogłyby jednak zarazem istnieć żadne zabezpieczenia techniczne zapobiega-
jące dalszemu przekazaniu takiej kopii.
rza lub choćby analogiczne stosowanie tej konstrukcji
PRZEGL
D PRAWA HANDLOWEGO paz
dziernik 2009
33
prawo autorskie
uznane za bezprawne rozpowszechnianie utworu. Dal- Obejmuje także w pewnym zakresie możliwość kopio-
sza  odsprzedaż (zbycie) kontentu stanowi w istocie wania utworu (egzemplarza) na osobiste potrzeby.
jego skopiowanie i zapamiętanie na dalszych urządze- Zakazane jest jednak sporządzanie większej, nieuzasad-
niach, a więc mogłoby prowadzić do zwielokrotnienia nionej osobistymi potrzebami liczby kopii. Kopie te nie
i rozpowszechnienia utworu poza ramy określone przez mogą także służyć rozszerzaniu kręgu osób korzystają-
zasady dozwolonego użytku, w szczególności popadając cych z utworu32.
w konflikt z dyspozycją art. 35 prawa autorskiego. Korzystanie takie musi mieć charakter osobisty,
Powyższe oznacza, że chociaż można wyobrazić sobie a więc w zasadzie nie powinno służyć celom komercyj-
(w wypadku zastosowania odpowiednich środków tech- nym. Nie jest zupełnie jasne, czy cele osobiste nie mogą
nicznych), iż  odsprzedaż kontentu pobranego z sieci pro- obejmować indywidualnych celów komercyjnych, szcze-
wadziłaby do podobnych skutków, to jednak analogiczne gólnie gdy dotyczą ich niebezpośrednio33. Kwestia ta jest
i prawidłowe stosowanie tej koncepcji byłoby ograni- wysoce kontrowersyjna.
czone tylko do takich sytuacji. Analogia taka miałaby
wąski zakres zastosowania.
Dodatkowym argumentem przemawiającym prze-
ciwko równemu traktowaniu obrotu nośnikami i obrotu
Powstanie prawa
on line jest także fakt, że wyczerpanie prawa ma charak-
dozwolonego użytku
ter ściśle terytorialny, który prawo autorskie ogranicza
aktualnie do Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Obrót elektroniczny z oczywistych przyczyn trudno jest Równie istotne, co zakres uprawnień wynikających
w podobny sposób ograniczyć29. Po raz kolejny wypada z instytucji dozwolonego użytku, są okoliczności, które
jednak podkreślić, że powyższe zagadnienie powinno warunkują jego powstanie. Warunkiem dozwolonego
być przedmiotem prac prawodawcy polskiego, a także użytku jest publiczne udostępnienie, czyli rozpowszech-
wspólnotowego. nienie utworu w jakikolwiek sposób. Stoimy na stanowi-
Warto również zauważyć, że istnienie przepisów sku, że rozpowszechnienie może stanowić już samo stwo-
o nabyciu egzemplarza i jego skutków jest uwarunkowane rzenie realnych warunków (potencjalnej możliwości) do
szczególną koniecznością uregulowania i rozstrzygnię- zapoznania się z treścią utworu, niezależnie od tego, czy
cia kwestii współwystępowania i rozmijania się upraw- faktycznie ktokolwiek (lub ile osób) z utworem się zapo-
nień właścicielskich z prawami własności intelektualnej znał. Ustawa nie definiuje kategorii publicznego udo-
(zob. także szczególne unormowanie art. 61 prawa stępnienia, niemniej należy podzielić stanowisko, wedle
autorskiego), a więc wynika z potrzeby rozwiązania którego zamieszczenie utworu w sieci internetowej tak,
swego rodzaju  konfliktu między prawem autorskim że każdy będzie miał potencjalną możliwość zapoznania
a prawem rzeczowym30. Sytuacje, w których w ogóle się z jego treścią, będzie spełniało przesłanki publicznego
nie jest to konieczne, ponieważ nie pojawiają się w nich udostępnienia.
zagadnienia prawnorzeczowe, nie wymagają już takiej Istnieje też kwalifikowana postać rozpowszech-
regulacji. nienia utworu, którą jest jego publikacja, oznaczająca
stworzenie realnej możliwości wejścia w posiadanie
egzemplarzy utworu, np. przez ich nabycie, użycze-
nie czy najem34. Prawo autorskie nie stawia jednak tak
Dozwolony użytek
29 Chociaż i tu możliwe jest zastosowanie szczególnych środków technicznych,
na przykład przy wykorzystaniu danych o adresie IP komputera.
prywatny jako podstawa
30 P. Podrecki, Konstrukcja..., s. 7.
31 Kwestią dyskusyjną może być odpłatność tego korzystania. Wydaje się jednak,
konstrukcji normatywnej
że należy podkreślić tu dystynkcję między samym korzystaniem z utworu
a odpłatnym lub nieodpłatnym jego udostępnieniem (rozpowszechnianiem).
umowy o downloading
32 Na marginesie warto także zauważyć, że nie jest do końca jasna relacja między
ust. 1 a ust. 2 art. 23 pr. aut. Językowa wykładnia ust. 2 kazałaby przyjąć, że
korzystanie, o którym tam mowa, dotyczy wyłącznie utworu, który został utrwa-
lony na nośniku mającym charakter rzeczy w rozumieniu kodeksu cywilnego.
