Grafika inżynierska
21. Rysunek złożeniowy
1. Wprowadzenie
Liczba zespołów i części, ich poziom strukturalny oraz zakres informacji, jakie
zawierają, określają rodzaj rysunku złożeniowego stosowanego w budowie maszyn.
Jeżeli wyrób ma budowę bardzo skomplikowaną i złożoną, czyli stanowi tzw.  wyższy
poziom strukturalny , wówczas sporządza się rysunek złożeniowy przedstawiający
tylko wzajemne usytuowanie zespołów danego wyrobu, ewentualnie jeszcze ich
kształt.
1
1. Wprowadzenie
1. Wprowadzenie
Dla wyrobów złożonych z małej liczby części wykonuje się rysunki zestawów ele-
mentów. Rysunki te przedstawiają wszystkie części, ich wymiary, wyróżnienia iden-
tyfikacyjne oraz inne informacje dotyczące wykonania wszystkich elementów.
2
1. Wprowadzenie
Wyroby o przeciętnym stopniu złożoności i komplikacji, które można zobrazować
w całości, przedstawia się za pomocą rysunku złożeniowego ogólnego. Rysunek taki
musi zawierać wszystkie zespoły i części w takiej podziałce, aby je można było gra-
ficznie przedstawić i odczytać.
W przypadku wyrobu dużego, o skomplikowanej budowie, np. samochodu, obra-
biarki, dz
wigu itp., przedstawienie wszystkich zespołów i części na jednym rysunku
nie jest możliwe. Wówczas wyrób dzieli się na funkcjonalne zespoły i podzespoły,
które przedstawia się na oddzielnych rysunkach. Rysunek taki, o niższym poziomie
strukturalnym, przedstawiający ograniczoną liczbę części, w PN jest nazywany
rysunkiem podzespołu.
2. Funkcje i cechy rysunku złożeniowego zespołu maszynowego
Rysunek złożeniowy zespołu maszynowego lub wyrobu o względnie prostej budo-
wie powinien:
Øðw rzucie głównym przedstawiać wyrób w poÅ‚ożeniu użytkowym,
Øðodzwierciedlać w rzucie głównym przede wszystkim budowÄ™ caÅ‚ego wyrobu,
natomiast inne rzuty mogą jedynie te informacje uzupełniać,
Øðprzedstawiać wszystkie części tworzÄ…ce wyrób, ich wzajemne poÅ‚ożenie oraz
zastosowane połączenia,
Øðzawierać wykaz części, a wszystkie części powinny być oznaczone zgodnie z tym
wykazem,
Øðumożliwiać odczytanie budowy i zasady dziaÅ‚ania wyrobu.
3
2. Funkcje i cechy rysunku złożeniowego zespołu maszynowego
Rysunek złożeniowy nie musi i nie powinien:
Øðzawierać wymiarów szczegółowych poszczególnych części lub caÅ‚ego wyrobu
(może on zawierać wymiary zewnętrzne lub inne charakterystyczne wymiary),
Øðodzwierciedlać szczegółów konstrukcyjnych poszczególnych części tworzÄ…cych
wyrób, a zwłaszcza tych, które nie mają żadnego wpływu na zasadę działania
(ścięcia, zaokrąglenia, podcięcia, otwory zmniejszające masę itp.),
Øðzawierać dodatkowych rzutów odzwierciedlajÄ…cych jedynie ciekawe szczegóły lub
charakterystyczne kształty.
3. Oznaczanie części składowych
Poszczególne części składowe na rysunkach obrazujących zespoły lub kompletne
wyroby maszynowe muszą mieć oznaczenia jednoznacznie je identyfikujące.
Oznaczenia zespołu lub częś-
ci należy pisać cyframi arab-
skimi (tylko wyjÄ…tkowo wiel-
kimi literami) odpowiednio
połączonymi z liniami odnie-
sienia i oznaczonymi wyroba-
mi. W normie PN-EN ISO
6433, która ten problem re-
guluje, stwierdza się, że:
Øðprzedstawione na rysunku
elementy należy oznaczać
w kolejności, w jakiej wys-
tępują w zespole lub też
osobno każdą część na ry-
sunku,
Øðwszystkie oznaczone częś-
ci należy umieścić w wy-
kazie części,
4
3. Oznaczanie części składowych
Øðznaki oznaczeÅ„  cyfry,
wyjątkowo litery  należy
pisać taką wysokością pis-
ma, która odróżnia je od
wszystkich innych opisów
znajdujÄ…cych siÄ™ na tym
rysunku, np. o podwójnej
wysokości w stosunku do
liczb wymiarowych, obwo-
dzić kółkami lub stosować
połączenia tych sposo-
bów,
ØðkażdÄ… część (zespół) nale-
ży oznaczać tylko jeden
raz, a podczas ewentual-
nych powtórzeń stosować
to samo oznaczenie,
3. Oznaczanie części składowych
Øðoznaczenia powinno siÄ™
rozmieszczać w kolumnach
lub/i wierszach, stosujÄ…c
numeracjÄ™ zgodnÄ… z:
ÄðmożliwoÅ›ciÄ… montażu
zespołu,
ÄðważnoÅ›ciÄ… zespoÅ‚u
(części),
ÄðdowolnÄ… logicznÄ… kolej-
nością,
Øðoznaczenie należy pisać:
Äðna półkach linii odnie-
sienia,
Äðjako obwiedzione okrÄ™-
gami rysowanymi liniÄ…
ciągłą cienką o jednako-
wej średnicy,
Äðprzy koÅ„cu linii odnie-
sienia,
5
3. Oznaczanie części składowych
Øðoznaczenia części zÅ‚Ä…cz-
nych, np. śrub, nakrętek,
podkładek, można pisać
przy jednej linii odniesie-
nia,
Øðlinie odniesienia należy ry-
sować:
Äðjako cienkie ciÄ…gÅ‚e nie-
przecinajÄ…ce siÄ™,
Äðpod pewnym kÄ…tem
w stosunku do ozna-
czanych elementów,
Äðjako najkrótsze z moż-
liwych,
Äðpromieniowo do okrÄ™-
gów, gdy oznaczenia są
obwiedzione okręgami,
ÄðzakoÅ„czone kropkÄ… po
stronie oznaczonej częś-
ci.
