TOMASZ SURMACZ
296
Tomasz Surmacz
Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Ekonomii, Katedra Marketingu
ZARZ
DZANIE A
AC
CUCHAMI DOSTAW
JAKO PRZEJAW DZIAA
AC
INNOWACYJNYCH
MAA
YCH I ŚREDNICH PRZEDSI
BIORSTW
1. Wprowadzenie
Cele logistyki są zbieżne z celami przedsiębiorstwa. Ścisły związek logisty-
ki z realizacją celów i wzrostem konkurencyjności przedsiębiorstwa wyraża się
w tym, że produkt nie może być kupiony, jeśli nie znajdzie się we właściwej
ilości, we właściwej kondycji, we właściwym czasie, we właściwym miejscu
i po właściwych kosztach. Logistyka staje się kluczowym sposobem na zbudo-
wanie przewagi konkurencyjnej.
Jedną z najpopularniejszych koncepcji logistycznych jest zarządzanie łańcu-
chem dostaw SCM (Supply Chain Management). Stało się ono ostatnio nadrzęd-
nym celem wielu organizacji na całym świecie. Poprzez dążenie do osiągnięcia
doskonałych łańcuchów dostaw przedsiębiorstwa chcą zapewnić sobie przewagę
konkurencyjną. Definicja przyjęta na Global Supply Chain Forum głosi, że:
zarządzanie łańcuchem dostaw to integracja kluczowych procesów biznesowych
od końcowego użytkownika do dostawców, zapewniająca produkty, usługi i
informacje dodające wartość dla klientów oraz innych interesariuszy1. W cen-
trum zainteresowania SCM stoją procesy logistyczne.
2. Integracja łańcuchów logistycznych
Wyodrębnienie idei łańcucha dostaw z tradycyjnego pojmowania koncepcji
logistyki miało ewolucyjny charakter. Niezależność poszczególnych sfer przed-
siębiorstwa ulegała stopniowej integracji wewnętrznej. Po uzyskaniu integracji
funkcji i procesów wewnątrz przedsiębiorstwa, przyszedł czas na poszerzenie
modelu o kolejne ogniwa, czyli dostawców i klientów. SCM pociąga za sobą
1
D.M. Lambert, M.C. Cooper, J.D. Pagh, Supply chain management: implementation issues
and research opportunities,  International Journal of Logistics Management 1998, no. 9(2), s. 1.
Zarządzanie łańcuchami dostaw jako przejaw działań innowacyjnych...
297
partnerstwo i współpracę. Osiągnięcie prawdziwych wyników SCM wymaga nie
tylko integracji działów w organizacji, ale również (a może przede wszystkim)
z partnerami zewnętrznymi2.
Integracja zewnętrzna (będąca kluczem do SCM) to integracja procesów lo-
gistycznych poza granicami przedsiębiorstwa. Nowoczesne przedsiębiorstwa
powinny koncentrować się na usprawnieniach i koordynacji przepływu informa-
cji, produktów i gotówki poprzez tworzenie łańcuchów logistycznych obejmują-
cych przedsiębiorstwa począwszy od surowców, aż do gotowego wyrobu ofero-
wanego klientowi3.
Kluczowe jest tutaj partnerstwo. Budowa relacji partnerskich jest niemożli-
wa, kiedy zmuszeni jesteśmy do współpracy z setkami dostawców. Nie jest moż-
liwe zbudowanie bliskich relacji z tak liczną grupą. Niezbędna jest więc racjona-
lizacja bazy i wyodrębnienie kluczowych dostawców. Bliższa współpraca z do-
stawcami jest początkiem procesu, który powinien skończyć się pełną integracją,
gdzie nie ma barier utrudniających przepływ informacji i produktów.
Prawdziwa współpraca między przedsiębiorstwami pojawia się, gdy firmy
dobrowolnie zgadzają się integrować zasoby ludzkie, finansowe i techniczne,
aby stworzyć nowy, bardziej efektywny model biznesu. Poprzez taką współpra-
cę, uczestniczące firmy dobrowolnie tworzą wspólną politykę i integrują procesy
operacyjne aby wyeliminować duplikowanie lub nieproduktywność działań, w
poszukiwaniu maksymalnej produktywności.
3. Zarządzanie łańcuchami dostaw
Nie można pominąć faktu, że termin  łańcuch dostaw zaczęto określać
również jako  sieć dostaw gdyż relacje zachodzą między wieloma producenta-
mi i dystrybutorami, którzy niekoniecznie należą do tego samego łańcucha.
Najczęściej formułowanymi celami zarządzania łańcuchami dostaw w ujęciu
logistycznym są:
 minimalizacja całkowitych kosztów przepływu produktów i informacji przy
zachowaniu wymaganego przez klientów poziomu jakości obsługi dostaw
(tzw. logistyka oszczędności),
 zapewnienie jak najkrótszego czasu realizacji zamówień i możliwie wysokiej
niezawodności, częstotliwości i elastyczności dostaw przy założonym pozio-
mie kosztów przepływu (tzw. logistyka wydajności),
2
C.B. Brewer, T.W. Speh, Using the Balanced Scorecard to measure Supply Chain Per-
formance,  Journal of Business Logistics 2000, vol. 21, no. 1, s. 77.
