Prezenty z InternetuSPIS TRE�CI Prezenty z Internetu 2004-03-24 Samanta Malinowska Przepychaj�c si� w przed�wi�tecznym t�umie nie jest �atwo kupi� odpowiedni podarunek pod choink�. Zapraszamy wi�c na spacer po sklepach internetowych, w kt�rych wyb�r towar�w jest coraz wi�kszy. Zanim cokolwiek zam�wimy, przeczytajmy regulamin i proponowane formy p�atno�ci. Bywa �e ni�sza cena towaru okazuje si� tylko pozorna, gdy� koszty dostawy powoduj� jej wzrost. Zazwyczaj op�aty za przes�anie poczt� wahaj� si� od ok. 4 z� do 9 z�. Przesy�ka kurierska jest dro�sza i wynosi ok. 15 z�, ale to tak�e zale�y od sklepu, odleg�o�ci, terminu i innych dodatkowych uwarunkowa�. Je�eli jednak koszty dodatkowe nas nie zra��, przeczytajmy czas w jakim dostarczana jest przesy�ka, �eby zam�wiony prezent nie dotar�... po �wi�tach. Dla niej Dla wi�kszo�ci pa� idealnym prezentem b�dzie bi�uteria - udajmy si� wi�c pod adres http://www.zloto.pl, gdzie w sklepie internetowym Jubiler bez problemu wybra� mo�emy atrakcyjny upominek. W asortymencie znajduj� si� wyroby ze srebra, z�ota, bi�uteria z bursztynem czy z brylantem. Na stronie umieszczono tabel� rozmiar�w i spos�b mierzenia pier�cionka lub obr�czki. Sklep akceptuje p�atno�� kart� kredytow� i op�at� za zaliczeniem pocztowym. Rys. 2. Wygodny trackball z pod�wietlan� kulk� - http://www.kompix.com.pl/main2. htm, 119 z� Dla niezdecydowanych (albo oszcz�dnych) pan�w zawsze pozostaj� sklepy... z damsk� bielizn� (http://www.biustonosz.com). A jest w czym wybiera�: bielizna klasyczna, zmys�owa, sportowa, gorsety, figi - wydaje si�, �e wyb�r jest tu wi�kszy ni� w rzeczywistych sklepach. Dost�pne s� wszystkie rozmiary, a gdyby kto� mia� problem z dopasowaniem ubioru, to podano tabel� rozmiar�w. Udost�pnione s� zdj�cia produkt�w i szczeg�owe ich opisy. Do wyboru jest spos�b pakowania. Mo�liwa jest r�wnie� wymiana towaru lub jego zwrot. K�opotem mo�e si� okaza� prezent dla przysz�ej mamy. A jednak co� si� znajdzie! Pod adresem http://www.maternity.miloha.plkupimy odzie� ci��ow� - wizytow� lub na "zupe�nym luzie", poradniki, bielizn� czy drobne upominki. Wystarczy si� zalogowa�, zarejestrowa� i wrzuci� do koszyka wybrany produkt. Za towar mo�na zap�aci� kart� kredytow� lub przekazem pocztowym. Mo�liwy jest zwrot lub reklamacja wadliwego produktu. Rys. 3. Odtwarzacz p�yt Audio-CD, MP3 i WMA - prezent dla audiofila (479 z�, http://www.maxaudio.pl/sklep) Rys. 4. Jedna z ch�tniej kupowanych (434 z�) kamer internetowych - Logitech QuickCam Pro 4000 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Prawie wszystko nowe! 2004-03-26 Ryszard Sobkowski Do tej pory Standard PC ewoluowa� stopniowo. Obecnie jednocze�nie zmienia si� prawie wszystko - konstrukcja p�yt g��wnych, obud�w, pami�ci, interfejs�w systemowych. Rys. 1. Karta graficzna z 16-bitowym interfejsem PCI Express wygl�da do�� podobnie do kart AGP, ale dysponuje czterokrotnie wi�ksz� przep�ywno�ci� Przez wiele lat podstawowym interfejsem systemowym komputer�w PC by�a szyna PCI - Peripheral Component Interface. Jej popularna 32-bitowa wersja przy taktowaniu zegarem 33 MHz zapewnia przep�ywno�� zaledwie 133 MB/s. Ju� od kilku lat jest to o wiele za ma�o dla niekt�rych podsystem�w PC. Intel zaproponowa� stworzenie interfejsu systemowego wykorzystuj�cego szeregow� transmisj� pakietow�, pozwalaj�cego na zastosowanie gniazd do kart rozszerze�. Interfejs ten, nazwany PCI Express, jest z punktu widzenia oprogramowania ca�kowicie zgodny z PCI. Przep�ywno�� PCI Express mo�na skalowa� poprzez zwielokrotnienie linii przesy�owych, z kt�rych ka�da ma przepustowo�� 600 MB/s. Jako standard przyj�to stosowanie gniazd PCI Express 1X, a dla kart graficznych - gniazd PCI Express 16X o przep�ywno�ci a� 9,6 GB/s. Wymagania obecnie dost�pnych kart graficznych i najbardziej obci��aj�cych system program�w graficznych b�d� wi�c spe�nione z ogromnym zapasem. Nowy interfejs systemowy ma si� pojawi� w po�owie przysz�ego roku w intelowskim chipsecie Grantsdale. Swoje uk�ady z PCI Express przygotowuj�, r�wnie� na ten sam okres, niezale�ni producenci, czyli SiS i VIA Technologies. DDR2 - szybciej, �atwiej, dro�ej Podsystemy pami�ci oparte na szynie DDR osi�gn�y kres technologicznych mo�liwo�ci przyspieszania ju� przy modu�ach DDR400, czyli PC3200. G��wn� barier� stanowi architektura szyny pami�ci. Ze wzgl�du na mo�liwo�� stosowania jednego, dw�ch lub nawet trzech modu��w pami�ci, szyna musi by� wyposa�ona w system terminator�w eliminuj�cych odbicia i zniekszta�cenia przesy�anych sygna��w. Terminatory te przy wi�kszej liczbie modu��w jedynie w cz�ci radz� sobie z tym problemem. Dlatego w wielu p�ytach obs�uguj�cych pami�ci DDR400 mamy tylko po dwa gniazda DIMM. Pami�ci DDR2 nie b�d� mia�y takich k�opot�w dzi�ki wbudowanym automatycznym terminatorom. R�wnocze�nie spos�b ich taktowania zosta� lepiej dostosowany do pracy z wi�kszymi cz�stotliwo�ciami. Przewiduje si�, �e w DDR2 cz�stotliwo�� b�dzie mo�na skalowa� od pocz�tkowych 533 MHz a� do 1200 MHz. Producenci pami�ci s� ju� przygotowani do masowej produkcji DDR2, na razie jednak zapotrzebowanie rynku ogranicza si� do uk�ad�w DDR2 przeznaczonych do kart graficznych. Sytuacja zmieni si� z chwil� wej�cia na rynek nowych chipset�w, przystosowanych do wsp�pracy z DDR2. Prawdopodobnie wszystkie uk�ady z PCI Express b�d� obs�ugiwa�y pami�ci DDR2. 240-stykowe modu�y DDR2 b�d� zapewne du�o dro�sze od dotychczasowych pami�ci DDR, ale potaniej� w miar� popularyzacji. Rys. 2. Referencyjna p�yta g��wna dla chip-setu Grantsdale - ju� z PCI Express i gniazdami dla pami�ci DDR2, ale jeszcze w standardzie microATX Rambus si� broni Pami�ci RDRAM, nie tak dawno zalecane jako "jedynie s�uszne" dla procesor�w Pentium 4, znikn�y ju� prawie z rynku PC. Mog� jednak powr�ci� do najwydajniejszych PC za spraw� chipsetu SiS R659, kt�ry zosta� ju� oficjalnie zaprezentowany przez Silicon Integrated Systems. Uk�ad ten - pracuj�c z czterema szynami RDRAM PC1066 - oferuje przep�ywno�� pami�ci 9,6 GB/s, a wi�c przekraczaj�c� potrzeby Pentium 4 z 800-megahercow� szyn� FSB (6,4 GB/s) i Prescotta (piszemy o nim dalej). Warto jednak zauwa�y�, �e zgodno�� przep�ywno�ci szyny FSB i pami�ci RAM nie zapewnia bynajmniej wyr�wnanego bilansu transmisji danych. Pasmo przep�ywno�ci pami�ci RAM jest bowiem dzielone pomi�-dzy procesor a transmisje I/O i AGP. W uk�adzie SiS R659 zastosowano rozwi�zanie Advanced HyperStreaming Engine (AHSE), kt�re nadzoruje przep�yw strumieni danych, tak aby procesor stale dysponowa� maksymaln� przep�ywno�ci� i priorytetowym dost�pem, przy minimalnych op�nieniach. Ponadto w chipsecie zastosowano szereg rozwi�za� maj�cych na celu zmniejszenie op�nie�, kt�re dotychczas obni�a�y wydajno�� system�w z pami�ciami RDRAM. Co jednak najciekawsze, chipset jest w stanie adresowa� 16 GB pami�ci RAM - czterokrotnie wi�cej ni� pozwala 32-bitowa przestrze� adresowa Pentium 4. Rys. 3. Du�a powierzchnia profilowanych �eberek, miedziany rdze� i wentylator o ogromnej wydajno�ci - tak wygl�da zestaw ch�odz�cy dla Prescotta Rys. 4. Producenci DRAM deklaruj� gotowo�� do produkcji uk�ad�w DDR2, ale podczas targ�w Computex mo�na by�o obejrze� jedynie... puste p�ytki drukowane modu��w DIMM 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Szybsze i cieplejsze 2004-03-26 Ryszard Sobkowski Czego mo�emy si� spodziewa� w 2004 roku ze strony producent�w procesor�w dla PC? Rys. 1. Obudowa LGA 775, do kt�rej nied�ugo trafi Prescott Po tegorocznych premierach nowej rodziny procesor�w AMD nie oczekujmy w 2004 r. kolejnych rewelacji z tej firmy. Procesor K9 ujrzy �wiat�o dzienne najwcze�niej w 2005 roku. Jedyne, czym AMD ma szans� zaskoczy� rynek, to rozpocz�cie produkcji procesor�w Opteron i Athlon 64 w 90-nanometrowym wymiarze technologicznym. Za to sporo nowo�ci na nadchodz�cy rok szykuje Intel. S� to przede wszystkim procesory o kryptonimach Prescott i Dothan oraz, w nieco dalszej perspektywie, Tejas. Niemi�a niespodzianka Po wdro�eniu przez Intela technologii rozci�gni�tego krzemu oraz 90- -nanometrowego wymiaru technologicznego okaza�o si�, �e uk�ady wykonane w technologii 90 nm pobieraj� znacznie wi�ksz� moc od swoich 130-nanometrowych poprzednik�w. Zjawisko jest do�� zaskakuj�ce, bo dotychczas zmniejszanie wymiaru technologicznego przynosi�o zmniejszony pob�r mocy. Najbardziej niemi�e jest zwi�kszenie poboru mocy przez uk�ady przeznaczone do zastosowa� mobilnych. Dothan, czyli kolejne wcielenie Pentium-M, pobiera wi�ksz� moc ni� obecna 0,13-mikronowa wersja tego procesora, nawet przy tej samej cz�stotliwo�ci zegara. Problemy z nadmiernym poborem mocy s� g��wn� przyczyn� op�nie� debiut�w nowych uk�ad�w Intela. Zagadki Prescotta Oficjalny debiut procesora Prescott wci�� si� op�nia. Z plotek, pog�osek i "przeciek�w" rysuje si� jednak do�� wyra�nie charakterystyka nowego procesora Intela. Na stosunkowo niewielkim chipie o powierzchni 109 mm2 wraz z j�drem procesora mie�ci si� 1 MB pami�ci podr�cznej drugiego poziomu. W por�wnaniu z Pentium 4 zwi�kszono r�wnie� pozosta�e pami�ci podr�czne - cache L1 dla danych ma 16 kB (w Pentium 4 - 8 MB), a pojemno�� pami�ci przechowuj�cej predekodowane instrukcje jest r�wnie� dwukrotnie powi�kszona. Zaskakuj�cym rozwi�zaniem w architekturze Prescotta jest szyna BSB (BackSide Bus), s�u��ca do do��czenia zewn�trznej pami�ci podr�cznej trzeciego poziomu. Ot� ostatnim procesorem o tak rozwi�zanej komunikacji z pami�ci� cache by�o pierwsze Pentium III. Mo�na przypuszcza�, �e szyna ta b�dzie wykorzystywana w serwerowych wersjach procesora, wyposa�onych w wielk� zewn�trzn� pami�� cache L3. Od strony programowej Prescott przynosi kolejne rozszerzenie listy instrukcji o 13 nowych rozkaz�w. Wi��� si� one cz�ciowo ze sprz�towym wsparciem poufno�ci danych, jakie Intel przygotowuje pod nazw� La Grande Technology. Do zastosowa� serwerowych nowego procesora mo�e si� przyda� powi�kszone do 40 bit�w adresowanie przez PAE (Physical Address Extension - stosowana przez Intela "proteza" umo�liwiaj�ca przekroczenie narzucanej przez 32-bitow� architektur� bariery 4 GB pami�ci RAM). Dziwnie koresponduje ono z 40-bitow� fizyczn� przestrzeni� adresow� procesor�w AMD64. Obecne, stosowane od czas�w Pentium Pro 36-bitowe PAE zapewnia przestrze� adresow� 64 GB, najzupe�niej wystarczaj�c� nawet w du�ych serwerach. Przypuszcza si� te�, �e w procesorach Prescott zaimplementowane jest 64-bitowe rozszerzenie architektury x86, podobne do stosowanego w procesorach AMD64. Najprawdopodobniej pozostanie ono zablokowane do chwili, kiedy zacznie by� niezb�dne ze wzgl�d�w marketingowych - tak samo jak to by�o z HyperThreadingiem w Pentium 4. Rys. 2. Transmeta Efficeon ma obudow� typu LGA, jak� b�d� mia�y w przysz�o�ci procesory Intela Prescott pocz�tkowo trafi do podstawki Socket 478, jednak w 2004 roku otrzyma obudow� LGA 775 i b�dzie wymaga� podstawki Socket T. Zegar ma mie� cz�stotliwo�� 3,4 GHz na pocz�tek. Wed�ug obecnych plan�w, do ko�ca 2004 roku Prescott przyspieszy do zaledwie 3,8 GHz. Tejas - ostatni NetBurst Pod kodow� nazw� Tejas Intel przygotowuje na 2005 rok nast�pc� Prescotta. Uk�ad b�dzie produkowany w tej samej 90-nanometrowej technologii z wykorzystaniem rozci�gni�tego krzemu. Czym b�dzie si� r�ni� od Prescotta? Przede wszystkim ma mie� jeszcze wi�ksze pami�ci podr�czne. Tejas ma pracowa� z zegarem o cz�stotliwo�ci przekraczaj�cej 4 GHz. Prawdopodobnie Tejas otrzyma "podwojony" HyperThreading i b�dzie w stanie obs�ugiwa� r�wnolegle nie dwa w�tki, lecz a� cztery. Wed�ug znanych plan�w, Tejas ma by� ostatnim procesorem zaprojektowanym w architekturze NetBurst, zapocz�tkowanej przez Pentium 4 w 2000 roku. Mali rywale Poza rywalizacj� gigant�w powstaj� nowe procesory, przewa�nie przeznaczone do notebook�w i rozwi�za� z pogranicza techniki PC. Na rynek w 2004 roku trafi� dwie nowo�ci, opracowane przez firmy z marginesu procesorowego biznesu. Pierwsz� jest Transmeta Efficeon TM8600 - procesor ten stanowi 256--bitowe rozwini�cie uk�adu Crusoe. Ciekaw� cech� architektury tego uk�adu jest zintegrowany z procesorem kompletny