BI B L J OT EK A

EAR2ĄDU GŁÓWNE

l i s i m r * w u i m i m m i t

http://rcin.org.pl





�ó M f f l s l F ' ^ ' 3

O P Ł A T A P O C Z T O W A R Y C Z A Ł T E M

Nr. 19 B I B L I O T E C Z K A Nr. 19

H I S T O R Y C Z N O - G E O G R A F I C Z N A

�ó P R O F . DR. ST. N O W A K O W S K I .

Z CYKLU �śZDOBYWCY I ODKRYWCY Ś W I A T A "

K A P I T A N S C O T T

D z i e j e w y p r a w y do bieguna południowego.

CENA 3 0 GROSZY.

http://rcin.org.pl





O D R E D A K C J I .

]. Wielu czytelników skarży się na niedbałe

adresowanie książeczek. I n f o r m u j e m y , że, w myśl

przepisów pocztowych, książeczki są ekspedjo*

wanc bez adresów do poszczególnych urzędów,

k t ó r e p o s i a d a j ą listę p r e n u m e r a t o r ó w . Adresy te

więc są wpisywane ręką listonoszy.

2. D o k ł a d n o ś ć doręczania druków znacznie

pogorszyła się po l*ym stycznia z powodu wproś

wadzenia n o w e j ustawy pocztowej. Obiecują nam

szybką poprawę stosunków.

3. Pojedyncza nasza książeczka wynosi w pre-

numeracie cenę dziennika. Obecnie więc od 5«go

stycznia p r e n u m e r a t a wynosi 2 z}. 6J gr. Przy�

pominamy wezwanie z książeczki Nr. 16, tyczące

dopłacenia 65 gr. przez tych czytelników, od któ�

rych przedpłatę w sumie 1 zł. 95 gr. otrzymaliśmy

p o 5�tym stycznia.

4. N i e k t ó r e pisma, k t ó r y m posłaliśmy w grus

dniu r. z. ogłoszenia, p o w t a r z a j ^ je teraz bez na�

szej wiedzy, p o d a j ą c w tekście 1 zł. 95, co może

w błąd wprowadzić czytelników.

® 5. O d p o w i a d a m y wyczerpująco na każdy list,

ale tylko wtedy, gdy załączony jest na odpo=

wiedź znaczek 15 gr.

http://rcin.org.pl





Nr. 19 B I B L I O T E C Z K A Nr. 19

H I S T O R Y C Z N O - G E O G R A F I C Z N A

PROF. DR. ST. %NOWAKOWSKI.

Z CYKLU �śZDOBYWCY I ODKRYWCY Ś W I A T A "

K A P I T A N SCOTT

Dzieje wyprawy do bieguna południowego.

R �ż J

Nie kłamać �"

Nie nudzić

bawiąc.

ucząc.

T-wo Wyd. �śRój", Warszawa, Kredytowa 1.

Konto czek. P. K. O. 9880.

http://rcin.org.pl





T^rof. dr. Nowakowski z katedry ,,odkryć ge-

ogralicznych" w Clark University w Worcester

obecnie dyrektor zakl. geogr. Uniwersytetu Po-

znańskiego, w 1-ej książce cyklu, o z d o b i o n e j

dwoma i l u s t r ate j a m i i m a p k ą,-,

podaje wstrząsające szczegóły wyprawy kapitana"

Scotta w 1912 r. do bieguna południowego, wy-

prawy, zakończonej zwycięstwem i tragiczną śmier-

cią zamarzającego wśród lodów wracającego po-

dróżnika. List jego do społeczeństwa, pisany drę-

twiejącą ręką i znaleziony przy trupie przez ekspe-

dycje ratunkową, jest jednym z najpiękniejszych

dokumentów, jakie posiada ludzkość.

Źródła niniejszej pracy:

Scott Robert. T h e Voyage ot t h e Discovery. 2 vols

London. 1905.

Scott Robert. S c o t t ' s Last Expedition. 2 vols.. Lon*

don. 1913.

Shackeleton Ernest. T h e H e a r t ot t h e A n t a r c t i c . 2

vols. L o n d o n 1909.

Markham Clements.. T h e Lands of Silence. Cambrid?

ge. 1921.

Greely A. W. H a n d b o o k of Polar Discoveries. Bo=

ston. 1909.

Bruce W. S. Polar Exploration. New York 1911.

Dalsze książeczki powyższego cyklu:

1. Pierwsi badacze Japonji. 2. Zdobycie Sy-

berji. 3. Jragedja �śJeanetty". 4. Podróż Cooka.

5. U progu szóstego kontynentu. 6. Ernest Schack- w

leton. 7. Dawid Livingston. 8. Henryk Stanley.

9. Odkrycie Australji. 10. Współcześni polscy geo- v

grafowie i podróżnicy. 11. Zwycięstwo Ameryki .

u bieguna północnego.

http://rcin.org.pl





Kapitan Scott.

6/VI 1868 �" 25/IV 1912.

http://rcin.org.pl





http://rcin.org.pl





ROBERT S C O T T I O K R Ę T

DISCOVERY.

Poznanie i zdobycie ziemi pochłonęło nie=

mało trudów, cierpień, poświęceń i ofiar.

I wśród tych bohaterów, którzy złożyli swe

siły i życie na ołtarzu wiedzy, wyróżnia się

jaskrawo jedno imię, tak mało znane u nas

w Polsce, a związane z tak romantycznem

życiem i tragiczną śmiercią, imię ańgielskie=

go kapitana Scotta.

Robert Scott, młody kapitan, pełen mło*

dzieńczej energji, żelaznej woli, płonącego

entuzjazmu, radości życia, zamiłowania do

badań geograficznych, żyjący nadzieją zdo=

bycia bieguna południowego, śmiało, bez

strachu, z głęboką wiarą w zwycięstwo, wy«

rusza w daleką podróż. Dosięga do celu,

zatyka sztandar ojczyzny u bieguna i w po=

wrotnej triumfalnej drodze ginie wśród lo«

dów południa. Historja badań polarnych,

obejmująca już przeszło cztery stulecia,

jest obfitą w przykłady niezrównanej ener*

gji, okrutnych cierpień, nadzwyczajnych

przejść i przygód, męczeństwa, a nawet

i śmierci. Lecz jednakże w historji kapita*

http://rcin.org.pl





6


na Scotta, w historji jego życia i tragicznej

śmierci jest coś, co zwraca wyjątkową uwa*

gę, jest coś, co czyni ją jedyną w swym ro«

dzaju, czy to ze względu na heroizm i tras

giczny zgon Scotta i jego wiernych towa*

rzyszy, czy też ze względu na samą postać

bohatera, pełnego młodości i sił, bez żalu,

bez jęku ginącego w chwili swego zwycię*

stwa.

Robert Scott urodził się 6 czerwca 1868

roku w Devonport, przedmieściu m. Pły*

mouth, położonego na południowych wy=

brzeżach Anglji. Po ukończeniu szkół w Fors

ham, m a j ą c zaledwie 14 lat, wstępuje do

marynarki wojskowej. Będąc kadetem na

statku �śBritanja", Scott wyróżnił się z gro*

na swych młodych towarzyszy �" śmiało*

ścią, pracowitością, szlachetnością, wielką

inicjatywą i miłością do ludzi. Już od naj*

młodszych lat zarysowują się te wszystkie

zalety, które później tak wybitnie cecho«

wały kapitana Scotta.

W celach dalszej specjalizacji, z o s t a j e

Scott wysłany na dalekie południe Afryki,

na przylądek D o b r e j Nadziei. Tam nie*

strudzenie pracując, spędza trzy lata i po=

wraca do ojczyzny, jako młodzieniec krzep*

ki, energiczny, któremu w głowie się palą

http://rcin.org.pl





śmiałe i podbójcze plany. W gronie rodzi*

ny, jako prawdziwy marynarz z powołania,

bawi niedługo, ponieważ zostaje wysłany na

ćwiczenia na odległe wyspy oceanu Spokoj*

nego.

Daleka podróż, czarująca przyroda kra*

jów zwiedzanych, bezbrzeżność wód oceanu,

pogłębiają w nim, jakby wrodzoną miłość

do morza i jego poczucie piękna przyrody.

Jeszcze bardziej rośnie zamiłowanie do da*

lekich i niebezpiecznych podróży. Z tych

ćwiczeń powraca Scott jako zupełnie już

wyszkolony marynarz, w randze poruczni*

ka, i poświęca się dalszym s t u d j o m z zakre*

su marynarki wojennej.

Wreszcie po upływie ośmiu lat, zostaje

przydzielony na okręt wojenny �śMajestic".

Dzięki takiemu zaszczytnemu awansowi,

znalazł się Scott wśród całego szeregu zna*

nych badaczy k r a j ó w podbiegunowych. To*

warzyski, pełen humoru i życia, Scott wkrót*

ce zaprzyjaźnia się z ludźmi, ongiś biorący*

mi udział w wyprawie słynnego podróżnika

Leopolda Mac*Clintock'a, któremu po nad*

zwyczajnych trudach udało się odszukać

szczątki słynnej przez swój tragiczny epilog

ekspedycji polarnej Franklina. Całe t o no*

we otoczenie Scotta, składające się przeważ*

nie z ludzi, mających poza sobą wiele za*

http://rcin.org.pl





8


sług, liczne znoje dalekich podróży, nie mo«

glo nie wywrzeć na wrażliwą duszę młode«

go porucznika wielkiego wrażenia, nie mo=

gło nie rozbudzić w nim silnej chęci �" sa=

memu z czasem zostać herosem tych półle*

gendarnych omal opowieści o penetrować

niu tych nieznanych jeszcze zakątków

świata.

Diugo czekał na ziszczenie się swych

młodocianych marzeń. Wreszcie jednak go*

dżina Scotta wybiła, a czyny jego pokryła

nieśmiertelna sława. Okryła ona nietylko

nazwisko swego wybrańca �" ale wraz z nim

i imię jego ojczyzny i sztandar jego, nade*

wszystko ukochanej, marynarki.

Pogodny, spokojny tryb życia Scotta na

�śMajestic" zostaje naruszony, ponieważ z ja*

wiają się niespodziewane kłopoty rodzinne.

Kilka śmierci najbliższych w rodzinie i stra=

ty finansowe n a k ł a d a j ą , na niego nieznane

mu dotąd brzemię �"- opiekuna rodziny.

Żołd Scotta nie mógł sprostać tym no*

wym obowiązkom. Wszystko to zmusza go

do szukania jakiegoś nowego, bardziej in=

tratnego zarobku. W tym celu wyrusza on

do Londynu, do tego wielkiego miasta, mia*

sta wielkich możliwości. Los mu sprzyjał.

W tym samym bowiem czasie, Królewskie

http://rcin.org.pl





9


Towarzystwa stał Klemens Markham (1830�"

dzo poważnie z zamiarem wysiania wypras

wy- do bieguna południowego. Taki p r o j e k t

powstał w 1893 roku. Chociaż na czele tego

Towarzystwa stał Klemens Markham (1830�"

1916), jeden z najwybitniejszych geografów

i podróżników angielskich XIX wieku, jed*

nak sprawa tej wyprawy posuwała się po*

woli. Wreszcie 12 kwietnia 1897 roku Krós

lewskie Towarzystwo Geograficzne osta*

tecznie zdecydowało się p o d j ą ć poważne

kroki, ku wypełnieniu planu antarktycznej

wyprawy. Jednakże przeszkód było wiele,

najważniejszą z nich był brak środków ma*

terjalnych. W celu zebrania potrzebnych,

dość znacznych funduszów, zostały wydane

odezwy do społeczeństwa, urządzane od«

czy ty propagandystyczne, wysyłane listy do

najbogatszych osób. Jako wynik całej tej

akcji, dzięki niezłomnej energji Markhama,

udało się zebrać 14.000 funtów. Była to

jednak suma zupełnie niewystarczająca.

Wreszcie 24 marca 1899 roku, p. Longstaff

ofiarowuje na cel wyprawy 25.000 funt.

szter. Następnie i skarb państwa, po pe*

v�n>ch wahaniach, postanowił wyasygnować

na potrzeby tej wyprawy 40.000 funt. szter*

lingów. Zebrane w ten sposób środki urno�

żliwiły Towarzystwu Geograficznemu zakus

http://rcin.org.pl





10


pienie specjalnego statku �śDiscovery" (Ods

krycie).

Kości były rzucone.

