http://www.chemia.sos.pl
1.
Z zapisu 3s23p2 (M4) wnioskujemy, że pierwiastek leży w 3 okresie w grupie 14 układu okresowego. Lub z policzenia
wszystkich elektronów (2+8+4) wynika, ze jego liczba atomowa wynosi 14. W układzie okresowym pierwiastków odnajudjemy,
że jest to krzem.
2.
Liczba atomowa berylu (odczytana z układu okresowego) wynosi 4, więc liczba atomowa pierwiastka wynosi 16 (jest to siarka).
34
Liczba atomowa selenu 34, więc liczba masowa izotopu siarki wynosi 34: S .
16
3.
Jeżeli różnica elektroujemności pomiędzy pierwiastkami jest większa od 1,9 to pomiędzy nimi tworzy się wiązanie jonowe, w
przeciwnym przypadku pierwiastki zwiÄ…zane sÄ… wiÄ…zaniem kowalencyjnym (bardziej lub mniej spolaryzowanym, a w przypadku
gdy nie ma różnicy elektroujemności to wiązanie takie nazywane jest wiązaniem atomowym.)
Z tablicy odczytujemy:
Pierwiastek Elektroujemność Różnica elektroujemności Typ wiązania
K 0,8 WiÄ…zanie jonowe
KBr "=2,8=0,8=2.
H 2,1 WiÄ…zanie kowalencyjne spolaryzowane
HBr "=2,8-2,1=0,7
Br 2,8
4.
Przeczytanie równania reakcji w molach polega na dodaniu do współczynników stechiometrycznych słowa mol. W celu
przeczytaniu tego równania w gramach, wystarczy współczynniki stechiometryczne pomnożyć przez odpowiednie masy
molowe. Wiadomo, że 1mol gazu w warunkach normalnych zajmuje objętość 22,4dm3:
2N2O5(g) 4NO2(g) + 1O2(g)
Ilość reagentów
Nazwa reagenta tlenek azotu(V) tlenek azotu(IV) tlen
liczba moli 2 mole czÄ…steczek 4 mole czÄ…steczek 1 mol czÄ…steczek
masa 216g 4.46g=184g 32g
objętość 2.22,4=44,8dm3 89,6dm3 22,4dm3
- 1 -
http://www.chemia.sos.pl
5.
Charakter zasadowy (moc zasad, reaktywność) wśród metali wzrasta wraz z wzrostem nr okresu i wzrasta wraz ze
zmniejszeniem się nr grupy (zaznaczono strzałkami na układzie okresowym).
Zgodnie z tą dendencją charakter zasadowy tlenków wzrasta: MgO < CaO < Na2O
6.
Wystarczy tylko odpowiednio przeczytać równanie reakcji, by uzyskać odpowiedz
:
4FeS2 + 11O2 2Fe2O3 + 8SO2
z 480g (4mole) pirytu powstaje 8.22,4dm3 (8moli) SO2, to
480g 8 Å" 22,4dm3 30gÅ"8 Å" 22,4dm3
z30g pirytu powstanie x dm3 SO2, czyli: == 11,2dm3
, x=
30g x 480g
7.
Za kwaśne deszcze odpowiedzialne są tlenki azotu i tlenek siarki(IV). Wszystkie czynniki odpowiedzialne za wydzielanie się
tych gazów są przyczyną kwaśnych deszczów: spalanie zasiarkowanego węgla (elektrownie, elektrociepłownie, gospodarstwa
domowe), erupcja wulkanów. Tlenki azotu wydzielają się podczas spalania paliwa w silnikach spalinowych.
8.
Sód: jest ciałem stałym, barwy srebrzystej, miękki, lżejszy od wody, kowalny, ciągliwy, przewodzi dobrze prąd elektryczny i
ciepło (sód jest metalem, wystarczy wymienić wszystkie właściwości fizyczne metalu)
Siarka: jest ciałem stałym, barwy żółtej, cięższa od wody, nierozpuszczalna w wodzie, krucha, nie przewodzi prądu
elektrycznego i ciepła (siarka jest niemetalem, tu również wystarczy wymienić właściwości niemetalu).
9.
Wodorotlenek sodu jest mocną zasadą (wodorotlenki z 1 grupy układu okresowego pierwiastków są mocnymi zasadami).