northbridge, zawieraj�cy nie tylko sterownik pami�ci DDR, ale tak�e interfejs AGP. Pracuj�cy z zegarem 1,3 GHz uk�ad TM8600 pobiera zaledwie 7 W. Tak� sam� moc przy zegarze 1 GHz pobiera VIA Eden-N. Przy cz�stotliwo�ci 800 MHz pob�r mocy wynosi 6 W, za� zwolnienie do 533 MHz przynosi spadek poboru do 4 W. Opr�cz energooszcz�dno�ci jest to najmniejszy pod wzgl�dem wymiar�w geometrycznych spo�r�d procesor�w x86. Jego obudowa, nazwana "nano BGA", ma wymiary zaledwie 15�15 mm. Na razie procesor stosowany jest w p�ytach nanoITX (na str. 034). Czekamy na tanie, lekkie i energooszcz�dne notebooki z tym uk�adem. Ale nie tylko! Szczeg�ln� cech� nowego procesora VIA stanowi sprz�towe wsparcie szyfrowania i deszyfrowania danych. VIA nada�o tej funkcji marketingow� nazw� PadLock. O skuteczno�ci zastosowanego rozwi�zania najlepiej �wiadczy fakt, �e gigahercowy Eden-N okaza� si� w testach szyfrowania i deszyfrowania algorytmem ECB a� dwunastokrotnie szybszy od 3-gigahercowego Pentium 4. Procesor ten nadaje si� wi�c �wietnie do serwer�w poufnych transakcji. Rys. 3. VIA Eden ESP-N ma wymiary zaledwie 15x15 mm, ale ca�kiem przyzwoit� wydajno��. SPIS TRE�CI Przes�a�, ale jak? 2004-03-29 Dominik Kucharczyk Na pytanie, jak przes�a� pliki w Sieci, wiele os�b ma gotow� odpowied�: poczt� elektroniczn�, za pomoc� program�w typu Kazaa czy eDonkey... Jednak z przesy�aniem du�ych plik�w pomi�dzy dwoma konkretnymi komputerami bywaj� trudno�ci. Rys. 1. Jednym z rozwi�za� przesy�ania du�ych plik�w w Sieci jest wykorzystanie mo�liwo�ci popularnych komunikator�w internetowych, np. Tlen lub Gadu-Gadu Poczta elektroniczna w pewnym stopniu rozwi�zuje przesy�anie danych i plik�w pomi�dzy konkretnymi u�ytkownikami (adresatami) w Sieci. Jej stosowanie ograniczaj� jednak dopuszczalna pojemno�� skrzynki i rozmiar pojedynczej wiadomo�ci, a �ci�lej - za��cznika do niej. Co zrobi�, je�li chcemy wys�a� do przyjaci� np. plik z filmem z wakacji, kt�rego pojemno�� znacznie przekracza warto�ci graniczne skrzynek pocztowych? Jest kilka metod bezpo�redniego przesy�ania plik�w do wybranego adresata. Zak�adamy, �e czas po��czenia nie gra roli, a osoby, kt�re chc� si� po��czy�, dysponuj� sta�ym, zrycza�towanym dost�pem do Internetu. W przeciwnym wypadku przesy�anie du�ych plik�w przez Sie� - bez wzgl�du na metod� - staje si� nieop�acalne. Komunikatorem go! Internetowe komunikatory kojarz� si� g��wnie z wielogodzinnymi pogaduchami. Jednak praktycznie ka�dy program tego typu oferuje r�wnie� funkcje przesy�ania plik�w lub folder�w do wybranego rozm�wcy. Zobaczymy jak to wygl�da w dw�ch najpopularniejszych w polskim Internecie komunikatorach: Gadu-Gadu i Tlen. W Gadu-Gadu wystarczy znale�� nazw� adresata na li�cie kontakt�w (musi wi�c by� na niej obecny), klikn�� na niej prawym przyciskiem myszy i wybra� opcj� Wy�lij plik. Po chwili otworzy si� okno wyboru plik�w, w kt�rym wskazujemy dane do wys�ania, klikamy Otw�rz i gotowe. Aby wszystko posz�o g�adko, musz� by� spe�nione okre�lone warunki. Osoby, pomi�dzy kt�rymi maj� by� przesy�ane pliki, musz� mie� uaktywnion� w ustawieniach komunikatora GG (w menu Gadu-Gadu -Po��czenie) opcj� U�ywaj po��cze� bezpo�rednich. W przeciwnym razie pr�ba wys�ania zako�czy si� komunikatem o niemo�no�ci nawi�zania po��czenia. Po��czenie nie uda si� tak�e wtedy, gdy nadawca i odbiorca znajduj� si� za zapor� (firewallem). W�wczas wymagane jest odpowiednie skonfigurowanie firewalla (wi�cej szczeg��w w ramce). W Tlenie procedura jest niemal identyczna. Z listy aktywnych u�ytkownik�w zaznaczamy odbiorc� plik�w, z menu kontekstowego wybieramy Wy�lij plik. W oknie, kt�re si� pojawi, wskazujemy plik do wys�ania. Przewag� Tlenu nad GG jest to, �e program umo�liwia umieszczenie wielu plik�w na li�cie do wysy�ki (przycisk Dodaj pliki do wys�ania) i dopiero potem wys�anie ca�o�ci do odbiorcy. Tak�e w tym przypadku po��czenie pomi�dzy komputerami nie powiedzie si�, gdy obie strony s� za firewallami, chyba �e zapora zostanie odpowiednio skonfigurowana. Rys. 2. Okno g��wne programu zarz�dzaj�cego serwerem (WarDaemonManager) i pomocnicze okno dialogowe Connection properties przeznaczone do ustawienia w�a�ciwo�ci po��czenia A mo�e serwer? Innym sposobem przesy�ania plik�w znajomym przez Internet jest zainstalowanie na jednym z dw�ch komputer�w, kt�re chcemy po��czy�, serwera FTP. Protok� FTP (File Transfer Protocol - protok� transferu plik�w) powsta� w�a�nie w celu przesy�ania danych w Sieci. Aby nasz komputer sta� si� serwerem FTP pracuj�cym w systemie Windows, musimy zainstalowa� na nim odpowiednie oprogramowanie. Proponujemy u�y� bezp�atnego serwera War FTP Daemon. Poniewa� u�ytkownikom nie znaj�cym tajnik�w protoko�u FTP jego konfiguracja mo�e wydawa� si� trudna, przedstawiamy j� krok po kroku (patrz ramka: Konfiguracja War FTP Daemona). Na pozosta�ych komputerach, kt�re b�d� si� ��czy� z serwerem FTP (skonfigurowanym za pomoc� War FTP Daemona), nie musimy instalowa� �adnego oprogramowania - przecie� klient FTP jest standardowym elementem Windows XP. Jednak dla wygody warto skorzysta� z darmowego programu SmartFTP, kt�ry u�atwi przesy�anie plik�w z i do serwera FTP. CD-ROM 12/2003 Na kr��ku znajduje si� bezp�atna pe�na wersja programu War FTP Daemon, testowa wersja SmartFTP 1.0 i 30-dniowa wersja programu WWW File Share Pro. Konfiguracja programu War FTP Daemon Ju� podczas instalacji musimy wykona� wst�pn� konfiguracj� serwera FTP (przy za�o�eniu, �e korzystamy z Windows XP). 1. Okre�lamy typ instalacji (New installation - rys.1) i wpisujemy nazw� (dowoln�) dla konfigurowanego serwera. 2. Instalator pyta, czy serwer ma pracowa� jako us�uga systemowa, czy te� jako aplikacja u�ytkownika. W trybie us�ugi systemowej (Run as System Service) serwer b�dzie dzia�a� nawet wtedy, gdy do systemu nie b�dzie zalogowany �aden u�ytkownik (oczywi�cie komputer musi by� w��czony!). Jest to zalecane ustawienie. 3. Wprowadzamy tzw. name-tag (pole Tag) - nazw� przyporz�dkowan� us�udze serwera. Pod tak� nazw� b�dzie ona widoczna na li�cie us�ug systemowych Windows. Mo�na pozostawi� warto�� domy�ln� WARSVR (rys.2). 4. Okre�lamy, jaki folder na dysku b�dzie g��wnym katalogiem serwera FTP. Je�eli np. wybierzemy C:\serwerFTP\pliki, to ka�dy uprawniony u�ytkownik, kt�ry si� po��czy z serwerem FTP, b�dzie widzia� zawarto�� tego katalogu i umieszczonych w nim podkatalog�w (rys.3). 5. Je�eli chcemy, aby dost�p do serwera mieli anonimowi u�ytkownicy, zaznaczamy opcj� Allow anonymous access. Poniewa� jednak artyku� zak�ada, �e wymiana plik�w odbywa si� mi�dzy znajomymi, nie udost�pniamy zasob�w nieznanym u�ytkownikom - opcj� odznaczamy i klikamy Next (rys.4). 6. Przyporz�dkowujemy has�o administracyjne do instalowanego serwera FTP (rys.5). Po wpisaniu has�a naciskamy Next. Pojawia si� pro�ba o podanie adresu poczty elektronicznej operatora serwera. Wpisujemy te dane. W kolejnym oknie instalator pyta, z jakiego portu ma korzysta� us�uga wymiany plik�w (FTP), najlepiej jest pozostawi� domy�lny numer 21. Po ustaleniu numeru pojawia si� informacja, �e serwer zostanie zainstalowany z u�yciem podanych ustawie�. Na tym etapie mo�emy jeszcze si� cofn��, gdy chcemy zmieni� np. nazw� serwera lub inne parametry. Klikni�cie Next rozpoczyna instalacj� serwera. Po chwili na pasku zada� pojawi si� ikonka serwera. Okno instalatora zamykamy klikaj�c Next. Po wykonaniu tych czynno�ci ukazuje si� okno g��wne programu zarz�dzaj�cego serwerem (WarDaemonManager) i okno, w kt�rym ustawiamy w�a�ciwo�ci po��czenia (Connection properties). Poniewa� serwerem jest komputer, na kt�rym zainstalowano War FTP Daemona, jedynym ustawieniem, kt�re czasami warto zmieni�, jest wyb�r odpowiedniej szybko�ci po��czenia z listy Speed. Ponadto w polu Login properties przy pierwszym uruchomieniu serwera nale�y poda� has�o dla administratora (Sysadmin) - definiowali�my je podczas instalacji programu. Klikni�cie OK uruchamia serwer i loguje w nim u�ytkownika administracyjnego. Serwer ju� dzia�a i je�li podczas instalacji zaznaczyli�my opcj� anonimowego logowania, zdalni u�ytkownicy mog� si� ju� na niego logowa�. Ustawienia dotycz�ce poszczeg�lnych u�ytkownik�w znajdziemy w module User manager, uruchamianym ikonk� na pasku narz�dziowym WarDaemonManagera. 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Nowy duch w Operze 2004-03-29 Andrzej Olaczek W pa�dzierniku br. udost�pniona zosta�a przegl�darka internetowa Opera 7.21. Nowa wersja oferuje u�ytkownikom szereg nowo�ci. Rys. 1. Niezarejestrowana Opera 7.21 w domy�lnej konfiguracji Opera jest przyjazn� dla u�ytkownika, bezpieczn� i szybk� przegl�dark� internetow�. Mimo niewielkich rozmiar�w jest bogato wyposa�ona i dzia�a bez problem�w w systemach z ograniczonymi zasobami (s�aby procesor, ma�o pami�ci itp.) Opera wspiera wszystkie podstawowe standardy, kt�rych obs�uga zosta�a w niej zaimplementowana zgodnie z oficjalnymi zaleceniami. Wersja 7.21 dost�pna jest na wielu platformach systemowych (Windows, Linux, Solaris, FreeBSD) i sprz�towych. W Operze znajdziemy r�wnie� klienta poczty i grup dyskusyjnych o nazwie M2, kt�ry r�ni si� znacznie od innych program�w pocztowych, oferuj�c innowacyjne podej�cie do obs�ugi kont pocztowych i grup dyskusyjnych. Podczas prac nad wersj� 7.21 Opery szczeg�lny nacisk po�o�ono na optymalizacj�. Zauwa�alne jest szybsze wy�wietlanie stron, znacznie szybsze dzia�anie skrypt�w JavaScript i mniejsze zu�ycie zasob�w systemu operacyjnego. Dodatkowo du�o lepiej ni� w wersjach poprzednich wy�wietlane s� strony stworzone niezgodnie ze standardami. Szybkie przegl�danie Podstawow� cech� Opery zwi�zan� z surfowaniem po Internecie s� karty, kt�re umo�liwiaj� otwieranie wielu stron internetowych w jednym oknie aplikacji, co ca�kowicie zmienia filozofi� korzystania z przegl�darki internetowej. Klikni�cie odno�nika z jednoczesnym przytrzymaniem klawisza Shift powoduje otwarcie strony na nowej karcie (poprzednio przegl�dana strona jest dost�pna). Podczas gdy u�ytkownik przegl�da jedn� stron�, Opera mo�e pobiera� w tle kolejne - wystarczy klikn�� odno�nik, przytrzymuj�c klawisze Ctrl + Shift, lub wykona� odpowiedni gest mysz�. Po za�adowaniu strony pobieranej w tle Opera zmienia kolor tekstu na odpowiedniej karcie, dzi�ki czemu u�ytkownik zostaje o tym fakcie poinformowany. Istnienie kart nie wyklucza uruchomienia wielu kopii aplikacji. W ka�dej z nich mo�na otwiera� karty o podobnej tematyce, co u�atwia poruszanie si� w g�szczu kilkudziesi�ciu otwartych stron internetowych. Zestaw otwartych okien aplikacji i kart mo�na zapisa� jako tzw. sesj�, dzi�ki czemu po ponownym uruchomieniu Opery mo�liwe jest przyst�pienie do przegl�dania Sieci od miejsca, w kt�rym je ostatnio przerwano. Plik sesji mo�e by� przes�any innemu u�ytkownikowi Opery, daj�c mu mo�liwo�� szybkiego otwarcia wybranych lub znalezionych ciekawych stron. Rys. 2. Zarejestrowana kopia Opery w sk�rce IEXP z dodanymi panelami u�ytkownika: 7thGuard, PCWorld, S�owniki, Rozk�ad jazdy PKP, CNN, Kalendarz, The Register Hotlista Istotnym elementem Opery jest Hotlista zawieraj�ca wiele przydatnych paneli, na kt�rych wy�wietlane s� zak�adki (odpowiedniki Ulubionych IE), kontakty, historia, transfery, odno�niki, okna, informacje techniczne o przegl�danej stronie i notatki. Kontakty s�u�� do przechowywania adres�w e-mail, numer�w telefon�w oraz adres�w pocztowych przyjaci� i znajomych. Na panelu Historia wy�wietlana jest lista ostatnio odwiedzonych stron WWW. Panel transfer�w umo�liwia monitorowanie i szybki dost�p do plik�w pobieranych z Internetu. Mo�liwe jest ponawianie lub wznawianie (resume) przerwanych transfer�w i szybkie pobieranie plik�w z wykorzystaniem techniki przeci�gnij i upu��. Na panelu Odno�niki wy�wietlana jest uporz�dkowana lista wszystkich odno�nik�w znajduj�cych si� na bie��cej stronie WWW. Jednym klikni�ciem mo�na otworzy� lub pobra� wszystkie albo wybrane odno�niki znajduj�ce si� na stronie. Panel Okna u�atwia szybki dost�p do wszystkich otwartych kart oraz okien aplikacji. System notatek umo�liwia zapisywanie interesuj�cych fragment�w witryn internetowych. U�ytkownik mo�e r�wnie� utworzy� w�asne panele z ulubionymi stronami, do kt�rych chce mie� szybki dost�p (np. indeks najnowszych wiadomo�ci z portalu lub serwisu informacyjnego). CD-ROM 12/2003 Na kr��ku znajduje si� obszerniejsza wersja artyku�u oraz program Opera 7.21 - wersja z Jav� i bez Javy. 