A tuo Lare incipe!;zaczynaj od własnego domu, od własnych drzwi (zaczynaj od siebie, zanim będziesz mówił o innych)
Ab alio exspectes, alteri quod feceris;co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego
Ab equis ad asinos;z koni na osły (z deszczu pod rynnę, zamienił stryjek siekierkę na kijek)
Ab Iove principium;od Jowisza początek (zaczynamy od najważniejszego)
Ab ovo usque ad mala;dosłownie "od jaj do jabłek", od początku do końca
Absens carens;nieobecny traci (kto późno przychodzi)
Absentem laedit, qui cum ebrio litigat;jakby z nieobecnym się spierał, kto z pijanym się kłóci
Absit!;uchowaj Boże
Absit omen;oby nie w złą godzinę
Ab urbe condita;od założenia miasta (tj Rzymu)
Abusus non tollit usum;nadużycie nie znosi prawa do właściwego użycia
Accusare nemo se debet;nikt nie musi oskarżać siebie samego
Acta es fabula;sztuka jest skończona
Actio libera in causa sed non in eventu;działanie wolne w przyczynie, ale nie w chwili popełnienia czynu
Actus hominis, non dignitas iudicetur;sądzone będą czyny ludzkie nie stanowiska (godności)
Acu rem tetigisti";Dotknąłeś rzeczy igłą (tj trafiłeś w sedno))
Ad acta;sprawa odłożona
Ad audiendum verbum;do usłyszenia słowa (tj wezwanie do wysłuchania reprymendy)
Ad augusta per angusta;do wielkich osiągnięć przez wąskie (trudne) ścieżki (dosłownie: do wielkiego przez wąskie)
Ad futuram rei memoriam;na przyszłą rzeczy pamiątkę
Ad Kalendas Graecas;dosłownie "na kalendy greckie", czyli nigdy
Ad maiorem Dei gloriam;ku większej chwale Boga
Ad multos annos!;wielu lat życia
Ad patres;na tamten świat (dosłownie: do ojców)
Ad perpetuam rei memoriam;na wieczną rzeczy pamiątkę
Ad personam;do osoby (rzecz powiedziana, dana, przyznana konkretnej osobie)
Ad quas res aptissimi erimus, in iis potissimum elaborabimus;najwięcej dokonamy w tym, do czego będziemy najbardziej uzdolnieni
Ad rem;do rzeczy (do właściwego tematu)
Ad vocem;co się tyczy, w sprawie
Adversus st�mulum calcitrare;Przeciw kosturowi wierzgać (Głową muru nie przebijesz)
Aegroto dum anima est, spes esse dicitur;dopóki chory oddycha, jest nadzieja
Aequam memento rebus in arduis servare mentem;pamiętaj o zachowaniu równowagi w trudnej sytuacji (Horacy)
Alea iacta est!;kości zostały rzucone! (zobacz Iacta alea est)
Aliena nobis, nostra plus aliis placent;cudze bardziej podoba się nam, nasze innym
Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt;dosł. Cudze błędy na oku/widoku mamy, z tyłu nasze są
Alii sementem faciunt, alii metunt;kto inny sieje, kto inny zbiera
Aliud est celare, aliud tacere;co innego jest ukryć, co innego przemilczeć
Alter alterum docet;jeden uczy drugiego
Alteri vivas oportet, si vis Tibi vivere;musisz żyć dla innych, jeśli chcesz żyć dla siebie
Ama nos et vale;kochaj nas i żegnaj
Amantium irae amoris integratio est;kłótnie kochanków umacniają ich miłość (Terencjusz, "Andria" 555)
Amici, diem perdidi;przyjaciele, straciłem dzień (nie zrobiłem nic dobrego)
Amicus certus in re incerta cernitur;(dosł.) Przyjaciel pewny/prawdziwy w rzeczy niepewnej jest poznawany
Amicus optima vitae possessio;przyjaciel to największy skarb w życiu
Amicus Plato, sed magis amica (est) veritas;przyjacielem (mi) Platon, lecz większą przyjaciółką (jest) prawda (z Arystotelesa)
Amicus rara avis est;przyjaciel to (jak) biały kruk (rzadko się przydarza)
Amor omnibus idem;miłość dla wszystkich jednaka
Amor patriae nostra lex;miłość ojczyzny naszym prawem
Amor vincit omnia;miłość wszystko zwycięża
Amore, more, ore, re iunguntur amicitiae;przyjaźń zawiązuje się z miłości, zwyczaju, wyglądu, czynu
Anima vilis;podła dusza
Animus aeger semper errat;chory umysł zawsze błądzi
Animus est, qui d�vites facit;to dusza czyni ludzi bogatymi
Ante pilos sapis;mądrzysz się, zanim posiadłeś uwłosienie (jajko chce być mądrzejsze od kury)
A pedibus usque ad caput;od stóp do głów
Apage, Satanas!;odejdź Szatanie!
