STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU
Tendencje zmian w handlu detalicznym w Polsce w latach 1997-2003 101
Roczniki Naukowe tom VII zeszyt 7
Barbara Grzybowska
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
TENDENCJE ZMIAN W HANDLU DETALICZNYM W POLSCE
W LATACH 1997-2003
TRENDS OF CHANGES IN RETAIL TRADE IN POLAND
IN THE YEARS 1997-2003
Słowa klucze: handel detaliczny, sieci sklepów, towary szybko rotujące (FMCG)
Key words: retail commerce, networks of stores, Fast Moving Consumer Goods (FMCG)
Synopsis. Podmioty handlu detalicznego, podobnie jak i inne jednostki prowadzące rynkową działalnoS
ć gospo-
darczą, musiały podjąć intensywne działania dostosowujące je do zmieniających się potrzeb i oczekiwań rynku.
Zmiany mają charakter własnoS
ciowy i dokonują się równolegle ze zmianami iloS
ciowymi i jakoS
ciowymi. Duży
wpływ na obecną strukturę handlu detalicznego mają wielkopowierzchniowe obiekty handlowe, dynamicznie
rozwijane przez przedsiębiorstwa zagraniczne. Wpływają one zwłaszcza na przemiany jakoS
ciowe oraz wywołują
zmiany w strukturze kanałów dystrybucji artykułów konsumpcyjnych. Decydującą rolę w przyS
pieszonej ekspansji
sieci zagranicznych w Polsce spełniają podmioty funkcjonujące na rynku artykułów częstego zakupu (FMCG).
JednoczeS
nie roS
nie udział obrotów nowoczesnych kanałów dystrybucji w stosunku do tzw. handlu tradycyjnego.
Wstęp
Procesy globalizacji i liberalizacja polskiej gospodarki spowodowały, że handel wewnętrzny w
Polsce musiał podjąć intensywne działania dostosowujące jego funkcje i struktury do nowej
sytuacji. Wyniki dokonujących się procesów restrukturyzacji są widoczne. WS
ród tendencji,
które S
wiadczą o dokonujących się zmianach na uwagę zasługuje m.in. rosnąca liczba placówek
wielkopowierzchniowych, czy dynamiczny rozwój sprzedaży opartej na technice elektronicznej i
multimedialnej (w 2003 r. obroty polskich sklepów internetowych i organizatorów aukcji osiągnę-
ły wartoS
ć ok. 700 mln zł) [Sieci ... 2004]. Ponadto doS
ć wyrax
ny jest wzrost liczby i roli sieci
sklepów, które tworzą zarówno duże, jak i małe przedsiębiorstwa handlowe. Jest to niewątpliwie
jedna z form sprostania nowym wyzwaniom w handlu prowadząca jednoczeS
nie do koncentracji
sprzedaży. Procesy koncentracji są często połączone z napływem zachodniego kapitału. W sytu-
acji polskiej gospodarki, której warunki  co podkreS
lają Grzybek i Kux
niar [2004]  są traktowane
jako sprzyjające przyciąganiu kapitału na nowe inwestycje w handlu, już widoczne są doS
ć
dynamiczne zmiany w tym zakresie. Związane są one głównie z szybkim i systematycznym
wzrostem udziału firm globalnych, szczególnie w handlu żywnoS
cią.
Zmiany w handlu są wynikiem wielu zjawisk i procesów. Z jednej strony są one m.in.
efektem osłabienia dynamiki popytu wewnętrznego po 1999 r., konsolidacji kapitałowej i kon-
centracji w gospodarce, w tym i w handlu, czy przygotowania i wejS
cia do Unii Europejskiej
[Sieci...2004], natomiast z drugiej są determinowane czynnikami ukierunkowującymi i nasilają-
cymi konkurencję. Słomińska [2001] podkreS
la, że czynniki te mają charakter zewnętrzny (np.
zmiany w modelach konsumpcji, w zachowaniach i preferencjach nabywców), jak również we-
wnętrzny (np. zasoby, kompetencje i preferencje zarządu). Z badań IRWiK [Kłosiewicz-Górecka
102 B. Grzybowska
2003a] dotyczących zmian konkurencyjnoS
ci krajowych przedsiębiorstw handlowych wynika,
że udział firm wskazujących na nasilenie się konkurencji rynkowej w 2002 r. (w porównaniu do
2001 r.) wynosił 62,4%, natomiast w 2000 r. (w porównaniu do 1999 r.) był nieco wyższy  67,5%.