Można dojść do wniosku, że wskazane koncepcje
Innymi słowy, korzystanie przez krąg osób pozostających w związku osobistym
nie odpowiadają właściwościom i potrzebom obrotu
(w tym sporządzenie na własny użytek kopii) wymagałoby istnienia egzemplarza,
a więc nie dotyczyłoby kopii utworu niemających takiego substratu materialnego.
internetowego. Jednocześnie można się pokusić o zapro-
Zakres dozwolonego użytku byłby zatem węższy dla utworów niemających mate-
ponowanie innego jeszcze rozwiązania, które zostanie
rialnego egzemplarza. Podział ten nie jest jednak uzasadniony. O ile w przypadku
czynności obrotu istnieje różnica między odsprzedaniem egzemplarza a dalszym
przedstawione poniżej, a opartego wprost na koncepcji
przesłaniem kopii cyfrowej, ze względu na translatywny charakter pierwszej
dozwolonego użytku prywatnego. W pierwszej kolejno-
z nich (skutkującym pozbawieniem zbywcy własności tego egzemplarza), o tyle
w wypadku korzystania z egzemplarzy utworu przez krąg osób pozostających
ści jednak sama wspomniana koncepcja wymaga krót-
w związku osobistym działania te nie różnią się co do skutków prawnych od
kiego komentarza, który naświetli jej istotne dla niniej-
udostępniania kopii cyfrowych tym samym osobom (zob. także P. Podrecki (red.),
Prawo..., s. 409).
szych rozważań cechy.
33 Warto podkreślić, że w zasadzie żadne korzystanie z utworów rozpowszechnio-
Koncepcja dozwolonego użytku jest traktowana
nych nie może być połączone z osiąganiem z tego rozpowszechniania korzyści
majątkowych. Co więcej, w wypadku wykorzystania w miejscu publicznym
jako ustawowe zezwolenie na korzystanie z utworu
(np. w barze, restauracji) utworu, to na korzystającym ciąży obowiązek wyka-
w określonym zakresie31. Obejmuje ono korzystanie
zania, że nie osiąga tych korzyści. Zob. np. wyrok SN z 18.11.2004 r.
(V CK 243/04), OSP 2005/11, poz. 129,  Biuletyn Sądu Najwyższego
z już rozpowszechnionego utworu przez krąg osób pozo-
2005/3, s. 12.
stających w związku osobistym, w szczególności pokre-
34 Dystrybucję on line trudno jednak kwalifikować jako publikację. Zob. M. Czaj-
kowska Dąbrowska, Prawo..., s. 161.
wieństwa (powinowactwa) lub stosunku towarzyskiego.
PRZEGL
D PRAWA HANDLOWEGO paz
dziernik 2009
34
prawo autorskie
wysokich wymogów dla powstania prawa dozwolo- być realizowany tylko w takim zakresie i o ile udostęp-
nego użytku, wymagając jedynie rozpowszechnienia35. niający zgodził się utwór faktycznie udostępnić.