Arbiter elegantiarum;znawca dobrego smaku (esteta)
Arcus nimium tensus rumpitur;łuk zbytnio naciągnięty pęka
Ardua prima via est;początki są trudne
Argumentum baculinum;argument kija
Aristoteles non semper Aristoteles;Arystoteles nie zawsze jest Arystotelesem
Ars longa, vita brevis;sztuka długotrwała, życie krótkie
Ars non habet osorem nisi ignorantem;sztuka nie ma wroga, chyba w ignorancie
Arte et Marte;sztuką i orężem
Asinus ad lyram;osioł przy lirze (pol pasuje jak wół do karety)
Asinus asinorum in saecula saeculorum;głupiec nad głupcami po wiek wieków
Asinus asinum fricat;osioł osła liże (o pochlebstwach)
Asinus in tegulis;osioł na dachu (zła wróżba)
Audaces fortuna adiuvat;Odważnym szczęście sprzyja
Audendum est: fortes adiuvat ipsa Venus;trzeba mieć odwagę: dzielnym sprzyja sama Wenus (Owidiusz)
Audentem forsque Venusque iuvat;odważnym sprzyja okazja i Wenus
Audi multa, dic pauca;słuchaj dużo, mów niewiele
�udi, vide, tace, si vis vivere in pace;słuchaj, patrz, milcz, jeśli chcesz żyć w spokoju
Audiatur et altera pars;niech będzie wysłuchana i druga strona
Aurea dicta;złote słowa
Aurea mediocritas;złoty środek
Auri sacra fames;przeklęta żądza złota (Wergiliusz)
Aut bibat, aut abeat;niech albo pije, albo wychodzi
Aut Caesar, aut nihil;wszystko albo nic (dosł. [być] Cezarem albo nikim)
Aut inveniam viam, aut faciam;Albo znajdę drogę,albo ją sobie utoruję
Barba non facit philosophum;Broda mędrcem nie czyni
Beatus, qui prodest, quibus potest;Szczęśliwy, kto pomaga, komu może
Beatus, qui tenet;szczęśliwy kto rozumie
Bene dignoscitur, bene curatur;dobra diagnoza podstawą dobrego leczenia
Bene olet, qui nihil olet;dobrze pachnie, kto niczym nie pachnie (wg Cycerona, Att II, 1, 1)
Bis dat, qui cito dat;kto szybko daje, dwa razy daje
Bona diagnosis, bona curatio;dobra diagnoza dobre leczenie
Bona valetudo melior est quam maximae divitiae;Dobry stan zdrowia jest lepszy niż największe bogactwo
Caeca invidia est;zazdrość jest ślepa
Carpe diem quam minimum credula postero;chwytaj dzień (korzystaj z chwili), jak najmniej ufając przyszłości (Horacy)
Carta non erubescit;papier się nie rumieni (ze wstydu; papier jest cierpliwy) Zob epistola non erubescit
Cave me, Domine, ab amico, ab inimico vero me ipse cavebo;Boże, strzeż mnie od przyjaciół, z wrogami poradzę sobie sam
Cedant arma togae!;niech oręż ustąpi przed togą! (Cycero)
Ceterum censeo Karthaginem esse delendam;Poza tym uważam, że Kartaginę należy zniszczyć;zob Kato Starszy
Cibi condimentum est fames;najlepszą przyprawą jest głód
Cogitationis poenam nemo patitur;za myśli kary nikt nie ponosi
Cogito ergo sum;myślę więc jestem Kartezjusz
Concordia civium murus urbium;zgoda obywateli, to mur obronny miast
Concordia domi, foris pax;zgoda w domu, pokój na zewnątrz
Conflabunt gladios suos in vomeres;przekują miecze swe na lemiesze (Wulgata ;Izajasz,2,4)
Consuetudinis vis magna est;wielka jest siła przyzwyczajenia
Consuetudo altera natura est;przyzwyczajenie jest drugą naturą