Rozpuszczaniu mocnych zasad w wodzie jest połączone z efektem egzotermicznym:
I fałsz
Wszystkie mocne zasady działają parząco i żrąco na skórę
II prawda
Jest higroskopijny i pochłania CO2 z powietrza (2NaOH + CO2 Na2CO3 + H2O )
III i V prawda
Wodorotlenek sodu jest mocną zasadą, co oznacza, że w wodzie jest zdysocjowany w 100%. Jest więc mocnym elektrolitem, a
to oznacza, że dobrze przewodzi prąd elektryczny
IV fałsz
- 2 -
http://www.chemia.sos.pl
10.
W równaniach jonowych zapisujemy tylko te jony, które biorą udział w reakcji. Jony mogą tworzyć się z dysocjacji kwasów,
zasad i soli:
Probówka I: 2Na+ + 2OH- + 2H+ + SO42- 2Na+ + SO42- + 2H2O a po redukcji wyrazów podobnych i skróceniu
otrzymamy: H+ + OH- H2O
Probówka II: K2O + 2H+ + SO42- 2K+ + SO42- + H2O a po redukcji wyrazów podobnych: K2O + 2H+ 2K+ + H2O
Probówka III 2Na+ + 2NO3- + 2H+ + SO42- 2Na+ + 2NO3- + 2H+ + SO42- widzimy, że wszystkie reagenty redukują się.
Reakcja nie zachodzi.
11.
Z szeregu aktywności metali: K, Ca, Mg, Zn, Pb, H, Cu, Ag, Au, wynika, że metale znajdujące się w tym szeregu za wodorem
nie mogą reagować z kwasami z wydzieleniem wodoru. Oznacza to, że są bierne wobec kwasów beztlenowych. Kwas
chlorowodorowy (solny) jest kwasem beztlenowym, dlatego z kwasem tym nie może reagować miedz
. Natomiast cynk i
magnez reagują z wydzieleniem wodoru ponieważ w szeregu aktywności metali znajdują się przed wodorem:
Zn + 2HCl ZnCl2 + H2Ä™!
Mg + 2HCl MgCl2 + H2Ä™!
12.
Kwas solny jest mocnym kwasem, natomiast węglan sodu jest solą słabego kwasu. Zawsze
mocny kwas wypiera słaby kwas z jego soli:
Na2CO3 + 2HCl 2NaCl + [H2CO3]
H2CO3 H2O + CO2Ä™!
Powstały kwas węglowy jest nietrwały i rozkłada się na wodę i bezwodnik kwasowy (tlenek
węgla(IV).
Spostrzeżenia: Obserwujemy wydzielanie się bezbarwnego gazu
13.
Jeżeli nastąpiło przekazanie energii z otoczenia do układu (energia
została pochłonięta przez układ) to reakcja jest endoenergetyczną.
reakcje endo (endotermiczna,
endoenergetyczna
reakcje egzo (egzotermiczna,
egzoenergetyczna)
14.
Tlenek fosforu(V) jest tlenkiem niemetalu, czyli bezwodnikiem kwasowym. Reaguje z
wodą tworząc kwas. Natomiast tlenek sodu jest tlenkiem metalu 1 grupy układu
okresowego. Reaguje z wodÄ… tworzÄ…c zasadÄ™:
P4O10 + 6H2O 4H3PO4
Na2O + H2O 2NaOH
Papierkiem wskaz
nikowym możemy sprawdzić wodny roztwór tych związków: papierek
zabarwi się na czerwono w obecności kwasu i na niebiesko w obecności zasady.
Spostrzeżenia: Wodny roztwór tlenku fosforu(V) zabarwia papierek wskaz
nikowy na
czerwono, a wodny roztwór tlenku sodu zabarwia papierek wskaz
nikowy na niebiesko.
Wnioski: Tlenek fosforu ma właściwości kwasowe, a tlenek sodu właściwości zasadowe.
- 3 -
http://www.chemia.sos.pl
15.
Istnieje zasada, że pierwiastek bardziej reaktywny (w przypadku kwasów kwas mocniejszy, lub zasada mocniejsza) wypiera z
soli pierwiastek mniej reaktywny (słabszy kwas, słabszą zasadę). Reaktywność niemetali w układzie okresowym pierwiastków
wzrasta w następujący sposób:
Z układu okresowego pierwiastków widzimy, że chlor może wyprzeć jod i brom z
roztworów ich soli, ale brom jest w stanie wyprzeć tylko jod z jodków:
I 2KI + Cl2 2KCl + I2
II 2KBr + Cl2 2KCl + Br2
III 2KI + Br2 2KBr + I2
IV reakcja nie zachodzi
Wniosek: aktywność chlorowców wzrasta w szeregu I2 > Br2 > Cl2
16.