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI W�asna elektroniczna papeteria 2004-03-29 Marek Winkler Najcz�ciej po instalacji programu pocztowego korzystamy z jego standardowych ustawie�. Nasze listy nie r�ni� si� wi�c graficznie od dziesi�tk�w innych, kt�re otrzymuje odbiorca. Je�li chcemy wizualnie wyr�ni� list, mo�emy zastosowa� cyfrow� papeteri�. Rys. 1. W oknie Opcje, zak�adka Wysy�anie, zaznaczamy format wysy�ania list�w jako HTML Zdania u�ytkownik�w poczty elektronicznej w kwestii "dekorowania" e-maili elementami graficznymi, kt�re zwi�kszaj� obj�to�� listu elektronicznego, s� podzielone. Po pewnym okresie mody na barwne e-maile, wi�kszo�� os�b powr�ci�a do standardowych - tekstowych - ustawie� wysy�anych wiadomo�ci. Zdarzaj� si� jednak sytuacje, gdy przydaje si� mo�liwo�� wys�ania ciekawego graficznie listu e-mail, np. wysy�anie zaprosze�, �ycze� �wi�tecznych czy elektronicznych wizyt�wek firmowych. Wi�c chocia� lepiej nie stosowa� tej metody na co dzie�, to warto o niej wiedzie�. Jak stosowa� gotowe szablony i jak wykona� w�asn� papeteri� poka�emy na przyk�adzie jednego z cz�ciej u�ywanych program�w pocztowych - Outlook Express. Formaty list�w Elektroniczne listy mo�emy przesy�a� w jednym z dw�ch podstawowych format�w: jako plik tekstowy albo jako dokument HTML. Format okre�lamy w ustawieniach konfiguracyjnych, kt�re definiujemy wybieraj�c z menu Narz�dzia - Opcje. W wywo�anym oknie Opcje klikamy zak�adk� Wysy�anie. Najcz�ciej listy wysy�ane s� w formacie tekstowym. Je�eli jednak chcemy, aby listy zawiera�y elementy graficzne, w dolnej cz�ci okna, w sekcji Format wysy�ania poczty, zaznaczamy opcje HTML. Nast�pnie naciskamy przycisk Zastosuj, ale nie zamykamy jeszcze okna. Kolejnym zadaniem jest wybranie papeterii, kt�ra zostanie zastosowana w wysy�anych listach. Rys. 2. Gotowy szablon papeterii mo�emy zmodyfikowa� w edytorze HTML, skojarzonym z aktualnie u�ywan� przegl�dark� 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Cybergad�ety 2004-03-29 Cezary Czerwi�ski Prezentujemy kilka nowatorskich urz�dze�, z kt�rych niekt�re s� tylko cyfrowymi gad�etami doskonale nadaj�cymi si� na gwiazdkowy prezent, inne za� stan� si� by� mo�e zacz�tkiem �wi�c�cego tryumfy nowego standardu. Rys. 1. Od razu na p�ycie Mimo �e standard amatorskiego, cyfrowego wideo MiniDV ma si� dobrze, to jednak chc�c zaprezentowa� zarejestrowane filmy innym, musimy mie� ze sob� kamer� (na rynku nie s� praktycznie dost�pne magnetowidy DV) albo zgra� materia� wideo na twardy dysk komputera, dokona� czasoch�onnego monta�u i przegra� odpowiednio spreparowany materia� (np. zakodowany do formatu DivX) na bardziej uniwersalny no�nik - p�yt� CD lub DVD. Wady tej pozbawione s� kamery, w kt�rych rejestracji mo�emy dokona� bezpo�rednio na p�ycie DVD - odtworzymy j� wtedy na coraz popularniejszych stacjonarnych zestawach kina domowego lub w nap�dzie optycznym komputera. Jako pierwsza wprowadzi�a na rynek kamery DVD firma Hitachi. Obecnie dost�pnych jest ju� kilka modeli DVD-CAM tego producenta. Urz�dzenia u�ywaj� wysokiej jako�ci zapisu MPEG-2 video (cho� nieco gorszej od MiniDV), kt�ry pozwala na wyb�r pomi�dzy jako�ci� zapisu i d�ugo�ci� nagrania. Dwustronny dysk DVD-RAM (kamera mo�e te� zapisywa� kr��ki DVD-R) oferuje oko�o 36 minut zapisu wideo w trybie najwy�szej jako�ci (3-9 Mb/s VBR); 60 minut w trybie dobrej jako�ci (6 Mb/s CBR) lub 120 minut w trybie standardowym (3 Mb/s CBR). Dzi�ki wykorzystaniu p�yt DVD o zmniejszonej wielko�ci (o �rednicy 8 cm zamiast standardowych dwunastu) kamery DVD s� praktycznie tych samych gabaryt�w i wagi (ok. p� kilograma), co amatorskie kamery MiniDV. Maj� przetworniki CCD o rozdzielczo�ci od 800 tys. do 1,1 mln pikseli, 10-krotny zoom optyczny, wyposa�one s� w z��cze USB 2.0, pozwalaj�ce na szybk� i wygodniejsz� ni� w przypadku DV i FireWire komunikacj� z komputerem. Podobnie jak kamery MiniDV, tak�e i DVD-CAM s� wyposa�ane w karty pami�ci typu flash do zapisu zdj��. http://www.hitachi.com Cyberbi�uteria Lawinowo rosn�ca popularno�� telefon�w kom�rkowych, wyposa�onych w kolorowe wy�wietlacze i cyfrowe aparaty fotograficzne, zainspirowa�a ich najwi�kszego producenta do wprowadzenia urz�dze� pozwalaj�cych na wy�wietlanie multimedialnych wiadomo�ci, niemaj�cych jednak z telefonami nic wi�cej wsp�lnego. Akcesoria o nazwie Nokia Imagewear ��cz� w sobie atrakcyjne wzornictwo z �atw� w u�yciu technologi�. Stworzono je z my�l� o osobach, kt�re chc� si� w ten nowoczesny spos�b wyr�ni�. Pierwszymi przedstawicielami nowej rodziny urz�dze� s� Medalion I i II i Kalejdoskop I. Ich sprzeda� ma si� rozpocz�� w pierwszym kwartale 2004 roku. Medaliony firmy Nokia umo�liwiaj� noszenie przy sobie i wy�wietlanie cyfrowych zdj��. Zdj�cia przesy�a si� bezprzewodowo ze zgodnego telefonu przez ��cze podczerwieni lub z komputera. U�ytkownik mo�e zrobi� zdj�cie telefonem i natychmiast przes�a� je ��czem podczerwieni na niewielki przeno�ny ekran cyberbi�uterii. Zdj�cie mo�na nosi� na szyi (Medalion I) lub jako bransoletk� (Medalion II). Niewielki Kalejdoskop I firmy Nokia umo�liwia z kolei wczytywanie cyfrowych zdj�� oraz �atwe ich przechowywanie i noszenie przy sobie. Kolorowy wy�wietlacz, ��czno�� na podczerwie� i dyskretne wzornictwo sprawiaj�, �e mieszcz�cy si� w kieszeni Kalejdoskop I doskonale pe�ni rol� stylowej przegl�darki. Kalejdoskop I firmy Nokia pozwala na wczytywanie zdj�� przez ��cze podczerwieni lub z karty pami�ci (MMC). http://www.nokia.com Rys. 2. Cyfrowa galeria By� mo�e ju� nied�ugo znikn� z firmowych biurek ramki z rodzinnymi fotografiami pracuj�cych przy nich os�b. Fi�ski producent telefon�w przedstawi� wy�wietlacz obraz�w Nokia Image Frame, umo�liwiaj�cy "stawianie" cyfrowych zdj�� na p�ce lub biurku. Dost�pne b�d� dwie wersje urz�dzenia. Pierwsza z nich b�dzie wyposa�ona wy��cznie w z��cze na podczerwie� i wejdzie do sprzeda�y przed ko�cem roku. U�ytkownik telefonu Nokia lub innego urz�dzenia komunikuj�cego si� przy u�yciu podczerwieni b�dzie m�g� "oprawi�" w cyfrow� ramk� a� 50 zdj�� i wy�wietla� je na kolorowym wy�wietlaczu pojedynczo lub w formie pokazu slajd�w. W I kwartale 2004 r. pojawi si� drugi wy�wietlacz obraz�w, wyposa�ony w gniazdo karty SIM. Do tego wy�wietlacza zdj�cia b�dzie mo�na wysy�a� r�wnie� w postaci MMS-�w. http://www.nokia.com Rys. 3. Kino domowe ze s�uchem Kino domowe na dobre zago�ci�o ju� pod strzechami. Rzadko kto jednak mo�e pozwoli� sobie na przeznaczenie do tego celu oddzielnego pomieszczenia, w kt�rym g�o�niki ustawione by�yby zgodnie z zaleceniami laboratorium d�wi�ku. Nie ka�dy te� ma czas i zdolno�ci do samodzielnego kalibrowania pola d�wi�kowego (je�li oczywi�cie zestaw na to pozwala), w zale�no�ci od tego, w jakiej odleg�o�ci od s�uchacza znajduj� si� g�o�niki i jakie maj� przeszkody do pokonania. Co gorsza, po ka�dej zmianie pozycji s�uchania czy przestawieniu wi�kszych mebli w pokoju nale�a�oby kalibracj� powt�rzy�. Niedogodno�ci tej pozbawione s� zestawy dokonuj�ce samodzielnej kalibracji, do tej pory by�y to jednak produkty z najwy�szej p�ki cenowej nieobecne praktycznie na polskim rynku. Samsung wprowadzi� w�a�nie do sprzeda�y zestaw kina domowego HT-DB 750 (w cenie ok. 2,5 tys. z�) wyposa�ony w innowacyjny system kalibracji d�wi�ku. System, kt�rego g��wnymi cz�ciami s� mikrofon i specjalizowany procesor d�wi�ku, analizuje uk�ad pomieszczenia, w kt�rym korzysta� b�dziemy z kina domowego, rozmieszczenie g�o�nik�w i automatycznie dobiera ustawienia d�wi�ku wyp�ywaj�cego z poszczeg�lnych kolumn do miejsca ods�uchu. Aby skalibrowa� d�wi�k, wystarczy po�o�y� mikrofon w miejscu, w kt�rym b�dziemy ogl�da� film lub s�ucha� muzyki. System, na bazie kolejno emitowanych przez ka�dy g�o�nik sygna��w testowych, stworzy wielokana�ow� przestrze� d�wi�ku zoptymalizowan� do konkretnego �rodowiska ods�uchu. HT-DB 750 wyposa�ono w cyfrowy tuner radiowy oraz w dekodery Dolby Digital, Digital Theater Sound, a tak�e najnowszy system analogowy Dolby Pro Logic II, pozwalaj�cy zamieni� zwyk�y stereofoniczny d�wi�k na wirtualny d�wi�k przestrzenny. http://www.samsung.pl Rys. 4. 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Pojedynek dyskoboli 2004-03-29 Micha� M�ynarczyk Przedstawiciele najnowszej generacji odtwarzaczy MP3 wyposa�onych w twarde dyski maj� obecnie dyski o pojemno�ci id�cej w dziesi�tki gigabajt�w i bez problemu mieszcz� si� w kieszeni. Rys. 1. Podstawow� cech�, kt�ra odr�nia dwa testowane odtwarzacze, jest wielko�� wbudowanego dysku. W iRiver iHP-100 jest to nap�d o pojemno�ci 10 GB. Zen NX oferuje a� trzy razy tyle miejsca. Oba urz�dzenia wyst�puj� r�wnie� w wersjach wyposa�onych w dyski 20 GB. Ceny iHP-100 i Zena NX 30 GB s� r�wne, lecz bior�c pod uwag� r�nic� w pojemno�ci dysk�w, nie wr�y to dobrze temu pierwszemu. iRiver jest wyra�nie mniejszy od konkurenta, a poza tym wyposa�ono go w funkcjonalnego pilota z pod�wietlanym wy�wietlaczem, kt�ry pozwoli sterowa� odtwarzaczem, gdy ten le�y g��boko w kieszeni. Do Zena pilota trzeba dokupi� (ok. 60 euro). Oba urz�dzenia maj� obudowy wykonane z metalu. Zen pozwala na wymian� przedniego panelu i ukrytej pod nim baterii. iHP-100 ma wszystko dok�adnie za�rubowane. Zen NX oferuje niezbyt du�y, pod�wietlany na zielono ekran. U iRivera jest on zdecydowanie wi�kszy, obs�uguje odcienie szaro�ci i jest pod�wietlany na modny, b��kitny kolor. Nawigacja - dwie wizje Dziesi�� czy trzydzie�ci gigabajt�w plik�w muzycznych to bardzo du�o. W�r�d tylu utwor�w trudno znale�� ten, kt�rego akurat mamy ochot� pos�ucha�. Obie firmy rozwi�za�y ten problem na dwa r�ne sposoby. iRiver postawi� na prostot�. Po skopiowaniu struktury katalog�w mo�emy przegl�da� je tak, jak w Eksploratorze Windows. Bardzo brakuje natomiast wyszukiwarki. Przyda�aby si� te� mo�liwo�� tworzenia playlist (odtwarzacz obs�uguje tylko te utworzone na komputerze). Rys. 2. Zen NX ma i wyszukiwark�, i playlisty. �adowaniem muzyki zajmuje si� specjalny program, kt�ry dzieli j� wg. gatunk�w, wykonawc�w i album�w. Podzia� nast�puje na podstawie struktury katalog�w. Sprawdza si� to �wietnie, o ile nasza, znajduj�ca si� na dysku, kolekcja jest uporz�dkowana. Je�li nie - system Zena mo�e okaza� si� zupe�nie niefunkcjonalny. Menu iRivera "chodzi" wyra�nie szybciej, jednak w obu odtwarzaczach musimy poczeka� oko�o dw�ch sekund na przej�cie do nast�pnego utworu. iHP-100 "potrafi" znacznie wi�cej ni� jego konkurent. U Zena nie znajdziemy ani tunera FM, ani mo�liwo�ci nagrywania (do format�w WAV lub MP3) z wbudowanego mikrofonu czy z wej�cia (i tradycyjnego, i optycznego). iHP-100 potrafi r�wnie� wy�wietla� pliki tekstowe znajduj�ce si� w jego pami�ci. Oba odtwarzacze z powodzeniem mog� s�u�y� jako przeno�ne dyski. Werdykt Trudno jednoznacznie wskaza� zwyci�zc� tego pojedynku. Zen NX jest znacznie pojemniejszy ni� iHP-100. Ten drugi oferuje z kolei du�o bogatszy zestaw funkcji przy nieco mniejszych wymiarach. Obecnie, gdy oba odtwarzacze kosztuj� tyle samo, wyb�r zale�y od preferencji u�ytkownika. Przysz�o�� nale�e� b�dzie jednak raczej do produktu iRivera - w ko�cu znacznie �atwiej do�o�y� wi�kszy dysk ni� przebudowa� praktycznie ca�e urz�dzenie. SPIS TRE�CI Serial ATA pod kontrol� 2004-03-30 Artur Wyrzykowski Przedstawiamy kr�tki przegl�d kontroler�w Serial ATA. Jakiej funkcjonalno�ci i wydajno�ci mo�emy si� spodziewa�? Odpowied� mo�e by� zaskakuj�ca. Rys. 1. Welland ST-108 ma dwa kana�y (w tym jeden zewn�trzny) do pod��czenia dysk�w twardych SATA Nowo�ci� na rynku s� dyski twarde z interfejsem Serial ATA. Aby je pod��czy� do komputera musimy mie� odpowiedni kontroler. W najnowszych p�ytach g��wnych (patrz: ramka "SATA zintegrowane") taki kontroler ju� jest wbudowany. Posiadacze starszych platform, �eby