Contraria contrariis curantur;przeciwne (leczy się) przeciwnym (prastara zasada medyczna)
Contra vim mortis non est medicamen in hortis;przeciwko mocy śmierci nie ma ziół w ogrodach (na śmierć nie ma lekarstwa)
Credo ut intelligam;wierzę, aby rozumieć (św Anzelm z Canterbury), zasada ta stała się podstawą scholastyki
Cuius regio eius religio;czyja władza, tego religia
Cuiusvis hominis est errare, nullius nisi insipientis in errore perseverare;Każdy człowiek może zbłądzić, uparcie w błędzie trwa tylko głupi Cyceron
Cum recte vivis, ne cures verba malorum;Skoro uczciwie żyjesz, nie dbaj o słowa złych ludzi Katon
Cura, ut valeas!;bądź zdrów (standardowa rzymska formuła pożegnania)
Damnant quod non intelligunt;potępiają, czego nie rozumieją
De gustibus non est disputandum;o smakach/gustach się nie dyskutuje
De mortuis nihil nisi bene;o zmarłych dobrze albo wcale (mówić)
De te fabula narratur;o tobie mówi bajka
Dictum sapienti sat (est);powiedziane mądremu wystarczy (polskie: Mądrej głowie dość dwie słowie)
Divide et impera;dziel i rządź
Do ut des;daję, abyś dał (tzw zasada wzajemności)
Docendo discimus;nauczając, uczymy się
Donec eris felix, multos numerabis amicos, tempora si fuernit nubila solus eris;dopóki będziesz szczęśliwy będziesz liczył (miał) wielu przyjaciół, gdy przyjdą czasy pochmurne (złe) będziesz sam (Owidiusz)
Dulce et decorum est pro patria mori;słodko i zaszczytnie jest umierać za ojczyznę (Horacy, Pieśni)
Dum spiro, spero;póki oddycham, mam nadzieję (póty żywota póki nadzieji)
Dura necessitas;twarda konieczność
Dura lex, sed lex;twarde prawo, ale prawo
Ecce homo;oto człowiek (słowa Piłata o Chrystusie)
E fructu arbor cognoscitur;drzewo rozpoznaje się po owocu
E pluribus unum;z wielu jeden;motto USA od 1776 roku
Epistola (enim) non erubescit;list (bowiem) się nie rumieni (Cyceron, Listy)
Eritis sicut dii scientes bonum et malum;będziecie jako bogowie znający dobro i zło (Księga Rodzaju, 3, 5)
Errare humanum est;mylić się jest rzeczą ludzką
Exegi monumentum aere perennius;wystawiłem pomnik trwalszy od spiżu (Horacy, Pieśni)
Ex nihilo nihil;z niczego nic
Ex oriente lux, ex occidente lex;światło (kultury) ze wschodu, prawa z zachodu
Et in sole maculae;i na słońcu są plamy
Facile omnes, cum valemus, recta consilia aegrotis damus;kiedy jesteśmy zdrowi, łatwo nam przychodzi dawać chorym dobre rady (Terencjusz, "Andria" 309)
Fallite fallentes;okłamujcie kłamiących (z Owidiusza "Sztuka kochania")
Fas est et ab hoste doceri;warto się uczyć i od wroga (Publius Ovidius Naso)
Fata viam invenient;przeznaczenie znajdzie drogę
Fervet olla, vivit amicitia;garnek kipi, przyjaźń kwitnie
Festina lente!;spiesz się powoli
Finis coronat opus;koniec wieńczy dzieło
Fraus latet in generalibus;w ogólnikach czai się oszustwo
Fiat iustitia, ruat caelum;sprawiedliwości musi się stać zadość, choćby niebo miało runąć
Fiat ius(titia), et pereat mundus;prawu(sprawiedliwości) musi się stać zadość, choćby świat miał zginąć
Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo / sic homo doctus fit non vi sed saepe studendo;kropla drąży kamień nie siłą, lecz częstym spadaniem, tak też człowiek nie staje się uczonym gwałtownie, lecz przez to, że często się uczy
Gloria victis;chwała zwyciężonym (porównaj vae victis)
Graecum est, non legitur;to po grecku, tego się nie czyta
Gallia est omnis divisa in partes tres;Galia jako całość dzieli się na trzy części (pierwsze słowa "Pamiętników z wojny Galijskiej" Cezara)
Habent sua fata libelli;i księgi mają swoje losy
Habet et musca splenem;i mucha ma śledzionę (nawet ktoś niepozorny może się zdenerwować)
Hannibal ante portas;Hannibal u bram (Cyceron)
Hic Rhodus, hic salta;tu Rodos (wyspa), tu skacz! (zamiast gadać o skakaniu)
Hic sunt leones;tu są lwy; używane na oznaczanie białych plam na mapach (porównaj z terra incognita)
Hic vivi taceant Hic mortui loquuntur;Tu żywi niech milczą Tu przemawiają zmarli (Cyt pochodzący z frontonu Biblioteki Aleksandryjskiej)
Historia magistra vitae est;historia jest nauczycielką życia
Hodie mihi, cras tibi;dziś mi, jutro tobie
Hominis est errare, insipientis in errore perseverare;Rzeczą ludzką jest błądzić, rzeczą głupców jest trwać w błędzie
Homo doctus in se semper divitias habet;człowiek wykształcony w sobie zawsze bogactwo ma
Homo homini lupus est;człowiek człowiekowi wilkiem
Homo homini deus est;człowiek człowiekowi bogiem
Homo sum; humani nil a me alienum puto;człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce (Terencjusz, Heauton timorumenos, 77)
Honos habet onus;zaszczyt pociąga za sobą obowiązki
Hospes hospiti sacer;gość świętością dla gospodarza
Historiam nescire hoc est semper puerum esse;Kto nie zna historii ten jest zawsze dzieckiem
Homines soli animalium non sitientes, bibimus;My ludzie jedyni ze stworzeń nie pragnąc, pijemy
Iacta alea est!;kości zostały rzucone! (wg Swetoniusza, słowa Juliusza Cezara przekraczającego Rubikon; synonim podjęcia nieodwracalnej decyzji)
Ibi patria, ubi bene;tam ojczyzna gdzie dobrze (parafraza z Rozmów tuskulańskich Cycerona)
Ignorantia iuris nocet;nieznajomość prawa szkodzi
Ignorantia legis excusat neminem;nieznajomość prawa nikogo nie tłumaczy (nie można zasłaniać się nieznajomością przepisów)
In omnibus requiem quaesivi, et nusquam inveni nisi in angulo cum libro;wszędzie spokoju szukałem i nie znalazłem nigdzie, jak tylko w kątku z książką
In vino veritas, in aqua sanitas;w winie prawda, w wodzie zdrowie
Inter arma silent leges;wśród szczęku oręża milczą prawa
Inter arma silent Musae;wśród szczęku broni milczą muzy
Is fecit, cui prodest;ten uczynił, czyja korzyść (ten jest sprawcą przestępstwa, komu przyniosło korzyść)
Iurare in verba magistri;przysięgać na słowa nauczyciela (Horacy, Listy)
Labor omnia vicit;praca wszystko zwycięża
Legant prius et postea despiciant;niech najpierw przeczytają, a potem lekceważą (a nie odwrotnie)
Lex retro non agit;prawo nie działa wstecz (nie podlega karze czyn, który nie był jeszcze zabroniony, gdy go popełniono)
Littera docet, littera nocet;słowo uczy, słowo szkodzi
Macte animo, iuvenis!;bądź mężny, młodzieńcze!