Wzrost ilości fosforu w zbiornikach wodnych powoduje gwałtowny rozwój glonów i innych roślin w zbiorniku, które obumierając
zużywają tlen rozpuszczony w wodzie. Powoduje to zanik życia w zbiornikach wodnych. Zjawisko to nosi nazwę eutrofizacja.
17.
ms ms
Stężenie procentowe liczone jest ze wzoru: c% = 100% = 100% .Jeżeli masa substancji wynosi 8g, a masa
mrozt mrozp + ms
rozpuszczalnika 72g, to masa roztworu mrozt=8g+72g=80g. PodstawiajÄ…c dane do wzoru otrzymamy: c%=100%.8g/80g=10%.
18.
Aby przygotować 200g 10% roztworu glukozy (mrozt=200g, c%=10%), to masa glukozy ms=200g.10%/100%=20g, natomiast
masa rozpuszczalnika (wody) mrozp=200g-2-g=180g.
Prawidłowo roztwór przygotował uczeń IV.
19.
Kwasy o właściwościach silnie utleniających to kwasy tlenowe, w których atom centralny znajduje się na najwyższym stopniu
utlenienia. Warunki takie spełnia jedynie kwas siarkowy(VI) oraz kwas aztowy(V).
Do kwasów silnych zaliczamy z kwasów beztlenowych jedynie kwas solny, kwas bromowodorowy, oraz kwas jodowodorowy.
Jeżeli kwas tlenowy zapiszemy w postaci ogólnej HnEOm, to kwasami silnym są jedynie te w których m-ne"2. Z tych reguł
wynika, że kwasami słabymi są: kwas siarkowodorowy (H2S), kwas etanowy (kwas octowy)
20.
Kwas ortofosforowy(V), H3PO4 jest kwasem trózasadowym (wskazuje na to indeks stechiometryczny 3), to znaczy, że reaguje
z 3 molami zasady z utworzeniem obojętnej soli:
H3PO4 + 3NaOH Na3PO4 + 3H2O
Stosunek molowy wodorotlenku do kwasu odczytujemy z równania reakcji. Widzimy, że 3 mole zasady reagują z 1 molem
kwasu, czyli stosunek ten wynosi 3:1.
Stosunek masowy: 3 mole NaOH to 3.40g/mol=120g, 1.98g/mol=98g. Stosunek masowy wodorotlenku do kwasu to
120:98=60:49.
- 4 -
http://www.chemia.sos.pl
21.
W tablicy rozpuszczalności odnajdujemy, że jony Fe3+ nie mogą istnieć w
obecności jonów OH-, a jony Pb2+ w obecności jonów I-. Powstają
nierozpuszczalne osady wodorotlenku żelaza(III) oraz jodku ołowiu(II).
Natomiast siarczek sodu z kwasem solnym reaguje z wydzieleniem gazowego
siarkowodoru. Osad nie powstaje w probówce II.
22.
Stopnie utlenienia atomów oblicza się wychodząc z założenia:
- suma stopni utlenienia atomów równa jest 0 lub ładunkowi jonu
- atom tlenu jest zawsze na  II stopniu utlenienia, z wyjątkiem połączeń nadtlenkowych, w których jest na  I stopniu utlenienia
- atom wodoru jest zawsze na +I stopniu utlenienia, z wyjątkiem połączeń z metalami I, II i III grupy w których jest na  I stopniu
utlenienia.
NH3 3.(+1)+x=0, x=-3.
NO2- 2.(-2)+x=-1, x=+3
N2O (-2)+2x=0, x=+1
NH3 NO2- N2O
Stopień utlenienia azotu -III +III +I
23.
Przy dobieraniu współczynników reakcji metodą bilansu elektronowego musimy przede wszystkim znalez
ć utleniacz i reduktor:
-II +V 0
+II
CuS + HNO3
CuO + S + NO + H2O
Siarka w siarczku miedzi utlenia siÄ™, jest reduktorem, natomiast azot w kwasie azotowym redukuje siÄ™, jest utleniaczem.