pod��czy� dysk Serial ATA, musz� dokupi� tego typu kontroler. W tabeli przedstawiamy wybrane modele kontroler�w SATA. Jedn� z ciekawszych funkcji tej klasy kontroler�w jest mo�liwo�� obs�ugi macierzy RAID. Coraz wi�cej kontroler�w Serial ATA mo�e obs�ugiwa� RAID0 i RAID1. Niestety, wci�� jest spora grupa kontroler�w, kt�re nie obs�uguj� RAID lub maj� celowo wy��czon� t� funkcj�. I tak na przyk�ad dwukana�owe kontrolery Adaptec SATAConnect 1205SA wykorzystuj�ce uk�ad SiI3112 nie mog� wsp�pracowa� ze sterownikami SATARaid, wi�c nie mo�na wykorzysta� ich do budowy macierzy. R�wnie� kontroler Welland ST-108 (z tym samym uk�adem) nie mo�e pracowa� w takiej konfiguracji. Du�� popularno�ci� ciesz� si� kontrolery Serial ATA firmy Promise, kt�ra kojarzy si� z rozwi�zaniami ATA RAID. Jednak nie wszystkie karty mog� pracowa� w konfiguracjach macierzowych - nie potrafi� tego na przyk�ad kontrolery SATA150 TX2plus i TX4. Do nieco dro�szych kontroler�w nale�y np. Adaptec Serial ATA RAID 1210SA, kt�ry wykorzystuje zupe�nie inny BIOS i sterowniki. Dzi�ki temu mo�e wsp�pracowa� z oprogramowaniem Adaptec Storage Manager Browser Edition s�u��cym do konfiguracji macierzy przez przegl�dark� (jest ono dostarczane w komplecie z kart�). BIOS tego kontrolera pozwala m.in. na migracj� z konfiguracji jednodyskowej do RAID bez konieczno�ci ponownej instalacji systemu. Tak wi�c funkcjonalno�� tego rozwi�zania jest nieco wi�ksza ni� najta�szych kontroler�w, mimo wykorzystania tego samego uk�adu. RAID Skr�t ten oznacza nadmiarow� macierz niezale�nych/niedrogich dysk�w (Redundant Array of Independent/Inexpensive Disks). Macierz taka mo�e wyst�powa� w nast�puj�cych wersjach: Level 0 - pozwala na ��czenie (stripping) dysk�w twardych, w ten spos�b, �e dane s� rozmieszczane na r�nych dyskach, co zapewnia zwi�kszenie szybko�ci ich dzia�ania. Level 1 - pozwala na dublowanie (mirroring) danych na dyskach twardych. Zapewnia to ochron� danych, je�li jeden dysk ulegnie uszkodzeniu drugi go zast�puje. Level 0+1 - ta wersja zarezerwowana jest dla macierzy sk�adaj�cej si� z 4 dysk�w twardych. Tworzone s� dwie pary dysk�w. Ka�da para po��czona jest na poziomie Level 0, tworz�c stripping, natomiast jedna para jest dublerem drugiej, gdy� s� po��czone jako Level 1, tworz�c mirroring. Level 5 - pozwala na ��czenie dysk�w oraz zapisywanie na nich informacji o korekcji b��d�w. Zapewnia to doskona�� wydajno�� i zabezpiecza przed awari� kt�regokolwiek z dysku umieszczonego w macierzy. Ta wersja stosowana jest w wysokowydajnych serwerach. 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Co ci zrobi�, jak ci� z�api� 2004-04-05 Dorota Skalska Ameryka�skie stowarzyszenie przemys�u nagraniowego RIAA wys�a�o ostrze�enie do milion�w os�b wymieniaj�cych nielegalne pliki w sieciach peer-to-peer. Czy polscy internauci - pasjonaci darmowej muzyki i film�w - maj� pow�d do niepokoju? Co im grozi w �wietle polskiego prawa? Rys. 1. Tysi�ce udost�pnianych plik�w kusz� buszuj�cych w Internecie. Zanim jednak naci�niemy przycisk Download powinni�my si� zastanowi�, co nam grozi Nie ka�dy, kto korzysta z sieci peer-to-peer �amie prawo. Programi�ci rozproszeni po �wiecie cz�sto tworz� zaawansowane aplikacje tak, �e ka�dy z nich pisze tylko poszczeg�lne fragmenty kodu. W�wczas pos�ugiwanie si� sieci� wymiany plik�w przyspiesza i usprawnia ich prac�. Je�li grupa zaprzyja�nionych os�b stworzy sie� peer-to-peer tylko na swoje potrzeby i b�dzie w niej wymienia� si� zawarto�ci� legalnie kupionych p�yt CD, nie pope�ni przest�pstwa. Ale ju� rozszerzenie grupy "przyjaci�" na wszystkich uczni�w szko�y czy student�w uczelni naruszy prawo. Mo�na bez wyrzut�w sumienia zalogowa� si� do sieci P2P i wystawi� w niej sw�j reporta� z wakacyjnej podr�y. Jednak �ci�gni�cie filmu, kt�rego polska premiera odb�dzie si� za p� roku albo pliku muzycznego, kt�ry nigdy nie ukaza� si� na p�ycie, od kogo�, kto nie ma prawa do rozpowszechniania tych utwor�w, b�dzie piractwem. Miniatury Litera prawa Nowelizacja Ustawy z 28 pa�dziernika 2002 r. dostosowa�a nasze przepisy do obowi�zuj�cych w Unii Europejskiej i w znacz�cej cz�ci spe�ni�a zalecenia jej dyrektywy dotycz�cej praw autorskich (Copyright Directive). Wprawdzie w ustawie nie pada s�owo "Internet", uwzgl�dnia ona jednak nowe mo�liwo�ci rozpowszechniania utworu i zagro�enia, jakie Sie� stwarza dla w�asno�ci intelektualnej. Artyku� 50. w�r�d odr�bnych p�l eksploatacji utworu wymienia m.in. jego utrwalanie i zwielokrotnianie technik� zapisu magnetycznego i cyfrowego, a tak�e jego publiczne udost�pnianie w taki spos�b, aby ka�dy m�g� mie� do niego dost�p w miejscu i w czasie przez siebie wybranym. Eksploatowanie utworu w kt�rym� z tych obszar�w - czyli tak, jak robi� to loguj�cy si� do sieci peer-to-peer - wymaga zezwolenia jego w�a�ciciela. Z artyku�u 76 ustawy dowiemy si�, �e artysta ma wy��czne prawo do wytwarzania egzemplarzy artystycznego wykonania okre�lon� technik�, w tym zapisu magnetycznego oraz technik� cyfrow�. Tylko on mo�e wi�c decydowa� o tym, gdzie i kiedy udost�pnia� zripowane i skompresowane utwory. Owszem, ustawa zezwala na nieodp�atne korzystanie z rozpowszechnionego utworu w zakresie w�asnego u�ytku osobistego, bez zgody tw�rcy. Dotyczy to jednak udost�pnienia zdobytego legalnie utworu najbli�szym krewnym i znajomym (art. 23. pkt. 1 i 2). "Dozwolony u�ytek" nie odnosi si� zatem do masowego dzielenia si� plikami. Miniatury Cena "piracenia" Zgodnie z zapisami ustawy, tw�rca mo�e za��da� od osoby, kt�ra naruszy�a jego autorskie prawa maj�tkowe, zap�acenia podw�jnej - a je�li przest�pstwo jest zawinione - potr�jnej wysoko�ci stosownego wynagrodzenia z chwili, gdy o nie wyst�pi�. Przepis ten (art. 79 ust. 1) odnosi si� do internaut�w, kt�rzy usuwali lub obchodzili zabezpieczenia techniczne przed udost�pnianiem, zwielokrotnianiem lub rozpowszechnianiem utworu, po to, by bezprawnie z niego korzysta�. W�r�d wymieniaj�cych pliki z pewno�ci� nie brakuje haker�w, jednak wi�kszo�� ogranicza si� do "piracenia". Miniatury Co im grozi? Za rozpowszechnianie bez uprawnie� albo wbrew jego warunkom cudzego utworu w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania podlegaj� karze grzywny, ograniczenia wolno�ci albo pozbawienia wolno�ci do lat 2 (je�li dzia�aj� nieumy�lnie - do roku). Je�li w dodatku uzyskuj� dzi�ki temu korzy�ci maj�tkowe (np. �ci�gni�ty utw�r jest nagrywany na p�ytk� CD-R i sprzedawany), okres wi�zienia ro�nie do 3 lat, a gdy jest to ich sta�e �r�d�o dochodu - kara wynosi od 6 miesi�cy do 5 lat pozbawienia wolno�ci (art. 116). Gdy zapadnie wyrok skazuj�cy, s�d mo�e orzec ponadto przepadek przedmiot�w s�u��cych do pope�nienia przest�pstwa, nawet je�li nie s� w�asno�ci� sprawcy (art. 121). Pracownik zawini�, firma zap�aci Za nieautoryzowane kopiowanie muzyki, film�w czy oprogramowania na firmowych lub uczelnianych komputerach i udost�pnianie tych utwor�w innym pracownikom lub internautom, pracownikom uprawiaj�cym piractwo gro�� sankcje karne (opisujemy je w g��wnym materiale), a firmie (instytucji) m.in. nakaz zap�aty odszkodowania. Jego wysoko��, zgodnie z przepisami Ustawy o odpowiedzialno�ci podmiot�w zbiorowych za czyny zabronione pod gro�b� kary (Dz.U. z dnia 27 listopada 2002r.), kt�re wchodz� w �ycie 27 listopada br., wynosi do 5 % przychodu okre�lonego w trybie przepis�w o podatku dochodowym od os�b prawnych, osi�gni�tego w roku podatkowym poprzedzaj�cym wydanie orzeczenia lub do 5 % wydatk�w poniesionych w roku poprzedzaj�cym wydanie orzeczenia, gdy przych�d jest ni�szy ni� 1 000 000 z�. Miniatury Tropiciele Internauci buszuj�cy w P2P nie traktuj� zapis�w ustawy powa�nie. To dlatego, �e nie dosz�o jeszcze u nas do spektakularnych proces�w przeciwko nim i nie wystawia si� im masowo "rachunk�w" za �ci�gni�te lub wystawione utwory. Na razie interwencje organizacji reprezentuj�cych tw�rc�w i producent�w muzyki zmierzaj� do usuwania nieautoryzowanych plik�w muzycznych z witryn internetowych i serwer�w ftp oraz do walki z tymi, kt�rzy przez Internet oferuj� p�yty z nagraniami muzycznymi i filmami. ZPAV (Zwi�zek Producent�w Audio Video) i FOTA (Fundacja Ochrony Tw�rczo�ci Audiowizualnej), dzia�aj�ce w koalicji antypirackiej z BSA (Business Software Alliance), w��czaj� si� do akcji BSA i policji - wkraczaj� razem z nimi do firmy czy instytucji u�ywaj�cych nielegalnego oprogramowania i analizuj� legalno�� przechowywanych na komputerach plik�w muzycznych i filmowych. Policjanci z wydzia��w do walki z przest�pczo�ci� komputerow�, w tym z piractwem w Internecie, stale monitoruj� Sie� i reaguj� na naruszanie prawa, ale skala ich interwencji jest znikoma wDzia�ania rodzimych instytucji wymiaru sprawiedliwo�ci w niewielkim stopniu dotykaj� indywidualnych u�ytkownik�w P2P, aktywni na tym polu s� za to zagraniczni producenci i dystrybutorzy film�w. Przesy�aj� np. dostawcom Internetu doniesienia o �amaniu zapis�w Ustawy o prawie autorskim przez ich klient�w; Telekomunikacja Polska ma nawet specjalny adres do zg�aszania narusze� prawa: http://abuse@teleomunikacja.pl. Wszystkie te sprawy trafiaj� do policji. Ponadto niekt�rzy operatorzy zastrzegaj� sobie prawo wypowiedzenia umowy klientowi na czas wyja�nienia sprawy lub po jej zako�czeniu. Trzeba te� pami�ta�, �e obowi�zuj� nas mi�dzynarodowe konwencje �wiatowej Organizacji W�asno�ci Intelektualnej WIPO. Nic wi�c nie stoi na przeszkodzie, by zagraniczni producenci i tw�rcy pozywali przed polskie s�dy polskich pirat�w. Legalna muzyka w Internecie http://www.pro-music.org/musiconline.htm - odsy�acze do kilkunastu stron, na kt�rych mo�na legalnie ods�uchiwa� muzyk�, �ci�ga� j� lub wypala�. http://www.music.msn.com - serwis Microsoftu (MSN Music Club) z 200 tys. utwor�w, dost�pny w Wlk. Brytanii, Francji i Niemczech. Jednorazowe ods�uchanie utworu kosztuje poni�ej 2 cent�w, a jego �ci�gni�cie - ok. 1,25 USD. http://www.apple.com/itunes/ - serwis iTunes firmy Apple dla u�ytkownik�w komputer�w Macintosh (pod koniec roku w USA ma si� pojawi� wersja iTune dla Windows), oferuje ponad 200 tys. utwor�w bardzo dobrej jako�ci i niedu�ej obj�to�ci (format AAC). Koszt pojedynczego utworu - 0,99 USD. http://ww.iplay.pl - polski serwis dzia�aj�cy od 3 wrze�nia br., umoliwia ods�uchanie niewielkiej cz�ci polskiego i zagranicznego repertuaru, na co uzyska� zgod� wytw�rni muzycznych: BMG, Pomaton EMI oraz SP Records; baza jest systematycznie rozbudowywana. Koszt ods�uchania jednego utworu wynosi - w zale�no�ci od kategorii - 6, 9, 12 gr netto; s� te� nagrania darmowe. 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Czy leci z nami pilot? 