Magna di curant, parva neglegunt;o wielkie rzeczy bogowie się troszczą, o małe nie dbają
Manus manum lavat;ręka rękę myje
Mea culpa;moja wina
Medice, cura te ipsum;lekarzu, wylecz się sam
Medicus curat, natura sanat;lekarz leczy, natura uzdrawia
Memento mori;pamiętaj o śmierci
Memoria minuitur nisi exercetur;pamięć maleje jeśli się jej nie ćwiczy
Mens sana in corpore sano;w zdrowym ciele zdrowy duch
Morituri te salutant;idący na śmierć pozdrawiają cię (do Cezara)
Mors meta malorum;śmierć kresem cierpień
Navigare necesse est, vivere non est necesse;Żeglowanie jest konieczne, życie nie;Marek Antoniusz do zeglarzy, aby wypłyneli w sztorm z Egiptu ze zbożem dla głodującego Rzymu
Ne puero gladium;nie dawaj dziecku miecza do ręki
Nec Hercules contra plures;nawet Herkules nie pomoże przeciw wielkiej liczbie (popularna wersja: Gdzie ludu kupa, tam i Herkules dpa)
Nec locus ubi Troia;nie ma śladu gdzie była Troja
Nec temere, nec timide;bez zuchwałości, ale i bez lęku (maksyma łacińska)
Nemo iudex in sua causa;nikt nie jest (nie może być) sędzią we własnej sprawie
Nihil est ab omni parte beatum;nie ma bezwzględnego szczęścia
Nihil lacrima citius arescit;nic nie wysycha szybciej niż łza
Nihil novi sub sole;nic nowego pod słońcem
Nimium civiles viles;zbyt grzeczni bywają ordynarni
Nomina stultorum semper parietibus haerent;imiona głupców zawsze wypisane są na murach
Non omnia possumus omnes;nie wszystko możemy wszyscy
Non omnis moriar;nie wszystek umrę (Horacy, Pieśni III, 30, 6)
Non qui parum habet, sed qui plus cupit, pauper est;nie ten jest biedny, kto posiada mało, lecz ten, kto pragnie więcej
Non scholae, sed vitae discimus;uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia
Non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire;znać łacinę nie jest tak chwalebnym, jak haniebnym jest jej nie znać (Cyceron)
Non, ut edam, vivo sed ut vivam, edo;nie po to żyję, by jeść, lecz po to jem, aby żyć
Non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum;nie szata zdobi człowieka, lecz człowiek szatę
Nosce te ipsum!;poznaj siebie samego
Nulla aetas ad discendum sera;dosł. Żaden wiek (nie jest) do nauki zbyt późny
Nulla dies sine linea;ani dnia bez linii
Nulla est medicina sine lingua Latina;Niczym jest medycyna bez jezyka łacińskiego
Nulla invidia sine amore;nie ma zazdrości bez miłości
Nulla regula sine exceptione;nie ma reguły bez wyjątku
Nullum crimen sine lege;nie ma przestępstwa bez prawa (przepisu) (co nie zostało zabronione, jest dozwolone)
Nullum est iam dictum, quod non sit dictum prius;nie ma takiej rzeczy powiedzianej, która nie zostałaby już powiedziana wcześniej (= wszystko już było) (Terencjusz, "Eunuch" 40)
O quam salubre, quam iucundum et suave est sedere in solitudine et tacere et loqui cum Deo;o jak zbawiennie, jak słodko i przyjemnie jest siedzieć w ciszy i milczeć i rozmawiać z Bogiem!
O, sancta simplicitas!;o, święta naiwności! (Jan Hus)
O, spectaculum miserum et acerbum!;o, widowisko nędzne i przykre!
O tempora! O mores!;o czasy! O obyczaje! (Cyceron, In Catilinam I, 1)
Oculi plus vident quam oculus;oczy widzą więcej niż oko
Odi profanum vulgus et arceo;gardzę nieoświeconym tłumem i trzymam się z dala (Horacy)
Omnes homines sibi sanitatem cupiunt, saepe autem omnia, quae valetudini contraria sunt, faciunt;wszyscy życzą sobie zdrowia, ale często robią to, co zdrowiu szkodzi
Omne trinum perfectum;wszystko co potrójne (jest) doskonałe
Omnia mea mecum porto;wszystko co moje noszę ze sobą
Omnium artium medicina nobilissima est;ze wszystkich nauk medycyna jest najszlachetniejsza
Optimum medicamentum quies est;najlepszym lekarstwem jest spokój
Ora pro nobis;módl się za nami
Ora et labora;módl się i pracuj
Otium pulvinar satanae;nieróbstwo jest łożem szatana
Pater noster;Ojcze nasz
Pax melior est quam iustissimum bellum;pokój jest lepszy od najsłuszniejszej wojny
Pecunia non olet;pieniądz nie śmierdzi (Wespazjan wg Swetoniusza Ves 23, 3)
Pereant qui ante nos nostra dixerunt;niech przepadną ci, którzy nasze mądre myśli wypowiedzieli przed nami
Per aspera ad astra;przez trudy do gwiazd
Per fas et nefas;prawem i bezprawiem (nie przebierając w środkach)
Per scientiam ad salutem aegroti;przez wiedzę do zdrowia chorego
Pereat mundus, fiat iustitia!;niech zginie świat, byleby się stało zadość sprawiedliwości (Św Augustyn)
Periculum in mora;niebezpieczeństwo w zwłoce
Piscem natare doces;rybę uczysz pływać
Plenus venter non studet libenter;pełny brzuch uczy się niechętnie
Plures crapula quam gladius perdidit;pijaństwo gubi gorzej od miecza
Plurimos annos!;Sto lat! (dosł. Wielu lat!)