Błądząc po ulicach Londynu, Scott przy*

padkowo spotkał Markhama, którego znał

oddawna. Markham, m a j ą c nadzwyczajną

zdolność poznawania ludzi, natychmiast wys

łożył mu swój plan, proponując stanąć na

czele wyprawy. Jednakowoż wrodzona

skromność nie pozwoliła mu przyjąć tak ods

powiedzialnego stanowiska. Lecz w końcu,

ulegając namowom Markhama, Scott zdecys

dowal się wnieść swoje podanie do zarządu

Tow. Geograficznego, zgadzając się stanąć

na czele wyprawy. Pomimo złożenia swego

podania, nie był pewnym pomyślnego wynis

ku, gdyż liczba kandydatów była bardzo

znaczna. Ku wielkiemu swemu zadowoleniu

Scott został 9 czerwca 1900 roku mianowany

kierownikiem wyprawy, zawdzięczając t o

nietylko gorącemu poparciu Markhama, lecz

i nadzwyczaj pochlebnym świadectwom, ja=

kie były o nim wydane, przez jego zwierzchs

ników. N a czele takiej wyprawy mógł staś

nać człowiek tylko młody, silny duszą i cias

łcm, człowiek wielkiej inteligencji, niezłom*

nej woli i odwagi. Scott w zupełności odpos

wiadał wszystkim tym wymogom, licząc za*

ledwie lat 30, a odznaczając się silną budos

http://rcin.org.pl





11


wą ciała i dobrem zdrowiem, był również

człowiekiem wszechstronnie wykształcos

nym, o wielkiej energji, która wyraźnie prze*

bijała się niemal w każdym jego ruchu. Je*

dnym słowem, był to człowiek pod każdym

względem odpowiadający wszystkim warun*

kom kierownika wyprawy.

Od czasu nominacji Scotta zaczyna się

spieszna praca nad ostatecznem przygoto*

waniem wyprawy, która pochłania prawie

cały rok. Oddał się jej Scott z całą namięt*

nością, ponieważ zdawał sobie sprawę z te=

go, iż od tej żmudnej pracy zależy nietylko

pomyślność wyprawy, lecz także i życie jej

członków. Spraw do załatwienia było nieś

mało. Przedewszystkiem trzeba było zaan*

gazować oficerów wyprawy, dobrać odpo«

wiednie grono uczonych badaczy, wreszcie

zebrać załogę.

W krótkim stosunkowo czasie przy cen*

nej pomocy Markhama i Admiralicji byli

zaangażowani to t e j wyprawy bardzo zdolni,

doświadczeni i bardzo wykwalifikowani ofis

cerowie marynarki wojennej. Starszym ofi=

cerem i pierwszym pomocnikiem Scotta zo=

stał mianowany porucznik Albert Armitage,

były członek znanej arktycznej wyprawy

Jacksona (1894�"1897). Między resztą oficer*

skiego zespołu obowiązki były podzielone

http://rcin.org.pl





12


w sposób następujący: porucznik C. Royds�"

spostrzeżenia meteorologiczne, porucznik

M. Barne�"obserwacje oceanograficzne, po*

rucznik R. Skelton �" zdjęcia fotograficzne.

Bez określonych obowiązków był zaangażos

wany młody porucznik marynarki hand!o=

wej Ernest Shackleton, później znany jako

samodzielny badacz A n t a r k t y d y . Oprócz

tego organizatorom wyprawy udało się za=

prosić cały szereg następujących wybitnych

uczonych: Dr. Koettlitz �" zdolny lekarz

i namiętny przyrodnik, znany z wyprawy

Jacksona, Dr. E. Wilson �" bardzo utalento*

wany artysta=malarz i przyrodnik, L. Ber«

nacchi �" fizyk, T. Hodgson �" zoolog, H.

Ferrar �" geolog. Co się zaś tyczy załogi, to

angielska Admiralicja, uznając całą donio*

słość wyprawy, przydzieliła 22«eh najlep*

szych marynarzy, z tych, którzy wyrazili

chęć wzięcia udziału. Admiralicja, idąc ze

swą pomocą jeszcze dalej, udzieliła wyprą*

wie wszelkich instrumentów niezbędnych

dla badań naukowych, przeważnie z dziedzic

ny meteorologji, oceanografji i sejsmografji.

Organizacja więc personalna wyprawy

była bardzo pomyślnie zakończona. Pozo*

stawała jeszcze do załatwienia bardzo po=

ważna sprawa a mianowicie: zaopatrzenie zas

łogi w żywność. W owym czasie nie wiado*

http://rcin.org.pl





13


ino jeszcze było, że na obszarach mórz i wy*

brzeży A n t a r k t y d y można w obfitej ilości

dostać świeżego i dobrego mięsa fok i bez«

lotków. T o też z Ameryki i Norwegji sproś

wadzono wszystkie potrzebne zapasy w ilo*

ści dostatecznej dla 3=ch letniego przebywa*

nia na obszarach polarnych. Jeżeli wszyscy

cieszyli się następnie dobrem zdrowiem

w ciągu całej wyprawy, to jedynie zawdzię«

czając t e j staranności, z jaką Scott zaopa«

trzył spiżarnię.

Wreszcie bezustanne i staranne przygo*

towania były zakończone. 16 lipca, kiedy

�śDiscovery" był gotów wyruszyć w drogę,

Biskup Londyński odwiedził pokład i, od*

prawiwszy uroczystą mszę, pobłogosławił

wyprawę, życząc szczęśliwego powrotu. Wy«

prawa ta była tak popularna w Anglji, po*

kładano tyle nadziei w jej pomyślnym wy«

niku, iż sam król z królową odwiedzili

okręt w czasie jego pobytu w porcie Cowes,

aby osobiście pożegnać członków wyprawy

i złożyć im życzenia zupełnego zwycięstwa.

6 sierpnia 1901 roku �śDiscovery" opus'zcza

brzegi Anglji, aby do jej bogatej historji,

po odkryciu nowych nieznanych skrawków

świata, dodać jeszcze nowe trofea.

http://rcin.org.pl





The Discovery.

http://rcin.org.pl





15


PIERWSZE D W A L A T A W L O D A C H .

*

�ó Porzuciwszy Anglję, �śDiscovery" skieros

wal się do N o w e j Zelandji, dokąd przybył

* 30 listopada. Okazało się, iż okręt wymagał

pewnej reparacji, więc w porcie Lyttelton

zatrzymano się na cały prawie miesiąc. 21

grudnia, bardzo serdecznie żegnany przez

miejscową ludność, �śDiscovery" wyruszył

w dalszą podróż. 3 stycznia 1902 roku, prze*

kroczono koło bieguna południowego i �śDis«

covery" wstąpił w sferę wód Antarktyczs

nych, a niebawem i ławicy lodowej. Z triu

dem t o r u j ą c sobie drogę wśród lodów, �śDis«

covery" posuwa się naprzód a po tygodniu

wyzwala się z gęstej ławicy i wchodzi

w otwarte morze. 9 stycznia, u przylądka

Adare, Scott ląduje po raz pierwszy na wy*

brzeżach A n t a r k t y d y , lecz po krótkich wy«

cieczkach, wraca na okręt i płynie dalej, bas

dając wybrzeża Ziemi Wiktorji. Następnie

22 stycznia powtórnie wylądowuje u stóp

góry Terror. Stąd Scott skręca na wschód,

* dokładnie badając przebieg krawędzi Wiel«

kiego Przedmurza Rossa. Idąc w tym kies

runku, Scott dociera do nieprzystępnych los

* dowych wybrzeży, dotąd nieznanej mu zies

mi, o k t ó r e j pierwsze mętne wiadomości dał

słynny antarktyczny podróżnik Ross, z czas

http://rcin.org.pl





16


sów jego wyprawy 1839�"1843. T ę odkrytą

przez siebie część A n t a r k t y d y Scott mia=

nuje Ziemią Króla Edwarda VII. Nie zna=

lazłszy tam odpowiedniego miejsca na leże

zimowe okrętu, Scott powraca do zundu

Mac Murda, gdzie 10 lutego, obrawszy do=

godne miejsce, zatrzymuje się na postój zi=

mowy. Przedewszystkiem były przedsię*

wzięte starania, aby jak najlepiej zabezpie=

czyć �śDiscovery" przed uwięzieniem lodo*

wem; następnie na wybrzeżu, zbudowane

zostały składy i schroniska dla zwierząt, je*

dnem słowem poczyniono staranne przygo*

towania do należytego spotkania surowej zi=

my. Skoro wszystko zostało skończone, za=

częły się mniejsze i większe wycieczki człon*

ków wyprawy, którzy podzielili się na kilka

oddziałów w celach szczegółowego zbadania

przyległych okolic.

Pierwsza największa wyprawa lądowa

miała się odbyć na czele z kapitanem Scot=

tem, w kierunku przylądka Crozier. Nie*

szczęśliwy jednak wypadek, wskutek które«

go Scott stłukł sobie kolano, zmusił go do

pozostania na okręcie. Wzamian na czele

wycieczki stanął porucznik Royds, który

4 marca wyruszył w drogę w towarzystwie

Skeltona, Koettlitza, Barne'a i 8smiu ludzi.

Ponieważ tak wielki oddział uniemożliwiał

http://rcin.org.pl





17


podróż na znaczniejszą odległość, więc

8*miu członków (Wild, Weller, Ileald, Plum=

ley, Quartley, Evans, Hare i Vince) na czele

z por. Barne, zostali odesłani z powrotem.

11 lutego, kiedy przybliżali się do okrętu,

zerwała się okrutna śnieżyca. Walcząc prze*

bijali się naprzód, lecz wkrótce zostali wy*

kolejeni z właściwej drogi. G d y tylko się

rozjaśniło, zauważyli, iż z n a j d u j ą się na stro*

m e j pochyłości nad samym brzegiem prze=

paści. Znowuż raptowny poryw burzy �"

Hare, a za nim Evans znikają. Barne i Quar*

tley spieszą na poszukiwanie tak raptownie

zaginionych towarzyszy. Wreszcie burza

rozproszyła cały oddział. Z wielkiemi tru=

dnościami, będąc co chwila w niebezpieczeń*

stwie runięcia w przepaść, Wild, Weller,

Heald i Plumley wdrapali się na dobrą dro=

gę, i błądząc dość długo doszli do okrętu;

reszta nie nadchodziła. Natychmiast wysła=

no Armitage'a z jedzeniem, ciepłą odzieżą

i lekarstwami, na ratunek, jeśli takowy jesz*

cze był możliwy. Wreszcie natknęli się na

jednego z poszukiwanych. Okazało się, iż

Barne, zauważywszy nieobecność Evansa,

rzucił cię na pomoc, lecz raptownie poczuł,

że leci na dół pod lodowym stoku. W t e m

miękki śnieg powstrzymuje go. O parę kro*

ków w śniegach leżał Evans, a za chwilę to=

http://rcin.org.pl





18


czył się w doi Quartley. Jednak śnieg urato*

wał wszystkich, bowiem znajdowali się już

na samej krawędzi głębokiej przepaści, do

k t ó r e j widocznie stoczył się Vince. Brako=

wało jeszcze jednego z oddziału, młodziut*

kiego marynarza Hare. Długie poszukiwania

okazały się płonne, i zdawało się, że on rów«

nież zaginął. Jednakże 13 marca zauważyli,

iż na dalekich śniegach jakaś samotna figu*

ra, zmagająca się ze zmęczeniem, przebija

się w kierunku okrętu. Był to Hare, zmar*

znięty, wycieńczony i zgłodniały. Okazało

się, że on w przeciągu 36 godzin był pogrze*

bany w śniegach i jakiś dziwny tylko wys

padek uratował go od zamarznięcia. Jeden

tylko Vince nie nadchodził; wszelkie dalsze

poszukiwania pozostały bez rezultatu. Było

widoczne, iż przepaść, grożąca życiu całego

oddziału, przygotowała mu przedwczesną

mogiłę. N a brzegach tej przepaści, dla

uwiecznienia pamięci zaginionego, wzniesio*

no krzyż.

W pierwszych dniach kwietnia, nastąpiła

surowa i ciemna zima. Temperatura spadała

często poniżej �" 60° F. Więc wszyscy zmu<

szeni byli przerwać wycieczki i pozostać na

okręcie. Każdy z członków miał upatrzone

jakieś zajęcie, więc długie i ciemne noce mis

http://rcin.org.pl





19


jaly na pracy i rozrywkach. Oczekiwano nie=

cierpliwie lata, by znowuż rzucić się 'w wir

wycieczek, badań i przygód. Długa i żmudna

była zima, lecz i j e j przyszedł kres. Zawitały

pierwsze promienie słońca, coraz większe,

coraz jaśniejsze, wreszcie pokazało się tak

niecierpliwie oczekiwane słońce, i nastąpiło

lato.