3
S. Tkaczyk, M. Roszak, Przepływ informacji w procesach zarządzania łańcuchem dostaw,
 Problemy Jakości 2002, nr 10, s. 20.
TOMASZ SURMACZ
298
 optymalizacja poziomu zapasów w skali łańcucha dostaw wraz z elastycznym
dostosowaniem się do preferencji w zakresie obsługi dostaw poszczególnych
segmentów rynku4.
Zarządzanie łańcuchem dostaw jest łatwiejsze w branżach, w których
wszystkie jego ogniwa należą do jednego właściciela i trudniejsze w tych, w któ-
rych ceny i popyt zmieniają się z dnia na dzień.
SCM skupia się na zarządzaniu relacjami, informacją i przepływem materia-
łów pomiędzy organizacjami, aby obniżać koszty i polepszać przepływy. Firmy
stosujące podejście SCM szukają sposobów na integrację logistyki z innymi
członkami łańcucha dostaw tak, aby materiały, informacje, gotowe wyroby
przepływały nieprzerwanie po niskich kosztach i na wysokim poziomie obsługi.
Aby można było mówić o zarządzaniu łańcuchami dostaw w przedsiębior-
stwach, muszą być spełnione pewne warunki:
 łańcuch dostaw musi być postrzegany jako całość organizacyjna (jedna orga-
nizacja),
 dostawa jest wspólnym celem wszystkich uczestników łańcucha, a decyzje
strategiczne dotyczące dostaw mają wpływ na koszty i udział na rynku,
 łańcuch dostaw zmienia spojrzenie na zapasy, zmniejszając je do najbardziej
niezbędnych rozmiarów,
 integracja uczestników łańcucha bazuje na wykorzystaniu nowoczesnej tech-
niki informatycznej i szeroko rozumianego partnerstwa5.
Zarządzanie łańcuchami dostaw nawiązuje do strategii integracji, kooperacji
i skracania cykli6. Odbywa się ono poprzez różne formy partnerstwa. Niezależ-
nie od formy współpracy pociąga to za sobą integrację systemów logistycznych
firm i integrację procesów logistycznych, poszukiwanie sposobów zwiększania
zaufania i zaangażowania firm w relacjach  dostawca odbiorca , powiązanie
systemów komputerowych itd.
Zatem chcąc osiągnąć swoje cele przedsiębiorstwa muszą nauczyć się funk-
cjonować w tych nowych dla nich warunkach. Podstawowe elementy efektywnej
organizacji zarządzania łańcuchem dostaw to:
 ustalenie koordynatora łańcucha, inicjatora działań oraz kontrolującego ich
realizację,
 planowanie i realizacja strategii logistycznej łańcucha, poprzez wprowadzenie
przez wszystkich jego uczestników standardów w postaci systemów oraz sto-
sowania sieci internetowej pomiędzy uczestnikami łańcucha dostaw,
4
J. Witkowski, Zarządzanie łańcuchem dostaw: koncepcje, procedury, doświadczenia, PWE,
Warszawa 2003, s. 23.
5
P. Blaik, Logistyka  koncepcja zintegrowanego zarządzania przedsiębiorstwem, PWE,
Warszawa 1996, s. 117, 119.
6
B.J. La Londe, J.M. Masters, Emerging Logistics Strategies: Blueprints for the Next Cen-
tury,  International Journal of Physical Distribution and Logistics Management 1994, vol. 24
Issue 7, s. 38.
Zarządzanie łańcuchami dostaw jako przejaw działań innowacyjnych...
299
 planowanie wspólnych działań organizacyjnych w zakresie m.in.: ciągłości
przepływu towarów, skracania cyklu realizacji zamówień,
 uzgadnianie zasad podziału kosztów i korzyści wynikających ze wspólnych
przedsięwzięć,
 udostępnienia uczestnikom łańcucha danych dotyczących sprzedaży, harmo-
nogramów produkcji, zamówień oraz innych informacji7.
4. MSP a zarządzanie łańcuchami dostaw
Jak wiadomo małe i średnie przedsiębiorstwa odgrywają ogromną rolę
w gospodarce. Ich rola we współpracy z dużymi firmami w łańcuchach dostaw
stale wzrasta w związku z następującymi czynnikami8:
 większe firmy chcą się skupiać na swoich kluczowych kompetencjach i wyko-
rzystują outsourcing,
 konsumenci oczekują różnorodności, a mali producenci są w stanie zapewniać
niszowe produkty,
 dzięki technologiom informacyjnym koszty koordynacji stają się coraz mniej-
sze,
 wiele sektorów rozpoczyna działalność typu e-business.
Duże firmy chcąc integrować swoje działania logistyczne w łańcuchach do-
staw wywierają presję na partnerów (dostawców i odbiorców)  często MSP 
aby zaadaptowały takie praktyki. MSP zaangażowane w takie procesy uzyskują
szereg korzyści (długoterminowe zaangażowanie, zwiększony udział w rynku,
transfer wiedzy itp.), ale również napotkają trudności typu konflikty wynikające
z nierównego podziału zysków, jednostronnej zależności itp9.