Ponadto, według cytowanych badań, nasilenie zjawiska konkurencji rynkowej częS
ciej do-
strzegały firmy handlu detalicznego (w 2000 r.  70,7%, w 2002 r.  64,3%) niż hurtowego
(odpowiednio 57,9 i 57,4%).
Zmiany liczebnoS
ci i powierzchni sprzedażowej sklepów detalicznych
Dynamiczny rozwój handlu detalicznego w Polsce jest wynikiem procesów restrukturyza-
cyjnych i prywatyzacyjnych dokonujących się pod wpływem wymagań rynkowych. Obecna
struktura własnoS
ciowa rodzimego handlu detalicznego jest zbliżona do handlu krajów o rozwi-
niętej gospodarce rynkowej [Kłosiewicz, Słomińska 1998].
Zmiany własnoS
ciowe dokonywały się równolegle ze zmianami iloS
ciowymi. Liczba skle-
pów detalicznych ogółem w Polsce w latach 1997-2003 wynosiła od 424,4 tys. szt. w 1997 r. do
450,4 tys. szt. w 2002 r. (tab. 1). Największą dynamikę wzrostu (w porównaniu do 1997 r.)
odnotowano w 1998 r.  o 6,5% oraz w 1999 i 2002 r.  o 6,1% (rys. 1). W 2003 r. sieć detaliczna
liczyła ok. 448 tys. sklepów, co stanowiło w porównaniu z rokiem poprzednim spadek o 0,6%.
Zadecydowało o tym w głównej mierze ograniczanie liczby sieci sklepów spółdzielczych. Nato-
miast tendencje wzrostowe, to głównie efekt zwiększania liczby osób fizycznych prowadzą-
cych działalnoS
ć gospodarczą [Rynek ... 2004].
Charakterystyczną cechą polskiego handlu detalicznego jest dominujący udział sklepów
małych (do 50 m2 powierzchni sprzedażowej). W 2003 r. ich udział w liczbie sklepów ogółem
wyniósł ponad 92% [Rynek ... 2004]. Jednak analiza zmian powierzchni sprzedażowej sklepów
detalicznych wskazuje na doS
ć znaczne jej przyrosty. Wzrosła ona bowiem z 22 540 tys. m2 w
1997 r. do 33 900 tys. m2 w 2003 r., co w odniesieniu do liczby sklepów ogółem oznacza wzrost
z 53,1 do 75,7 m2, tj. o blisko 43% (tab. 1). Na przyrost powierzchni sprzedażowej sklepów
ogółem w kraju złożyły się zmiany, jakie zachodziły w grupie sklepów będących przede wszystkim
własnoS
cią zagraniczną, mimo że stanowią one niespełna 1% ogólnej liczby sklepów w kraju (tab.
