1
ImiÄ™ i Nazwisko
Tomasz Sidorczuk
TECHNIKI WYTWARZANIA
Temat:
Ćwiczenie nr :
Data wykonania ćwiczenia:
Formowanie modelu
1
14.03.2015r.
dzielonego
Uczelnia: AKADEMIA TECHNICZNO-HUMANISTYCZNA W BIELSKU-BIAA
EJ
Rok akademicki:
Kierunek: Automatyka i Robotyka
2015/2016
Semestr: II
Grupa: 2 A
Spis treści:
1. Wstęp teoretyczny
2. Cel ćwiczenia
3. Przebieg ćwiczenia
4. Wnioski i podsumowanie
5. Bibliografia i z
ródła
Tomasz Sidorczuk ATH WBMiI AiR
2
1. Wstęp teoretyczny:
Odlewnictwo  jest to dział technologii, który zajmuje się wytwarzaniem
wyrobów poprzez odlewanie. Odlewanie to proces polegający na wypełnieniu
formy odlewniczej ciekłym metalem i jego zastygnięciu, w wyniku czego
uzyskujemy odlew. Odlewnictwo można podzielić ze względu na rodzaj metalu
(stopów metalu) którym się odlewa i są to:
·ð żeliwa,
·ð staliwa,
·ð metale nieżelazne (stopy miedzi, aluminium, cynku i magnezu)
Proces odlewniczy rozpoczyna siÄ™ w biurze konstrukcyjnym od wykonania
rysunku surowego odlewu, który zawiera wymiary odlewu po wyjęciu go z formy.
Posiada on wiele informacji umożliwiających wykonanie oprzyrządowania
odlewniczego takie jak płaszczyznę podziału formy, naddatki na obróbkę
skrawaniem i naddatki technologiczne, rozmieszczenie układów wlewowych i
przelewowych.
Po wykonaniu odpowiedniej dokumentacji przystępuje się do wytworzenia
modeli  detalu oraz elementów układów.
Mając już odpowiednie modele, dobrane narzędzia wykonuje się za ich
pomocą samą formę. Formą odlewniczą nazywamy zespół elementów, które po
złożeniu tworzą wnękę o kształcie surowego odlewu czyli odlewu wraz z układem
wlewowym, wykonuje się ją ręcznie lub maszynowo. Formowanie z użyciem
maszyn formierskich znacznie upraszcza i przyśpiesza proces.
Formowanie ręczne możemy podzielić na:
żð w gruncie otwarte, pod skrzynkÄ…
żð w dwóch, trzech i wiÄ™cej skrzynkach
żð na faÅ‚szywce,
żð obieraniem,
żð z luz
ną częścią,
żð w rdzeniach,
żð w gruncie za pomocÄ… wzorników,
żð za pomocÄ… modeli szkieletowych,
żð za pomocÄ… przymiarów kontrolnych,
żð za pomocÄ… modeli klocków.
Przebieg samego formowania sposobem ręcznym został opisany w przebiegu
ćwiczenia.
Tomasz Sidorczuk ATH WBMiI AiR
3
Głównym zadaniem maszyn formierskich jest zagęszczanie masy
formierskiej i oddzielenie modelu od formy. SÄ… to dwie najbardziej
pracochłonne (zagęszczanie) i trudne (oddzielanie) czynności.
Maszyny formierskie można dzielić ze względu na sposób zagęszczania masy:
żð - prasy, czyli formierki prasujÄ…ce,
żð - wstrzÄ…sarki,
żð - wstrzÄ…sarki z doprasowaniem,
żð - narzucarki,
żð - strzelarki i nadmuchiwarki,
żð - inne formierki specjalne.
Każda forma odlewnicza powinna posiadać określone cechy i elementy:
~przykładowy sposób rozmieszczenia modeli w formie
Wstęp teoretyczny ma za zadanie jedynie zgrubne opisanie tematu. W celu uzyskania większej
ilości informacji należy szukać w profesjonalnej literaturze tematycznej (patrz. Bibliografia).
Tomasz Sidorczuk ATH WBMiI AiR
4
2. Cele ćwiczenia:
żð Wykonanie formy odlewniczej w dwóch skrzynkach z
wykorzystaniem drewnianego modelu dzielonego.
żð Nauka procesu formowania i procesu odlewniczego
3. Przebieg ćwiczenia
*drukiem skośnym, opisane są czynności, których nie wykonywaliśmy lecz
opis procesu w literaturze wskazuje na ich stosowanie (czynności opcjonalne) lub
brakowało środków/czasu na ich wykonanie.
Przygotowanie stanowiska i potrzebnych narzędzi i materiałów takich jak:
żð ubijaki, gÅ‚adziki, jaszczurki, sito, Å‚opata, haczyk do wyjmowania
modelu, nakłuwak itp.
żð masa formierska, puder formierski, modele  detalu i ukÅ‚adów,
skrzynki formierskie, forma rdzenia, fałszywka itp.
Ułożenie jednej części skrzynki formierskiej na
stole formierskim (płaska powierzchnia) wraz z
częścią modelu dzielonego nie zawierającej
kołków bazowych.