Post cenam non stare sed mille passus meare;Po obiedzie nie stój, lecz przejdź tysiąc kroków
Post hoc non est propter hoc;potem nie znaczy dlatego
Post mortem est nulla voluptas;po śmierci nie czas na przyjemności
Praemonitus, praemunitus;ostrzeżony;uzbrojony
Praesente medico nihil nocet;w obecności lekarza nic nie szkodzi
Praevenire melius est quam praeveniri;lepiej jest wyprzedzać niż być wyprzedzanym
Primum non nocere;po pierwsze;nie szkodzić
Principes hominum, filii hominum, non est salus in illis;darmo szukać zbawienia u pierwszych wśród ludzi, u synów ludzi (Adam Mickiewicz)
Quae vetera nunc sunt, fuerunt olim nova;to co teraz jest stare, kiedyś było nowe (Kwintylian)
Quae volumus, ea credimus libenter, at quae sentimus ipsi, reliquos sentire speramus;wierzymy chętnie w to, czego pragniemy, i spodziewamy się, że nasze uczucia podzielają inni (Juliusz Cezar)
Qualis vir, talis oratio;jaki mąż, taka mowa
Quem di diligunt, adolescens moritur;Wybrańcy bogów umierają młodo
Qui bibit, dormit; qui dormit, non peccat; qui non peccat, sanctus est (ergo: qui bibit;sanctus est);kto pije;ten śpi, kto śpi;nie grzeszy, kto nie grzeszy;jest święty, a więc: kto pije, jest święty
Qui gladio ferit, gladio perit;kto mieczem wojuje od miecza ginie
Qui rogat, non errat;kto pyta nie błądzi
Qui scribit, bis legit;kto pisze, ten podwójnie czyta
Qui tacet, consentire videtur;kto milczy, ten się zgadza
Quicquid agis, prudenter agas et respice finem;cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i wypatruj końca (= miej na uwadze efekt)
Quicquid Latine dictum sit, altum videtur;cokolwiek powiesz po łacinie brzmi mądrze
Quicquid discis, tibi discis;czegokolwiek się uczysz, uczysz się dla siebie
Quid vesper ferat, incertum est;Nie wiadomo, co przyniesie wieczór
Quo vadis Domine;dokad zmierzasz Panie?
Quod licet Iovi, non licet bovi;Co przystoi Jowiszowi, nie przystoi wołu (polskie: "co wolno wojewodzie")
Quod medicina aliis, aliis est acre venenum;co dla jednych jest lekarstwem, dla innych jest straszną trucizną
Quot capita, tot sententiae;ile głów, tyle zdań (polskie: "co głowa to koncepcja")
Rediit ad plures;dołączył do licznych, do większości (tj umarł)
Relata refero;powtarzam tylko to, co słyszałem
Rem tene, verba sequentur;rzecz trzymaj (trzymaj się tematu), słowa nadążą za nim (Kato Starszy)
Requestat in pace (RIP);niech spoczywa w pokoju (napis na nagrobkach)
Repetitio est mater studiorum;powtarzanie jest matką nauki (uczenia się)
Res iudicata pro veritate habetur;sprawę osądzoną ostatecznie uważa się za rozstrzygniętą
Risu inepto res ineptior nulla est;nie ma nic mniej stosownego od śmiechu nie w porę (Katullus, 39,16)
Romanus sedendo vincit;Rzymianin siedząc zwycięża
Saepe est etiam sub palliolo sordido sapientia;często jest tak, że pod płaszczem ubogim mądrość się skrywa
Saepe morborum gravium exitus incerti sunt;jak się zakończy ciężka choroba jest często niepewne (mimo, że pacjent ciężko choruje, zawsze może wyzdrowieć)
Salus aegroti suprema lex esto;zdrowie chorego najwyższym prawem
Salus populi suprema lex esto;dobro ludu najwyższym prawem
Salus rei publicae suprema lex esto;dobro państwa niech będzie najwyższym prawem (Cyceron)
Sapienti sat;mądrej głowie dość dwie słowie (zob Dictum sapienti sat)
Sapienta ars vivendi putanda est;mądrość należy uważać za sztukę życia
Sapere aude;odważ się być mądrym (Horacy)
Scientiae radices amarae, fructus dulces;Wiedzy korzenie niemiłe, owoc słodki
Scio me nihil scire;wiem, że nic nie wiem
Scribere scribendo, dicendo dicere disces;pisać uczysz się pisząc, mowy;mówiąc
Samper fidelis;zawsze wierny
Semper in altum;zawsze wzwyż
Semper paratus;zawsze gotowy
Sero venientibus ossa;kości (zostają) dla tych, którzy przychodzą za późno (na ucztę); kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi
Si tacuisses, philosophus mansisses;gdybyś milczał, byłbyś filozofem (a tak odezwaniem się ujawniłeś głupotę)
Si vis pacem, para iustitiam;chcesz pokoju, czyń sprawiedliwość
Si vis pacem, para bellum;jeśli chcesz pokoju, przygotuj się do wojny
Sic transit gloria mundi;tak przemija chwała tego świata
Simila similibus curantur;podobne leczy się podobnym (zasada medycyny ludowej: czymżeś się struł, tym się lecz)
Sine labore non erit panis in ore;bez pracy nie będzie chleba w ustach (polskie: Bez pracy nie ma kołaczy)
Sine ira et studio;bez gniewu i namiętności (Tacyt, Roczniki;zapewnienie o bezstronności autora)
Sit tibi terra levis;dosł. niechaj tobie ziemia lekka (będzie)
Suae quisque fortunae faber;każdy jest kowalem własnego losu
Sursum corda!;w górę serca!