1). R
rednia wielkoS
ć sklepu ogółem wzrosła w analizowanym okresie o 50,4%, a własnoS
ci zagra-
nicznej ponad 7-krotnie (rys. 1). Zwraca uwagę znaczna różnica w wielkoS
ci przeciętnego sklepu
własnoS
ci krajowej i zagranicznej. W 2003 r. S
rednia powierzchnia sprzedażowa sklepu z udziałem
kapitału zagranicznego wynosiła blisko 872 m2 i była prawie 13-krotnie wyższa od powierzchni
Tabela 1. Sklepy detaliczne w Polsce w latach 1997-2003
Wyszczególnienie Ważniejsze dane o sklepach detalicznych w latach
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Liczba sklepów ogółem [tys.], w tym:424,4 451,8 450,2 432,0 449,3 450,4 447,9
sklepy z kapitałem liczba [tys.] 1,3 1,7 2,5 3,0 3,3 3,5 4,1
zagranicznym % sklepów ogółem 0,30 0,36 0,56 0,69 0,72 0,78 0,91
Powierzchnia sprzedażowa sklepów22540 24451 24737 26934 30798 33096 33900
[tys. m2] w tym:
sklepy z kapitałem pow. ogółem [tys. m2] 498 910 1296 1764 2609 2769 3573
zagranicznym % pow. ogółem2,2 3,7 5,2 6,5 8,5 8,4 10,5
R
rednia powierzchnia sprzedażowa
53,1 54,1 54,9 62,3 68,5 73,5 75,7
sklepu [m2], w tym:
sklepy z kapitałem S
rednia pow. [m2] 383,5 549,4 511,1 592,9 808,8 784,8 876,4
zagranicznym % S
redniej powierzchni 722,2 1 015,2 930,2 951,0 1171,1 1068,0 1157,9
ródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Tendencje zmian w handlu detalicznym w Polsce w latach 1997-2003 103
Dynamika [%]
800,0
liczba sklepów ogółem
powierzchnia sklepów ogółem
liczba sklepów z kapitałem zagranicznym
600,0
powierzchnia sklepów z kapitałem zagranicznym
400,0
200,0
0,0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Rysunek 1. Dynamika zmian liczby oraz powierzchni sprze-
dażowej sklepów detalicznych w Polsce w latach 1997-2003
(1997=100%)
ródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
sklepu własnoS
ci krajowej (68,3 m2). Potwierdza to tezę, że
to przede wszystkim wielkopowierzchniowe obiekty han-
dlowe (WOH), dynamicznie rozwijane przez przedsiębior-
stwa zagraniczne, wpływają na przemiany jakoS
ciowe w
sieci sklepowej w Polsce. Kłosiewicz-Górecka [2003b]
dodaje, że wywołują one zmiany w strukturze kanałów
dystrybucji artykułów konsumpcyjnych, zwyczajach za-
kupowych ludnoS
ci i wymiarze konkurencji w handlu.
Zmiany dokonujące się w handlu detalicznym doty-
czą także struktury branżowej sklepów, która dostosowu-
je się do wymagań konsumentów. Polacy kupują więcej
artykułów przemysłowych (nieżywnoS
ciowych), a rela-
tywnie coraz mniej żywnoS
ci. Jest to tendencja charakte-
rystyczna dla społeczeństw rozwiniętych. R
wiadczy o tym
również niski udział (ok. 39%) sklepów spożywczych w
ogólnej liczbie sklepów (rys. 2). W strukturze spożyw-
czych sklepów detalicznych najwyższy udział (83-84%)
zajmują sklepy ogólnospożywcze (tab. 2). W latach 1997-
2003 ich liczba wzrosła nieznacznie z 140,8 do 145,0 tys.,
tj. o 3,0%. Kolejne miejsce w strukturze sklepów spożyw-
czych zajmują sklepy mięsne, których udział w analizowa-
Udział [%]
100
Rysunek 2.
Struktura
80
sklepów
60,1 60,8 60,7 60,5
61,3 61,4 61,1
detalicznych w
60
Polsce w latach
1997-2003 40
według
20 39,9 39,2 39,3 39,5
38,7 38,6 38,9
specjalizacji [%]
ródło:
0
opracowanie
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
własne na
podstawie danych
Sklepy spo ywcze Pozostałe sklepy
GUS.
00
00
00
Lata
99
10
23
4
4
4
4
4
99
19
22
5
4
4
4
5
5
y
.
t
s
.
s
s
.
8
7
3
3
0
6,
3
5,
4
0
6
1,5
1,6
1
9
2
8
3,7
4,4
4
5
1
1
5
2
4
1
3
2
4
8
170,0
170,0
1
997
8
43
4
1
3
9
1
3
0
18
21
200
5
9
7,
7
5,3
5,
3
1
,9
1
2
,0
1
8
,
187,
3
1
3,6
3
5
1
9
0,9
0,9
0
5
3
1
2,2
2,5
2
,
6,,9
3
,0
3
,1
,4
8,4
8
7
1
7
8
,9
0
6
1,6
1,6
s.
y
y
y
y
y
012
1
3
,4
85,,3
6,,9
3
,9
3,1
3
4,
1
1
,0
18,,4
1,,,,9
0,9
0,,
y
%.
t%
.
t%s
4
,,0
8
2,,9
8
5,
18
,5
8,,,5
8,,
t%s
t%s
t%.
