Temat pracy: HISTORIA ROZWOJU CHEMII POD WZGL
DEM
POGL
DÓW NA BUDOW
ÅšWIATA.
Około 2500 lat temu greccy filozofowie zadali sobie pytanie - z czego
zbudowany jest świat? Przez wieki uczeni próbowali odpowiedzieć na ów
pytanie, gdyż niewątpliwie gwarantowało to sławę, szacunek i byłoby to
niebanalne osiągnięcie. W dodatku ciekawość ludzka nie zna granic, od dawna
interesował ludzi i przyciągał ich uwagę problem istoty materii, tworzącej
otaczający nas świat. Powietrze, woda, skały, piasek, rośliny, zwierzęta - to
formy materii, które pobudzały ciekawość już człowieka pierwotnego.
STAROŻYTNOŚĆ
Teles z Miletu, filozof, matematyk i astronom grecki, jeden z twórców
szkoły jońskiej żyjący w latach 620-540 p.n.e. Twierdził, że:  Wszystko
powstało z wody, z niej pochodzi i do niej powraca, że wszystko jest w stanie
ciekłym i jest to stan podstawowy .
Następnym filozofem greckim, który także próbował dociec budowy
materii był Anaksymenes z Miletu. Przedstawiciel szkoły jońskiej, żyjący w
latach 585 - 525 p.n.e. Głosił teorię, iż:  Świat składa się z powietrza, wszystko
jest powietrzem, jest lotne, ruchliwe i nieskończone
Co do teorii Anaksymenesa i Talesa jednak nie był do końca przekonany
inny grecki filozof żyjący w latach 540  480 p.n.e. Heraklit z Efezu. Zadawał
on sobie pytania, które podważały i na podstawie, których wynikało wiele
niejasności z założeń jego poprzedników. Na przykład:
" Dlaczego zapach powietrza bywa różny?
" Dlaczego woda jest czasem słona, a czasem słodka?
" Dlaczego jedne skały są białe, a inne brunatne, a niekiedy zielone,
niebieskie czy czerwone?
Sam za podstawę i zasadę istnienia wszechświata uważał ogień i jego
przemiany:  Wszystko jest ogniem, jest w stanie rozżarzonym .
Heraklit był przekonany o zmienności w świecie  Panta rhei - wszystko jest
płynne .
Następnie swoją teorię na temat budowy świata wygłaszał Demokryt
z Abdery, żyjący w V wieku p.n.e. ok. 430 r. Ten starający się zjednać sobie
zwolenników do swojej teorii filozof grecki twierdził, że
 kresem podziału materii jest atom, który jest jej najmniejszym elementem, zaś
materia jest zbiorem różnych atomów .
Potem pojawił się Arystoteles. Był to filozof grecki, ojciec nauki żyjący
w latach 384 - 322 p.n.e., który głosił teorię czterech żywiołów mówiąc:  ogień
jest gorący i suchy, powietrze ciepłe i wilgotne, woda zimna i wilgotna, ziemia
zaś zimna i sucha, każda substancja składa się z 4 żywiołów - ognia, powietrza,
wody i ziemi, woda paruje - bo ulatnia siÄ™ z niej powietrze .
Jak na filozofów żyjących w tak odległych czasach, dali oni początek
rozważaniom na temat budowy świata, czyli materii. Teoria Arystotelesa
mówiąca, że materia składa się z 4 żywiołów dominowała w chemii ok. 2000 lat
i przetrwała aż do połowy XVII wieku.
ÅšREDNIOWIECZE
 Po starożytności nadchodzi nowa epoka zwana średniowieczem.
Obejmuje ona przedział czasowy od 476 roku do 1453 roku.
W średniowieczu człowiek myślał tylko o szczęściu wiecznym,
Umartwiał się - Ziemia była dla niego centrum wszechświata, Książki były
przepisywane ręcznie (były drogie) .
 W okresie średniowiecza nastąpił rozwój alchemii, poprzedniczki chemii.
Zadaniem alchemików było robić złoto, przemieniać metale nieszlachetne np.
żelazo w szlachetne, czyli złoto czy srebro. Alchemicy znali 7 metali - złoto,
srebro, miedz
, cynę, ołów, żelazo, rtęć.