Posypanie pudrem formierskim wewnątrz skrzynki, aby odseparować
masy formierskie z dwóch skrzynek i umożliwić łatwe wyjęcie modelu.
Przysypanie modelu masÄ… przymodelowÄ… (masa
formierska przeciśnięta przez sito) i jej
zagęszczenie (ubicie)
Uzupełnienie skrzynki po brzegi masą
formierską jednocześnie ją zagęszczając
ubijakami. Czynność tą można wykonywać
maszynowo co bardzo ją przyśpiesza. Na
ćwiczeniach została studentom przedstawiona
wstrzÄ…sarka z doprasowaniem.
Zgarniecie nadmiaru masy formierskiej i
wygładzenie jej w celu uniknięcia ewentualnych
wykruszeń.
Tomasz Sidorczuk ATH WBMiI AiR
5
Masę formierską można nakłuć aby ułatwić
odprowadzenie gazów z masy podczas jej
zalewania. Należy pamiętać aby nie  dokłuć
się do modelu. Po tej czynności następuje
obrócenie skrzynki modelem do góry.
Następnie założenie drugiej części modelu tak aby pasowała do pierwszej
części (służą do tego kołki bazowe) i nakłada się drugą skrzynkę.
Opcjonalnie można dodatkowo posypać model pudrem formierskim w celu
lepszego odseparowania połówek formy.
Ułożenie modeli układów wlewowych, przelewowych wraz z kanałami
dopływowymi, modelami filtrów, odżużlaczy, nadlewów i innymi
modelami elementów formy wymaganych przez technologię.
Analogicznie jak w przypadku poprzedniej części skrzynki, uzupełnienie
skrzynki masą formierską wraz z jej zagęszczeniem, zgarnięciem
nadmiaru, wygładzeniem i ewentualnym nakłuciem.
Delikatne wyciągniecie modeli wlewów głównych i przelewowych.
Następnie, za pomocą jaszczurki wycięcie zbiornika wlewowego i
wygładzenie ostrych krawędzi w celu uniknięcia ewentualnych wykruszeń
podczas zalewania.
Ostrożne rozdzielenie skrzynek i wyjęcie modeli, uważając aby nie
powstały uszkodzenia. Za pomocą narzędzi ewentualne poprawienie
układów dopływowych, wlewowych, przelewowych. Ewentualne reparacje
uszkodzeń formy, które mogą powodować wady odlewu.
Jeśli proces wymaga rdzenia: wsypanie masy formierskiej (rdzeniowej) do
odpowiedniej formy (rdzennicy) i jej ubicie, rozłożenie formy rdzeniowej i
delikatne ułożenie rdzenia w jednej skrzynce formierskiej.
Złożenie skrzynek formierskich i ich skręcenie, dociążenie, aby podczas
wlewania ciekłego metalu skrzynki się nie rozdzieliły.
Tomasz Sidorczuk ATH WBMiI AiR
6
Tak przygotowaną formę zalewa się ciekłym
metalem. Po zastygnięciu wybija się (np.
młotkiem) masę formierską uzyskując
surowy odlew. Z surowego odlewu odcina
się niepotrzebne naddatki (pozostałości
układów wlewowych, przelewowych itp.) i
tak powstaje gotowy wyrób odlewniczy.
4. Wnioski i podsumowanie:
·ð Cele ćwiczenia zostaÅ‚y zrealizowane.
·ð Każda forma, nawet najbardziej nowoczesna posiada okreÅ›lone elementy i
cechy
·ð Formowanie z użyciem maszyn jest znacznie mniej pracochÅ‚onne i uÅ‚atwia
pracę lecz maszyny są drogie i zajmuje dużo czasu jej przezbrajanie.
·ð Zbiornik wlewowy zapewnia staÅ‚y, jednostajny dopÅ‚yw metalu i uÅ‚atwia
wlewanie metalu do formy.
·ð Ewentualne wykruszenia formy powodujÄ… wady odlewu
·ð Ważne jest bardzo dobre zaprojektowanie modeli i ich dokÅ‚adne
odzwierciedlenie w formie. Wpływa to na jakość odlewu, ilość wad,
poprawność wypełnienia formy.
·ð Podczas rÄ™cznego formowania Å‚atwo jest uszkodzić formÄ™ np. podczas
wyciÄ…gania modeli
·ð Masa formierska musi być odpowiednio przygotowana, nie może być zbyt
sucha.
·ð JeÅ›li odlew jest nieregularny, stosuje siÄ™ tzw. faÅ‚szywkÄ™
·ð WstrzÄ…sarka powoduje duży haÅ‚as.
5. Bibliografia:
·ð Perzyk M., Waszkiewicz S., Jopkiewicz A., Odlewnictwo. WNT Warszawa
2015
·ð http://www.majtom59.ovh.org/Inzynieria%20wytwarzania%204.pdf
·ð http://www.k17.p.lodz.pl/dydaktyka/Techniki_wytwarzania-
Odlewnictwo.pdf
·ð KanaÅ‚ YouTube - KoÅ‚o Naukowe Konstruktorów Pojazdów - wykÅ‚ady Pana
Darka
Tomasz Sidorczuk ATH WBMiI AiR