t%
1
37,,3
85,2
18
w
ml
ck
p
e
a
i
se
j
h
ww
p
e
ns
rae
,1
2
6
3,1
4,3
o
n
n
wh
o
z
oo
se
w
5
107,5
103,
1
oy
:
an
a
c
n
c
ai
i
c
z
pk
i
8
7
2,4
2,,3
1
lw
y
z
,
kck
3,,,,1
2,4
2,,
ows
t
y
o
r
a
l
m
,
2,,4
1
3
2,5
ło
a
d
a
S
óy
p
c
m
e-s
n
a
y
2,,5
1,,,3
1,,
dc
ł
o
dU
gż
w
a
ior
e
wł
:
,0
170,0
170
,0
l
yó
m
9,3
100,9
10
4,
óa
w
peG
oo
o-e
pza
z
io
kżg
y
60,0
170,0
1
70
rries
n
.
Tabela 2. Sklepy spożywcze w Polsce według specjalizacji w latach 1997-2003
Wyszczególnienie

p

on

mięsne

rybne
 it
 a
o
w
Soo
t
107,0
103,8
10
104 B. Grzybowska
nym okresie także był stabilny i wynosił 8,4-8,8%. Liczba sklepów mięsnych w analizowanych
latach również nieznacznie wzrosła (o blisko 8%). W sektorze artykułów żywnoS
ciowych liczba
sklepów wzrosła także w branży piekarniczo-ciastkarskiej (o blisko 23%) i rybnej (o ok. 7%). Ich
udział w strukturze sklepów spożywczych był jednak nieznaczny i wynosił odpowiednio od 2,1
do 2,5% oraz S
rednio ok. 1,0%. W dwóch pozostałych branżach, a mianowicie owocowo-
warzywnej i z alkoholami, liczba sklepów malała. W 1997 r. było w Polsce 6,5 tys. sklepów
owocowo-warzywnych, podczas gdy w 2003 r. już tylko 5,4 tys. (spadek o ok. 17%). Liczba
sklepów z alkoholami zmniejszyła się w analizowanym okresie o 0,3 tys., tj. o blisko 11%.
Jak podaje Maleszyk [2004] rozwój sklepów ogólnospożywczych i niektórych wyspecjali-
zowanych żywnoS
ciowych jest generalnie wynikiem podejmowanych przez nie działań restruk-
turyzacyjnych. Polegają one głównie na rozszerzaniu i pogłębianiu oferty asortymentowej,
poszukiwaniu własnych wyróżników oferty i oryginalnych strategii asortymentowych, wyko-
rzystywaniu lokalnych cech rynku czy wreszcie na naS
ladownictwie sieci zagranicznych w
zakresie strategii asortymentowo-usługowych związanych z profilem rynków lokalnych.
Wielkopowierzchniowe formy handlu detalicznego
Według klasyfikacji GUS wielkopowierzchniowe obiekty handlowe to przede wszystkim: hi-
permarkety, supermarkety, domy towarowe oraz domy handlowe. Poszczególne formy handlu
charakteryzuje zróżnicowana dynamika rozwoju (tab. 3). W 2001 r. odnotowano gwałtowny, pra-
wie 2-krotny wzrost liczby hipermarketów (z 99 do 190 jednostek). W kolejnych latach ich liczba
również rosła, jednak wyrax
nie spowolniło się tempo tego wzrostu (np. w 2002 r. o blisko 14% w
stosunku do 2001 r., natomiast w 2003 r. przewyższała liczbę z 2002 r. o niespełna 36%). Wynika to
m.in. z faktu, że poszczególne formy handlu detalicznego posiadają swój cykl życia na rynku,
który ulega skracaniu [Kałążna-Drewińska, Iwankiewicz-Rak, 1999]. Jak podkreS
la Kłosiewicz-
Górecka [2003b] w ostatnim okresie sieci handlowe mające hipermarkety zintensyfikowały działa-
nia w kierunku wzmocnienia przedsiębiorstwa na rynku, m.in. przez: lepsze wykorzystanie poten-
cjału rzeczowego i kadry zarządzającej, racjonalizację oferty asortymentowej, doskonalenie logistyki
dostaw towarów, poprawę organizacji sprzedaży, a także procesy konsolidacyjne (np. przejęcie
sieci hipermarketów Hit przez Tesco). Sieć hipermarketów zdominowana jest przez kapitał zagra-
Tabela 3. Zmiany w sieci wielkopowierzchniowych obiektów handlowych w Polsce w latach
1999-2003
Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003
Hipermarkety
Liczba 93 99 190 216 293
R
rednia powierzchnia sprzedażowa [m2] 8 204 6 602 7 750 7 445 7 435
Udział własnoS
ci zagranicznej [%] - 62,6 81,6 77,3 81,9
Supermarkety
Liczba 1 407 1 602 1 739 1 863 2 043
R
rednia powierzchnia sprzedażowa [m2] 736 667 669 691 722
Udział własnoS
ci zagranicznejj [%]38,7 44,3 45,4 50,7 49,7
Domy towarowe
Liczba 146 135 137 106 102
R
rednia powierzchnia sprzedażowa [m2] 4 906 4 561 4 142 4 527 4 269
Udział własnoS
ci zagranicznej [%]32,9 32,6 30,7 17,9 15,7
Domy handlowe
Liczba 558 500 510 499 517
R
rednia powierzchnia sprzedażowa [m2] 966 969 997 979 995
Udział własnoS
ci zagranicznej [%]18,3 14,8 10,2 18,2 24,2
ródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Tendencje zmian w handlu detalicznym w Polsce w latach 1997-2003 105
niczny, którego udział w 2003 r. wynosił blisko 82% (tab. 3). Począwszy od 1999 r. każdego roku
powstaje S
rednio ok. 30 nowych. W 1998 r. było ich 16, natomiast w 2003 r. na terenie Polski
funkcjonował 186 zagranicznych hipermarketów [Zachodni ... 2004].
W latach 1999-2003 odnotowano systematyczny wzrost liczby i S
redniej powierzchni sprze-
dażowej supermarketów. W 2003 r. tego typu jednostek było o 45,2% więcej niż w 1999 r. i o
blisko 10% więcej niż w 2002 r. Podobnie jak w przypadku hipermarketów widoczne jest maleją-
ce tempo wzrostu ich liczby. R
rednia powierzchnia sprzedażowa oscylowała w granicach od 667
do 739 m2. Dynamiczny rozwój supermarketów przez zagraniczne sieci handlowe sprawił, że
blisko połowa z nich to jednostki z udziałem kapitału zagranicznego.
Według szacunków analityków Pricewaterhouse Coopers [Handel ... 2003/2004] w najbliż-
szych latach zachodnie sieci hiper- i supermarketów będą opanowywać coraz większą częS
ć
polskiego rynku. Do końca 2005 r. będą miały ok. 18% udział w sprzedaży (realny jest wręcz 40%
udział). Działania inwestycyjne będą raczej zmierzać w kierunku tworzenia mniejszych sklepów
samoobsługowych w mniejszych miastach, co wynika głównie z dużego nasycenia rynku han-
dlu detalicznego w dużych aglomeracjach miejskich. Natomiast nowe, wielkie centra handlowe,
które również będą powstawać, będą musiały zaspokajać także potrzeby klientów związane ze
spędzaniem wolnego czasu, z rozrywką i rekreacją. Stagnację wykazują domu towarowe, któ-
rych liczba w 2003 r. była niższa w porównaniu do 1999 r. o ok. 30%. Zdaniem Kłosiewicz-
Góreckiej [2003b] poszukują one strategii, która ustabilizowałaby ich spadającą pozycję na
rynku. CzęS
ć z nich zmierza w kierunku domów handlowych, inne próbują podnieS
ć standard
obsługi i skoncentrować się na sprzedaży artykułów znanych, cenionych marek i zaspokajać
potrzeby konsumentów z wyższych grup dochodowych. Cechą charakterystyczną domów
towarowych jest wycofywanie się kapitału zagranicznego z tej formy handlu detalicznego,
bowiem udział własnoS
ci zagranicznej zmniejszył się 32,9% w 1999 r. do 15,7% w 2003 r.
Sytuację domów handlowych w Polsce można uznać za ustabilizowaną, zarówno ze wzglę-
du na przemiany iloS
ciowe, jak i jakoS
ciowe. Ich liczba wahała się w analizowanym okresie od
500 do 558, a S
rednia powierzchnia sprzedażowa od 966 do 997 m2.