 Jeżeli każda substancja stanowi pewną kombinację ognia, powietrza,
wody i ziemi, to, dlaczego nie miałaby być możliwa zmiana kombinacji
i otrzymania nowej substancji? Ołów jest prawie tak ciężki jak złoto, miedz

zbliżona barwą do złota, a więc w wyniku nieznacznej zmiany składu każdego
z tych metali, można przemienić je w złoto . Takie właśnie pytania gnębiły
alchemików w średniowieczu. Mieli oni wynalez
ć  kamień filozoficzny -
preparat, który zamieniałby kamienie nieszlachetne w złoto, a ludziom
zapewniałby wieczną młodość.
DZIEJE NOWOŻYTNE
W tej epoce poglądy uległy radykalnej zmianie. W końcu XV wieku
nastąpiło zainteresowanie życiem ziemskim, człowiek stał się centrum
zainteresowania, wynaleziono druk. Nastała epoka odrodzenia lub inaczej
nazywana renesansem.  Nic, co ludzkie, nie jest mi obce - humaniści szukając
wzorców do swojej działalności zwrócili uwagę na kulturę starożytności, zaczęli
zgłębiać dzieła filozofów greckich.
Teorię swoją wygłaszał w tym okresie Paracelsus. Był to lekarz, żyjący
w latach 1493 - 1541 roku, który rozwinął teorię Arystotelesa. Głosił: "Materia
jest zbudowana z 3 elementów, zwanych zasadami. Są to: siarka, rtęć i sól.
Paracelsus rozumował - drewno się pali, rtęć się ulatnia, siarka ulega spaleniu,
a sól pozostaje jako popiół. Paracelsus wytwarzał sole żelaza, miedzi, rtęci
i badał ich działanie jako leków - dał początek nauce nazwanej -
JATROCHEMIA (nauka o lekach).
Przyczyną niepowodzeń alchemików nie były błędy w rozumowaniu, lecz
przyjęcie fałszywego założenia, że woda, powietrze, ogień i ziemia stanowią
substancje podstawowe, z których są zbudowane wszystkie inne ciała.
Przenieśmy się teraz w czasie... Jesteśmy na przełomie wieku XVIII i XIX.
W tym czasie na świecie następuje wiele zmian...
Umysł Johna Daltona - angielskiego chemika, fizyka i meteorologa
żyjącego w latach 1766 - 1844 zaprzątał problem:  dwutlenek węgla jest
ciężki, tlen - lżejszy, azot - jeszcze lżejszy, para wodna - najlżejsza, przy czym
para wodna jest dwukrotnie lżejsza od dwutlenku węgla. Jak to się dzieje, że
przy powierzchni Ziemi nie tworzy się warstwa dwutlenku węgla, a w górnej
części atmosfery - warstwa pary wodnej? ·Skutkiem rozważaÅ„ byÅ‚a jego teoria:
1. Wszystkie substancje są zbudowane z atomów,
2. Atomy tej samej substancji sÄ… jednakowe i majÄ… tÄ™ samÄ… masÄ™, atomy
różnych substancji są różne i mają różne masy.
John Dalton
Dalton jako atom uważał najmniejszą cząstkę zarówno pierwiastka jak
i związku, czyli były atomy proste pierwiastków i atomy złożone związków.
Mimo, iż dzisiaj wiadomo, ze atomy dzielą się na mniejsze elementy, teoria
Daltona stanowi wciąż podstawę do rozumienia reakcji chemicznych.
BUDOWA MATERII W UJ
CIU HISTORYCZNYM
Poglądy na budowę materii filozofów greckich - STAROŻYTNOŚĆ
Tales 620 - 540 p.n.e. Woda
Anaksymenes 585 - 525 p.n.e. Powietrze
Heraklit 540 - 480 p.n.e. Ogień
Demokryt ok. 430 p.n.e. Atomy
Cztery żywioły - ogień, powietrze, woda,
Arystoteles 384 - 322 p.n.e.
ziemia
ÅšREDNIOWIECZE
Rozwój alchemii - każda substancja jest kombinacją ognia, powietrza, wody
i ziemi.
Można otrzymać złoto np. w wyniku kombinacji ołowiu i miedzi.