2 listopada kapitan Scott, w towarzystw

wie dr. Wilsona, E. Shackletona i Barne'a

wyruszył w kierunku bieguna na jedną z najs

większych wycieczek. Posuwali się dość

szybko i 25 tegoż miesiąca dotarli do 80

równoleżnika (patrz mapkę). W początkach

grudnia oczom ich przedstawił się wspaniały

widok na pasmo gór z potężnemi szczytami,

dochodzącemi do 10.000 stóp. Zrobiono pro*

bę dojścia do występującej z pod lodowca

ziemi, lecz głębokie szczeliny nie pozwoliły

na to. Droga była nader ciekawa, lecz coraz

więcej uciążliwa. Zadziwiającą energją od*

znaczali się wszyscy, biorący udział w wy*

cieczce, zwłaszcza Wilson, k t ó r y czas posto*

jów używał na gorączkowe szkicowanie

krajobrazów.

30 grudnia, po spędzeniu 59 dni w dro*

dze, dosięgli 82° 17' szer. geogr., wtargnęli

więc w głąb lądu tak daleko, jak jeszcze ni;

komu nie udało się przedtem. Tu, daleko na

http://rcin.org.pl





30


horyzoncie, uroczo zarysowały się szczyty

dwóch gór, położonych na południu u 83 ró* "

� - DROSA AMUDSENA

wnoleżnika. Jedną z nich Scott nazwał górą

Longstaffa (9.700), a drugą �" górą Markha*

http://rcin.org.pl





21


ma (15.000), uwieczniwszy tern imiona dwuch

najwięcej zasłużonych organizatorów wy=

prawy.

Iść dalej do bieguna, czy powracać? O t o

kwestja, która tu powstała przed Scottem.

Część psów zaginęła poprzednio w drodze,

a reszta była tak wycieńczona, że nie można

było korzystać z ich pomocy. Zapasy malały

i mogły zaledwie wystarczyć, przy bardzo

szczupłym podziale, przy natychmiastowym

powrocie. Więc nasi podróżnicy, mając bie=

gun przed sobą już stosunkowo nie tak da*

leko, z żalem byli zmuszeni spieszyć się do

okrętu. 14 stycznia pada ofiarą szkorbutu

Shackleton. Ostatnie psy giną, i - d w a j po*

zostali podróżnicy zmuszeni byli dźwigać

sanie naładowane produktami. Zadanie by*

ło b y n a j m n i e j nie łatwe, komplikujące się

chorobą towarzysza. Pozostała jedyna na*

dzieją, że chory Shackleton ostatecznie nie

straci sił i będzie w stanie podążać za od«

działem. Shackleton, widząc groźną sytua*

cję, z całych swych nadwątlonych sił podą*

ża za resztą. Lecz wkrótce zupełnie zapada.

Pozostałym towarzyszom i tak obarczonym

ciężarem, przybywa jeszcze ciężar niesienia

chorego, aby j a k n a j p r ę d z e j oddać go pomocy

lekarskiej. 3 lutego 1903 roku, po upływie

94 dni, Scott z towarzyszami zupełnie już

http://rcin.org.pl





22


wycieńczonymi i wyczerpanymi z sił, docie*

ra do okrętu, m a j ą c poza sobą 800 mil drogi.

Pozostali członkowie wyprawy, również

korzystając z krótkiego lata, przedsięwzięli

cały szereg wycieczek. Jednej z takich wvs

cieczek na czele z Armitage'm udało się do=

sięgnąć szczytów lodowca Ferrara i ustalić

bardzo dogodną drogę, wiodącą do wnętrza

lądu. N a powrotnej drodze, Armitage sto=

czył się do jednej z licznych tu szczelin

i omal nie postradał życia. Naogół, wyciecz*

ki, przeprowadzone w ciągu tego lata, przy*

niosły obfity plon dla różnych dziedzin nau=

kowych.

Scott, pozostawiwszy ostatni port Lyt*

telton, nie był w stanie dać o sobie żadnej

wiadomości, w tym czasie bowiem iskrowy

telegraf nie był jeszcze znany. Nie mając

ż a d n e j wiadomości w ciągu długiego czasu,

Towarzystwo Geograficzne i bliscy Scotta

zaniepokoili się jego losem. Przypominano

sobie, że znana polarna wyprawa Franklina

nie miałaby tak tragicznego końca, gdyby

okręt ratunkowy nie został wysłany zbyt

późno. Wiedząc o tem i będąc odpowie*

dzialnym za życie wszystkich członków wy*

prawy, Scott przed swym wyjazdem otrzys

ma! od Towarzystwa Geograficznego przy�

http://rcin.org.pl





23


rzeczenie, że okręt posiłkowy będzie nade*

słany po upływie określonego czasu wraz

z pocztą i świeżym transportem zapasów.

Rzeczywiście Tow. Geogr., zgodnie z przy�

rzeczeniem, wysyła 9 lipca 1902 roku okręt

�śMorning" pod komendą por. Colbecka.

25 stycznia 1903 roku �śMorning" szczęśliwie

przybył do miejsca zimowiska Scotta. Sko=

ro tylko produkty zostały przeładowane na

okręt Scotta, �śMorning" musiał pośpiesznie

wracać, aby nie zostać więźniem nadciąga*

jącej zimy. 3 marca, zabrawszy chorego

Shackletona, a wzamian pozostawiwszy

por. G. Mullocka �śMorning" pożegna! nas

szych podróżników, pozostających tu jesz*

cze na jedną zimę.

Listy od najbliższych, świeże zapasy ży=

wności, wiadomości z ojczyzny, umocniły

moralnie i pokrzepiły załogę, gotującą się na

ponowne przebycie długiej nocy zimowej.

Zima minęła szczęśliwie. Z nastaniem

wiosny, jeszcze przy bardzo silnych mro>

zach, całe grono podróżników podzieliło się

na kilka oddziałów, by udać się w różnych

kierunkach na nowe badania. 6 październik

ka, po krótkich wycieczkach, jeden z od*

działów na czele z kapitanem Scottem, wy«

ruszył na największą z wycieczek, jakie mia*

ły się odbyć przed rozstaniem się z Antar*

http://rcin.org.pl





24


ktydą. Idąc na zachód, nie m a j ą c dookoła

siebie nic z wyjątkiem śniegów i lodów,

Scott wdarł się w głąb Ziemi Wiktorji.

Pomimo nieustannych burz i bardzo

przykrej pogody posuwali się naprzód. Po

upływie 4«ch tygodni Scott zmuszony był

większą część uczestników, najbardziej wy«

cieńczonych podróżą, odesłać z powrotem,

a samemu w otoczeniu dwóch już tylko dą«

żył dalej w niewiadomą śnieżną przestrzeń.

30 listopada, będąc o 300 mil od okrętu,

Scott zdecydował się na powrót. 15 grudnia

już na powrotnej drodze, zauważyli na dole

u stromej pochyłości skrawek pasma lądu,

występującego z pod lodowca. Zaciekawieni,

bowiem już od miesiąca nie oglądali ziemi,

spieszą się ku tak ponętnemu zjawisku, nie

zważając na zmęczenie i potłuczenie stromą

drogą. Scott podążał naprzód, z lewej stro«

ny Evans, a z prawej Lashly. Byli już blis«

ko celu, wtem Evans i Scott nikną, Lashly

jakimś cudem błyskawicznie z całej siły co«

fa się wtył, a tylko sanie lecą w przepaść.

Rozejrzawszy się, Lashly spostrzega, iż

Scott i Evans wpadli do szczeliny i zawiśli

na śnieżnej krawędzi, mając po obu stro«

nach niebieskie ściany lodowca, a u dołu

bezdenną przepaść. Scott, nie tracąc się

w tak groźnej sytuacji, umacnia się na cie=

niutkim cyplu lodu, jednocześnie starając

http://rcin.org.pl





29


się wzmocnić wiszące nogi Evansa. Strasz*

iiwe zimno lada chwila mogło ich obezwła*

dnić. Nie było ani chwili do stracenia. Scott

z całych sił w d r a p u j e się do góry i wyska*

k u j e na śnieg. Z pomocą Lashly wydostają

i drugiego towarzysza już zupełnie wyczer*

panego z sił. Uratowane całe grono, już bez

żadnych nowych przygód, powróciło 23 gru*

dnia na pokład okrętu. Scott z towarzyszami

spędził 59 dni w t e j wyprawie, przeszedłszy

pieszo bez pomocy psów 725 mil, czem pobił

rekord, wszystkich dotychczas odbytych

wycieczek polarnych. Cały szereg bardzo

ważnych wiadomości zebrano podczas t e j

wycieczki, zrobiono wiele spostrzeżeń ma*

gnetycznych, co umożliwiło kapitanowi

Chetwyndowi ustalić miejsce południowego

bieguna magnetycznego, a członkom wyprą*

wy Shackletona odkryło drogę ku niemu.

W k r ó t c e powróciły na okręt i inne od*

działy. Naogół w przeciągu tych dwóch lat,

odbyło się 17 wycieczek, w sumie trwają*

cych 425 dni. Wielka to i świetna stronica

w historji badań antarktycznych. Po niedłu*

gim wypoczynku, zabrali się wszyscy do wy*

zwolenia okrętu z lodów, aby wyprowadzić

go na otwarte morze, i wyruszyć w powrot*

ną drogę. Robiono próby, aby przepiłować

w lodach ścieżkę wodną, dostateczną dla

http://rcin.org.pl





przejścia okrętu, lecz wszelkie ich wysiłki

były daremne. Na szczęście 5 stycznia 1904

roku przybyły z Anglji dwa ratunkowe

okręty �śMorning" i �śTerra Nova". Natych*

miast użyto dynamitu i więzień lodów, �śDiss

covery", był wyzwolony.

Zwiedziwszy po drodze południowosza*

chodnie wybrzeże Ziemi Wiktorji, kapitan

Scott 10 września szczęśliwie przybył do oj*

czystych wybrzeży. Witały go entuzjastycz=

ne tłumy i zasypywano ich kwiatami. Na*

grody posypały się na Scotta ze wszystkich

stron świata. Nagrody te, zaiste, były za«

służone. T r u d ó w położono niemało. Cier«

pienia, niewygody, narażanie swego życia�"

wszystko było złożone w ofierze dla sprawy.

Plon naukowy �" obfity. Nietylko geografja,

lecz i inne nauki jak geofizyka, geologja,

oceanografia, biologja i wszystkie gałęzie

przyrodoznawstwa otrzymały z t e j wyprą*

wy plon obfity, który pozwolił odsłonić nie*

jedną z tajemnic A n t a r k t y d y .

Po t r u d n e j i uciążliwej podróży zdawa*

łoby się, iż kapitan Scott ma prawo do od=

poczynku. Morze i dusza prawdziwego ma«

rynarza jednak nigdy nie znają spoczynku.

Nie spoczął więc i Scott.

http://rcin.org.pl





27


P O N O W N A W Y P R A W A .

Upłynęło 4 lata od czasu powrotu Scotta

z dalekiej podróży. Chociaż naukowe wyni*

ki pierwszej wyprawy były znaczne, cho*

ciaż przyniosły mu wyrazy uznania i zasz*

.czytne odznaki od Towarzystw Geograficz*

nych prawie całego świata, jednak nie zado*

woliły go w należytym stopniu. Pozostając

w marynarce, Scott nieustannie nosił się

z planem nowej wyprawy, nietylko wtar*

gnięcia w nieznane wnętrza A n t a r k t y d y ,

lecz i dosięgnięcia bieguna. W roku 1907 wy*

rusza na badania antarktyczne Ernest

Shackleton, towarzysz Scotta z jego pierw*

szej wyprawy, spędzając dwa lata w uciążli*

wych podróżach, dosięgając 88° 23' połud.

szerok. geogr., t. j. dochodzi tak daleko, jak

jeszcze nie udało się żadnemu z poprzednich

podróżników; wreszcie odkrywa biegun ma*

gnetyczny. Trofea naukowe Shackletona

jeszcze więcej porywają duszę Scotta, kto*

ry decyduje się wystąpić publicznie z pro*

jektem nowej wyprawy antarktycznej. W e

wrześniu 1908 roku Scott żeni się z utalento*

waną rzeźbiarką, panną Katarzyną Bruce.

Młoda małżonka nietylko nie powstrzymuje

porywów swego męża, lecz dodaje mu no*

w e j otuchy i staje się energiczną współpra*

http://rcin.org.pl





28


cowniczką w wykonaniu jego zamiarów. Od

tego czasu, przygotowawcze prace posuwały

się tak szybko, iż we wrześniu 1909 roku To*

warzystwo Geograficzne nabyło okręt �śTers

ra N o v a " dla celów wyprawy. P r o j e k t u j ą c

bardzo szerokie zadania nowej wyprawie,

m a j ą c e j na celu przedewszystkiem zdobys

cie bieguna i oprócz tego zbadanie należyte

całego szeregu nieznanych dotychczas za*

kątków A n t a r k t y d y , Scott zaprasza tak licz*

ny zespół marynarzy i uczonych, jąkiego do*

tychczas nie wysyłano nigdy na wyprawy

antarktycznc.