Udostępnienie utworu w sieci spełnia zaś przesłanki Zauważmy, że prawo do korzystania z utworu
rozpowszechnienia stwarzając potencjalną możliwość i zakres tego korzystania w ramach dozwolonego użytku
dostępu dla odbiorców niezależnie od miejsca, w któ- osobistego nie wynikają ze zgody uprawnionego (tak
rym się znajdują36. jak w przypadku licencji), są natomiast uprawnieniami
Biorąc powyższe pod uwagę, o rozpowszechnieniu wynikającymi wprost z ustawy i stanowiącymi skutek
będzie można mówić już w wypadku rozpoczęcia dys- prawny rozpowszechnienia utworu39. Oznacza to także,
trybucji utworu, nawet odpłatnej. Nie ulega bowiem że uprawniony nie może, co do zasady, kształtować
wątpliwości, że także poza siecią internetową utwór dys- uprawnień nabywcy kontentu. Dochodzi tu jednak do
trybuowany odpłatnie jest utworem rozpowszechnionym głosu jeden ważny wyjątek, który stanowią ograniczenia
(tak jak rozpowszechnione są filmy w kinach, niezależnie dostępowe do utworu. W istocie pozwalają one na fak-
również od tego, czy i jak dużą mają widownię). Powyższe tyczne kształtowanie za pomocą środków technicznych
prowadzi więc do bardzo ważnej konkluzji, że odpłat- sfery możności działań nabywcy, co potwierdzają tylko
ność (lub jakikolwiek inny warunek) dostępu do utworu istniejące przepisy karne prawa autorskiego. Uprawniony
nie wpływa na ocenę jego rozpowszechnienia. może więc udostępniać utwór odpłatnie, ale może
W praktyce serwisów internetowych prowadzą- też udostępnić utwór do jednorazowego skorzystania
cych działalność polegającą na dystrybucji treści chro- (odtworzenia) lub oznaczonej liczby odtworzeń. Może
nionych prawem autorskim często zdarza się, że utwór on być także zabezpieczony przed ingerencją (kopio-
taki bywa  ukazany (udostępniony) potencjalnym waniem). W szczególności zaś nabywcy nie przysługuje
nabywcom częściowo (jako  trailer ,  demo ), czasem wówczas żadne roszczenie o pozbawienie utworu (pliku)
także w pełni, jednak bez możliwości przeniesienia określonych zabezpieczeń.
go (pobrania) na własne urządzenie, a czasem jedynie Jeżeli jednak utwór został już udostępniony bez
opisany. Pełny dostęp możliwy jest zaś dopiero odpłat- takich środków zabezpieczających, uprawnionemu nie
nie. We wszystkich tych przypadkach, nie zmienia to przysługują żadne uprawnienia zakazowe, którymi móg-
jednak kwalifikacji prawnej takiej sytuacji jako rozpo- łby wpływać na sposób korzystania z utworu w ramach
wszechnienia prowadzącego do powstania dozwolo- dozwolonego użytku. Wykładnia, która zakłada racjo-
nego użytku. nalność ustawodawcy, każe przyjąć, że art. 23 prawa
Powyższe ustalenia prowadzą także do wniosku, autorskiego oraz pozostałe przepisy prawa autor-
że samo faktyczne uzyskanie dostępu do utworu (pew- skiego (w szczególności przepisy karne) nie pozostają
nego nad nim władztwa, możliwości jego pełnej per- ze sobą w sprzeczności. Uprawnienia, o których mowa
cepcji), który został co prawda zamieszczony w sieci, w art. 23 prawa autorskiego (w tym do kopiowania),
ale zabezpieczony przed pobraniem (lub pobraniem są uzależnione od faktycznej (technicznej) możności ich
w pełnym zakresie) odpowiednimi środkami tech- realizacji. Warto przy tym zauważyć, że być może lepiej
nicznymi, nie jest objęte zakresem pojęciowym korzy- w ogóle nie mówić tu o uprawnieniach wobec braku
stania z utworu37, a więc  sfera możności postępo- jakiegokolwiek roszczenia. Mamy tu raczej do czynienia
wania podmiotu działającego w ramach określonych z pewną sferą wolności stanowiącą konstrukcję przypo-
w art. 23 prawa autorskiego nie obejmuje prawa do minającą działanie w ramach kontratypu.
uzyskiwania takiego dostępu.
Innymi słowy fakt, że utwór został już rozpowszech-
niony przez wprowadzenie go do sieci i rozpoczęcie jego
dystrybucji, nie oznacza, po pierwsze, iż zawsze jest fak-
Konkluzje; nienazwana
tycznie możliwe korzystanie z tego utworu w ramach
umowa o dostęp
dozwolonego użytku oraz, po drugie, że nie może być
ono uzależnione od spełnienia określonych warunków,
w tym także określonej płatności, bowiem przesłanka Powtórzmy więc, że w przypadku rozpowszechnie-
udostępnienia publicznego w taki sposób, aby każdy miał nia utworu powstaje prawo do bezpłatnego korzystania
realną możliwość zapoznania się z utworem, nie może z niego w ramach dozwolonego użytku. Rozpowszech-
być uznana za równoznaczną z udostępnieniem nieod- nianie może się jednak odbywać odpłatnie. Prawo do
płatnym (bezwarunkowym). bezpłatnego korzystania przysługuje, o ile w indywi-
Podsumowując, koncepcja dozwolonego użytku dualnym przypadku doszło do faktycznego i zgodnego
zakłada wolność eksploatacji (korzystania), która nie
35 Ujęcie takie może jednak posłużyć za dodatkowy argument przemawiający prze-
obejmuje jednak żadnego roszczenia o uzyskanie fak-
ciwko utożsamieniu co do skutków obrotu w sieci z obrotem egzemplarzami.
