Stereofoniczny
S
t
e
r
e
o
f
o
n
i
c
z
n
y
Stereofoniczny
S
t
e
r
e
o
f
o
n
i
c
z
n
y
nadajnik FM
n
a
d
a
j
n
i
k
F
M
nadajnik FM
n
a
d
a
j
n
i
k
F
M
2723
2723
Do czego to służy? tak jak większość dzisiejszych odbiorników Jak to działa?
Oglądając telewizję, zdarza się, że przeszka- telewizyjnych. Nadajnik charakteryzuje się Na rysunku 1 przestawiony został schemat
dzamy innym. Zastosowanie słuchawek niedużym poborem mocy oraz dobrymi para- blokowy układu BA1404. Widać na nim, że
z długim kablem skutecznie rozwiązuje pro- metrami, które wystarczą do realizacji bez- wyposażono go we wszystkie bloki potrzeb-
blem, jednak jest to rozwiązanie mało ele- przewodowych słuchawek. Zasięg nadajnika ne do zbudowania niewielkim kosztem peł-
ganckie i na pewno mało nowoczesne. Dlate- wynosi kilka metrów, co jest wystarczające nowartościowego stereofonicznego nadajni-
go chciałbym zaproponować bezprzewodo- w praktyce. Jeżeli wymagany będzie większy ka. Zawiera on dwa wzmacniacze dla kana-
we stereofoniczne słuchawki, przy czym nie zasięg, można wykonać dodatkowy nieskom- łów L i R. Niezbędny do wytworzenia
będzie budowany odbiornik, lecz tylko plikowany wzmacniacz. Nadajnik może zna- sygnału MPX jest generator podnośnej
nadajnik. Odbiornikiem może być dowolne lez
ć także zastosowanie przy przesyłaniu mu- 38kHz. Pełny sygnał MPX zawiera prócz su-
miniaturowe radio FM. Wykonanie nadajni- zyki np. z komputera do innych pomieszczeń, my kanałów L+P i dwóch wstęg bocznych
ka nie jest skomplikowane, a jego niewątpli- w których mamy odbiorniki FM. Jeżeli mie- sygnału różnicy L-P także sygnał pilota
wą zaletą jest posiadanie tylko jednej cewki, szkamy w bloku, to sąsiad też będzie mógł co oczęstotliwości 19kHz, który jest dodawany
która składa się tylko z 2 do 3 zwoi drutu. nieco posłuchać (oczywiście przy odpowie- w zewnętrznych obwodach układu nadajni-
Nadajnik został zbudowany w oparciu dniej mocy nadajnika, która nie powinna prze- ka. Schemat ideowy nadajnika znajduje się
o znany i polecany do tego typu aplikacji kraczać 20mW). Nadajnik może znalez
ć za- na rysunku 2. Jest to typowa aplikacja pre-
układ BA1404. Słuchawki bezprzewodowe, stosowanie także w wielu innych aplikacjach. ferowana przez producenta, wzbogacona
w których medium transmisyjnym jest pod-
czerwień, są monofoniczne. Poniżej opisywa- Rys. 2 Schemat ideowy
ny układ jest nadajnikiem stereofonicznym
Rys. 1 Schemat blokowy
Elektronika dla Wszystkich
50
dodatkowo o generator oraz wzmacniacz czątku nie trzeba montować dodatkowego z
ródło sygnału mamy monofoniczne.