Kolejnym krokiem jest zapisanie równań połówkowych. Dobrym sposobem jest zapisywanie atomów w takiej postaci w jakiej
występują w rzeczywistości. Brakujące atomy tlenu, wodoru możemy pobrać z wody, lub z jonów wodorowych. Nadwyżki
atomów tlenu pozbywamy się z wodą:
2 HNO3 + 3e + 3H+
NO + 2H2O
CuS + H2O
3
CuO + S + 2H+ + 2e
2HNO3 + 6H+ + 3CuS + 3H2O
2NO + 4H2O + 3CuO + 3S + 6H+
Po redukcji wyrazów podobnych otrzymamy:
3CuS + 2HNO3 3CuO + 3S + 2NO + H2O
24.
Br Aby nazwać ten związek musimy odnalez
ć najdłuższy łańcuch zawierający wiązanie wielokrotne.
Grupy, które są przyłączone do tego łańcucha są podstawnikami. Numerację łańcucha prowadzimy
CH3 C CH C CH
w taki sposób, by wiązanie wielokrotne znalazło się przy węglu o jak najniższym lokancie
CH2 CH3
4-bromo-3,3-dimetyloheks-1-yn
CH3
25.
Związek A należy do związków nienasyconych (wiązanie wielokrotne) i ulega reakcji addycji elektrofilowej (przyłączania).
Jeżeli 1 mol alkinu reaguje z 1 molem bromu, to cząsteczka bromu ulega addycji tylko do 1 wiązania Ą:
Br
HC C CH3
HC C CH3 + Br2
Br
- 5 -
http://www.chemia.sos.pl
26.
Ketony najczęściej otrzymuje się utleniając 2-rzędowe alkohole. Odpowiedni alkohol można otrzymać w wyniku addycji wody
do alkenu (reakcja addycji wody do alkenu zachodzi zgodnie z regułą Markownikowa):
Na2Cr2O7/H+
H+
CH2 CH CH2 CH3 + H2O
CH3 CH CH2 CH3
CH3 C CH2 CH3
OH
O
Utlenianie alkoholu można prowadzić dowolnym, silnym utleniaczem.
27.
Amoniak, NH3, w wodnych roztworach zachowuje siÄ™ jak zasada, reaguje jedynie z kwasami: NH3 + HCl NH4Cl.
Alanina jest aminokwasem, to znaczy posiada grupę karboksylową, którą reaguje z zasadami jak kwas, oraz grupę aminową,
która z kwasami reaguje jak zasada:
O
+ NaOH
CH3 CH C
+ H2O
-H2O
NH2 ONa
O
CH3 CH C
O
NH2 OH
CH3 CH C
+ HCl
OH
NH3Cl
28.
Wszystkie tłuszcze ciekłe są tłuszczami nienasyconymi. Tłuszcze to estry wyższych kwasów karboksylowych i gliceryny.
y
ródłem tłuszczy mononienasyconych jest oliwa z oliwek, olej słonecznikowy, rzepakowy
y
ródłem tłuszczy wielonienasyconych, są ryby, tran.
TÅ‚uszczem nienasyconym jest np. trioleinian gliceryny.
29.
Toluen jest związkiem aromatycznym. W obecności katalizatora ulega bromowaniu w pierścieniu, natomiast w obecności
światła bromowaniu ulega łańcuch węglowy. Grupa metylowa jest podstawnikiem I-rodzaju, uaktywnia pierścień na substytucję
elektrofilową i kieruje kolejny podstawnik w pozycję orto i para. Dlatego produktem bromowania w obecności katalizatora jest o-
bromotoluen i p-bromotoluen:
CH2Br
CH3
h½
+ HBr
+ Br2
CH3
CH3 CH3
Br
FeBr3
+ Br2 +
+ HBr
Br
30.
Formalina jest wodnym roztworem matanalu (aldehydu mrówkowego). Aby wykryć matanal w
formalinie musimy przeprowadzić reakcję charakterystyczną dla aldehydów. Może to być
reakcja Fehlinga (Trommera) lub Tollensa.
Obserwacje: ogrzewanie mieszaniny wodorotlenku miedzi(II) z formalinÄ… powoduje
powstawanie ceglastoczerwonego osadu (w przypadku użycia amoniakalnego roztworu tlenku
srebra powstaje lustro srebrowe na ściankach probówki).
HCHO + 2Cu(OH)2 HCOOH + Cu2O + H2O lub
HCHO + Ag2O HCOOH + 2Ag
- 6 -