Mimo rozwoju sieci obiektów wielkopowierzchniowych nie obserwuje się, aby znacznie
ograniczały one liczebnoS
ć sklepów należących do drobnych kupców, np. w 2004 r. (w stosun-
ku do 2003 r.) liczba małych sklepów spożywczych spadła zaledwie o 1% [www.gfk.pl]. Jednak
jak wynika z badań Kłosiewicz-Góreckiej [2003a] aż 95,8% badanych firm handlowych nega-
tywnie odczuło otwarcie hiper- lub supermarketu. Wymiernym efektem tych opinii było przede
wszystkim obniżenie zysków oraz utrata klientów. Najbardziej dotkliwie odczuły to najmniejsze
firmy (87,2%) oraz oferujące artykuły żywnoS
ciowe (90,7%). Z drugiej jednak strony badania
CBOS [Zachowania ... 2002] wskazują, że Polacy w dalszym ciągu kupują artykuły spożywcze
przede wszystkim w małych sklepach, w których towar podaje sprzedawca (opinię taką wyrazi-
ło 62% ankietowanych konsumentów). Rozwój sieci centrów handlowych nie miał także istot-
nego wpływu na częstoS
ć zakupów żywnoS
ci w takich sklepach. Również najczęS
ciej w małych
sklepach kupowane są S
rodki czystoS
ci (44%) oraz odzież, bielizna i kosmetyki (37%). Jak
podaje Miączyński [2005] (cyt. wyniki badań firmy analitycznej ACNielsen) zakupy wyłącznie
w hipermarketach robi zaledwie co tylko trzeci Polak, natomiast tylko w takich sklepach kupuje
co drugi Węgier oraz niemal trzy czwarte Czechów i Słowaków.
Sieci detaliczne sektora FMCG
Decydującą rolę w przyS
pieszonej ekspansji sieci zagranicznych w Polsce spełniają dyna-
micznie rozwijające się sieci funkcjonujące na rynku artykułów żywnoS
ciowych i nieżywno-
S
ciowych częstego zakupu, okreS
lanych również jako szybko zbywalne (FMCG).W 2004 r.
ponad 1700 sklepów FMCG, o 300 więcej niż np. w 2002 r., należało do zagranicznych detalistów
[Zachodni ... 2004].
W Polsce w sektorze FMCG działa blisko 60% wszystkich sklepów [Sieci ... 2004]. Efektem
106 B. Grzybowska
tego jest ewolucja modelu han-
Tabela 4. Podział obrotów w handlu towarami szybko
dlu w Polsce. Udział tzw. handlu
rotującymi (FMCG - w %)
tradycyjnego (obejmującego
Wyszczególnienie 1998 1999 2000 2001 2002 2003
kupców niezależnych) w obro-
Handel tradycyjny 84 78 74 71 68 64
tach towarami szybko rotującymi
Nowoczesne kanały
zmniejszył się z 84% w 1998 r. do
dystrybucji 16 22 26 29 32 36
64% (tab. 4). Nastąpiło to w wyni-
ródło: Boss Gospodarka [2004] za GfK Polonia.
ku nieco ponad 2-krotnego wzro-
stu udziału obrotów nowocze-
snych kanałów dystrybucji
(hipermarkety, supermarkety, skle-
py dyskontowe). Pozycja handlu
tradycyjnego, chociaż w dalszym
ciągu silna, to jednak rokrocznie
traci w wartoS
ciowych udziałach
w sprzedaży w stosunku do no-
woczesnych kanałów.
W grupie największych skle-
pów z sektora FMCG pod wzglę-
dem wartoS
ci sprzedaży przewa-
żają hipermarkety (Tesco,
Auchan, Real i Carrefour), ale są
też sieci supermarketów (Inter-
marche, Champion) oraz sieci
sklepów dyskontowych (Bie-
dronka  tab. 5). Pod względem
przychodów netto ze sprzedaży,
największych 10 sieci detalicz-
nych należy zatem do przedsię-
biorstw z kapitałem zagranicz-
nym. Zarazem są to wyłącznie
sieci należące do tzw. nowocze-
snych kanałów dystrybucji.
Z analizy sieci sklepów deta-
licznych pod względem liczby pla-
cówek wynika, że w pierwszej
dziesiątce jest 8 sieci z kapitałem
polskim i dwie sieci przedsię-
biorstw zagranicznych (tab. 6).