wyjściowy. Stereofoniczny sygnał wejścio- wzmacniacza. Nie powinno też sprawić pro- Ale gdy zdecydujemy się na dz
więk stereo
wy podawany na wejścia nadajnika podda- blemów wykonanie cewki L1, która powinna (np. posiadamy stereofoniczny odbiornik te-
wany jest preemfazie przez elementy R4, składać z 2 - 4 zwojów srebrzanki. Cewkę tę lewizyjny), to zostaje jeszcze zestrojenie ge-
C13 i R5, C15. Preemfaza polega na uwypu- należy wykonać na karkasie o średnicy 4- neratora 38kHz. Regulując elementami P4,
kleniu wysokich tonów, dzięki czemu uzy- 5mm. Karkas taki bez trudu można znalez
ć P5, należy doprowadzić do odbierania emisji
skuje się zredukowanie poziomu szumów. w starych odbiornikach radiowych. Regula- STEREO. Wiele odbiorników radiowych
Potencjometry P1, P2 umożliwiają ustalenie cję częstotliwości rezonansowej umożliwi sygnalizuje odbiór emisji stereo zapaleniem
głośności na wejściu nadajnika, natomiast P3 zawarty w karkasie rdzeń. Antenę nadajnika odpowiedniej diody. Regulacje należy prze-
umożliwia zrównoważenie kanałów L, należy podłączyć do wyjścia A1 lub, gdy bę- prowadzić kilkakrotnie, w celu uzyskania jak
P, czyli jest to popularny balans. Jak było dzie montowany dodatkowy wzmacniacz, do najlepszej jakości dz
więku. Gdyby nie udało
wspomniane, sygnały L i P podane są na mo- wyjścia A2. Anteną może być kawałek prze- się otrzymać emisji STEREO, należy skory-
dulator MPX, którego pracą powinien stero- wodu (ok. 50cm) lub antena teleskopowa, gować położenie rdzenia cewki L1 i po-
wać rezonator o częstotliwości 38kHz. Po- w jaką często są wyposażone odbiorniki ra- wtórzyć regulację elementami P4 i P5.
nieważ nigdzie nie udało mi się dostać takie- diowe. Nadajnik najlepiej będzie zasilić sta-
go nietypowego rezonatora, zastosowałem bilizowanym napięciem 12V np. z zasilacza
rozwiązanie zastępcze w postaci generatora wtyczkowego. Regulacja nadajnika nie jest Ciąg dalszy na stronie 53.
drabinkowego, który tworzą tranzystory T1, skomplikowana i może być przeprowadzona
T2 wraz z kilkoma elementami biernymi. Po- bez żadnych przyrządów pomiarowych. Aby
tencjometr P4 umożliwia dokładną regulację zestroić nadajnik, wystarczy jakikolwiek ste- Wykaz elementów
częstotliwości generatora, natomiast P5 reofoniczny odbiornik. W pierwszej fazie
Rezystory
umożliwia regulację amplitudy, która powin- wszystkie potencjometry należy ustawić
R1,R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33k&!
na wynosić ok. 3Vpp. Sygnał z generatora w środkowe położenia. Znajdujemy na skali
R3(*),R9,R10,R11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10k&!
poprzez dzielnik R18, R20 podawany jest na odbiornika radiowego częstotliwość, na
R4,R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51k&!
wejście XTAL1. W wyniku pracy modulato- której nie nadaje żadna stacja. Po włączeniu
R6,R7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&!
ra MPX, na wyjściu MPXO otrzymuje się sy- nadajnika, regulując rdzeniem w karkasie, R8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .300&!
gnał monofoniczny, który powstaje w wyni- należy doprowadzić do zaniku szumu R12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470&!
R13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220&!
ku zsumowania kanałów L i P oraz jednocze- w odbiorniku. W przypadku, gdy niemożliwe
R14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75k&!
śnie zmodulowany amplitudowo sygnał róż- będzie dostrojenie się do odbiornika, można
R15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15k&!
nicowy kanałów Li Pczęstotliwością 38kHz. spróbować znalez
ć inne miejsce na skali
R16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,6k&!
Zmiksowany sygnał z wyjścia MPXO z sy- odbiornika lub zmienić liczbę zwojów cewki
R17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .620&!
gnałem pilota 19kHz podawany jest na wej- L1. Do wejść nadajnika można dołączyć sy-
R18,R19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100k&!
ście MOD IN, które jest wejściem oscylatora gnał audio i sprawdzić jakość odbieranego
R20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22k&!
w.cz. pełniącego rolę modulatora FM. Czę- sygnału w odbiorniku. Jeżeli nie jest nam po-
R21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330&!
stotliwość pracy oscylatora wyznaczają ele- trzebna emisja stereo, regulacja na tym etapie
R22(*) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .270&!
menty obwodu rezonansowego L1 oraz C31. może zostać zakończona. Nie ma sensu po-
R23,R24 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10&!
Ostatnim blokiem układu U1 jest wzmac- siadanie stereofonicznego nadajnika, gdy
P1,P2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10k&! PR
niacz separujący, z którym, poprzez kon- P3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47k&! PR
P4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22k&! PR
densator C18, może już współpracować an- Rys. 3 Schemat montażowy
P5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .500&! PR
tena nadawcza. Jeżeli zasięg kilku metrów
Kondensatory
byłby za mały, w nadajniku znalazło się do-
C1,C2,C3 . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF ceramiczny
datkowe miejsce na prosty wzmacniacz.