4. Wykaz części
Niezbędnym elementem rysunku złożeniowego lub zestawu elementów jest wykaz
części. Zgodnie z PN-85/M-01121 wykaz części:
Øðpowinien mieć formÄ™ tablicy, w której linie obramowania lub linie oddzielajÄ…ce
poszczególne kolumny są liniami ciągłymi grubymi,
Øðnależy go umieszczać bezpoÅ›rednio nad tabliczkÄ… rysunkowÄ… podstawowÄ… lub
sporządzać na oddzielnych arkuszach formatu A4,
ØðjeÅ›li jest umieszczony bezpoÅ›rednio na rysunku zÅ‚ożeniowym, należy go wypeÅ‚-
niać od tabliczki rysunkowej ku górze arkusza,
6
4. Wykaz części
Niezbędnym elementem rysunku złożeniowego lub zestawu elementów jest wykaz
części. Zgodnie z PN-85/M-01121 wykaz części:
Øðpowinien zaczynać siÄ™ nagłówkiem, a poszczególne kolumny powinny zawierać:
ÄðNr pozycji, czyli kolejny numer części lub zespoÅ‚u, jakim sÄ… one oznaczone na
rysunku,
ÄðNazwÄ™ części lub zespoÅ‚u, a dla przedmiotów znormalizowanych  ich ozna-
czenie wg normy przedmiotowej,
ÄðLiczbÄ™ sztuk części lub zespołów potrzebnych do zmontowania jednego przed-
miotu przedstawionego na rysunku,
4. Wykaz części
Niezbędnym elementem rysunku złożeniowego lub zestawu elementów jest wykaz
części. Zgodnie z PN-85/M-01121 wykaz części:
Øðpowinien zaczynać siÄ™ nagłówkiem, a poszczególne kolumny powinny zawierać:
ÄðOznaczenie numeru rysunku lub zespoÅ‚u, numeru normy przedmiotu znor-
malizowanego lub inne identyfikujÄ…ce informacje,
ÄðMateriaÅ‚, czyli wyszczególnienie gatunku i rodzaju materiaÅ‚u wg odpowiednich
norm,
ÄðUwagi, czyli miejsce na informacje dodatkowe,
7
4. Wykaz części
Niezbędnym elementem rysunku złożeniowego lub zestawu elementów jest wykaz
części. Zgodnie z PN-85/M-01121 wykaz części:
ØðjeÅ›li jest umieszczony na oddzielnym arku-
szu, należy go wypełniać od nagłówka
umieszczonego u góry w kierunku tabliczki
rysunkowej,
ØðjeÅ›li jest wykonywany na oddzielnym arku-
szu, arkusz ten  podobnie jak każdy rysu-
nek  powinien zawierać tabliczkę rysunko-
wą podstawową, w której w rubryce
Nazwa przedmiotu należy umieścić napis
Wykaz części.
5. Przykładowe rysunki złożeniowe
8
5. Przykładowe rysunki złożeniowe
5. Przykładowe rysunki złożeniowe
9
5. Przykładowe rysunki złożeniowe
6. Rysunki złożeniowe o specjalnym charakterze
Na rysunkach ofertowych, które mają charakter reklamowy, wyrób jest najczęściej
przedstawiony w sposób uproszczony, z pominięciem wszystkich mniej istotnych
szczegółów. Ponieważ do rysunku dołączona jest zwykle charakterystyka techniczna
wyrobu, w postaci odpowiedniego opisu, na rysunku podaje siÄ™ zwykle tylko kilka
wymiarów gabarytowych i tych wymiarów, które są najbardziej interesujące dla
ewentualnego przyszłego nabywcy.
10
6. Rysunki złożeniowe o specjalnym charakterze
Rysunek fundamentowy, wykonywany dla urządzeń stacjonarnych, jest podstawą
do wykonania fundamentu oraz ustawienia na nim maszyny lub urzÄ…dzenia. Dlatego
też na rysunku tym nie pokazuje się szczegółów budowy maszyny, przedstawiając ją
tylko w postaci widoków zaopatrzonych w wymiary określające przestrzeń potrzeb-
ną do jej ustawienia. Dokładnie rysuje i wymiaruje się tylko fundament.
Grafika inżynierska
21. Rysunek złożeniowy
11