Najliczniejszą jest sieć sklepów
ABC (blisko 1 800), którą zaledwie
w ciągu kilkunastu miesięcy (od
końca 2002 r.) zorganizowała firma
Eurocash Sp. z o.o., wyodrębnio-
na z portugalskiego koncernu Je-
ronimo Martins. Zbliżoną liczbę
sklepów posiada Polska Sieć Han-
dlowa Lewiatan (blisko 1600 pla-
cówek). Obecnie jest to najwięk-
sza sieć franszyzowa, posiadająca
130 produktów marki Lewiatan.
1
1,3
c
o
ria
1
d
p
ITM
s
e
3
0
L.D.
Handlowa
n
e
m
z
Sk
s
A
A
.
S
S
o
a
i
a
we
l
y
u
r
e
b
i
o
a
ć
o
o
e
p
m
w
k
y
d
d
)
Sp
i
e
e
f
l
y
rnov
k
e
r
l
a
.
n
i
r
c
C
r
e
t
kn
z
ea
A
o
Mp
n
r
a
n
a
dp
e
r
a
G
k
i
k
k
ee
g
e
hr
s
s
s
a
s
s
l
a
o
k
l
n
cu
u
o
C
uf
r
P
a
Ael
'9
i
a
k
n
r
a
(G
o
a
c
d
k
s
k
b
i
l
o
b
c
C
e
l
a
z
w
.
k
9
s
l
a
s
t
r
o
o
o
s
3
S
r
l
l
o
k
l
Polska
so
L
o
arrefour
l
e
z
k
z
5
0
6
a
o
l
za
o
Pl
o
er
.
h
i
m
n
.p
esc
o
i
sl
s
Sieć
ro
S
Natura
Tt
E
A
lding
S
t
o
r
o
10
T
e
a
n
r
o
P
G
P
P
w
o
a
l
o
a
P
S-
P
r
o
Aag
o
.
e
P
Ht
.s
Lewiatan
Handlowa
L
at
e
ol
1
6
7
.
o
a
d.
P
o
H
SNn
d
o
8
1
76
36
.
As
H
lz
ęa
p
P
Ma
pu
7
19
31
36
o
S
y
p
E.
o
.
o4
d
o
Rr
ch
p
S4ed
Sr
rocas
w
a
w
t
c
z
A
Dle
e
c
r
ecm
G
4
j
d
c
k
o
d
y
z
G0
1792
30
16
i
Al
e
I
C
Dystryb.
u
an
Lt
A
Jeronimo
ai
s
s
dz
p
s
0
s
0
Bo
a
Gc
Hn
s
0
s
2
Nc
o.
C
ew
.
ze
c
o
2
.
e
Pr
Mę
óż
oa
ć
E
koć
b
z
6
sd
ww
o
5
i
w
3
F
l
da
Bk
Bk
S

aei
l
.
aż
4
2
:
r
:
r
o
ŻJS
op
a
ki
ee
.
z
o
e
s
a
se
0e
god
l
ęc
nc
rr
pębw
l
en
0z
zhe
o
a
o
a
n
P
a
sa
sd
łd
ł
d
ed
4
e
ie
zs
3t
Gg
zó
ezz
2r
wcr
s
i
b
l
t
o
l
z
9
8
2,
1,
do
ć
kar
L
ra
do
ć
r
,
2,4
bj
ii
l0kCzie
bsi
wto
r
s
y
a
K
a
oa
r
o
ł
Z
R
P
i
Gh
óp
e
nha
.
ah
óp
e
B
a
Bk
D
A
iru
Ct
ta
p
3,
2,4
3
i
Aa
ć
Nao
k
aa
sl
o0eMw
ll
rs
a
akl
eep
pe
rs.
TNet
P2sFd
mk
Tielw
Gmz
WłasnoS
ć
Martins
Wh
bre
PS
SC
Ż4
ao
Gt
netto
[mld
zł]
SaneEe
i
S,
3,5
1,3
Liczba
sklepów
Tendencje zmian w handlu detalicznym w Polsce w latach 1997-2003 107
W dalszej kolejnoS
ci należy wskazać na sieci sklepów: Żabka (1160), Sieć 34 (909) oraz sieć
dyskontów Biedronka (772).
