Etapizacja Szkolenia Sportowego na Drodze do Mistrzostwa Sportowego
Etapizacja kształcenia i kształtowania atletów była ju\
kultywowana w staro\
ytnym
sporcie, chocia\
nie ujęto jej w skomplikowany dzisiaj system terminów i pojęć ustalony
głównie przez naukę, a nie do końca respektowany przez praktykę.
Problem ten nabrał znacznego wymiaru we współczesnym sporcie, gdy z okresu
ekstensywnej pracy obfitej w treści szkoleniowe ustalane intuicyjnie przez trenerów,
wkroczono w sposób radykalny z koncepcją dą\
enia do wyniku sportowego za wszelką cenę,
zwiększając intensywność ćwiczeń. Stworzyło to niebezpieczny zjawisko (zakręt)
w szkoleniu, zwane powszechnie wczesną specjalizacją sportową. Przyczyniła się ona do
zahamowania rozwoju młodocianych sportowców, zbyt wczesnego osiągania maksymalnych
dla danego wieku wyników sportowych oraz zwiększonego odsiewu dzieci i młodzie\
y od
sportu.
Analiza tego zjawiska spowodowała powstanie dwóch etapów rozwoju kariery sportowej 
ogólnego oraz specjalnego przygotowania. Póz
niej drogą doświadczeń naukowych
i praktycznych ustalono trzy etapy szkolenia: wszechstronny, ukierunkowany i specjalny
(nie mylić z podziałem środków treningowych na ogólnorozwojowe, ukierunkowane
i specjalistyczne).
Podział na trzy etapy został przyjęty jako obowiązujący w polskim sporcie, chocia\
coraz
częściej słyszy się o koncepcji pięcioetapowego szkolenia, z pierwszym etapem  naturalnego
rozwoju i piątym  mistrzowskim.
Wymienione wy\
ej trzy wieloletnie fazy szkolenia sportowego (etap) mo\
na
scharakteryzować następująco:
 szkolenie wszechstronne  rozwijanie potencjału ruchowego, wyposa\
enie w odpowiedni
zasób umiejętności ruchowych, rozpoznanie uzdolnień i zainteresowań;
 szkolenie ukierunkowane  kierunkowe rozwijanie sprawności, kształtowanie
specjalnych zainteresowań sportowych i dalsze rozpoznawanie predyspozycji, profilowanie
potencjału ruchowego na określoną specjalność;
 szkolenie specjalistyczne  kształtowanie i doskonalenie mistrzostwa sportowego
(specjalistyczny trening bazowy, rozwój maksymalnych mo\
liwości, stabilizacja osiągnięć).
Do tak pojętej etapizacji szkolenia konieczne było i jest nadal aktualne weryfikowanie
stosowanych w szkoleniu sportowym metod, form i środków treningowych.
Ze względu na specyficzne zadania składające się na pracę instruktora sportu nale\
y
w wykładzie akcentować problemy związane z działalnością sportową dzieci i młodzie\
y.
Etap szkolenia wszechstronnego
Trwa 2 3 lata (szachy 3 4 lata). Stosunek ćwiczeń ogólnorozwojowych do
specjalistycznych i technicznych powinien kształtować się jak 60 70% do 30 40%. Zaleca się
stosowanie zmniejszonego cię\
aru przyborów i przyrządów, skracanie dystansu i odcinków
biegowych itp.
Etap szkolenia wszechstronnego trwa do 11 12 roku \
ycia (szachy 9 10 lat).
Etap przygotowania ukierunkowanego
Trwa 3 4 lata (szachy 4 5 lat). Jest to następna faza rozwoju sportowego. Stopniowo
przechodzi się do zadań bardziej specjalistycznych. Celem dydaktycznym tego etapu jest
optymalne wykorzystanie uformowanego potencjału motorycznego i innych kształconych
cech. Trening oparty jest na zasadach budowy cykli szkoleniowych. Zadania treningowe
realizujemy przez taki dobór obcią\
eń i środków, przy pomocy których będzie w dalszym
ciągu rozwijana wszechstronność i równocześnie kształcony potencjał zawierający zbiór cech
potrzebnych w przyszłej specjalizacji.
Etap przygotowania ukierunkowanego kończy się w wieku 16 17 lat (szachy 13 15 lat).
Etap treningu specjalistycznego
Trwa 3 4 lata (szachy 3 4 lat). Jest naturalnym następstwem dwóch poprzednich.
Kształtuje się w nim cechy specjalnego przygotowania w danej dyscyplinie. Metody, formy,
środki oraz dobór obcią\
eń słu\
ą budowaniu najwy\
szego poziomu mistrzostwa.
Etap treningu specjalistycznego kończy się w wieku 19 21 lat (szachy 16 19 lat).
Z badań wynika, \
e na uzyskanie poziomu mistrzowskiego zawodnik powinien
przepracować conajmniej 6 8 lat szkolenia ukierunkowanego i specjalistycznego (szachy 7 9
lat).
Na tym etapie nie kończy się szkolenie. Dochodzi etap szkolenia na poziomie
mistrzowskim ju\
całkowicie ukształtowanego zawodnika tak pod względem fizycznym jak
i psychicznym, który nie jest wcale łatwiejszy ni\
poprzednie etapy. Rozwój jest powolniejszy
z uwagi na bariery wydolnościowe, fizyczne i psychiczne.