ODRODZENIE - RENESANS
Materia jest zbudowana z trzech zasad - siarki,
Paracelsus 1493 - 1541
rtęci, soli
CZASY NOWOŻYTNE
John Dalton 1766 - 1844 Teoria atomistyczno - czÄ…steczkowa
1. Wszystkie substancje są zbudowane z atomów,
2. Atomy tej samej substancji sÄ… jednakowe i majÄ… takÄ… samÄ… masÄ™,
3. Atomy różnych substancji są różne i mają różne masy,
4. Reakcja chemiczna polega na Å‚Ä…czeniu siÄ™ rozdzielaniu i wymianie
atomów,
5. Atomy proste w pierwiastku i atomy złożone w związku.
Kto? Kiedy? Co?
Tales - filozof, 620 - 540 p.n.e. Wszystko powstało z wody z niej
matematyk, pochodzi i do niej wraca
astronom
Anaksymenes  585 - 525 p.n.e. Świat składa się z powietrza, jest lotne i
filozof ruchliwe
Heraklit z Efezu 540 - 480 p.n.e. Pantha rhei - wszystko jest płynne,
świat powstał z ognia
Demokryt ok. 430 p.n.e.  kresem podziału materii jest atom,
który jest jej najmniejszym elementem,
zaś materia jest zbiorem różnych
atomów
Arystoteles 384 - 322 p.n.e. Teoria czterech żywiołów
Paracelsus - lekarz 1493 - 1541 Materia jest zbudowana z trzech zasad -
siarki, rtęci, soli
John Dalton 1766 - 1844 Substancje są zbudowane z atomów,
atomy tej samej substancji sÄ… takie same
Atomów, ze względu na ich niewielkie rozmiary, nie można było
bezpośrednio obserwować. Dlatego przez wiele lat od chwili opracowania
podstaw atomu uważano je za niepodzielne. Wyobrażano je sobie jako kulki
o różnych średnicach i masach. Początek XX wieku przyniósł nowe odkrycia.
Prace i obserwacje wielu uczonych, doprowadziły do stworzenia modeli
atomów. Ernest Rutherford wykazał, ze atom ma niewielkie, ciężkie jądro.
Doszedł do przekonania, że prawie cała masa atomu skupiona jest w bardzo
małym dodatnio naładowanym jądrze atomowym a na zewnątrz poza jądrem
rozmieszczone sÄ… elektrony. Prawie cala masa atomu skupiona jest w jÄ…drze.
Wnioski, które sformułował Rutherford stały się podstawą wszystkich
współczesnych teorii budowy atomu.
Badania procesów promieniotwórczych pozwoliły wyciągnąć wniosek, że
jądra atomowe są również tworami złożonymi. Ustalono, że elementami
składowymi jądra są neutrony i protony. Protonom i neutronom nadaje się
wspólną nazwę nukleonów.
Części składowe atomu i ich charakterystyka:
Elektron
CzÄ…stka o Å‚adunku ujemnym -1.
Proton
CzÄ…stka o Å‚adunku dodatnim +1.
Neutron
Cząstka elektrycznie obojętna.
Uwaga: Atom posiada jednakową ilość elektronów i protonów, dlatego jest
elektrycznie obojętny
Protony i neutrony znajdują się w jądrze. Jądro jest bardzo małe w porównaniu
z wymiarem całego atomu. Całą pozostałą przestrzeń wokół jądra zajmują
elektrony.
Elektrony sÄ… przyciÄ…gane przez protony znajdujÄ…ce siÄ™ w jÄ…drze.
Uwaga: Współczesny model budowy atomu, zakłada, że elektrony rozmieszczone są
na powłokach i tworzą wokół jądra chmury elektronowe.
Rozmiary atomów
Atom jest tak mały, że nie dostrzeżemy go ani pod lupą, ani pod mikroskopem.
Wyodrębnienie pojedynczego atomu jest, więc praktycznie niemożliwe. Obrazy
atomów uzyskano dopiero niedawno przy olbrzymich powiększeniach
w specjalnym mikroskopie. Wyglądają one jak małe kulki. Trudno wyobrazić
sobie, jak małe są atomy. Pewien pogląd na to mogą dać porównania, np. cztery
miliony atomów można rozmieścić wzdłuż średnicy główki szpilki!