Solus contra omnes;sam przeciw wszystki
Tabula rasa;czysta tablica
Talis pater, talis flius;Jaki ojciec, taki syn
Tarde venientibus ossa;dosł. Dla leniwie przychodzących kości (zostają)
Terribilis est locus iste;przerażające jest owo miejsce
Tempora mutantur et nos mutamur in illis;czasy się zmieniają, a my zmieniamy się wraz z nimi
Tertius gaudens;trzeci się cieszy (polskie: gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta)
Tres faciunt collegium;trzech tworzy zebranie (zwyczajowe i prawne minimum do założenia związku, rozpoczęcia obrad)
Treuga Dei;rozejm Boży
Totus Tuus;Cały Twój
Ubi concordia, ibi victoria;gdzie zgoda, tam zwycięstwo
Ubi tu Gaius, ibi ego Gaia;gdzie ty Gajuszem, tam ja Gają (starożytna formuła ślubna wypowiadana przez pannę młodą)
Unum castigabis, centum emendabis;jednego zganisz, a stu (tym) naprawisz
Usus magister est optimus;doświadczenie jest najlepszym nauczycielem, Cyceron
Ut ameris, amabilis esto;jeśli chcesz być kochanym, bądź godny miłości
Ut sementem feceris, ita metes;jak zasiew czynisz, tak zbierzesz
Ut sis nocte levis, sit tibi cena brevis!;abyś był lekki w nocy, krótko jedz
Vade mecum!;dosłownie: chodź ze mną (postępuj jak wskazano;nazwa poradników)
Vae victis;biada zwyciężonym (porównaj gloria victis)
Vale et me ama;żegnaj i kochaj mnie (forma zakończenia listu)
Vanitas vanitatum et omnia vanitas;marność nad marnościami i wszystko marność
Veni, vidi, vici;przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem (wg Plutarcha słowa Juliusza Cezara po zwycięstwie nad Farnacesem, królem Pontu)
Venimus, vidimus, Deus vicit;przybyliśmy, zobaczyliśmy, Bóg zwycięzył (Jan III Sobieski, przesyłając papieżowi Innocentemu XI chorągiew Proroka zdobytą w 1683 r pod Wiedniem)
Verba et voces praetereaque nihil;słowa i słowa, nic ponadto
Verba docent, exempla trahunt;słowa uczą, przykłady pociągają (skłaniają do naśladowania)
Verba volant, scripta manent;słowa ulatują, pisma pozostają
Veritas temporis filia est;prawda jest córką czasu (= z czasem wszystko wychodzi na jaw; wg Gelliusza XII, 11, 7 "słowa któregoś z dawnych poetów, którego nazwisko mi teraz wyleciało z pamięci")
Vestigia terrent;ślady odstraszają (a więc nie wchodźmy do jaskini, jeżeli widać tylko ślady wchodzących)
Video lupum;widzę wilka (polskie: O wilku mowa, a wilk tuż)
Video meliora proboque, deteriora sequor;widzę lepsze i pochwalam, ale idę za gorszym
Virtuti militari;męstwu żołnierskiemu
Viva vox docet;żywe słowo kształci
Volenti non fit iniuria;chcącemu nie dzieje się krzywda
Vox populi, vox Dei;głos ludu, to głos Boga (Alkuin;ok 735;804)
Vulnerant omnes, ultima necat;ranią wszystkie, ostatnia zabija (o godzinach; napis na zegarze)
a priori;z założenia, z góry
ad hoc;doraźnie, bez szczególnego przygotowania, specjalnie w tym celu (dosł. do tego)
ad rem;do rzeczy (odnośnik do właściwej treści)
ad vocem;do wypowiedzi (dosł. do głosu) (odnośnik do wypowiedzi przedmówcy)
alma mater;synonim akademii lub uniwersytetu (dosłownie: matka karmicielka)
alter ego;drugie ja
bona fide;w dobrej wierze (także: bona fides;dobra wiara)
casus belli;dosł. powód do wojny (powód do kłótni)
condicio sine qua non;warunek nieodzowny
cui bono?;dla czyjego dobra?