2004-04-05 Andrzej Paj�k Pilotowanie prawdziwych samolot�w wymaga d�ugiego szkolenia i sporo kosztuje. Pasjonaci podniebnych przyg�d omijaj� te przeszkody, wybieraj�c lotnictwo wirtualne. Rys. 1. W Sieci znajdziemy setki dodatkowych samolot�w (np. http://www.avsim.net) i lotnisk, a je�li czego� nie ma to nic nie stoi na przeszkodzie, �eby skonstruowa� swoje w�asne lotnisko... Dla wi�kszo�ci u�ytkownik�w komputer�w wirtualne lotnictwo to symulatory lot�w, kt�re zamieniaj� �redniej klasy peceta w dowolny samolot, pocz�wszy od prostej Wilgi, a na Boeningu 747, czyli Jumbojecie sko�czywszy. Do wirtualnego latania potrzebny jest joystik lub komputerowa kopia wolantu i peda��w. Trzeba mie� te� du�o cierpliwo�ci, poniewa� instrukcja do najpopularniejszego z dost�pnych na rynku symulator�w, czyli Microsoft Flight Simulator, liczy ponad 300 stron... Jednak jej przeczytanie daje poczucie, �e je�li znajdziemy si� w kokpicie prawdziwej awionetki, to by� mo�e przy pomocy instruktora b�dziemy mogli przej�� stery samolotu. Na Flight Simulatorze mo�emy lata� offline i wtedy naszym jedynym partnerem jest komputer. Dopiero po��czenie z Internetem wprowadza w prawdziwy �wiat wirtualnych pilot�w, kontroler�w i linii lotniczych. Rys. 2. Program symuluj�cy rzeczywisty radar to podstawowe narz�dzie pracy wirtualnego kontrolera lot�w Polataj w Sieci Ka�dy wirtualny lotnik po kilkunastu godzinach lot�w offline, gdy czuje, �e potrafi ju� wystartowa�, wykona� poprawny lot i bezpiecznie wyl�dowa�, mo�e po��czy� si� z VATSIM (Virtual Air Traffic Simulation Network), czyli �wiatow� sieci� wirtualnego lotnictwa. Po��czenie z Sieci� sprawia, �e wirtualna przestrze� lotnicza i lotniska o�ywaj�. Pojawiaj� si� samoloty innych u�ytkownik�w, kt�re mo�na obserwowa� z w�asnej kabiny. Podczas lot�w mo�na porozmawia� z innymi kontrolerami lotu, u�ywaj�c s�uchawek po��czonych zSiadamy wi�c przed komputerem, nak�adamy s�uchawki, bierzemy joystick w d�o� i zg�aszamy ch�� odbycia lotu z Warszawy do Londynu. Po chwili us�yszymy g�os kontrolera (prawdziwego, ale w wirtualnym �wiecie), kt�ry poprowadzi nas do startu. P�niej kontrol� nad pilotowanym przez nas samolotem przejm� kolejni kontrolerzy odpowiedzialni za obszar, nad kt�rym b�dziemy przelatywa�. Tak zreszt� odbywa si� wi�kszo�� lot�w w rzeczywisto�ci: kontroler od pocz�tku lotu prowadzi pilota do celu pomi�dzy innymi samolotami. Wirtualny pilot musi te� przestrzega� regu�, kt�re obowi�zuj� w prawdziwym �wiecie, tzn. wykonywa� polecenia kontroler�w, porozumiewa� si� z kontrol� lotnicz� u�ywaj�c odpowiedniej terminologii, korzysta� z map lotniczych oraz stosowa� si� do wielu prawdziwych przepis�w lotniczych. Dop�ki lot odbywa si� off-line, lekcewa�enie tych zasad grozi co najwy�ej rozbiciem wirtualnego samolotu. Od chwili po��czenia si� z sieci� VATSIM pilota, kt�ry �amie regu�y "nadzorcy" wyklucz�. Na szcz�cie wszystkiego mo�na si� nauczy�, korzystaj�c z materia��w dost�pnych na stronach VATSIM. CD-ROM 12/2003 Na kr��ku w grupie UZUPE�NIENIA zamieszczamy zestaw odno�nik�w internetowych, oprogramowanie oraz podr�czniki, kt�re pomog� wej�� w �wiat wirtualnego lotnictwa. Flight Sim Tower W przestronnym pokoju w p�mroku przed monitorami siedzi kilka os�b w r�nym wieku. Ka�dy w skupieniu trzyma co�, co przypomina kierownic� i od czasu do czasu m�wi do mikrofonu, maj�c s�uchawki na g�owie. Tak wygl�da wn�trze pierwszego w Polsce klubu dla wirtualnych lotnik�w Flight Sim Tower na warszawskiej Sadybie. Przy 12 komputerach znajduj� si� wolanty i peda�y - podstawowe wyposa�enie s�u��ce do sterowania prawdziwym samolotem. Obok niekt�rych komputer�w zobaczymy te� r�nego rodzaju d�wignie, prze��czniki, po- kr�t�a, wy�wietlacze. S� to sprz�towe odpowiedniki autopilot, radiostacji czy modu�u odpowiedzialnego za wypuszczanie podwozia. U�ywa si� ich tak, jak w prawdziwym sa- molocie. Na miejscu znajdziemy te� mapy, instrukcje obs�ugi samolot�w i personel, kt�ry pomo�e w nauce latania. Klub jest czynny 7 dni w tygodniu, a ceny zaczynaj� si� od 10 z� za godzin�. 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Paszport, prosz�! 2004-04-05 W USA ju� od 26 pa�dziernika 2004r. przysz�ego roku obowi�zywa� b�d� paszporty biometryczne. Rys. 1. By� mo�e tak b�dzie wygl�da� elektroniczny paszport Paszport w papierowej postaci znany jest od lat. Niestety, mimo bardzo zaawansowanych zabezpiecze�, wci�� �atwo go podrobi�. Rozwi�zaniem, kt�re ma pom�c w uszczelnieniu granic i kontroli przep�ywaj�cych przez nie os�b, maj� by� paszporty zawieraj�ce dane biometryczne, czyli odciski palc�w, zdj�cie twarzy lub obraz siatk�wki oka. Pozwoli to na jednoznaczne stwierdzenie, �e cz�owiek przekraczaj�cy granic� i w�a�ciciel paszportu to jedna i ta sama osoba - zapisany w paszporcie odcisk palca czy zdj�cia twarzy b�d� musia�y si� zgadza� z tymi, jakie rozpozna skaner podczas kontroli granicznej. Wym�g posiadania podobnych paszport�w b�dzie obowi�zywa� wszystkich obcokrajowc�w przekraczaj�cych granice USA, kt�rzy nie s� obj�ci obowi�zkiem posiadania wiz wjazdowych (26 kraj�w). Inteligentny chip �atwo si� domy�li�, �e dane biometryczne trudno jest zapisa� na papierowych kartkach. Dlatego do ich przechowywania b�d� wykorzystywane tzw. inteligentne chipy, podobne do tych, jakie s� u�ywane np. w kartach do telefon�w GSM, z tym �e te stosowane w paszportach b�d� pozbawione styk�w i z czytnikami komunikowa� si� b�d� bezprzewodowo (standard ISO 14443). Takie rozwi�zanie pozwoli na zatopienie "chipu" w ok�adce papierowego pasz- portu, kt�ry wci�� b�dzie potrzebny np. po to, �eby wjecha� do kraj�w nieu�ywaj�cych do identyfikacji danych biometrycznych. W paszportach, jakie maj� by� wydawane w USA, wszystkie dane maj� si� zmie�ci� w zintegrowanej z chipem pami�ci EEPROM o pojemno�ci zaledwie 32 kB. Wydawa� by si� mog�o, �e to zbyt ma�o, aby zmie�ci� zdj�cie twarzy czy obraz siatk�wki oka. Jednak do weryfikacji potrzebne s� nie bitmapowe zdj�cia, ale przetworzone informacje zawieraj�ce dane opisuj�ce charakterystyczne cechy twarzy lub odcisku palca posiadacza paszportu. Takie informacje wbrew pozorom zajmuj� bardzo ma�o pami�ci, np. 300-1200 bajt�w potrzeba na zapisanie informacji o odciskach palc�w, a 512 bajt�w, by poprawnie zweryfikowa� obraz t�cz�wki. O technologiach wykorzystywanych w biometrii pisali�my w artyku�ach: "Tego ci nie ukradn�", nr 12/1999 i "Odciski prawdy", nr 7/2002, zamie�cili�my je na kr��ku). Rys. 2. Czytniki odcisk�w palc�w i kszta�tu twarzy firmy Identix Zapisane w chipie dane biometryczne s� zaszyfrowane i podpisane elektronicznie przez instytucj� wydaj�c� paszport. Ka�da nieupowa�niona pr�ba zmiany zapisanych danych ko�czy si� utrat� autentyczno�ci albo nawet zniszczeniem chipa. Proces weryfikacji paszportu podczas przekraczania granicy polega na por�wnaniu danych zapisanych w chipie z odciskiem palca, obrazem twarzy lub siatk�wki, kt�re zostan� pobrane w punkcie kontrolnym (patrz rysunek). Paszport stanowi swego rodzaju baz� danych biometrycznych jego w�a�ciciela. To rozwi�zanie jest prostsze ni� przechowywanie danych w centralnej bazie, kt�ra potrzebuje szybkich serwer�w, bezpiecznych kana��w transmisji z punktami kontrolnymi itp. Jednak nie oznacza to, �e podczas przekraczania granicy zostan� sprawdzone tylko dane biometryczne w�a�ciciela paszportu. System weryfikacji por�wna dane z tymi, kt�re s� zgromadzone w bazie informacji o osobach przekraczaj�cych granic�. Dzi�ki tej procedurze mo�liwe b�dzie wy�ledzenie np. os�b, kt�re u�ywaj�c r�nych to�samo�ci otrzyma�y dwa paszporty - system komputerowy wy�apie, �e osoba o tej samej twarzy, tych samych odciskach palc�w przekroczy�a pod r�nymi nazwiskami, by� mo�e te� obywatelstwami, granic� pa�stwa. Karta do wszystkiego Obecnie nad biometrycznymi paszportami trwaj� prace w Stanach Zjednoczonych, Australii, Holandii i Wielkiej Brytanii. Wprowadzenie tego rodzaju kontroli wiele os�b kojarzy z totaln� inwigilacj�, jak� np. mogli�my ogl�da� w filmie "Raport mniejszo�ci". Jednak jak pokazuj� dzia�aj�ce, modelowe rozwi�zania, z inteligentnych kart czy paszport�w jest wi�cej po�ytku ni� szkody. Wuruchomi� system kart wielozadaniowych MyKad, kt�re poza funkcj� identyfikacji biometrycznej, s�u�� do realizowania wielu czynno�ci dotycz�cych �ycia publicznego i prywatnego obywateli. Karty zast�pi�y dowody osobiste i prawa jazdy. Upro�ci�y ruch graniczny i prac� punkt�w imigracyjnych, mimo �e nie zast�puj� one jeszcze paszport�w. Malezyjskie karty przechowuj� r�wnie� informacje dotycz�ce stanu zdrowia ich w�a�cicieli, np. dane o alergiach czy aktualnym leczeniu oraz zast�puj� karty bankomatowe. Jak wida�, nie taki diabe� straszny... CD 12/2003 W grupie UZUPE�NIENIA zamieszczamy dodatkowe artyku�y zwi�zane z biometri�. SPIS TRE�CI Przyspiesz komputer za darmo 2004-04-05 O ile wi�cej musieliby�my zap�aci� za sprz�t, kt�rego fabryczna wydajno�� dor�wnywa�aby tej, jak� mo�emy osi�gn�� dzi�ki paru sztuczkom? Okazuje si�, �e ca�kiem sporo - w skrajnych przypadkach drugie tyle, ile zap�acili�my za nasz komputer! CD-ROM 12/2003 W grupie UZUPE�NIENIA zamieszczamy programy: PowerStrip 3.45, 3DMark2001, nHardPage, RivaTuner, Rage3D Tweak, Toast, WCPUID i MEMTEST. Zdecydowana wi�kszo�� podzespo��w komputera pracuje w takt powtarzaj�cych si� regularnie sygna��w nazywanych zegarami. Im szybciej "tyka" taki zegar, tym szybsza jest praca podzespo�u. To z kolei oznacza wi�ksz� wydajno��. Za wy�sz� wydajno�� producenci ka�� sobie jednak s�ono p�aci�. Cz�stotliwo�� zegara jest jedynie parametrem roboczym. Procesor Pentium 4 2,4 GHz jest takim samym kawa�kiem krzemu, jak Pentium 4 pracuj�ce z zegarem 3,2 GHz. Konstrukcyjnie r�ni� si� one jedynie ustawionym fabrycznie mno�nikiem cz�stotliwo�ci zegara. Podobnie jest w przypadku pami�ci, procesor�w graficznych i chipset�w. Z logicznego punktu widzenia nic nie stoi na przeszkodzie, by zmienia� parametry pracy tych uk�ad�w i zmusi� je do pracy z cz�stotliwo�ciami wy�szymi od okre�lonych przez producenta. Do codziennego u�ytku Interesuje nas przede wszystkim mo�liwo�� wykorzystania overclockingu do zwi�kszenia warto�ci u�ytkowej sprz�tu do poziomu, kt�ry bez tego wykracza�by poza nasze mo�liwo�ci finansowe. Taki "u�ytkowy" overclocking powinien zatem bardzo ma�o kosztowa�, a najlepiej, je�li w og�le obejdzie si� bez dodatkowych wydatk�w. Kolejnym wymaganiem jest gwarancja stabilnej pracy - co komu po maszynie o ogromnej wydajno�ci, kt�ra "wiesza si�" co godzin�! W jakim stopniu mo�liwe jest spe�nienie obu tych warunk�w? Aby nie ponosi� dodatkowych koszt�w, musimy ju� w chwili zakupu komputera zaprojektowa� jego konfiguracj� pod k�tem podkr�cania. Uwaga: planowanie na przysz�o�� wykonania overclockingu mo�e w niekt�rych przypadkach wymusi� zakup ta�szych podzespo��w! Przyk�adem mo�e by� procesor AMD Duron - najwolniejszy i najta�szy model 1,3 GHz zapewnia du�o wi�ksze mo�liwo�ci przetaktowania ni� dro�sze od niego szybsze modele Duron�w czy te� Athlon�w XP. Jedynie pami�ci, kt�re wybierzemy do naszego zestawu, b�d� odrobin� dro�sze od standardowych. Przyspieszanie procesor�w Szybko�� ka�dego procesora wyznaczaj� dwa parametry: szybko�� zegara taktuj�cego zewn�trzny interfejs procesora (tzw. zegar szyny FSB) oraz mno�nik cz�stotliwo�ci zegara. Warto�� wynikaj�ca z pomno�enia cz�stotliwo�ci i - jak�eby inaczej - mno�nika to wewn�trzna cz�stotliwo�� pracy procesora (owe gigaherce). Mno�nik w przypadku ka�dego procesora Intela oraz wi�kszo�ci procesor�w AMD jest zablokowany przez producenta. Natomiast cz�stotliwo�� szyny FSB jest r�na w zale�no�ci od modelu. I tak: dla uk�ad�w Intela s� to cz�stotliwo�ci 400, 533 i 800 MHz, za� w procesorach AMD znajdujemy szyny o cz�stotliwo�ciach 266, 333 i 400 MHz. W przypadku procesor�w z zablokowan� regulacj� mno�nika cz�stotliwo�ci zegara jedynym sposobem przyspieszania ich pracy jest przyspieszanie zewn�trznego zegara taktuj�cego. Ale zegar ten taktuje r�wnie� inne podsystemy komputera: szyn� FSB, szyny systemowe PCI i AGP oraz szyn� pami�ci RAM. Poszczeg�lne cz�stotliwo�ci generowane s� przez znajduj�ce si� w chipsecie p�yty g��wnej mno�niki i dzielniki, ustawiane z poziomu Setupu BIOS-u. Najkorzystniej jest przyspieszy� zewn�trzny zegar tak, by procesor pracowa� z kolejn� typow� cz�stotliwo�ci� szyny FSB, np. z 533 na 800 MHz albo z 266 na 333 MHz. Umo�liwia to takie ustawienie taktowania pozosta�ych podsystem�w, by pracowa�y one przy nominalnych cz�stotliwo�ciach, a dzi�ki temu stabilnie. Do overclockingu najlepiej kwalifikuj� si� przede wszystkim najwolniejsze spo�r�d produkowanych w nowszych technologiach procesory - patrz tabela "Najlepsze do podkr�cenia". P�yty dla Pentium 4 i Celerona P�yty przydatne do u�ytkowego overclockingu nie musz� by� wcale kosztowne, jednak powinny by� sprz�tem przyzwoitej klasy. Przedstawiamy nasze propozycje dla platformy Intela. Albatron PX865PE Pro II Najlepsza z p�yt do overclockingu przez przyspieszanie zegara FSB umo�liwia przyspieszanie FSB nawet do 1 GHz bez przetaktowywania innych element�w systemu. Model ten jest bogato wyposa�ony w dodatkowe interfejsy (RAID ATA/133, FireWire). Dost�pny jest r�wnie� model PX865PE Lite Pro bez tych interfejs�w i nieco ta�szy. Gigabyte GA-8I848P Solidna platforma w niewyg�rowanej cenie. Oczywi�cie z interfejsem serial ATA/150. Dla overclocker�w i innych eksperymentator�w pomocnym wyposa�eniem tej p�yty jest do��czone do niej narz�dzie Xpress BIOS Rescue, pozwalaj�ce na odtworzenie BIOS-u. Wszystkim u�ytkownikom przyda si� Xpress Recovery - program do backupu i odtworzenia plik�w na poziomie BIOS-u. MSI 845P Neo-S Podobnie jak p�yta Gigabyte, r�wnie� i MSI 845P Neo-S nie wymaga stosowania dw�ch modu��w pami�ci DDR, co pozwala na obni�enie koszt�w zestawu tym, kt�rym wystarczy 256 MB pami�ci. Dla eksperymentator�w cennym dodatkowym wyposa�eniem jest wy�wietlacz diagnostyczny D-bracket - s�u�y do ustalenia, dlaczego komputer nie przechodzi poprawnie przez test POST po w��czeniu zasilania czy restarcie. �atwe podkr�canie AMD Najwygodniejszym i najbezpieczniejszym sposobem podkr�cania jest regulacja mno�nika cz�stotliwo�ci danego procesora. O ile w procesorach Intela mo�liwo�� taka jest fabrycznie zablokowana, o tyle NIEKT�RE procesory AMD pozwalaj� sterowa� mno�nikiem. Jak odnale�� te ze wszech miar po��dane procesory? Nale�y przyjrze� si� mostkom na obudowie. Nienaruszone mostki L1 informuj�, �e w tym procesorze b�dziemy mogli ustawia� mno�nik cz�stotliwo�ci zegara. 