Zespół uczonych badaczy składał się

z 4sch biologów, (E. Wilsona, E. Nelsona,

E. Lillie, A . Cherrys'a Garrarda), 2=ch geo*

logów (T. Griffina Taylora i Debenhama)

i 2*ch fizyków (dr. Wright'a i dr. Simpsona).

Dla zdjęć fotograficznych i kinematograficzs

nych był zaangażowany wybitny specjali=

sta H. Ponting. W zaangażowaniu zaś fa*

cliowców marynarzy Admiralicja przyszła

z pomocą i przydzieliła do wyprawy kilku

bardzo zdolnych i doświadczonych oficerów,

z których wybitniejsze stanowiska zajęły

następujące osoby: kapitan Oates, porucz*

nicy: E. Evans, Edgar Evans, Penell, Camp*

bell, Rennick, Bowers, Riley, Lashly, Crean

http://rcin.org.pl





29


i Williamson. Razem ż załogą cala wyprawa

liczyła 60 osób.

Dla przewożenia zapasów w czasie po*

suwania się wyprawy w głąb A n t a r k t y d y ,

zakupiono 30 syberyjskich psów i 20 koni

(Ponieś), a oprócz tego przyłączono specjał*

ne sanie motorowe. G d y wreszcie wszystkie

przygotowania były skończone, 3 czerwca

1910 roku �śTerra N o v a " opuściła dok, skie*

rowując się do N o w e j Zelandji.

Liczne tłumy entuzjastycznie żegnały od*

pływającą wyprawę. Scott, stojąc na kapi*

tańskim mostku, dumnie spoglądał na nik*

nące brzegi, nie zdradzając żadnego wzru*

szenia, ale kto wie, co się działo w t e j chwili

w jego sercu. Porzucał nietylko ojczyznę,

ale pozostawiał na rodzinnych brzegach naj*

droższą dla siebie istotę i malutkiego synka.

W tym czasie syn jego liczył zaledwie kilka

miesięcy i oczywiście nie był w stanie zrozu*

mieć t e j sprawy. G d y podrósł, słysząc opo*

wiadania matki o swym nieobecnym ojcu,

z n a j d u j ą c y m się w dalekich i zimnych kra*

jach, brał do rącząt fotografję Scotta i piesz*

czotliwie biorąc pod poduszkę, powiadał:

�śTrzeba tatuśka rozgrzać, jemu, biedakowi,

tak zimno". Jego maleńka duszyczka jakby

przeczuwała, że tam, hen,'daleko, na śnież*

http://rcin.org.pl





30


nych pustyniach, zabraknie w istocie jego

ojcu ciepła i że nie u j r z y go więcej.

W N o w e j Zelandji, w porcie Lyttelton,

wyprawa spędziła cały miesiąc, oczekując

na psy i konie, które miały nadejść z Sy*

berji. 29 listopada �śTerra N o v a " wyruszyła

w dalszą podróż w kierunku morza Rossa,

gdzie olbrzymi pierścień lodowy, otaczający

dookoła A n t a r k t y d ę , znacznie rozluźnia się

i pozwala statkom dojechać do lodowych

wybrzeży lądu. 1 stycznia wyprawę spotyka

straszliwa burza, rzucająca okrętem na

wszystkie strony, jak piłką. Rozbujałe fale

co chwila zalewały pokład, grożąc pochło*

nięciem całego okrętu. W k r ó t c e wszystko

było w wodzie. Nadomiar nieszczęścia po=

psuły się pompy i niebezpieczeństwo tak się

powiększyło, że łada chwila cała wyprawa

mogła zatonąć. Obecni na okręcie zmuszeni

byli pracować nieustannie, to niosąc pomoc

psom i koniom, strasznie cierpiącym i bory=

kającym się z rozpętanemi falami morza, to

pracując przy pompach, to doglądając za«

pasów. Walka była tak zawzięta i uporczy*

wa, iż wkrótce udało im się całe niebezpie*

czeństwo odwrócić i opanować straszliwą

sytuację. N a trzeci dzień burza ucichła

i �śTerra N o v a " spokojnie popłynęła dalej.

9 grudnia okręt napotyka u 65° 5' połud.

http://rcin.org.pl





31


szerok. 178° wchód. dług. pierwsze pola lo=

dów i torując sobie drogę z wielkim trudem,

posuwał się wciąż naprzód. Wreszcie 4 stycz«

nia 1911 roku �śTerra Nova" szczęśliwie do=

tarła zundu Mac Murda, gdzie u przylądka

Evansa zatrzymała się dla wylądowania wy=

prawy, obrawszy ten punkt za miejsce swe*

go głównego zimowiska. Lądowanie zaczęło

się natychmiast. W ciągu trzech tygodni

zbudowano domy, składy, schroniska dla

zwierząt, a wszystkie zapasy i instrumenty

przeniesiono na ląd .

Według planu Scotta wyprawa miała się

podzielić na kilka oddziałów, aby badania

przeprowadzić w różnych stronach lądu. Je=

den z takich oddziałów, pod kierownictwem

porucznika Campbella, składający się z dr.

Levicka, geologa, Priestleya i trzech ludzi do

pomocy, miał na celu zbadanie obszaru zna*

nego pod imieniem Ziemi Króla Edwars

da VII. Dnia 26 stycznia 1911 roku �śTerra

Nova" opuściła przylądek Evansa pod ko*

mendą porucznika Pennella, skierowując się

do miejsca przeznaczonego do wylądowania

oddziału Campbella. Lecz mimo poszukiwań,

u wybrzeży Ziemi Króla Edwarda nie uda=

ło się jednak odszukać miejsca dla wylądo*

wania i �śTerra N o v a " była zmuszona po*

wracać. Po upływie dwóch dni niedaleko od

http://rcin.org.pl





32


zatoki Wielorybiej, spotkali oni ku wielkie*

mu zdziwieniu norweski okręt �śFram" na

czele z Amundsenem, dążącym również do

zdobycia bieguna. T o spotkanie po raz

pierwszy odkryło nietylko naszym podróżni*

kom, lecz i całemu światu rzeczywiste za*

miary Amundsena. Pierwotnym jego pla*

nem była wyprawa w kierunku zupełnie

przeciwnym, do k r a j ó w arktycznych. Od

tego czasu, gdy Amundsen wyruszył w paź*

dzierniku 1910 roku z wyspy Madeiry, nie

było o nim żadnej wiadomości, lecz spodzie*

wano się, że podążył w kierunku północ*

nym. Okazało się z tego spotkania, iż rze*

caywiste zamiary Amundsena były zupełnie

inne od tych, jakie wygłaszał przed rozpo*

częciem swej wyprawy.

Pennell, nie chcąc, aby mu zarzucano za*

miar wstąpienia w ślady i konkurencję z

Amundsenem, zmuszony był zmienić swój

kierunek. Wreszcie, po długich poszukiwa*

niach, �śTerra Nova" zatrzymała się w zatoce

Robertsona, gdzie wylądował oddział Camp*

bella i założył zimowisko. Niejednokrotnie

były robione próby wyruszenia z wyciecz*

kami, lecz lód dookoła okazał się tak kru*

chy, iż nie było żadnej możności posunąć

się na znaczniejszą odległość, A zatem zmu*

szeni byli spędzić zimę bezczynnie.

http://rcin.org.pl





33


8 stycznia 1912 roku, �śTerra Nova" za«

brała stąd ten oddział, wylądowując go w po«

bliżu góry Melburna z zamiarem zabrania go

na pokład w ciągu 6 tygodni. Lecz gęste lo=

dy uniemożliwiły przybliżenie się okrętu do

brzegu i oddział Campbella niespodziewa«

nie zmuszony był spędzić tu całą zimę. Za«

pasy* żywnościowe, obliczone tylko na 6 ty«

godni, były bardzo szczupłe, o powrocie lą=

dem w tym czasie nie można było marzyć.

Pozostali więc odcięci od głównego zimowis«

ka i pozostawieni na łasce losu. R a t u j ą c się

przed zimnem, zmuszeni byli zamieszkać

w lodowej chacie i spędzić tu zimę w wiel«

kim niedostatku, dopełniając, więcej niż

skromne zapasy, mięsem fok i bezlotków,

którym jedynie mogą zawdzięczać uratowa«

nie swego życia. Z nadejściem podbieguno«

wego lata, w październiku, oddział ten wy«

ruszył w drogę i 7«go listopada 1912 roku, p o

uciążliwych trudach i niebezpiecznych przej«

ściach, szczęśliwie dotarł do głównego zimo«

wiska kapitana Scotta, zabrawszy po drodze

porzucone zbiory prof. Davida, jednego

z członków wyprawy Shackletona .

Cóż robiło przez cały ten czas jądro wv=

prawy?

Natychmiast po wylądowaniu i urządzę«

niu głównego' zimowiska, kapitan Scott

http://rcin.org.pl





34


wszczął pośpieszne przygotowania, aby sko*

rzystać z stosunkowo dobrej pogody i jesz*

cze przed nadejściem zimy wykonać kilka

wycieczek w głąb lądu. 25 stycznia 1911 ro*

ku kapitan Scott wyrusza w swą pierwszą

podróż lądową w towarzystwie 12*tu ludzi,

zabrawszy z sobą 8 koni, 26 psów, oraz opa*

łu i żywności na 14 tygodni, przeszło 12.000

funtów wagi. Dotarłszy do 77° 55' połud.

szerok. założyli tu pierwszy postój i zosta*

wili znaczne części zapasów dla p o t r i e b za*

mierzonej przyszłej podróży do bieguna.

15 lutego na szerokości 79° 28' pogoda tak

pogorszyła się, że Scott zdecydował zatrzy*

mać się i założyć 2*gi postój, pozostawiając

i tu pewną ilość produktów. Z powodu opóź*

nionego czasu i złej pogody zmuszeni byli

spieszyć się z powrotem do głównego zimo*

wiska. Powrotna droga była jeszcze bardziej

uciążliwą. 20 lutego posuwając się jak zwy*

kle powoli naprzód, cała wyprawa była rap*

tcwnie wstrzymana i przerażona krzykiem

dr. Wilson: �śPowstrzymajcie sanie!" W tym

momencie zauważyli, że wszystkie psy, cią*

gnące sanie, w p a d a j ą w przepaść szczeliny

lodowej. Na szczęście jednak uprząż po*

wstrzymuje psy i nie pozwala stoczyć się na

dno przepaści; tylko dwa zerwały się �ó

z uprzęży i zsuwając zatrzymały się daleko

http://rcin.org.pl





35


w dole na śnieżnym moście. Skoro tylko psy,

- wiszące nad przepaścią, były uratowane,

Scott, narażając swe życie na wielkie niebez*

pieczeństwo, spuszcza się na sznurach, aby

je odzyskać. Przygody jednak nie zakoń=

czyły się na tem zdarzeniu. 4 marca, będąc

na przybrzeżnych lodach, zatrzymują się,

by odpocząć. Po upływie 2=ch godzin, zo*

stali zaniepokojeni jakimś dziwnym szme*

rem. Okazało się, iż dokoła ich postoju lód

zaczął się łamać i dość szybko poruszać; bę=

dąc w tak niebezpiecznem położeniu, zaczęli

uporczywie dążyć do brzegu, dokładając

wszelkich wysiłków, by uratować konie

i psy. Wszczęła się straszliwa walka, jednak�

że wszystkie ich starania i niejednokrotne

narażanie życia okazały się płonne; płynące

lody uniosły wszystkie konie za wyjątkiem

jednego uratowanego przez kapitana Scotta.

Był to pierwszy poważny cios, jaki spotkał

wyprawę, ponieważ znacznie zmniejszyły się

siły przewozowe. Wypocząwszy po tylu

przejściach, wyprawa w dalszym ciągu kon*

tynuowała swą powrotną podróż i 13 kwiet«

nia przybyła do miejsca głównego zimo«

wiska.

Szybkimi krokami zbliżała się zima.

Ostatni dzień słońca wypadał 23 kwietnia,

więc trzeba było pośpieszać z przygotować

http://rcin.org.pl





38


niami na spotkanie tak diugiej i uciążliwej�"

specjalnie w tych miejscowościach �" pory

roku. Mieszkania dla ludzi i schroniska dla

zwierząt wkrótce były zaopatrzone pod ka=

żdym względem jak najodpowiedniej, więc

bez żadnej obawy można było spokojnie

oczekiwać nawet najsurowszych mrozów.