Temat zwiększającej się roli MSP w praktykach zarządzania łańcuchami do-
staw pojawia się od dawna. Jednak wciąż istnieje wiele czynników, które spra-
wiają, że jest to mocno utrudnione bądz
wręcz niemożliwe. Firmy z sektora MSP
często nie posiadają dobrze wypracowanych struktur i procesów komunikowania
się z poddostawcami i klientami. Często nie ma w nich odpowiednich mechani-
zmów koordynacyjnych, a zasoby informatyczne są ograniczone. Wprowadzenie
SCM jest często niemożliwe, gdyż koszty zakupu i wdrożenia systemu informa-
tycznego są zbyt wysokie. Jednak największym ograniczeniem wydaje się zbyt
małe zaufanie do dzielenia się (często kluczowymi) informacjami z partnerami
7
M. Kizyn, A
ańcuchy dostaw  formą obrotu towarowego w nowoczesnej gospodarce ryn-
kowej,  Logistyka 2003, nr 5, s. 23 24.
8
K.R. Caskey, I. Hunt, J. Browne, Enabling SMEs to take full advantage of e-business,
 Production Planning & Control 2001, vol. 12, no. 5, s. 549.
9
Rene Gelinas, Von Bigras, The Characteristics and Features of SMEs: Favorable or Unfa-
vorable to Logistics Integration?,  Journal of Small Business Management 2004, 42(3), s. 266.
TOMASZ SURMACZ
300
biznesowymi oraz niezrozumienie tego, że korzyści mogą być odnoszone nie
tylko kosztem innych uczestników łańcucha dostaw.
Najważniejsze bariery zarządzania łańcuchem dostaw, które szczególnie wi-
doczne będą w przypadku mniejszych przedsiębiorstw to m.in.:10
 niezgodne cele działania poszczególnych partnerów,
 niezgodne kultura i struktura organizacyjna,
 brak zaufania i niechęć do zmian,
 niedojrzałe praktyki zarządzania aliansami przedsiębiorstw,
 brak wizji i zrozumienia funkcjonowania łańcucha dostaw,
 brak zaangażowania kadry menedżerskiej,
 trudności w kwestiach technologicznych.
5. Podsumowanie
Stosowanie strategii zarządzania łańcuchem dostaw prowadzi do polepsze-
nia obsługi klientów i redukcji kosztów logistycznych. Uczestnicy mogą podzie-
lić się korzyściami, a cały układ kooperacyjny  dostawca odbiorca staje się
bardziej konkurencyjny. Jednak, aby małe i średnie przedsiębiorstwa na równi z
dużymi mogły wykorzystywać szanse płynące z SCM, muszą przezwyciężyć
szereg barier i trudności związanych z kosztami nowoczesnych technologii i
niedojrzałą kulturą organizacyjną.
Literatura
Blaik P., Logistyka  koncepcja zintegrowanego zarządzania przedsiębiorstwem, PWE, Warszawa
1996.
Brewer C.B., Speh T.W., Using the Balanced Scorecard to measure Supply Chain Performance,
 Journal of Business Logistics 2000, vol. 21, no. 1.
Caskey K.R., Hunt I., Browne J., Enabling SMEs to take full advantage of e-business,  Production
Planning & Control 2001, vol. 12, no. 5.
Gelinas R., Bigras V., The Characteristics and Features of SMEs: Favorable or Unfavorable to
Logistics Integration?,  Journal of Small Business Management 2004, 42(3).
Kizyn M., A
ańcuchy dostaw  formą obrotu towarowego w nowoczesnej gospodarce rynkowej,
 Logistyka 2003, nr 5.
La Londe B.J., Masters J.M., Emerging Logistics Strategies: Blueprints for the Next Century,
 International Journal of Physical Distribution and Logistics Management 1994, vol. 24. Is-
sue 7.
Lambert D.M., Cooper M.C., Pagh J.D., Supply chain management: implementation issues and
research opportunities,  International Journal of Logistics Management 1998, no. 9 (2).
10
Raport Achieving World-Class Supply Chain Alignment: Benefits, Barriers and Bridges,
Brigham Young University, Seattle University, s. 12.
Zarządzanie łańcuchami dostaw jako przejaw działań innowacyjnych...
301
Raport  Achieving World-Class Supply Chain Alignment: Benefits, Barriers and Bridges, Brig-
ham Young University, Seattle University.
Tkaczyk S., Roszak M., Przepływ informacji w procesach zarządzania łańcuchem dostaw,  Pro-
blemy Jakości 2002, nr 10.
Witkowski J., Zarządzanie łańcuchem dostaw: koncepcje, procedury, doświadczenia, PWE, War-
szawa 2003.
Notka o autorze
mgr inż. Tomasz Surmacz
Asystent w Katedrze Marketingu na Wydziale Ekonomii Uniwersytetu Rze-
szowskiego. Prowadzi zajęcia głównie z marketingu i logistyki. Zainteresowania
naukowe skupiają się na kwestiach integracji logistycznej, procesach logistycz-
nych, zarządzaniu łańcuchami dostaw oraz jakości.