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Domowy robot 2004-04-06 Andrzej Majkowski Marek Winter Przedstawiamy test por�wnawczy wybranych atramentowych urz�dze� wielofunkcyjnych, kt�re mog� pracowa� w domu lub ma�ym biurze. Rodzaje zbiornik�w z tuszem CMY+K - dwa zbiorniczki zawieraj�ce tusz tr�jkolorowy i tusz czarny, C+M+Y+K - cztery oddzielne zbiorniczki zawieraj�ce ka�dy kolor osobno, CMY+cmK - dwa zbiorniczki, z kt�rych jeden zawiera trzy barwy podstawowe, a drugi rozja�nione kolory cyjan i magenta oraz czarny, zazwyczaj zbiorniczek z kolorami rozja�nionymi stosuje si� w miejsce zbiorniczka z czarnym tuszem. Najlepszym ekonomicznie rozwi�zaniem jest umieszczenie ka�dego koloru w oddzielnym zbiorniczku. W razie wyczerpania si� danego koloru wymieniany jest tylko jeden zbiorniczek, podczas gdy w przypadku zbiornika tr�j- lub pi�ciokolorowego zu�ycie jednego z kolor�w zmusza do wymiany ca�ego kartrid�a, a pozosta�e kolory si� marnuj�. Do tej pory urz�dzenia wielofunkcyjne z regu�y mia�y spore wymiary i by�y do�� ci�kie. Miniaturyzacja dotar�a jednak i do "kombajn�w" - bo tak potocznie nazywane s� te urz�dzenia. Najta�szymi urz�dzeniami wielofunkcyjnymi s� modele atramentowe z wbudowanym p�askim skanerem. Urz�dzenia, w kt�rych zosta�y zintegrowane w jednej obudowie modu�y - skanuj�cy i drukuj�cy - pe�ni� funkcje nie tylko kolorowej drukarki atramentowej i skanera, ale tak�e kolorowej kopiarki. Zeskanowane prace s� od razu drukowane bez wysy�ania ich do komputera. Z faksem lub bez Spora grupa urz�dze� wielofunkcyjnych wyposa�ana jest w faks. Wybieraj�c urz�dzenie z faksem, warto zdecydowa� si� na takie, kt�re ma du�� pami��. W niej przechowywane b�d� strony dokument�w przychodz�cych lub wysy�anych z op�nieniem. Nominalna szybko�� faksu ma drugorz�dne znaczenie, zw�aszcza przy przesy�aniu pojedynczych dokument�w. Nowe, szybkie modele (33,6 kb/s) stanowi� jeszcze niewielki, ale stale rosn�cy procent wykorzystywanych urz�dze�. Nadal dobrze sprawdzaj� si� modele "kombajn�w" z faksem pracuj�cym z pr�dko�ci� 14,4 kb/s. Ergonomia i oprogramowanie Obs�uga urz�dzenia wielofunkcyjnego jest z pewno�ci� bardziej ergonomiczna ni� praca z kilkoma r�nymi urz�dzeniami. U�ytkownik musi jednak po�wi�ci� troch� czasu, by si� jej nauczy� - by pozna� wszystkie funkcje i zalety "kombajnu". Widok rozbudowanego panelu kontrolnego urz�dzenia wielofunkcyjnego mo�e pocz�tkowo budzi� obawy u�ytkownika, czy potrafi opanowa� obs�ug� tak du�ej liczby klawiszy i przycisk�w steruj�cych. Jednak po obowi�zkowym zapoznaniu si� z instrukcj� obs�ugi i wykonaniu kilku zada� "kombajn" nie b�dzie mia� dla niego tajemnic. Aby poprawi� ergonomi� i usprawni� obs�ug�, niemal ka�dy producent w swoich modelach wprowadza tzw. tryby jednego przycisku. Naci�ni�cie konkretnego klawisza powoduje wtedy wywo�anie odpowiedniej sekwencji czynno�ci. Pomocne w u�ytkowaniu s� te� wbudowane w urz�dzenia ekrany LCD, na kt�rych wy�wietlane s� nazwy (cz�sto w j�zyku polskim) wykonywanych aktualnie czynno�ci czy wyst�puj�cych b��d�w. Urz�dzenie wielofunkcyjne by�oby niewiele warte bez towarzysz�cego mu oprogramowania. Niekt�rzy producenci stosuj� oprogramowanie tak opracowane, by pomaga�o pocz�tkuj�cym w korzystaniu z funkcji "kombajnu" metod� krok po kroku. Jednocze�nie zapewnia ono do�wiadczonym u�ytkownikom szybki dost�p do wszystkich lub przynajmniej najwa�niejszych funkcji np. poprzez skr�ty klawiszowe. Niezale�nie od zalet wynikaj�cych z poprawy ergonomii pracy, urz�dzenia wielofunkcyjne pozwalaj� uzyska� tak�e konkretne oszcz�dno�ci przy zakupie materia��w eksploatacyjnych. Korzystaj� bowiem z jednego rodzaju materia��w. Je�li natomiast mamy oddzielnie drukark�, kserokopiark� i tradycyjny faks, musimy do ka�dego z nich kupi� specjalny papier, toner, tusz itp. Rozwi�zania alternatywne Na rynku mo�emy spotka� tak�e inne rodzaje urz�dze� wielofunkcyjnych. Du�� popularno�� zdobywaj� kombajny, w kt�rych zastosowano laserowy, monochromatyczny modu� drukuj�cy oraz skaner rolkowy. S� one bardzo dobrym rozwi�zaniem dla ma�ego biura oraz dla indywidualnych os�b prowadz�cych dzia�alno�� gospodarcz�, kt�re maj� do czynienia niemal wy��cznie z czarno- -bia�ymi dokumentami. Takie urz�dzenia s� szybsze w dzia�aniu od wersji atramentowych, a koszt ich eksploatacji ni�szy. Jednak nie mog� one pracowa� w kolorze, nie pozwalaj� na skanowanie innych materia��w (np. broszur czy ksi��ek) opr�cz pojedynczych arkuszy papieru. Ponadto laserowe urz�dzenia wielofunkcyjne s� do�� drogie - najta�sze kosztuj� ok. 2000 z�. Wyb�r redakcji HP PSC 1350 to wymarzony model do zastosowa� domowych - ma�y, por�czny, ale o du�ych mo�liwo�ciach druku (technologia PhotoREt IV) i skanowania (rozdzielczo�� 600�2400 pkt/cal). Warto zwr�ci� uwag� na wbudowane gniazda do obs�ugi kart pami�ci flash, stosowanych w aparatach cyfrowych. Pozwalaj� one na bezpo�rednie wydrukowanie zdj�� z tych kart. Co i jak testowali�my? Urz�dzenia wielofunkcyjne testowali�my tak jak drukarki atramentowe oraz za pomoc� test�w typowych dla skaner�w. Ka�de urz�dzenie musia�o wydrukowa� 5 prac testowych oraz zeskanowa� je w r�nych trybach: 300 i 600 pkt/cal w trybie monochromatycznym i kolorze. Dodatkowo kopiowali�my w kolorze wzorcowy arkusz A4. Wszystkie zadania wykonywane by�y na czas; niekt�re z nich s�u�y�y potem do oceny jako�ci drukowania i skanowania. Wynikiem by� wyliczony wska�nik pr�dko�ci (�rednia z 11 test�w drukowania, skanowania oraz kopiowania) oraz ocena jako�ci. Wska�nik szybko�ci prezentujemy na wykresie, punktow� ocen� jako�ci przedstawiamy w tabeli. Najlepsze urz�dzenie to takie, kt�re uzyska�o najlepsz� �redni� wa�on� wyliczon� z nast�puj�cych parametr�w: jako�� (40%), koszty eksploatacji (30%), szybko�� (20%) oraz cena (10%). SPIS TRE�CI Grafika na maksa 2004-04-06 Pawe� Pilarczyk W tej cz�ci omawiamy podkr�canie kart graficznych. Opisujemy jak je przeprowadza�, by nie uszkodzi� karty, a zarazem uzyska� mo�liwie najwi�kszy przyrost wydajno�ci. Rys. 1. Karta grafiki Triplex TX-680 Millennium Silver z uk�adem GeForce4 MX 440-8X idealnie nadaje si� do podkr�cania Najwa�niejsze elementy karty graficznej to uk�ad graficzny, pami�� wideo (Video RAM) i przetwornik RAMDAC. Uk�ad graficzny, zwany te� jednostk� przetwarzania grafiki (GPU - Graphics Processing Unit), przetwarza informacje na temat ka�dego punktu obrazu, kt�re nast�pnie zapisuje w pami�ci wideo. Rol� przetwornika RAMDAC jest konwersja cyfrowych danych o obrazie, zapisanych w pami�ci karty, na analogowe sygna�y akceptowane przez monitory kineskopowe. Gdyby w u�yciu by�y wy��cznie cyfrowe monitory LCD, przetwornik RAMDAC by�by na karcie zb�dny. Uk�ad graficzny, podobnie jak procesor komputera, taktowany jest zegarem o okre�lonej cz�stotliwo�ci. W ka�dym cyklu zegara uk�ad wykonuje pewn� liczb� operacji. Im wi�cej takt�w zegara przypada na ka�d� sekund�, tym wi�cej operacji mo�e wykona� uk�ad graficzny. Uk�ady graficzne taktowane s� przeci�tnie zegarem 300 MHz. Je�li maj� cztery potoki renderuj�ce, a wi�c potrafi� mapowa� ("rysowa�") cztery piksele na cykl zegara, to przy zegarze 300 MHz mog� wype�ni� 1,2 miliarda pikseli w ci�gu sekundy (300 MHz x 4). Im wy�sza jest ta warto��, tym wi�ksza b�dzie wydajno�� karty graficznej. Podobnie jest z pami�ciami, pracuj� one z okre�lon� cz�stotliwo�ci�, a w ka�dym cyklu zegara umo�liwiaj� przes�anie okre�lonej ilo�ci danych. Je�li pami�ci na karcie pracuj� z cz�stotliwo�ci� rzeczywist� 300 MHz, szyna danych ma szeroko�� 128 bit�w, a pami�ci s� typu DDR, w ci�gu sekundy mog� przes�a� 9,6 GB danych (300 MHz x 128 bit�w x 2). W wysokich rozdzielczo�ciach przepustowo�� pami�ci ma znaczenie kluczowe, wi�c wy�szy zegar pami�ci mo�e bardzo pozytywnie wp�yn�� na wydajno�� karty graficznej. Podkr�canie GeForce FX Uk�ady graficzne z rodziny GeForce FX zmieniaj� taktowanie w zale�no�ci od trybu pracy: dwuwymiarowego (2D) lub tr�jwymiarowego (3D). Do ich podkr�cania nie mo�emy si� pos�u�y� PowerStripem, bowiem program wykrywa tylko taktowanie w trybie 2D. Nale�y natomiast odblokowa� zak�adk� do podkr�cania w sterownikach Detonator. Najlepiej uaktywni� j� za pomoc� programu nVHardPage (mo�na go pobra� ze stronyhttp://www.guru3d.com/nvhardpage/ ). Po uruchomieniu programu wybieramy opcj� Activate Cool Bits. W�wczas w menu W�a�ciwo�ci ekranu - Ustawienia - Zaawansowane, w zak�adce GeForce FX, pojawi si� dodatkowa opcja Clock Frequencies, w kt�rej oddzielnie mo�emy regulowa� taktowanie karty dla trybu 2D i 3D. Podkr�canie przeprowadzamy tak, jak opisali�my to w ramce "PowerStrip krok po kroku": podnosimy najpierw taktowanie GPU, nast�pnie sprawdzamy programem 3DMark, czy wyst�puj� artefakty. Gdy si� pojawi�, obni�amy taktowanie GPU i zabieramy si� za podkr�canie pami�ci. Podkr�camy! Podkr�canie karty graficznej polega na podnoszeniu taktowania zegara zar�wno uk�adu graficznego, jak i pami�ci. Do podkr�cania najlepiej pos�u�y� si� programem PowerStrip, kt�ry rozpoznaje niemal ka�d� kart� graficzn� dost�pn� na rynku. Najnowsz� wersj� shareware programu mo�na pobra� ze strony producenta: http://www.entechtaiwan.com (wersj� 3.45 zamieszczamy na naszym CD). Do podkr�cania kart z uk�adami GeForce FX powinno si� u�y� specjalnej zak�adki w sterownikach Detonator - patrz ramka. Ile zyskujemy? R�ne modele kart graficznych s� w bardzo r�nym stopniu podatne na podkr�canie. Najgorzej podkr�caj� si� najdro�sze karty graficzne na rynku, a wi�c Radeon 9800 PRO lub GeForce FX 5900 Ultra. Pracuj� one ju� na granicy swoich mo�liwo�ci, wi�c pr�ba ich podkr�cenia raczej niewiele daje. Najlepiej podkr�caj�c� si� kart�, z jak� mieli�my do czynienia, by�a Triplex TX-680 Millennium Silver z uk�adem GeForce4 MX 440-8X. Domy�lne taktowanie GeForce4 MX 440-8X to 275 MHz dla uk�adu graficznego i 512 MHz dla pami�ci. Tymczasem taktowanie karty Triplex uda�o si� podnie�� - bez artefakt�w (czyli widocznych b��d�w wy�wietlacza) - do 385 MHz dla uk�adu graficznego i a� 770 MHz dla pami�ci! Wzrost wydajno�ci po tak znacznym podniesieniu taktowania by� naprawd� odczuwalny. Wyniki test�w prezentujemy na wykresie. PowerStrip - krok po kroku Po uruchomieniu programu umieszcza si� on na pasku zada� (Task Bar) pod postaci� ikonki przedstawiaj�cej monitor komputera wy�wietlaj�cy t�cz�. Klikamy na ikonce prawym przyciskiem myszy i z pojawiaj�cego si� menu wybieramy Performance profiles, a nast�pnie Configure. Pojawi si� okno Performance profiles. Po lewej widzimy suwaki do regulacji taktowania uk�adu graficznego i pami�ci. Tutaj istotna uwaga: na niemal ka�dej nowoczesnej karcie graficznej stosowana jest pami�� DDR (Double Data Rate), przesy�aj�ca dwie paczki danych na ka�dy cykl zegara. Dlatego popularne jest podawanie dwukrotnie wy�szego (tzw. efektywnego) taktowania pami�ci ni� rzeczywiste. Przyk�adowo, pami�� DDR o rzeczywistym taktowaniu 250 MHz bardzo cz�sto okre�la si� pami�ci� o taktowaniu efektywnym 500 MHz. Tak jest nie tylko w przypadku pami�ci na kartach graficznych, ale tak�e RAM-u komputera. Pami�� DDR400 w rzeczywisto�ci cechuje si� taktowaniem nie 400 MHz, a 200 