Wreszcie słońce skryło się; ciemna zima

wstąpiła w swe prawa. Cała wyprawa nie

była jednak bezczynna. Jedni byli zajęci

różnemi obserwacjami, inni przesiadywali

nad obliczeniami związanemi z przyszłą wy>

prawą do bieguna, wreszcie inni zajęci byli

gospodarstwem, lub trenowaniem koni. Dla

zabicia czasu przy współudziale wszystkich

członków wyprawy wydawali specjalne pi=

smo �śCzas Polarny", wykwintnie ilustrować

ny przez dr. Wilsona. Od czasu do czasu

urządzali odczyty, i pogadanki naukowe,

przeważnie związane z zagadnieniami wys

prawy, a czasem na śniegach odbywały się

mecze footbalowe. Zima przechodziła dość

szybko w absolutnie p a n u j ą c e j zgodzie

i w najlepszem towarzyskiem współżyciu

wszystkich członków wyprawy.

Nastał lipiec, jak zwykle najchłodniejsza

pora roku w k r a j a c h antarktycznych. Dr.

Wilson, ten namiętny przyrodnik, nudząc się

nieustannem przebywaniem w schronisku,

http://rcin.org.pl





37


postanowił wyruszyć na poszukiwanie j a j

foezlotków, które właśnie w tym czasie są

najciekawsze dla obserwacji biologa. Ciem*

na noc, i straszliwe mrozy nie powstrzymu*

ją jednak ciekawości dr. Wilsona; nałado*

wawszy na dwoje sani zapasy żywnościowe,

niezbędne na przeciąg 5*ciu tygodni, w to*

warzystwie porucznika Bowersa, puszcza się

w tę nader niebezpieczną wycieczkę. Idą oni

w kierunku przylądka Crozier przy bardzo

niskiej temperaturze, dochodzącej często do

57 st. F. Nie przestrasza ich to jednak i 19

lipca dochodzą do skalistych wybrzeży mo<

rza Rossa. Tu składają z kamieni schroni*

sko, i poczynają wdrapywać się na strome

szczyty, aby wydobyć tak cenne dla nich

j a j a bezlotek. Wreszcie na jednym ze szczy*

tów, u d a j e się im znaleźć 6 j a j i upolować

3 ptaki. W nocy 22, ciemnej i zimnej, za*

częła się tak okropna burza, że cały ich na*

miot doszczętnie został zniszczony i zniesio*

ny. Chroniąc się przed silnym wiatrem, tu*

lą się w kamiennem schronisku. N a drugi

�ó"dzień, burza jeszcze silniej się wzmogła i sza*

lejąc, zniosła dach ich schroniska. N a szczę*

ście wiatr ucichł, co dało im możność iść na

"poszukiwania zerwanego namiotu, który, ku

wielkiej ich radości znaleźli o pól mili od

miejsca pobytu; w przeciwnym bowiem ra*

http://rcin.org.pl





38


zie oczekiwała ich niechybna śmierć od mro=

zu. Dopiąwszy celu, podążyli z powrotem.*

Zmęczeni, w futrzanych worach doszczętnie

zamarzniętych, po niezliczonych trudach,,

ligo sierpnia dotarli do zimowiska, spędziws

szy w t e j wycieczce, pełnej przygód, 5 tygo*

dni. U r a d o w a n y ich powrotem kapitan

Scott �" tak o tem opowiada w swym pa=

miętniku: �śOddział, który udał się do przy*

lądka Crozier, dziś powrócił, po upływie 5

tygodni, mając po za sobą tak straszliwe was

runki, jakich pewnie jeszcze nikt i nigdy nie

doznawał. T o tworzy jeden z najświetniej*

szych epizodów w historji badań polarnych.

Ci ludzie byli zmuszeni wędrować wśród

nieprzeniknionych ciemności nocy, cierpieć

straszliwy głód, walczyć nieustannie z sza*

lejącemi burzami �" to naprawdę coś nowe*

go w historji. Cierpieli oni uporczywie, dą*

żąc do cełu, nie uginali się jednak pod cięża=

rem warunków w ciągu wyznaczonych dla

siebie 5*ciu tygodni, zaprawdę, te czyny za*

sługują na nazwę bohaterstwa. Ta wyciecz*

ka tworzy ciekawą i pouczającą opowieść"

dla naszego pokolenia, k t ó r e j nigdy nie po*

winno zapomnieć".

O d czasu powrotu oddziału dr. Wilsona,

zaczęły się stopniowe i nieustanne przygo*

towania do letniej wyprawy. W międzyczas

http://rcin.org.pl





39


sie były zrobione próby motorowych sani,

na które pokładał wiele nadziei kapitan

Scott, lecz ku wielkiemu jego rozgoryczeniu,

okazały się mało odpowiednie dla celów wy*

prawy. Więc na przyszłość, można było li*

czyć tylko na pozostałe konie i psy, które

dzięki starannej opiece kapitana Oatesa,

w ciągu całej zimy pozostały w dobrem

zdrowiu.

B I E G U N Z D O B Y T Y !

2 listopada, co odpowiada na naszej pół<=

kuli 2 maja, kapitan Scott w towarzystwie

12 osób wyruszył w swoją ostatnią podróż,

z k t ó r e j sądzonem mu było więcej nie po*

wrócić. Po upływie 5*ciu tygodni nasi po*

dróżnicy bez większych trudności przeszli

obszerną lodową równinę Wielkiego Przed*

murza, położoną przed ogromnem płasko*

wzgórzem A n t a r k t y d y , na k t ó r e j z n a j d u j e

się biegun.

Po przejściu równiny, zaczęli się wspinać

na ponure Alpy Antarktyczne po olbrzy*

mim lodowcu Beadmora. N a progu tego lo*

dowca, nie mogąc więcej korzystać z usług

koni., zabili je dla spożycia. Psy zaś były

odesłane z powrotem. Nowa ta droga była

nierówna, stroma, obfitująca w zdradzieckie

http://rcin.org.pl





40


przepaści i szczeliny. Każdy krok byl ucią*

żliwy i trudny. Śnieg padał prawie nieustarr*

nie. Burze były nieodstępnym towarzyszem

podróżników. Zmuszeni byli pracować po

10�"11 godzin dziennie. Droga była tak tru*

dna, warunki tak niepomyślne, iż nie zważa*

jąc na ich wysiłki i starania, w przeciągu

pierwszych 4*ch dni podróży po lodowcu

udało się przejść zaledwie 20 mil angiel. Na* �ó

tomiast poprzednio, równiną, przechodzili

14�"15 mil, a czasem i więcej. Tylko nieu*

gięta energja, niezrównane męstwo i wy*

trzymałość kapitana Scotta, dodawała całe*

mu gronu otuchy i sił do dalszej podróży.

Wreszcie 22 grudnia, będąc na 85° 13' szer.

geogr. dotarli wysokości 7.100 stóp nad po*

wierzchnią morza. Dalej już niemożebnem

było iść w tak wiełkiem gronie ze względu

na oszczędność zapasów. Więc Atkinson,

Wright, Cherry G a r r a r d i Kaeohane �" że*

g n a j ą się ze swym ubóstwianym kierowni*

kiem i powracają na północ. Cały oddział

po upływie pewnego czasu bez nadzwyczaj*

nych przygód, szczęśliwie powrócił do głów*

nego zimowiska. Połączywszy się z pozo*

stałymi na wybrzeżu, w t y m czasie, kiedy

Scott podążał do bieguna, nieustannie byli

zajęci to wycieczkami, t o prowadzeniem

różnych obserwacyj, to wreszcie zbieraniem

http://rcin.org.pl





41


kolekcyj. Tak np. geolog Taylor przedsię«

wziął kilka wycieczek do Ziemi Wiktorji,

gdzie dokonał całego szeregu zdjęć topogra«

fjcznych i zebrał cenne kolekcje geologiczne.

Inny geolog Pristley dotarł do szczytu wul«

kana Erebus oraz zbadał skład kilku gór An=

tarktydy. Porucznik Pennel z kilku innymi

członkami wypyawy, pozostając na pokła«

dzie �śTerra Nova", z ramienia rządu N o w e j

Zelandji, wykonał cały szereg pomiarów

i spostrzeżeń oceanograficznych na terenie

przyległych mórz. W sumie prace wszyst«

kich członków wyprawy, wydały bardzo ob«

fity i cenny dorobek naukowy, wielostron«

nie oświetlający jak przeszłość A n t a r k t y d y ,

tak i j e j stan obecny.

Kapitan Scott, pozostawszy w towarzy«

stwie 7«miu osób, posuwał się na południe.

Boże Narodzenie zastało ich na 86 równo--

leżniku. A b y wyróżnić ten dzień, tak tras

dycyjnie obchodzony w ojczyźnie, wydzielili

sobie podwójne porcje pożywienia, lecz

o świątecznym odpoczynku nie mogli i mas

rzyć, z powodu opóźnienia wywołanego nie«

oczekiwanemi przeszkodami w drodze. Więc

Boże Narodzenie i N o w y Rok spędzają,

w niestrudzonem dążeniu do celu.

Idąc wciąż dalej i dalej naprzód po bar«

dzo nierównej i śnieżnej powierzchni, gro«

http://rcin.org.pl





42


no naszych podróżników zaczynało coraz

silniej odczuwać zmęczenie; lecz zdobywa«

jąc się na nieludzkie wysiłki, śmiało kroczy«

ło do celu. Wreszcie 3 stycznia 1912 roku,

t. j. po upływie dwóch miesięcy od czasu

wyruszenia, Scott znajdował się już załc«

dwie na odległości 270 kim. od bieguna. Po«

dróż ta trwała dłużej, niż przypuszczano,

więc aby ocalić zapasy, Scott zdecydował się

trzech swych towarzyszy (Edgra Evansa

2«go, Lashlya i Creana) odesłać z powrotem,

a samemu w otoczeniu pozostałych czterech,

podążać dalej na południe. Zdrowie Evan«

sa, zaatakowanego przez szkorbut, tak zna«

cznie pogorszyło się, że nie był w stanie iść

dalej. Choroba wyczerpała jego siły do te«

go stopnia, że o dalszej podróży i mowy być

nie mogło, więc w lekkim namiocie pozostał

z chorym Lashly, aby go pielęgnować,

a Crean puszcza się sam jeden naprzód, szu«

kać pomocy. N a szczęście niedaleko znajdo«

wał się doktór Atkinson, który natychmiast

pośpieszył na ratunek. Powiększony w ten

sposób oddział, szczęśliwie pomógł Evans
wi dostać się do zimowiska, gdzie stopnio«

wo powracał do zdrowia. Lashly i Crean za ;

swe bohaterstwo w ratowaniu towarzysza

zostali udekorowani przez rząd angielski

krzyżem zasługi.

http://rcin.org.pl





43


Rozstawszy się z towarzyszami, Scott

tszedł śmiało dalej, przechodząc dziennie 10

do 12 mil angielskich. Nareszcie 17 stycznia

znaleźli się już na 89° 59' pół szer. geogr. Na*

tlzieja rychłego osiągnięcia bieguna dodała

naszym podróżnikom otuchy do dalszych

wysiłków. Dzień był pochmurny i chłodny,

lecz myśl, że z n a j d u j ą się już u stóp biegu*

na, pchała ich naprzód. 18 stycznia rozja*

śniło się o tyle, iż można było dokładnie do«

konać obserwacji, i o radości! wyprawa by*

ła u 90°! Biegun zdobyty! wkrótce sztandar

angielski powiewał na bezbrzeżnych prze*

strzeniach tego k r a j u lodowego milczenia.

Lecz oczekiwała tu Scotta przykra niespo*

dzianka. Tu i owdzie zauważono ślady nie*

dawnego pobytu jakiejś wyprawy, a przy

dalszych poszukiwaniach u j r z a n o sztandar

norweski i wskazówki, iż bieguna dosięgną!

pierwszy Amundsen 16 grudnia 1911 roku.

Próżnym byłoby wspominać, że to niespo*

dziewane odkrycie zrobiło silne, i przygnę*

biające wrażenie na Scotta i jego towarzy*

szach.

Nie zważając na wszystkie nadludzkie

wysiłki, pośpiech, starania i poświęcenia,

Scotta wyprzedzono na cały miesiąc. Tu je*

go wola, energja i entuzjazm, z jakim dążył

http://rcin.org.pl





44


do celu, zostały strącone z wyżyn, a marze�

nia o osiągnięciu pierwszeństwa w zdobycitf

bieguna, były rozbite.

O D W R Ó T .