currenti calamo;spieszny piórem (popełnić bład)
de facto;w rzeczywistości
de iure;zgodnie z prawem (legalnie), formalnie
deus ex machina;(rozwiązanie) nie mające znamion prawdopodobieństwa, np w dramaturgii (dosłownie: bóg z maszyny)
ergo;a więc
et cetera (skracane do etc);i tak dalej
ex adverso;z przeciwnej strony
ex cathedra;o sposobie wypowiadania się: autorytatywnie, nie dopuszczając dyskusji (dosłownie: z mównicy, z katedry)
ex definitione;z definicji
ex aequo;na równi, jednakowo
ex oriente lux, ex occidente lex;ze wschodu światło (kultury), z zachodu praworządność (starożytna definicja wkładu obydwu połówek cesarstwa rzymskiego w dorobek całego państwa)
ex necessitate;z konieczności
ex promptu;bez przygotowania
explicite;jawnie, wyraźnie
honoris causa;stopień naukowy nadawany za zasługi (dosłownie: dla zaszczytu)
horribile dictu;strach powiedzieć
ibidem (skracane do ib, ibid);tamże
id est (skracane do ie);to jest (to znaczy)
idem (skracane do id);to samo
idem per idem;to samo przez to samo ("wyjaśnianie" pojęcia tym samym pojęciem)
ignotum per ignotum;nieznane przez nieznane (wyjaśnianie pojęcia przez inne, nieznane pojęcie)
implicite;domyślnie
in flagranti (delicto);na gorącym uczynku
in merito;w samej treści
in situ;w (pierwotnym) położeniu, miejscu
in spe;w przyszłości, o czymś co jest spodziewane (dosłownie: w nadziei)
in statu nascendi;w fazie początkowej (dosłownie: w stanie rodzenia się)
lege artis;(postępowanie) według prawa, zgodnie z przepisami
liberum veto;dosłownie: wolne "nie pozwalam"
loco citato;w miejscu cytowanym
mente captus;ograniczony umysłowo, głupek
modus operandi;sposób działania (np przestępcy)
modus vivendi;sposób życia, współżycia (np ustalone warunki pokoju między zwaśnionymi stronami)
nolens volens;chcąc nie chcąc
quod erat demonstrandum (skracane do QED);co było do udowodnienia (formuła kończąca dowód)
pars pro toto;część zamiast całości
per analogiam;przez analogię
pro publico bono;dla dobra publicznego
propria manu;własnoręcznie
primus inter pares;pierwszy między równymi
sensu largo;w znaczeniu szeroko pojętym
sensu stricto;w ścisłym znaczeniu
signum temporis;zazwyczaj: zdarzenie znamionujące początek lub koniec epoki (dosłownie: znak czasu)
(condicio) sine qua non;(warunek) niezbędny (dosłownie: bez którego nie)
status quo;obecny/pierwotny stan rzeczy
stricte;ściśle, dokładnie, właśnie (zob sensu stricto)
sui generis;swego rodzaju
tabula rasa;czysta karta (dosłownie: tabliczka wygładzona)
tertium non datur;trzeciej możliwości nie ma
terra incognita;nieznany ląd, nierozpoznana dziedzina (np w nauce; porównaj z hic sunt leones)
vel;albo
verbatim;dosłownie
verte;odwróć
vice versa;na odwrót, z drugiej strony
vide;zobacz (odnośnik do innego miejsca w tekście)
viribus unitis;wspólnymi siłami
vis maior;siła wyższa
vis vitalis;siła żywotna
votum separatum;dosłownie: zdanie odrębne (zdanie inne niż popierane przez ogół)