MHz. Niestety, PowerStrip w przypadku kart graficznych z uk�adami ATI podaje w okienku Performance profiles warto�� rzeczywist� taktowania pami�ci, natomiast w przypadku kart z uk�adami NVIDII - warto�� efektywn�, a wi�c pomno�on� przez dwa. Przyk�adowo, taktowanie karty Radeon 9600 PRO to, wg. PowerStrip, 400 MHz dla uk�adu graficznego i 300 MHz dla pami�ci (w skr�cie: 400/300 MHz). Natomiast taktowanie GeForce FX 5600 to 325 MHz dla uk�adu graficznego i 550 MHz dla pami�ci (325/550), chocia� w rzeczywisto�ci pami�� taktowana jest zegarem 275 MHz. Podkr�canie zaczynamy od podnoszenia zegara GPU. Na pocz�tku zwi�kszamy w PowerStrip taktowanie GPU o 5 MHz (np. z 300 na 305 MHz). Zapisujemy zmiany i uruchamiamy domy�lny test w programie 3DMark2001 (jest on bardzo czu�y na podkr�canie kart graficznych). Je�li wszystko jest w porz�dku, wychodzimy z 3DMark i uruchamiamy PowerStrip ponownie, by podnie�� taktowanie GPU o kolejne 5 MHz. Zn�w uruchamiamy domy�lny test w 3DMark. Tak post�pujemy do momentu, gdy na ekranie zaczn� si� pojawia� pierwsze artefakty (b��dy obrazu). B�d� one mia�y posta� losowo pojawiaj�cych si� i znikaj�cych tr�jk�t�w, linii lub kropek. Artefakty s� oznak�, �e przesadzili�my z podkr�caniem. Gdy tylko ujrzymy artefakty, wychodzimy z 3DMark i uruchamiamy PowerStrip. Tym razem obni�amy taktowanie GPU o 5 MHz. Powinni�my troch� odczeka� zanim uruchomimy ponownie 3DMark2001 po obni�eniu taktowania uk�adu graficznego. Musi on troch� ostygn��, bowiem w przeciwnym razie artefakty nadal b�d� si� pojawia�y mimo obni�ania cz�stotliwo�ci GPU do warto�ci, przy kt�rych wcze�niej artefakt�w nie by�o. Gdy ju� osi�gniemy takie taktowanie GPU, przy kt�rym na ekranie nie pojawiaj� si� artefakty, przyst�pujemy do podkr�cania pami�ci. Uruchamiamy PowerStrip i podnosimy taktowanie pami�ci o 5 MHz w kartach ATI lub o 10 MHz w kartach NVIDII (w rzeczywisto�ci krok b�dzie taki sam, gdy� 10 MHz w przypadku kart NVIDII oznacza 5 MHz taktowania rzeczywistego). Naprzemiennie podnosimy taktowanie pami�ci i uruchamiamy test w 3DMark do momentu wyst�pienia artefakt�w. Gdy tylko si� pojawi�, wychodzimy z 3DMark i lekko obni�amy taktowanie pami�ci. Tak post�pujemy do momentu wyeliminowania artefakt�w. W ko�cu uzyskamy podniesione warto�ci zar�wno dla GPU, jak i pami�ci, przy kt�rych na obrazie nie b�d� wyst�powa�y artefakty. To jednak nie koniec podkr�cania. Teraz musimy kart� "wygrza�", a wi�c uruchomi� 3DMark 2001 na oko�o 10 godzin. Mo�e si� bowiem okaza�, �e po kilku godzinach zn�w zaczn� si� pojawia� artefakty. Je�li b�d� to tr�jk�ty - nale�y lekko obni�y� taktowanie uk�adu graficznego. Je�li b�d� to kropki "przyklejone" do tekstur - trzeba obni�y� taktowanie pami�ci. Stabilne taktowanie uzyskamy dopiero wtedy, gdy artefakty nie b�d� si� pojawia�y w og�le, nawet po kilkunastu godzinach testu w 3D Mark. Bardzo czu�a na podkr�canie jest tak�e gra Serious Sam: The Second Encounter. Je�li ju� "wygrzali�my" kart� w 3DMark2001, proponujemy jeszcze przez kilka godzin pogra� w Serious Sam. Alternatywne narz�dzia do podkr�cania Do podkr�cania kart graficznych mo�emy u�y� wielu r�nych program�w. Zak�adki do podkr�cania s� standardowym, tyle �e domy�lnie niewidocznym komponentem sterownik�w Detonator. Aby je uaktywni�, nale�y wy��czy� tzw. Cool Bits za pomoc� programu nVHardPage lub odpowiedniego wpisu do rejestru. Do podkr�cania mo�na pos�u�y� si� tak�e samym programem nVHardPage (http://www.guru3d.com/nvhardpage/), a tak�e np. RivaTuner (http://www.guru3d.com/rivatuner/). U�ytkownicy kart ATI mog� zastosowa� oprogramowanie Rage3D Tweak (http://www.rage3d.com/r3dtweak/). 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Sztuczki do MS Office 2004-04-09 Oskar Dobkowski Programy z pakietu Office maj� wiele u�ytecznych opcji i mo�liwo�ci, z kt�rych cz�sto nie korzystamy, bo nie wiemy o ich istnieniu. Przedstawiamy zestaw narz�dzi i trik�w, kt�re u�atwi� prac� z programami pakietu. Rys. 1. Word Klikanie = zaznaczanie Podw�jne klikni�cie na s�owie spowoduje zaznaczenie s�owa. Potr�jne klikni�cie na tek�cie zaznaczy ca�y akapit. Klikni�cie na s�owie z wci�ni�tym klawiszem Ctrl zaznaczy ca�e zdanie. Wielka litera po kropce Cz�sto zdarza si�, �e pisz�c dokumenty u�ywamy skr�t�w z kropk� na ko�cu. Word z uporem, po postawieniu kropki, kolejne s�owo rozpoczyna z du�ej litery. Aby rozwi�za� ten problem,nale�y z menu Narz�dzia wybra� polecenie Autokorekta. Radykalnym rozwi�zaniem jest odznaczenie pola Pocz�tek zdania wielk� liter�. Nieco subtelniejszym rozwi�zaniem jest wybranie polecenia Wyj�tki w tym samym oknie i dodanie do listy skr�t�w tych, po kt�rych Word wci�� zamienia wyraz na pisany wielk� liter�. Wy��czenie trybu zast�powania R1 Na pasku stanu u do�u ekranu znajduje si� pole ZAS. Kiedy nie jest pod�wietlone, dopisywane znaki rozpychaj� tekst przed kursorem. Wci�ni�cie klawisza Insert na klawiaturze powoduje pod�wietlenie tego pola i dopisywane znaki "po�ykaj�" tekst przed kursorem. Osobom, kt�re nie posiad�y umiej�tno�ci bezwzrokowego pisania przypadkowe w��czenie nadpisywania mo�e poch�on��????? spory fragment tekstu. Na niekt�rych klawiaturach klawisz Insert znajduje si� w bezpo�redniej blisko�ci cz�sto wykorzystywanego klawisza Backspace, co mo�e powodowa� przypadkowe w��czanie nadpisywania. Aby pozbawi� klawisz Insert funkcji w��czania/wy��czania zast�powania znak�w, nale�y z menu Narz�dzia wybra� polecenie Opcje. W zak�adce edycja odznaczamy pole U�ywanie klawisza INS do wklejania. Nieoczekiwana zmiana miejsc W Wordzie istnieje spos�b przenoszenia fragment�w tekstu metod� przeci�gnij i pu��. Odbywa si� to przez zaznaczenie wybranego fragmentu, nast�pnie najechanie na� myszk� i z wci�ni�tym klawiszem myszy przeci�gni�cie go w nowe miejsce. U�ytkownicy nie�wiadomi istnienia tej funkcji podczas pr�b zaznaczenia fragmentu tekstu mog� go niechc�cy przenie�� w inne, losowo wybrane miejsce. Wy��czenie tej opcji odbywa si� za pomoc� okna Narz�dzia @ Opcje zak�adka Edycja i odznaczenie pola Przenoszenie metod� przeci�gnij i pu��. Oszcz�dzaj oczy R2 Czarny tekst na bia�ym tle, to najwygodniejszy spos�b czytania z kartki. Bia�y kolor w monitorach wywo�uje �wiecenie luminoforu, co nie jest korzystne ani dla naszych oczu, ani dla monitora. W menu Narz�dzia @ Opcje w zak�adce Og�lne mo�na zaznaczy� opcj� Niebieskie t�o, bia�y tekst, b�dzie to dla os�b sp�dzaj�cych wiele godzin przed monitorem bardzo korzystne i przesunie w czasie konieczno�� wizyty u okulisty i wymiany monitora. (rys. 2) Sto stron w sekund� Wpisanie w pustym dokumencie polecenia =rand(100, 100) spowoduje wygenerowanie prawie stu stron tekstu. Tekst jest bezsensowny, ale mo�na za to �wiczy� prac� z d�ugimi dokumentami. Rys. 2. Indeks g�rny i dolny Przyk�adowo zapis H2O wykorzystuje tak zwany indeks dolny, natomiast zapis y=x2 g�rny. Zaznaczenie fragmentu tekstu i wci�ni�cie kombinacji klawiszy CTRL + Shift + = utworzy indeks g�rny, natomiast kombinacja CTRL + = indeks dolny. Listy wielopoziomowe Tworzenie wielopoziomowych list wypunktowanych (sk�adaj�cych si� z punkt�w i podpunkt�w) mo�na powierzy� automatowi. Przygotowuj�c tak� list� piszemy poszczeg�lne punkty jako oddzielne akapity (wciskaj�c klawisz Enter). Przyk�adowa lista: Polska Warszawa Mokot�w Krak�w Wroc�aw Psie Pole Francja Pary� Marsylia Zaznaczamy ca�� list�, z menu Format wybieramy polecenie Wypunktowanie i numerowanie i przechodzimy do zak�adki Konspekty numerowane. Wskazujemy dowoln� list� i wybieramy polecenie Dostosuj. Nasza przyk�adowa lista sk�ada si� z trzech poziom�w (pa�stwo, miasto, dzielnica). W polu Poziom wskazujemy 1 i ustalamy dla niego liczby rzymskie, dla drugiego - arabskie, a dla trzeciego litery alfabetu. Zamykamy okna poleceniem Ok. Wszystkie elementy listy ponumerowane s� liczbami rzymskimi, wi�c zaznaczamy elementy listy, kt�re powinny znale�� si� na poziomie drugim i na belce narz�dzi naciskamy polecenie Zwi�ksz wci�cie lub klawisz Tab. Na elementach listy, kt�re powinny znale�� si� na poziomie trzecim przycisku Zwi�ksz wci�cie u�ywamy dwukrotnie. Prawid�owo przygotowana lista powinna wygl�da� nast�puj�co: I. Polska 1 Warszawa a) Mokot�w 2 Krak�w 3 Wroc�aw a) Psie Pole II. Francja 1 Pary� 2 Marsylia Nowy wiersz, ale nie akapit Je�li chcemy wymusi� na Wordzie przej�cie do nast�pnego wiersza, a nie chcemy �eby by� on traktowany jako nowy akapit, nale�y zastosowa� tak zwany "mi�kki Enter", kt�ry uzyskuje si� przez naci�ni�cie klawisza Enter z wci�ni�tym klawiszem Shift. Rys. 3. Rys. 4. 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Okazja z hipermarketu 2004-04-09 Marek Kowalski Gdzie najtaniej mo�na kupi� komputer? Wydaje si�, �e w hipermarketach. Przyjrzeli�my si� bli�ej ich komputerowej ofercie i sprawdzili�my, co tak naprawd� otrzymujemy za osza�amiaj�co niskie ceny. Rys. 1. Podstawowym problemem przy zakupie komputera w hipermarkecie jest brak szczeg�owej informacji o produkcie na sklepowych ekspozycjach lub jej niekompletno��. Co gorsza, rzadko mo�na si� czego� dowiedzie� od sklepowego personelu. Zdarza si�, �e udziela on niezbyt wiarygodnych lub ca�kowicie sprzecznych z rzeczywisto�ci� informacji. Poza tym bardzo myl�ce s� ceny. Cz�sto obok siebie stoj� dwa komputery tej samej firmy, w tej samej cenie, przy czym jeden z nich ma wolniejszy procesor i pami�� SDRAM, za� drugi wyposa�ony jest w procesor o 200 MHz szybszy i pami�� DDR. Dla kogo najtaniej? Nasza kr�tka sonda hipermarketowej oferty pokaza�a, �e komputer mo�na ju� kupi� za nieca�e tysi�c z�otych. Szczeg�y konfiguracji - 256 MB pami�ci RAM, dysk o pojemno�ci 40 GB i nap�d CD o 52-krotnej pr�dko�ci - pozwalaj� przypuszcza�, �e b�dzie to ca�kiem przyzwoita maszyna. Troch� gorzej prezentuje si� procesor. Jest to Duron 1,2 GHz, kt�rego produkcj� zako�czono przesz�o rok temu! Jego wydajno�� jest jednak wystarczaj�ca dla wi�kszo�ci aplikacji, wi�c mo�na go zaakceptowa�. Okazuje si�, �e grafika jest wbudowana w p�yt� g��wn�. Interesuje nas wi�c, czy mo�na b�dzie p�niej dokupi� do tego komputera kart� graficzn� z prawdziwego zdarzenia. Jednak rozstrzygni�cie tej kwestii wymaga�oby otwarcia zaplombowanej obudowy. Od sprzedawcy nie dowiemy si� te�, czy 256 MB RAM to pami�ci DDR, czy ju� "zabytkowe" SDRAM-y. Na szcz�cie do komputera do��czona jest instrukcja do p�yty g��wnej, kt�r� sprzedawca decyduje si� udost�pni�. Wynika z niej, �e p�yta wsp�pracuje z pami�ciami DDR. W instrukcji znajdujemy te� informacj�, �e p�yta nie jest wyposa�ona w gniazdo AGP. To ju� dyskwalifikuje komputer jako gwiazdkowy prezent dla dziecka, bo jak tu uruchomi� na nim gry... Dla kogo wi�c taki komputer? Mo�e sprawdzi� si� w biurze, tym bardziej �e ma interfejs sieci Ethernet. Nadaje si� te� do u�ytku domowego dla os�b, kt�re nie interesuj� si� grami, za� komputera u�ywaj� g��wnie do surfowania po Internecie - o ile nie zniech�ci ich brak odtwarzacza DVD. Niestety, w komplecie z tym rewelacyjnie tanim komputerem, nie ma �adnego systemu operacyjnego. Kosztowny kot w worku Popatrzmy dla odmiany, jak wygl�da oferta z g�rnej p�ki, czyli komputer za 4700 z�. Przy og�lnie niskim poziomie cen (w ko�cu to hipermarket) za tak� kwot� powinni�my dosta� supersprz�t. Procesor Pentium 4 3,06 GHz - czapki z g��w! Przynajmniej je�li nie wiemy, �e za te same pieni�dze mogliby�my mie� procesor Pentium 4 3 GHz "C", pracuj�cy z 800-megahercow� szyn� i znacznie wydajniejszy od modelu 3,06 GHz... Pami�� RAM o pojemno�ci 512 MB i dysk twardy 120 GB to rzeczywi�cie niez�e parametry, cho� dalekie od dzisiejszych standard�w high-endu. Obecno�� czytnika CD/DVD r�wnie� nie rzuca na kolana, poniewa� chcieliby�my mie� r�wnie� mo�liwo�� nagrania p�ytki. Do ceny komputera trzeba wi�c b�dzie doliczy� koszt zakupu nagrywarki! Sprawdzamy jeszcze, czy ten zestaw b�dzie dobr� platform� do komputerowej rozrywki. Zainstalowana w nim karta graficzna GeForce 4 Ti4200 ze 128 MB pami�ci to najwolniejszy z modeli GeForce 4 Titanium. Owszem, jej wydajno�� jest wystarczaj�ca do wszystkich popularnych gier, ale... Do�� ju� stary procesor graficzny