C4-C12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10µF/16V
Wzmacniacz został zbudowany na tranzy-
C13-C18,C19(*) . . . . . . . . . . . . . .1nF ceramiczny
storze T3 wraz z kilkoma elementami
C20-C24 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10nF ceramiczny
współpracującymi. Generator częstotliwo-
C25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220pF
ści 38kHz oraz wzmacniacz wyjściowy za-
C26,C27,C28 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150pF
silane są stabilizowanym napięciem 9V,
C29,C30 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15pF
natomiast do zasilenia układu U1 wymaga-
C31 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47pF
ne jest napięcie rzędu 2V. Napięcie takie
C32 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470pF
uzyskuje się z regulowanego stabilizatora Półprzewodniki
U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BA1404
U2, który charakteryzuje się dobrą stabil-
U2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LM317LZ
nością napięcia wyjściowego. Rezystory
U3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78L09
R8, R12 ustalają napięcie wyjściowe U2.
T1,T2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC548
Dioda D1 zabezpiecza nadajnik przed od-
T3(*) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BF240
wrotnym podłączeniem napięcia zasilają-
D1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4001
cego. Pozostałe elementy głównie odpo-
Inne
wiedzialne są za filtrację napięć zasilają-
L1 . . . . . .2-4 zwoje srebrzanki na karkasie 4-5mm
cych.
Z2 . . . . . . . .gniazdo JACK STEREO 3mm do druku
(*)  elementy oznaczone gwiazdkÄ… dotyczÄ… dodatko-
Montaż i uruchomienie
wego wzmacniacza
Nadajnik należy zmontować na płytce dru-
kowanej, która jest widoczna na rysunku
Komplet podzespołów z płytką jest
3. Montaż należy rozpocząć od elementów
dostępny w sieci handlowej AVT
najmniejszych, kończąc na włożeniu ukła-
jako kit szkolny AVT-2723
du scalonego do podstawki. Na samym po-
Elektronika dla Wszystkich
51
Ciąg dalszy ze strony 51. Gdyby zasięg nadajnika bez zamontowanego nego nadajnika. Jeżeli brak jest jakichkolwiek
wzmacniacza okazał się niewystarczający, to zniekształceń oraz odbieramy poprawnie
Jeżeli mamy częstościomierz, to mierząc można zamontować elementy wzmacniacza emisję stereo, to można sprawdzić zasięg, czy
przebieg na końcówce 13 U1, należy poten- z tranzystorem T3, dzięki czemu nieco zwięk- jest wystarczający. Gdyby zasięg był niewy-
cjometrem P4 i P5 ustawić przebieg o często- szy się zasięg nadajnika. Gdyby komuś udało starczający, proponuję zamontowanie dodat-
tliwości dokładnie 19kHz. Jeżeli odbieramy się zdobyć rezonator kwarcowy o częstotli- kowego wzmacniacza. Należy mieć na uwa-
emisję stereo, nadajnik możemy uznać za cał- wości 38kHz, to nie trzeba montować ele- dze, że zgodnie z obowiązującymi przepisami
kowicie zestrojony. Zamiast niewygodnych mentów generatora. Rezonator należy dołą- można stosować nadajniki o mocy poniżej
P1 i P2 można zastosować zewnętrzny poten- czyć przez kondensator 15pF do końcówki 5 20mW. Jeśli sygnał podawany na wejście
cjometr stereofoniczny. Jak było wspomnia- U1 oraz końcówki 6. Sprawdzony i zamonto- nadajnika okazał się zbyt mały, można nie
ne, potencjometr P3 umożliwia regulację ba- wany w obudowie nadajnik możemy spraw- montować rezystorów R6 oraz R7.
lansu. Nadajnik trzeba umieścić w jednej dzić w akcji. Jeżeli posiadamy miniaturowe
z dostępnych na rynku obudów, wyprowadza- radio, podłączamy do niego słuchawki oraz Marcin Wiązania
jąc na zewnątrz potrzebne złącza oraz antenę. ustawiamy na skali częstotliwość zbudowa- [e-mail]
Elektronika dla Wszystkich
53