Podsumowanie
Nowe warunki gospodarowania, które powstały na skutek procesu transformacji polskiej
gospodarki, wymusiły na przedsiębiorstwach potrzebę dostosowywania się do innej, nowej rze-
czywistoS
ci. Dotyczy to także podmiotów zajmujących się handlem, w tym zwłaszcza jednostek
handlu detalicznego. W wyniku procesów restrukturyzacji i prywatyzacji w kraju osiągnięto
strukturę własnoS
ciową charakterystyczną dla handlu krajów o rozwiniętej gospodarce rynkowej
 nastąpiła prawie pełna prywatyzacja jednostek handlu detalicznego (99,7% jednostek należy do
sektora prywatnego). RoS
nie liczba sklepów detalicznych, chociaż tempo wzrostu w kolejnych
latach maleje. Jednak w dalszym ciągu charakterystyczną cechą polskiego handlu jest jego znacz-
ne rozdrobnienie. DoS
ć dynamicznie roS
nie liczba sklepów z udziałem kapitału zagranicznego,
których powierzchnia sprzedażowa prawie 13-krotnie przewyższa powierzchnię sklepu własnoS
ci
krajowej. Wyrax
nym przejawem ekspansji kapitału zagranicznego jest dynamiczny rozwój wielko-
powierzchniowych obiektów handlowych. Sieci zagraniczne odgrywają też znaczącą rolę na ryn-
ku artykułów żywnoS
ciowych i nieżywnoS
ciowych częstego zakupu (FMCG).
Literatura
Grzybek M., Kux
niar W. 2004: Handel detaliczny żywnoS
cią w woj. podkarpackim wobec integracji z Unią
Europejską. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, nr 1015.
Handel detaliczny i dobra konsumpcyjne. Strategie sukcesu w Rosji oraz Europie R
rodkowej i Wschodniej ze szczegól-
nym uwzględnieniem Polski. 2003/2004. Pricewaterhouse Coopers,[ www.pwc.com.pl].
Handel detaliczny w Polsce  spadek ogólnej liczby punktów sprzedaży. Warszawa, 10.03.05. [www.gfk.pl].
Kałążna-Drewińska U., Iwankiewicz-Rak B. 1999: Marketing w handlu. Wyd. AE, Wrocław.
Kłosiewicz U., Słomińska B. 1998: Rynek artykułów spożywczych w Polsce. IRWiK, Warszawa.
Kłosiewicz-Górecka U. 2003a: Zmiany konkurencyjnoS
ci przedsiębiorstw handlowych. Handel Wewnętrzny, nr 2.
Kłosiewicz-Górecka U. 2003b: Zmiany w handlu detalicznym w Polsce w latach 1998-2002. Handel Wewnętrzny,
nr 6.
Maleszyk E. 2004: Przyspieszona ekspansja zagranicznych sieci handlu żywnoS
cią na rynek polski. Handel We-
wnętrzny, nr 1.
Miączyński P. 2005: Polacy nie lubią hipermarketów? www. gospodarka.gazeta.pl
Roczniki Statystyczne RP. 1997-2003. GUS, Warszawa.
Rynek wewnętrzny w 2003 r. 2004. GUS, Warszawa.
Sieci sklepów w Polsce. 2004: Boss Gospodarka, nr 7.
Zachodni wiatr. 2004. Handel z dnia 21.01.2004.
Zachowania konsumenckie  gdzie robimy zakupy. Komunikat z badań. 2002: CBOS, Warszawa.
Summary
Units of retail trade similarly to other enterprises, had to undertake intensive activities which adjust them to
changing needs and expectations of market. Changes are in ownership as well as in quantity and quality et retail
trade. Great influence on structure of retail trade have big area commercial stores which are dynamically
developed by foreign enterprises. They cause changes in quality and structure of distribution channels of consump-
tion articles. Decisive role in expansion of foreign network of stores have units which operate on FMCG market.
Adres do korespondencji:
dr Barbara Grzybowska
Katedra Ekonomiki Przedsiębiorstw
Wydział Nauk Ekonomicznych
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
ul. Oczapowskiego 4
10-957 Olszyn
e-mail: [e-mail]