tycznego dostępu do takiego utworu dla realizacji praw
W takim przypadku nie dochodzi do zwielokrotnienia i publicznego udostęp-
nienia egzemplarzy, ale (tylko) do rozpowszechnienia, a więc jakiegokolwiek
w ramach dozwolonego użytku. Z tym ujęciem kore-
(innego niż przez udostępnienie egzemplarzy) udostępnienia publicznego.
sponduje także przywoływany już art. 1181 ust. 1 prawa
36 P. Podrecki (red.), Prawo..., s. 399.
37 W. Machała, Korzystanie z utworów..., s. 103.
autorskiego w zakresie, w jakim odnosi się do korzysta-
38 Cały czas jest oczywiście otwarta i wymagająca pogłębionej analizy problematyka
nia z urządzeń (w tym programów) mających na celu
stosunku wskazanych unormowań, zwłaszcza przepisów karnych, do sfery dozwo-
lonego użytku, w szczególności prawa do tworzenia kopii na własny użytek. Jak
obchodzenie skutecznych technicznych zabezpieczeń
wskazywano powyżej, pytanie to obejmuje już zagadnienie DRM.
przed odtwarzaniem, przegrywaniem lub zwielokrotnia-
39 W zasadzie skutek ten powstaje niezależnie od tego, czy rozpowszechniający sobie
tego życzył, czy nie.
niem utworów38. Wobec tego, dozwolony użytek może
PRZEGL
D PRAWA HANDLOWEGO paz
dziernik 2009
35
prawo autorskie
z prawem (i wolą uprawnionego) uzyskania dostępu do z nich korzystania). Umowy takie mają najczęściej defi-
utworu i w zakresie tego dostępu. Przyjęcie odmiennej nitywny charakter i dotyczą jednorazowego świadczenia
konkluzji oznaczałoby przyznanie każdemu chętnemu polegającego na udostępnieniu treści utworu (cyfrowej
roszczenia o dostęp do sal kinowych, koncertowych czy kopii). Umowa taka nie jest nośnikiem praw autorskich.
egzemplarzy utworów na własny użytek. Nie kreuje również prawa dozwolonego użytku, ponie-
Rozpowszechnienie prowadzi więc do ustawowego waż ten ma swoje z
ródło w ustawie i nie jest nawet usta-
wyłomu w uprawnieniach zakazowych pod postacią wową konsekwencją zawarcia umowy ex art. 56 k.c. (nie
dozwolonego użytku, jednak: wynika z samej czynności prawnej, ale z faktu świadcze-
prawo to (ograniczenie praw twórcy) ma (może mieć) nia, a wręcz oferowania takiego świadczenia). W szcze-
"
charakter warunkowy, tj. jego pełna realizacja może gólności umowa taka może mieć za przedmiot zniesienie
zależeć od spełnienia warunków narzuconych przez technicznych zabezpieczeń utworu, realizowane poprzez
uprawnionego; różne techniczne rozwiązania.
nie istnieje roszczenie o umożliwienie pełnej realizacji Podsumowując, należy mieć oczywiście na względzie,
"
tego prawa (o udostępnienie utworu poza warunkami że przedstawiona powyżej propozycja opiera się na pew-
uprawnionego); nych konkretnych założeniach, które same są przedmio-
udostępnienie następuje w zakresie określonym przez tem licznych kontrowersji. Niemniej jednak wydaje się,
"
art. 23 prawa autorskiego, ze szczególnym uwzględ- że odpowiada potrzebom obrotu i nie zaburza równo-
nieniem klauzuli art. 35 prawa autorskiego, ale rów- wagi między słusznymi prawami twórców a możliwością
nież w ramach faktycznego dostępu. swobodnego dostępu do dóbr intelektualnych przez ich
potencjalnych odbiorców.
Oznacza to w konsekwencji, że internetowy obrót
treściami chronionymi prawem autorskim może się Ewa Kacperek
ograniczać do zawierania umów nienazwanych, których Autorka jest radcą prawnym w kancelarii Salans.
przedmiotem jest umożliwienie faktycznego dostępu do
utworu. Umowy, które są wobec tego zawierane w takich Piotr Zawadzki
przypadkach, mają za przedmiot stworzenie faktycznego Autor jest prawnikiem w kancelarii Salans
dostępu do dzieła polegającego w głównej mierze na i doktorantem na Wydziale Prawa i Administracji
umożliwieniu pobrania takich treści (ewentualnie innego Uniwersytetu Warszawskiego.
PRZEGL
D PRAWA HANDLOWEGO paz
dziernik 2009
36
prawo autorskie