O d bieguna do miejsca głównego postoju

na wybrzeżu, dzieliła ich przestrzeń 1330

kim., przestrzeń śnieżnych pustyń i lodo*

wych gór. 18 stycznia na południowej pół*

kuli, odpowiada 18 lipca naszej szerokości

geograficznej. W tym czasie u bieguna, za

jakieś 15�"20 dni, zaczyna się surowa, stra*

szna swem zimnem i śnieżycami zima. Po�

śpiech był konieczny. U bieguna zrobiono

zdjęcia fotograficzne, i przeprowadzono nie«

które badania. 19 stycznia wyprawa wy*

czerpana już z sił, zmęczona 2*miesięcznym

przemarszem, porzuca zdobyty biegun, wy*

rusza w dalszą fi)dróż, m a j ą c przed sobą

długą i uciążliwą drogę. Pierwsze dni mija*

ły dość pomyślnie, udawało się bowiem .

przechodzić dziennie do 18 mil chociaż siły

były na wyczerpaniu, a najsilniejszy z nich

por. Evans l*szy raptownie zapadł na zdro*

wiu. Pogoda też z każdym dniem stawała

się gorszą. Mróz dokuczał coraz silniej, po'*

jawiły się śnieżyce. 31 stycznia spotkała ich

taka straszliwa zamieć, że zmuszeni byli za*

http://rcin.org.pl





45


trzymać się w drodze, by nie zginąć w tym

rozbujalym oceanie śnieżnym. Skoro tylko

burza ucichła, wyruszyli dalej. Wreszcie

zbliżyli się do wielkiego lodowca Beadmora.

Droga stawała się coraz uciążliwsza. Evans

tak osłabł, że ledwie podążał za towarzys

szami. Osłabiony na ciele i duchu, Evans,

przy wspinaniu się na jeden z lodowców po«

ślizgnął się i uderzył się o lód z taką siłą, że

dostał wstrząśnienia mózgu. T o jeszcze więs

cej pogorszyło stan jego i tak już groźny.

Iść z większym pośpiechem było niemożlis

we, ponieważ biedny Evans, wyglądając jak

upiór, posuwał się z wielkim trudem i to

przy pomocy swych towarzyszy, obładowas

nych ciężarem i wyczerpanych na siłach.

Nie było już wątpliwości, iż godziny Evansa

są policzone, 17 lutego Evansowi spada nar*

ta, zatrzymuje się, aby ją poprawić. Towa;

rzysze, nie podejrzewając w tem nic niebez*

piecznego, poszli dalej, każda bowiem minus

ta zwłoki groziła zgubą całej wyprawy. Wis

dząc jednak, że Evans nie zdąża za nimi,

1 Scott zatrzymuj e się ab y w międzyczasie

przygotować ciepłą strawę i trochę wypos

cząć. Długa nieobecność Evansa, zaniepos

koiła towarzyszy i zmusiła ich pośpieszyć

mu z pomocą. Tuż niedaleko od miejsca ich

spoczynku, z n a j d u j ą Evansa, tonącego w

http://rcin.org.pl





4(5

śniegu i wyczerpanego z sił do takiego stop«

nia, że nie był w stanie podnieść się i wołać

0 pomoc. Towarzysze złożyli go na saniach

1 zawieźli do namiotu, gdzie przez dwie go*

dżiny, nie skarżąc się na swój los i uśmie*

chając do swych zaniepokojonych towarzy*

szy, Evans umarł. Umarł dumnie i bohater*

sko. Oddawszy ostatnią przysługę i pocho*

wawszy go w śniegach, osierocone i strapio*

ne grono podróżników podążyło naprzód.

Droga stawała się coraz więcej stromą i tru*

dną do przebycia, a mróz wzmagał się

z szybkością zagrażającą ich życiu. Trzeba

było za wszelką cenę pośpieszać, a tu siły

słabły, co gorsza kapitan Oates zauważył, iż

ma nogi i ręce zupełnie odmrożone. Trzeba

było nadludzkiej cierpliwości i olbrzymiej si*

ły woli ,aby podążać w takim stanie za wy*

prawą. Widząc, że zbliża się koniec jego

życia, a nie chcąc narażać swych towarzyszy

na niebezpieczeństwo swojem niedomaga*

niem, postanowił przyśpieszyć i tak już nieu*

niknioną śmierć. �śWszyscyśmy, jak tylko

mogli, pisze w swym pamiętniku Scott, po*

cieszali jeden drugiego, ale, co każdy z nas

czuł w swem sercu, tego mogę domyślać

się". 16*go marca stan Oatesa znacznie się

pogorszył, cierpiał okropnie, nie okazując

jednak tego. Jak zawsze, był uprzejmy, mi*

http://rcin.org.pl





47


le uśmiechający się i dodający otuchy.

Wreszcie sity zupełnie opuściły go, tak, że

nie mógł już iść dalej. Rozumiejąc, co zna«

czy zwłoka i chcąc ocalić swych towarzyszy,

błaga ich, by zostawili go samego, a sami ra«

towali się. Lecz Scott, Wilson i Bowers je«

dnogłośnie odmówili t e j prośbie, i wszyscy

postanowili pozostać przy nim. Każdy z nich

dobrze wiedział, iż niedługo pozostanie

wśród nich. �śByła to dzielna dusza, pisze

Scott. Spał on całą noc, pewnie łudząc się

nadzieją, że więcej nie obudzi się. N a dwo«

rze szalała straszliwa burza. Obudziwszy

sie, Oates z wielkim trudem podniósł się

i skierował do wyjścia, mówiąc �" �śja tylko

wychodzę i możliwie zabawię pewien czas".

O d t e j chwili nie widzieliśmy go więcej. Nie

zatrzymywaliśmy go, bowiem wiedzieliśmy,

że postępuje jako człowiek pełen honoru

i dumy". Wyszedł, aby dobrowolnie oddać

się na pożarcie szalejących żywiołów i aby

swą śmiercią wyzwolić swych towarzyszy.

T y m bohaterskim czynem, kapitan Oates

wpisuje do historji badań polarnych jedną

z najpiękniejszych stronic, zasługując nie«

tylko na wielką, lecz na wieczystą sławę.

http://rcin.org.pl





48


Z G O N .

Straciwszy drugiego towarzysza, Scott,

Wilson i Bovers w dalszym ciągu zdążali na

północ, o ile im tylko pozwalała pogoda,

nieustannie pogarszająca się. Scott tak był

zmęczony i wycieńczony mrozem i uciążli*

wą podróżą, że wywołało to podobne groź*

ne objawy, jak i u zmarłego Oatesa. 21*go

marca straszliwa burza zmusiła podróżni*

ków zatrzymać się na 79° 40' polud. szerok.

i 169® 23' wschód, dług. i rozłożyć namiot dla

wypoczynku. W y p r a w a znajdowała się za*

ledwie w odległości 20 kim. od składu pro*

wizji i opału, więc Wilson i Bowers, jako

zdrowsi, mieli zamiar sami pośpieszyć, by

natychmiast powrócić z nowymi zasiłkami.

Lecz napróżno: zamieć dmąca z szatańską

siłą nie pozwoliła skorzystać z ich dobrych

chęci, ponieważ w przeciągu kilku dni nie

mogli w y j ś ć z namiotu. T o było strasznym,

ostatecznym ciosem. Zabrakło opału, a szczu*

płe zapasy żywnościowe wkrótce wyczerpa*

ły się do szczętu. Zbliżała się nieunikniona

powolna, a zarazem straszna śmierć od gło*

du i mrozu. Wołać o pomoc �" ale do kogo?

Śpieszyć po ratunek �" dokąd? Naokoło sła*

ła się tylko bezbrzeżna głucha i nieczuła

bo zaledwie o 20 kim., ale i ta droga ratun*

http://rcin.org.pl





4:9

ku była zamkniętą. Oczekiwana pomoc nie

nadchodziła. Wyczerpanym z sił, przygnę«

bionym niepowodzeniem, zgłodniałym i cier«

�ś piącym katusze od złośliwego mrozu, pozo«

stawało jedno �"- spokojnie oczekiwać nieu«

niknionego końca. Bez słów rozpaczy i ję«

ku, bez żalu na los, bez skargi na straszne

cierpienia, pierwsi umierają Bowers i Wil«

son. Scott żyje parę chwil dłużej. Już pra«

wie w agonji, kostniejącą ręką kreśli poże«

gnalne listy do rodziny i odezwę do społe«

czeństwa. Nielitościwa śmierć nadchodzi,

ołówek wypada z ręki, kapitan Scott umie«

ra...

O t o co pisze on w swej odezwie: �śPrzy«

czyn naszego nieszczęścia potrzeba szukać

nie v/ złej organizacji wyprawy, lecz w tych

nieustannych niepowodzeniach, jakie spoty«

kały nas na każdym kroku.

�śPrzedewszystkiem strata koni w marcu

1911 roku, znacznie opóźniła nasz odjazd,

a co najważniejsza zmusiła nas Znacznie

zmniejszyć zapasy, jakie zamierzaliśmy

wziąć ze sobą w drogę do bieguna. Następ«

nie zła pogoda, która ciągle prześladowała

nas, a przeważnie straszna śnieżyca, która

spotkała nas na 83° szer. poł. i zatrzymała

w drodze, wreszcie sypki śnieg, wszystko t o

przeszkadzało posuwać się naprzód bardziej

http://rcin.org.pl





50


pośpiesznym krokiem. Zwalczaliśmy wszyst*

kie t r u d y i przeciwności i bezwątpienia,

zwycięstwo byłoby po naszej stronie, gdyby

nasze zapasy żywnościowe nie malały z każ*

dym dniem.

�ś N i e zważając jednak na wszystko, po*

wrócilibyśmy w dobrym stanie, gdyby nie

fatalny wypadek, z jednym z naszych towa*

rzyszy, Evansem, którego uważaliśmy za

najwięcej wytrzymałego. Nasz stan pogor*

szyło i to, że w czasie powrotnej drogi nie

mieliśmy ani jednego dnia d o b r e j pogody.

Fatalna pogoda, beznadziejny stan naszego

towarzysza, w znacznym stopniu pogorszyły

nasze położenie.

�śWspominałem już wyżej, że powierzch*

nia lodu była nadzwyczaj nierówną. Evans

poślizgnął się i upadł, dostając wstrząśnie*

nia mózgu. U m a r ł on, prawda, zupełnie na*

turalną śmiercią, lecz zadał naszemu gronu

straszny cios. Zresztą i te zdarzenia male*

ją, w porównaniu z tem, co spotkało nas da*

lej u podnóża gór. Byłem zupełnie pewien,

że plan naszej podróży był ułożony dobrze,

i wszystko to, co było potrzebnem dla po*

myślnego wyniku wyprawy, było załatwione.

A l e nikt nie spodziewał się, iż o t e j porze

spotkamy tak zmienną ^i straszliwą pogodę.

Między 86° i 85° pół. szer. mróz dochodził

http://rcin.org.pl





51


do 20�"30 F., a na 82° temperatura dniem

trzymała się �" 30°, a w nocy spadała do �"

47°. Oprócz tego prześladował nas przeciw«

ny wiatr, utrudniający podróż. Powtarzam,

że główną przyczyną naszej zguby była fa=

talna pogoda. Mieliśmy tyle niepowodzeń,

iż myślę, że nigdy i nikt tyle nie wycierpiał,

ile przeżyliśmy w ciągu jednego miesiąca.

Powiem, że nawet pomimo wszystkich tysh

strasznych warunków, zwyciężylibyśmy,

gdyby nie ciężka choroba Oatesa, gdyby ja«

kimś dziwnym, niezrozumiałym zbiegiem

okoliczności w naszych składach nie zabra«

kio opału, i gdyby wreszcie, nie groźna bu«

rza, która powaliła nas w 11 milach od tego

schroniska, gdzie znajdowały się zapasy

w dostatecznej ilości dla naszego ocalenia.

�śCios ten był szczytem naszych niepo«

wodzeń. Zatrzymaliśmy się w jedenastu

milach od schroniska, m a j ą c opału na jedną

tylko ciepłą strawę i pożywienia na dwa dni.

Nielitościwa burza zatrzymuje nas cztery

dni i tem uniemożliwia ratunek. Siły nas

opuściły; z trudem nawet piszę. Zeznając,

że umieram, wcale nie żałuję, iż puściłem się

w tę podróż, ona bowiem pokazała mi, ile

anglik potrafi przenieść trudów i niepowo«

dzeń, jak pomagać jeden drugiemu w chwi«

lach niedoli, jak śmiało spotyka przybliżają*

http://rcin.org.pl





52


cą się śmierć. Ryzykowaliśmy, świadomie,

wiedząc, na co idziemy. Wszystko było nam

przeciwne. Jednakże nie mamy powodu do

skarg i tylko dziękujemy woli Opatrzności,

iż dała nam siły walczyć i wypełnić to, co

było w naszej mocy.

�śJeżeli sądzono nam było oddać życie dla

dobra ojczyzny, to zwracam się z prośbą,

tylko z prośbą, do swych rodaków, by za*

bezpieczyli los tych bliskich nam ludzi, dla

których byliśmy podporą. G d y b y m żył dłu*

żej, to opowiedziałbym o tych strasznych

cierpieniach, o t e j wytrzymałości i męstwie

mych towarzyszy podróży, opowiedziałbym

tak, iż bezwątpienia poruszyłoby się serce

śnieżna pustynia. Ocalenie było niedaleko,

skostniałe ciała dopowiedzą wam resztę

o nas, lecz naprawdę, taki wielki i bogaty

naród, jak nasz, powinien w należytym stop*

niu zabezpieczyć los tych naszych bliskich,

którym nas zabraknie, a którzy potrzebo*

wali naszej pomocy. 25*go marca 1912 roku.

Robert Scott".

Scott dumnie i twórczo żył, bohatersko

umarł. �śBył to, powiada Markham, �" je*

den z najpiękniejszych charakterów, jaki

świat wydał w naszem pokoleniu". Czytając

o smutnym losie kapitana Scotta i jego to*

warzyszy, jedni mogą ubolewać nad przed*

http://rcin.org.pl





57


wczesnym i tragicznym ich zgonem, a inni

mogą tylko zazdrościć, że los pozwoli! im

tak pięknie złożyć życie na ołtarzu wiedzy.

P O M O C �" ZBYT P Ó Ź N O !

Inni towarzysze Scotta ,którzy pozostali

na wybrzeżu, w głównym postoju, widząc

przybliżającą się zimę i raptowne pogorszę«

nie pogody, wreszcie niepokojąc się tak dłu«

giem opóźnieniem swego kapitana, starali się

przyjść mu z pomocą, wysyłając jeden za

drugim oddziały ratunkowe, lecz te, nie

zważając na wszelkie możliwe wysiłki, nie

mogą podołać burzom i niepogodzie,

i przejść znacznej odległości w południo«

wym kierunku. Nastąpiła zima, a wtedy

o pomocy nawet i myśleć było niemożliwem.

Wreszcie zima przeszła, nastąpiło podbiegu«

nowe lato, a Scott nie powracał. N i e było

już żadnej wątpliwości, iż grono śmiałków

zginęło w drodze. Jednakże w pierwszych

dniach lata wysłano dwa oddziały, aby

przyjść z pomocą ewentualnie pozostałym

przy życiu członkom wyprawy, lub odnaleźć

miejsce ich wiecznego spoczynku.

30 października oddziały ratunkowe, je«

den pod kierownictwem Wrighta, drugi dr.

Atkinsona, wyruszyły na nowe poszukiwa«

http://rcin.org.pl





54


nie, idąc w kierunku, w jakim miał powra*

cać Scott. Po niezbyt długich poszukiwa*

niach, 12 listopada, udało się wreszcie dr.

Atkinsonowi natrafić na namiot kapitana

Scotta. Weszli do wnętrza i oczom ich

przedstawił się straszliwy obraz, tej całej

tragedji, jaką przeszedł kapitan Scott wraz

ze swymi towarzyszami. W głębi namiotu,

j e d n o obok drugiego leżały ciała Wilsona

i Bowersa, owinięte w futrzane wory nocie*

gowe; widocznie ci nieszczęśliwi próbowali

zasnąć, aby snem zagłuszyć świadomość

przybliżającej się śmierci. A dalej znajdo*

wał się Scott, oparty o słup namiotu, szty*

wny, skostniały. Umarł, siedząc spokojnie,

nie walczył z nadchodzącą śmiercią. Jako

śmiertelną poduszkę podłożył swój własny

pamiętnik, przycisnąwszy mocno głową to

najdroższe i najcenniejsze dla siebie dzieło,

i w ten sposób, jakby raz jeszcze żegnając

umiłowaną sprawę, dla k t ó r e j oddał życie,

j a k b y obcując po raz ostatni z tymi najdroż*

szymi, do których były skierowane ostatnie

słowa, ostatnie przedśmiertne myśli, skre*

ślone drętwiejącą już ręką.

Odział dr. Atkinsona odprawia żałobną

mszę, pozostawia zwłoki bohaterów tak, jak

się znajdowały, a na nietknięty namiot za*

s y p u j e kurhan z krzyżem na szczycie,

http://rcin.org.pl





55


tworząc swoiste polarne mauzoleum. Na�

stępnie stara się odnaleźć miejsce wieczne*

go spoczynku kapitana Oatesa. Wszystkie

jednak wysiłki były daremne, śniegi pogrze*

bały go tak starannie, iż nie pozostało żad*

nego śladu jego zwłok. I tylko w miejscu,

gdzie według pamiętnika kapitana Scotta

przypuszczalnie mógł spocząć Oates, na

chwałę umarłemu był usypany kurhan i wbi*

ty krzyż.

Przez długie czasy kurhanów tych nie

zniszczą lody, nie zwalą burze, nie pożrą

nielitościwe żywioły. I przez długie wieki

będą tkwić samotne kurhany, w śnieżnej

martwicy, jako symbol śmiałości i ofiarno*

ści w dziele zdobycia ziemi.

�śTerra Nova" wkrótce opuściła tak nie*

gościnną A n t a r k t y d ę i szczęśliwie powróci*

ła do N o w e j Zelandji. Tu oczekiwała żona

kapitana Scotta, która wyruszyła w tak da*

leką podróż, by jak n a j p r ę d z e j powitać

swego i ojczyzny bohatera. Los poskąpił jej

tej przepięknej i wzniosłej chwili i zamiast

uśmiechu i radości okrył ją głęboką żałobą

i nieutulonym żalem.

Wiadomość o tragicznym zgonie kapita*

na Scotta rozniosła się szybko po całym

świecie i wstrząsnęła społeczeństwem an*

http://rcin.org.pl





56


gielskiem. 14=go lutego 1913 roku w londyń*

skim kościele św. Pawia na cześć bohaterów

odbyła się msza święta, na k t ó r e j byli

obecni król i królowa. Głos kapita*

na Scotta, wzywający o pomoc dla pozosta*

łych rodzin po zaginionych, znalazł szeroki

posłuch i wkrótce zebrano tam znaczne fun*

dusze, że nietylko zabezpieczyły los osiero*

conych, lecz dały możność należytego

uczczenia pamięci bohaterów.

Zdobycze naukowe całej t e j wyprawy

były bardzo znaczne. Zebrano obfite mater*

jały, rzucające po raz pierwszy światło na

geologiczną przeszłość A n t a r k t y d y ; zrobio*

n o liczne spostrzeżenia magnetyczne, i me*

teorologiczne, przeprowadzono obserwacje

oceanograficzne, wreszcie tu i owdzie wyko*

n a n e były zdjęcia topograficzne. Co najważ*

niejsze, zdobyto, za tak drogą cenę, biegun

południowy. Prawda, Amundsen, idąc inną

i krótszą drogą, był o cały miesiąc wcześniej

u bieguna, ale czy ten fakt może choć trochę

zmniejszyć zasługę i chwałę kapitana Scotta,

k t ó r y ogłosiwszy całemu światu s w ó j plan,

śmiało kroczył ku jego wykonaniu? Niema

ż a d n e j wątpliwości, że gdyby liczne niepo*

myślne okoliczności nie stanęły mu na dro*

dze, nie byłby tak niespodziewanie wyprze*

http://rcin.org.pl





57


dzony. Czyż można w tym winić go? Czyż

fakt prawie równoczesnego pobytu u biegu«

na przez Amundsena zmienia wartość całej

wyprawy i o d e j m u j e zasługi tym, którzy

przy warunkach daleko trudniejszych, niż

napotkał Amundsen, dotarli do celu, płacąc

za to życiem? A czy cały szereg niepowo«

dzeń, nieszczęść, wreszcie tragiczny zgon

nie jest dostateczną ceną ich chwały? Jeżeli

w?iąć pod uwagę, że kapitan Scott działał

według bardzo dobrze ułożonego planu, za«

akceptowanego przez Królewskie Tow.

Geograf., to największe w świecie zbiorowe

ciało naukowe w dziedzinie geografji, dzia«

łał zawsze w d o b r e j woli i ściśle według z gó«

ry powziętego planu przy bardzo trudnych

i niepomyślnych warunkach, to z całem

uznaniem należy przyznać mu ten hołd, któ«

ry Anglja złożyła jego imieniu. Jeżeli wre«

szcie przyjąć pod uwagę ten bardzo ważny

fakt, że zdobycze Scotta w pierwszej jego

ekspedycji antarktycznej nie tylko porno;

gly, lecz nawet i umożliwiły Amundsenowi

dosięgnąć biegun, to trzeba z całą sprawie«

dliwością, nie zmniejszając zupełnie zasług

Amundsena, palmą pierwszeństwa uwień«

czyć Scotta. K O N I E C .

O n a s t ę p n e j książce p a t r z na odwrocie.

http://rcin.org.pl





N A S T Ę P N A KSIĄŻKA NR. 20.

KAZIMIERZ SIEROSZEWSKI

J. K. MOŚĆ SISOWAT, KRÓL KAMBODŻY.

Syn znakomitego pisarza, p. Kazimierz Sie-

roszewski, zdaje się, odziedziczył po ojcu talent

pisarski. Redakcja �śbiblioteczki hist.-geogr." bę-

dzie szczęśliwa, jeśli ta jego pierwsza książeczka

da początek długiemu szeregowi prac.

Tematem jej są żywo pisane wspomnienia

p. Paoli, komisarza policji francuskiej, który z re-

guły był wydelegowywany przez rząd francuski do

boku panujących, przyjeżdżających zwiedzać Fran-

cję. Kłopoty, jakie miał ze swymi wysoko posta-

wionymi pupilami �" dzikim szachem perskim, bez-

troskiem i krotofilnym Sisowatem, a nawet... z bel-

gijskim Leopoldem II �" zawierają tyle momentów

komicznych, że tu prawda historyczna żeni się

z farsą, a farsa �" z życiem.

Książkę zdobią 4 ilustracje.

http://rcin.org.pl





DO NOWYCH, JESZCZE NAM

NIEZNANYCH, PRZYJACIÓŁ....

Świat przez 6000 lat swych dziejów, o k t ó r y c h

nam coś wiadomo, byi areną tylu rzeczy cieką«

wych i nie do wiary, że dosyć j e tylko dobrze po«

dać, aby w o b e j t e j rzeczywistości zbladły naj«

b u j n i e j s z e twory f a n t a z j i literackiej. T ą fanta«

zją, zwłaszcza w lichych przekładach, o p y c h a j ą

Polskę.

W myśl naszego hasła �śnie kłamać �" bawiąc,

nie nudzić �" ucząc", w y d a j e m y już oto 19stą

książeczkę. Z n a j d z i e w n i e j czytelnik nasz pro«

spekt za zeszły k w a r t a ł i za bieżący. Prospekt ca�

łoroczny, przesyłamy po otrzymaniu znaczka 15 gr.

Prenum. Kwartalna wynosi obecnie 2 zł. 60 g r .

(13 książeczek wraz z przesyłką do domu). Przyj«

m u j e m y prenumeratę i za k w a r t a ł zeszły, wysyła«

jąc przy pierwszej ekspedycji zaległe książeczki

tego i zeszłego kwartału. Radzimy to uskutecz«

nić, albowiem w kwartale zeszłym rozpoczęliśmy

5 cykli, k t ó r e teraz k o n t y n u u j e m y (aczkolwiek

każda książeczka stanowi oddzielną, skończoną

całość). Przy opłaceniu I i II kwartału tego roku

wysyłamy jako p r e m j u m książkę rachunkową

�śBudżet D o m o w y " (z autografem Grabskiego).

U p r z e d z a m y , że w cyklu na ten kwartał tylko

osiem książeczek n a d a j e się do zalecenia dla

młodzieży.

Sp. Akc. Zakł. Graf. .DrukarniajPolaka", Szpitalna 1S

http://rcin.org.pl





M. WAŃKOWICZ

�śSTRZĘPY E P O P E I "

I l - e wydanie cena 1 zł. 80 gr.

GŁOSY O KSIĄŻCE.

Książkę p r z e c z y t a ł e m z najgłębszem wzruszeniem.

Stefan Żeromski.

(list 21�"XII�"23).

�ś K U R J E R W A R S Z A W S K I " 21 �" XII �" 23.

O p o w i a d a n i e t e od p i e r w s z e j do o s t a t n i e j s t r o n y czy*

t a się n i e t y l k o z zajęciem, lecz ze w z r a s t a j ą c e m ciągle

iirzcjęciem i wzruszeniem... Są to jakby karty z doskona*

e j powieści b a t a l i s t y c z n e j , p e ł n e j uroku i życia. T u już

a u t o r przedzierzga się w belestrystę, świadomego swoich

celów i ś r o d k ó w , którem rozporządza, proza jego nabiera

b a r w y i r y t m u , a j ę z y k podnosi siz do wyżyn a r t y z m u .

Zdzisław Dębicki.

�ś K U R J E R P O R A N N Y " 3 �" III �" 24.

Słusznie Wacław Sieroszewski w p r z e d m o w i e do t e j

p i ę k n e j książki podnosi j e j szczerość, p r o s t o t ę i m a j e s t a t . . .

iStrępem epopei są d z i e j e nieznanego żołnierza Pasika...

W s p a n i a ł y m rycerskim rapsodem jest w y p r a w a i śmierć

p ł k . Mościckiego... Opowieścią budzącą gorycz, wstyd

i u p o k o r z e n i e j e s t ,,Noc z 21 na 22 m a j a w Inszym Kor*

pusie W s c h o d n i m " . . O p o w i a d a n i e k o m e n d a n t a pancernego pocfiągu Stanisława Małagowgkiego, w p a d a miejscami

w r y t m pieśni r y c e r s k i e j . P r o s t o t a sięga tu wyżyn wiels

k i e j sztuki. P o s ł u c h a j m y t y l k o wspaniałej rytmiki słowa...

K a ż d e słowo brzmi jak czysty śpiż. Każde słowo błyska

ogniem i mieczem. Juljan Ejsmond.

�ś Ś W I A T " N r . 12 �" I �" 24.

�ś S t r z ę p y E p o p e i " n a p e w n o będą c z y t a n e nietylko

przez pokolenie nasze. Sięgnie p o nie h i s t o r y k , weźmie do

r ą k i wnuk ze wzruszeniem. Jest to już przecież relikwia...

Eustachy Czekalski.

�ś P O L S K A Z B R O J N A " 21 �" 4 �" 24.

Książka p. W a ń k o w i c z a jest specjalnie ciekawą dla

oficera. D a j e mu bogaty m a t e r j a ł myślowy, n i e t y l k o opis

kilku epizodycznych w y p a d k ó w . Kpt. Konrad Libicki.

�ś C Z A S " 11 �" X �" 23.

A u t o r , s z u k a j ą c p r a w d y , znalazł przedewszystkiem

p i ę k n o . Prof. Sinko.

�śMYŚL N I E P O D L E G Ł A " 24 �" 4 �" 24.

Jest to j e d n a z książek, k t ó r e się czyta j e d n y m

t c h e m , a z a m y k a ze wzruszeniem. Adam Niemojewski.

http://rcin.org.pl





M. WAŃKOWICZ.

�śSZPITAL W CICHINICZACH"

15 ilustracji. Cena 95 gr.

Są to przeżycia czterech sióstr miłosierdzia

korpusu gen. Dowbor-Muśnickiego.

Dzicz bolszewicka wybiia cały personel szpi-

tala. Oblegane ze wszystkich stron, pozbawione

strawy i opału, mające na opiece dwudziestu cię-

żko chorych, siostry-bohaterki przeżyły sześć stra-

sznych dni, które obfitują w niesłychanie dramaty-

czne momenty. Książka ta, m a l u j ą c a {akt rzeczy-

wisty, tchnie wielkiem umiłowaniem ojczyzny,

wiarą w męstwo ludzkie i w sprawę, o którą wal-

czył nasz żołnierz.

Obie książki p. Wańkowicza zostały zalecone

dla bibliotek żołnierskich rozkazem III oddz. Szt.

Gen. 1. 479/OK z 27.1 26 r. i n a d a j ą się w wysokim

stopniu dla młodzieży.

http://rcin.org.pl





TO �"TO





TYGODNIOWY


M A G A Z Y N I L U S T R O W A N Y

TO TO właśnie pismo, na które czekałeś, czy-

telniku!

TO TO czego szukałeś dotychczas napróżno

śród mnóstwa pism krajowych i za-

granicznych.

TO TO pismo, które odtąd co tydzień bę-

dziesz kupował i czytał.

�śTOTO" �" to właśnie to!

�śTOTO" �" tygodnik nowego typu.

�śTOTO" �" pełne ilustracyj, fotografij, rycin, ry-

sunków, k a r y k a t u r .

�śTOTO" �" aktualne, pouczające, niezwykłe, eks-

centryczne, dowcipne.

�śTOTO" �" najciekawsze, najtreściwsze, najlep-

sze, ale nie najtańsze.

Są pisma tańsze, niż �śTOTO",

Są pisma droższe, niż �śTOTO",

�ó ale żadne nie jest ta kciekawe

i wszechstronne jak �śTOTO".

�śTOTO"�"zastąpi ci wszystkie inne pisma, gdyż

znajdziesz w niem wszystko:

1) Nowelę fantastyczną, podróżniczą,

sensacyjną, kryminalną.

2) Przygody odkrywców na lądzie i mo-

rzu.

3) Opisy życia i obyczajów egzotycznych

narodów.

4) Popularne artykuły naukowe z dzie-

dziny techniki i przyrody.

5) Najnowsze wynalazki.

http://rcin.org.pl





6) Radjo, kino, teatr, piosenkę.

7) Wiedzę tajemną, magję, astrologię, al-

chemję.

8) Sport, mody, kącik dla smakoszów.

9) Humoreski, parodje, satyry, groteski,

10) Rozrywki umysłowe, konkursy, ankie-

ty, wywiady.

11) Curiosa, osobliwości, ekstrawagancje,

galerję dziwaków.

12) Panoramę najciekawszych wydarzeń

z całego świata.

13) Przegląd wszystkich ilustracyj i ma-

gazynów Europy i Ameryki.

14) Wycinki z prasy prowincjonalnej.

15) Filatelistykę, grafologję, bioljografję.

16) Dodatek �śDla dzieci" �" pismo dzie-

cinne, którego jedynmi współpraco-

wnikami będą dzieci.

17) Tutti frutti.

18) Listy czytelników, autografy znakomi-

tych pisarzy i polityków.

19) Latarnię czarnoksięską przeszłości:

ciekawostki historyczne tajemnicze

karty dziejów.

20) Dokumenty śmieszności i głupoty

ludzkiej.

�śTOTO" �" żywe, zwięzłe, zajmujące, ostre, do-

sadne.

�śTOTO" �" ogłaszać będzie co tydzień konkurs

z wysoką nagrodą pieniężną.

�śTOTO" �" 16 do 24 stron pouczającej, ciekawej

i barwnej lektury.

�śTOTO" �" przeznaczone jest dla wszystkich.

Z jednakowem zaciekawieniem czytać

je będzie uczeń i profesor, robotnik

i fabrykant, wnuczka i babcia, doroż-

karz i literat, policjant i minister, pa-

cjent i lekarz, kobieta i mężczyzna.

http://rcin.org.pl





B I B L J O T E K A H A N D L O W O - E K O N O M I C Z N A .

n a j l e p s z y p o d r ę c z n y p o r a d n i k

n i e z b ę d n y dla k a ż d e g o kupca, handlowca, ban s

kowca, działaczy komunalnych, urzędników, mloi

dzieży kształcącej się zawodowo i wogóle każde>

go, pragnącego pogłębić swą wiedzę.

P r e n u m e r a t a k w a r t a l n a za 9 t o m i k ó w zip. 5.40.

O d d z i e l n y tomik 75 gr.

J u ż się u k a z a ł y :

W i z y t a t o r szkól h a n d l ó w , prof. J. Szyc �ś Z a s a d y

księgowości".

D y r e k t o r szkoły handl. prof. Cezak �ś G e o g r a f j a

g o s p o d a r c z a " .

(12 w y k r e s ó w i 2 mapki).

Szczegółowe p r o s p e k t y w y s y ł a m y na żądanie

darmo.

T o m i k i o k a z o w e za przesianiem znaczków

p o c z t o w y c h za 75 gr.

T o w . W y d . �śRój", W a r s z a w a , K r e d y t o w a 1.

K o n t o P. K. O. 9880.

N a składzie: W i z y t , szkół handl. M. W . R. i O. P.

W. Byszewski �ś R o z w ó j szkolnictwa h a n d l o w e g o

w Polsce", cena 1.50, cenne dla pedagogów.

Niezbędne dla płatników podatków/

P o r a d n i k b u c h a l t e r a w o p r a c o w a n i u �śBuchalterów

R z e c z o z n a w c ó w " �ś J a k d o s t o s o w a ć księgi handlo�

w e do o s t a t n i c h przepisów o p a ń s t w o w y m podat*

k u p r z e m y s ł o w y m i d o c h o d o w y m " , cena 80 gr.

Winien nabyć każdy w celu umknięcia dotkliwych

strat.

Ż ą d a ć w T o w . W y d . �ś R ó j " ,

W a r s z a w a , K r e d y t o w a 1.

K o n t o P. K. O. 9880 i we wszystkich księgarniach.

http://rcin.org.pl

\ 0 \ v O





BIBLJOTECZKA

HISTORYCZNO - GEOGRAFICZNA

P r o s p e k t na IV kwarta} 1925 r.

J. Tuwim. �"Z cyklu Satanicznego �śCzarna msza".

W. Melcer�Rutkowska. �" Z cyklu �śSłynni ko�

chankowie" �śSoliman I i Roksolana".

Jerzy Łużyc. �" �śKaźń Mikołaja II".

Juljan Ejsmond. �" �ś 2 y j v o t N e r o n a " przekład ze

Swetonjusza.

Jerzy Bandrowski. �" Z cyklu �śPioruny i błyska�

wice W s c h o d u " �ś T i m u r l e n k " (Krwawa epo�

peja A z j i ) .

Dr. O. Górka. �" Z cyklu �śJak umierali wielcy

l u d z i e ? " �śMord Cezara i śmierć Kleopatry".

Wanda Melcer-Rułkowska. �" �śŻelazna dziewica".

Sł. Sierosławski. �" �ś N a s z y j n i k królowej".

Dr. Olgierd Górka. �" �śBohaterowie krzyża".

Dr. Oskar Skarbek > Tluchowski. �" �śKurtyzan

Rzymu w epoce odrodzenia".

Dr. J. P. Zajączkowski. �" Z cyklu �śSłynni ko>

chankowie" �śJak starsza panna uwodziła

pięknego chłopca". (Lauzun i Luiza de Mont�

pensier).

J. Tuwim. �" �śTysiąc dziwów prawdziwych",

L. Brun. �" �śGwiazdy filmowe".

Tow. W y d . �śRÓJ" S. z o. odp.

W a r s z a w a , K r e d y t o w a 1, k o n t o P. K. O. 9880.

Zaległe książeczki przesyła się natychmiast

po otrzymaniu przedpłaty.

S p A k c . Z � k l . G r a f . . D r u k a r n i a P o l s k a " . S z p i t a . n � 1,1.

http://rcin.org.pl





Nie kłamać �" biiwięc, nie nudzić �" ucząc.

BIBLIOTECZKA H I S T O R Y C Z N O , G E O G R A F I C Z N A

w kwartale I*ym 1926 r.

(Gwiazdką zaznaczono odpowiednie dla młodzieży).

1. W. M E L C E R . R U T K O W S K A . Z cyklu Słynni kochan.

kowie. �śNaga nimfa i jednoręki cyklop",

2. A D A M N O W I C K I . Z cyklu Zmierzch Habsburgów.

�śTajemnica pochodzenia Franciszka Józefa''.

3. J. T U W I M . Z cyklu satanicznego. �ś T a j e m n i c e amu*

letuw i talizmanów1'.

* 4. D R . O. GÓRKA. Z cyklu Jak umierali wielcy lu.

dzte? ,,W majestacie śmierci

* 5. JERZY B A N D R O W S K I . Z cyklu Pioruny i bly.

Skawice wschodu. �śSkandenberg �" lew Albanji".

* 6. P I O T R L O T . Z cyklu przeżyć osobistych p. t.:

Na krwawych piaskach Afryki. ,, Biały burnus i czarne

oczy".

* 7. J. E J S M O N D . �śZabobony myśliwskie".

' * 8. PROF. DR. ST. N O W A K O W S K I . Z cyklu Zdo,

bywcy i odkrywcy świata. �śKapitan Scott".

� 9. L E O N C H O R O M A Ń S K I . �śZ tronu na szafot".

* 10. ST. CIESZKOWSKI. �ś Piękna Doboszanka".

* 11. W A C Ł A W SIEROSZEWSKI. Z cyklu Na szla.

kach świata. ,,Ciupasem na Syberję".

* 12. ST. S Z T R U M P F i W O J T K I E W I C Z . Z cyklu C w n .

larze na dnie oceanów. �śKorsarze 1914 r.".

13. M. K U N C E W I C Z O W A . �śTseutHi, władczyni bokse,

tów .

Prenumerata kwartalna 2 zi. 60 gr.

N a zamówienie pocztówką ekspediujemy przy l
teczce czek P. K. O. 9880.

T . w o Wydawnicze �ś R ó j " s. z o. o. Warszawa, Kredytowa 1.

http://rcin.org.pl





http://rcin.org.pl