GeForce 4 potrafi obs�ugiwa� sprz�towo jedynie DirectX 8.0, podczas gdy najnowsze gry wymagaj� ju� DirectX 8.1, zaczynaj� si� tak�e pojawia� takie, dla kt�rych konieczna jest zgodno�� z DirectX 9. Gry i inne zastosowania rozrywkowe wymagaj� te� odpowiedniego podsystemu d�wi�kowego - bardzo po��dany jest d�wi�k przestrzenny 5.1. Niestety, nie jeste�my w stanie zdoby� jakichkolwiek danych o podsystemie d�wi�kowym tego kosztownego zestawu. Trudno wi�c nazwa� go inaczej, jak kotem w worku. Byle tylko ko�cowym rezultatem nie by�a kocia muzyka... Brak r�wnie� informacji o innych elementach komputera, nie mo�emy te� zajrze� do dokumentacji. Dowiadujemy si� natomiast, �e w sk�ad zestawu wchodzi pakiet Windows XP Home Edition. Fajnie, �e kot w worku jest przynajmniej legalny! Tylko dla fachowc�w? Pokazane przyk�ady sugeruj�, �e hipermarketowe komputery wcale nie s� wyj�tkow� okazj�. Nie wolno jednak generalizowa� tej opinii - w�r�d oferowanego sprz�tu da�o si� wyszuka� r�wnie� konfiguracje do�� atrakcyjne, jak na swoj� cen�. Przyk�adem mo�e by� komputer �redniej klasy (z Pentium 4 2,4 GHz, 256 MB RAM i dyskiem 80 GB), kt�rego cena wraz z 17-calowym monitorem oraz Windows XP Home Edition wynosi 2300 z�otych. Jednak ocena rzeczywistej warto�ci hipermarketowych komputer�w nierzadko wymaga�a uci��liwego dochodzenia i... dobrej znajomo�ci aktualnej sytuacji na rynku podzespo��w komputerowych. Wygl�da na to, �e tylko specjali�ci nie dadz� si� nabra� w hipermarkecie na kota w worku. Tymczasem wi�kszo�� nabywc�w oferowanego tam sprz�tu komputerowego to laicy - "znaj�cy si� na rzeczy" sk�adaj� swoje komputery samodzielnie lub zamawiaj� ich monta� w po��danej konfiguracji w specjalistycznych firmach. Wybieraj�c si� po komputer do hipermarketu, warto wi�c zabra� ze sob� fachowca. Zwr�ci on na pewno uwag� na szczeg�y, kt�re przeci�tnemu u�ytkownikowi wydaj� si� nieistotne, a mog� zawa�y� na p�niejszym u�ytkowaniu maszyny. Je�eli nie mamy specjalisty pod r�k�, to mam nadziej�, �e przynajmniej powy�sze s�owa wyostrz� nasz� percepcj� podczas hipermarketowych zakup�w. SPIS TRE�CI �adniejsze okienka 2004-04-13 Oskar Dobkowski Panuj�ca w motoryzacji moda na ulepszanie i upi�kszanie pojazd�w zapanowa�a tak�e w dziedzinie komputer�w. O ile montowanie ozdobnik�w w obudowach domowych komputer�w mo�e by� dosy� kosztowne, o tyle zmiana wygl�du systemu operacyjnego czy program�w nie wymaga nak�ad�w finansowych. Rys. 1. 1. W programie BootXP mo�na w prosty i bezpieczny spos�b zmieni� ekran wy�wietlany przy starcie systemu Pierwszym elementem, kt�rego wygl�d mo�emy dostosowa� do naszego gustu, jest ekran bootowania systemu, wy�wietlany podczas �adowania si� systemu do pami�ci komputera. W Internecie znajdziemy sporo gotowych ekran�w startowych, polecam m.in. adresy http://www.themexp.org czy http://www.belchfire.net; ciekawe motywy graficzne zamie�cili�my te� na naszym kr��ku. Ekran startowy Sukces operacji wymiany ekranu logowania zale�y od tego, jak� wersj� Windows XP mamy i dla jakiej wersji zosta� przygotowany zast�pczy ekran. Je�li np. korzystamy z Windows XP SP1 (z zainstalowanym Service Pack 1), musimy u�ywa� ekran�w bootowania przeznaczonych dla tej w�a�nie wersji systemu - analogicznie w przypadku starszej wersji (na naszym kr��ku nazwy folder�w z przyk�adowymi "bootscreenami" nie pozostawiaj� w�tpliwo�ci, do kt�rej wersji systemu pasuje dany ekran). Jest to o tyle istotne, �e w przypadku zamiany ekranu na niezgodn� wersj� mog� pojawi� si� k�opoty z uruchomieniem systemu! Pami�tajmy, �e wszelkie modyfikacje wykonujemy na w�asne ryzyko. Rys. 2. 2. Program BootXP pozwala na utworzenie ekranu startowego na podstawie zdj�cia z wakacji Ekran bootowania mo�na zamieni� poprzez r�czn� wymian� plik�w lub za pomoc� gotowego narz�dzia stworzonego specjalnie do tego celu. W pierwszym przypadku nale�y w katalogu windows\system32\ odnale�� plik o nazwie ntoskrnl.exe i zrobi� jego kopi� zapasow�. Nast�pnie rozpakowujemy archiwum zawieraj�ce zast�pczy ekran bootowania do dowolnego folderu na dysku (innego ni� /system32 w katalogu Windows). Teraz restartujemy komputer i podczas jego uruchamiania (przed wy�wietleniem ekranu bootowania) naciskamy klawisz F8, aby przeprowadzi� rozruch w trybie awaryjnym. W tym trybie zast�pujemy plik ntoskrnl.exe z folderu Windows\System32 pobranym z Sieci. Przy ponownym uruchamianiu systemu pojawi si� nowy ekran bootowania. Zamiast podmienia� pliki r�cznie mo�na skorzysta� z programu BootXP. Po jego uruchomieniu za pomoc� przycisku Browse wskazujemy folder, w kt�rym znajduje si� rozpakowany plik archiwum z alternatywnym ekranem startowym. Nast�pnie wybieramy go z listy i poleceniem Set As Your Boot Screen wskazujemy jako nowy ekran bootowania (rys. 1). Przy wyborze zast�pczego ekranu startowego nie musimy ogranicza� si� do specjalnie spreparowanych plik�w ntoskrnl.exe. Za pomoc� programu BootXP mo�na z dowolnego pliku graficznego zrobi� ekran rozruchowy. W tym celu wybieramy z listy plik z grafik�; jego podgl�d uka�e si� w oknie Source Image. Wskazanie polecenia Convert To Boot Sreen przekonwertuje obraz do formatu dozwolonego dla ekranu startowego; b�dzie on r�ni� si� od orygina�u, poniewa� ekran startowy u�ywa ograniczonej palety barw. Naci�ni�cie przycisku Set As Your Boot Screen spowoduje umieszczenie zdj�cia jako ekranu bootowania (rys. 2). Rys. 3. 3. Za pomoc� programu LogonLoader standardowe okno logowania mo�na zast�pi� w�asnym CD-ROM 12/2003 W dziale UZUPE�NIENIA znajduj� si� programy do modyfikowania interfejsu graficznego systemu Windows XP: BootXP, LogonLoader, PatchXP, StyleXP, CursorXP, DesktopX. 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Zamiast sieci kablowej 2004-04-13 Artur Wyrzykowski Rys. 1. 1. Zastosowanie bezprzewodowego routera (pe�ni�cego tak�e funkcje prze��cznika i punktu dost�powego) u�atwia budow� sieci w domu oraz wsp�dzielenie jednego ��cza internetowego. Kablem trzeba po��czy� jedynie router z modemem "odbieraj�cym" internet (modem kablowy, modem Neostrady itp.) Spos�b po��czenia komputer�w w sie� domow� lub osiedlow� powinien zale�e� od tego, jakie b�dzie jej przeznaczenie. Ze wzgl�du na ma�� dost�pno�� ��czy szerokopasmowych g��wnym zastosowaniem takich sieci jest wsp�dzielenie Internetu - wtedy przepustowo�� nie ma wi�kszego znaczenia, bo i tak w�skim gard�em b�dzie ��cze internetowe. Sie� to jednak nie tylko Internet. U�ytkownicy niewielkiej sieci w mieszkaniu, sk�adaj�cej si� z kilku komputer�w, z pewno�ci� b�d� chcieli drukowa� w sieci czy przesy�a� spore ilo�ci danych pomi�dzy komputerami. W takim przypadku wymagania stawiane sieci i jej przepustowo�ci rosn�. Podobnie jest te� wtedy, gdy budujemy sie� osiedlow� i zak�adamy, �e jej u�ytkownicy b�d� wymienia� du�e pliki. Aby sie� s�u�y�a jak najlepiej, musi by� dopasowana do potrzeb. Tradycyjny Ethernet lub Fast Ethernet wi��� si� z niskimi kosztami sprz�tu sieciowego, ale wymagaj� okablowania, co zawsze troch� kosztuje i czasem bywa k�opotliwe, a je�li np. administracja budynku nie wyrazi zgody na instalacj� kabli, nawet niemo�liwe do zrealizowania. Mo�e wi�za� si� tak�e z r�nymi zagro�eniami, np. uszkodzeniem wielu komputer�w w razie uderzenia pioruna w kabel ��cz�cy dwa bloki mieszkalne. WLAN g�r�! Jako alternatywne rozwi�zanie nale�y rozwa�y� przede wszystkim WLAN (Wireless LAN), g��wnie ze wzgl�du na prostot� instalacji - po��czenie 2, 5 czy 20 komputer�w w sie� to kwestia kilku minut. Je�li ka�dy z u�ytkownik�w sieci bezprzewodowej zna jej parametry (identyfikator, ewentualnie klucz zabezpieczaj�cy), natychmiast po zainstalowaniu sterownik�w i kr�tkiej konfiguracji oprogramowania mo�e wymienia� dane z innymi u�ytkownikami tej samej sieci w promieniu kilkudziesi�ciu metr�w. Zastosowanie punktu dost�powego zwi�ksza zasi�g i daje dodatkowe mo�liwo�ci. Przy tym przewa�nie nie musimy boryka� si� z �adnymi kablami, nie musimy tak�e nikogo pyta� o zgod� na uruchomienie sieci. Plusem s� r�wnie� stosunkowo niedu�e koszty. Z sieci� WLAN mog� wsp�pracowa� komputery przeno�ne, stacjonarne i nar�czne, a nawet niekt�re drukarki. To jedyne rozwi�zanie umo�liwiaj�ce po��czenie tak wielu urz�dze�. Mo�na wykorzysta� sieciowe karty PCI, PC Card lub Compact Flash, uniwersalne karty z interfejsem USB, a niekt�re notebooki w og�le nie wymagaj� zakupu takich urz�dze�, bo maj� ju� wbudowane interfejsy bezprzewodowe. Komputery mog� pracowa� w sieci ad hoc (czyli "ka�dy z ka�dym" - co� w rodzaju bezprzewodowego peer-to-peer), a tak�e w infrastrukturze z punktami dost�powymi - stanowczo polecamy to drugie rozwi�zanie. Pojedynczy punkt dost�powy z pewno�ci� pokryje zasi�giem np. dom jednorodzinny. Powinien by� zamontowany po�rodku obszaru obj�tego zasi�giem sieci - np. w domku takim jak na rysunku 1 powinien znajdowa� si� na pierwszym pi�trze, by zapewni� optymaln� prac� wszystkim kartom bezprzewodowym. Pami�tajmy, �e wi�ksza odleg�o�� komputer�w od punktu dost�powego b�dzie zawsze oznacza� mniejsz� szybko�� po��czenia radiowego (rys. 1 - na nast�pnej stronie). W bloku mieszkalnym, w kt�rym sie� powinna obejmowa� swoim zasi�giem znacznie wi�kszy obszar, pojawi si� konieczno�� jej rozbudowy. Mo�na wykona� to na dwa sposoby - podstawowym jest instalacja kilku punkt�w dost�powych i po��czenie ich kablem ethernetowym (rys. 2). Ale co zrobi�, gdy nie mo�na po�o�y� w budynku nawet kilku kabli? Pozostawiamy wtedy jeden punkt dost�powy, pod��czony np. na sta�e do Internetu, a zamiast pozosta�ych instalujemy tzw. repeatery bezprzewodowe, kt�rych zadaniem jest wzmacnianie sygna�u odebranego od punktu dost�powego, karty sieciowej lub innego repeatera i wys�anie go z powrotem w eter. Dzi�ki temu urz�dzenia te nie musz� by� pod��czone do Ethernetu. Niestety, koszt takiej instalacji jest wysoki, bo drogie s� same urz�dzenia i w dodatku jest ich ma�o na rynku. Zamiast urz�dzenia b�d�cego tylko wzmacniaczem sygna�u (tzw. repeaterem) mo�na wykorzysta� punkt dost�powy wyposa�ony w funkcj� wzmacniania (np. D-Link DWL-900AP). Cen� takiego rozwi�zania podnosi te� konieczno�� instalacji wi�kszej liczby urz�dze� - poniewa� medium transmisyjnym jest wy��cznie radio, ka�dy repeater musi znajdowa� si� w zasi�gu innego. W przypadku punkt�w dost�powych nie jest to konieczne. Sie� WLAN jako jedyne rozwi�zanie (poza Ethernetem) umo�liwia bezproblemowe przesy�anie sygna�u na wi�ksze odleg�o�ci, nawet rz�du kilometr�w. Pozwala to wi�c na jej wykorzystanie nie tylko w jednym mieszkaniu, domku czy bloku, ale tak�e na osiedlu i do komunikacji mi�dzy budynkami. W artykule na str. 103 pokazujemy, jakie funkcje musz� mie� punkty dost�powe, by takie po��czenia by�y mo�liwe. Nie dla PC ��czno�� bezprzewodowa to nie tylko WLAN, ale te� inne technologie, takie jak IrDA czy Bluetooth. Ta pierwsza jest stosowana coraz rzadziej, jej g��wn� wad� jest to, �e komunikuj�ce si� ze sob� urz�dzenia musz� si� "widzie�" - nie mo�e by� mi�dzy nimi �adnej przeszkody, nawet kartki papieru. Bluetooth jest technologi� bardziej nowoczesn�, komunikuje si� drog� radiow� w pa�mie 2,4 GHz. Technologie IrDA i Bluetooth s� stosowane g��wnie do komunikacji mi�dzy urz�dzeniami mobilnymi jak telefony, palmtopy, notebooki, ale mog� by� u�ywane r�wnie� w komputerach stacjonarnych. Umo�liwiaj� to specjalne adaptery z interfejsami USB lub wykonane w postaci PC Card. Jednak ich stosowanie jest uci��liwe - w systemie nie s� one widoczne jak karty sieciowe, lecz jako porty szeregowe, oferuj� bardzo ma�� przepustowo�� (w rzeczywisto�ci Bluetooth ok. 300 kb/s, IrDA ok. 1 Mb/s). Parametry te powoduj�, �e w opisywanych zastosowaniach s� znacznie s�absze od WLAN - nie warto ich stosowa� do przesy�ania danych mi�dzy pecetami. Rys. 2. 2. W du�ym budynku zastosowanie bezprzewodowych punkt�w dost�powych mo�e nie wystarczy�. Aby pokry� zasi�giem wszystkich zainteresowanych, nale�y po��czy� kablami poszczeg�lne punkty dost�powe. Z kolei dost�p do Internetu uzyskamy �acz�c punkty dost�powe z routerem i modemem. Jest to znacznie wygodniejsze ni� "kablowanie" ka�dego komputera w takiej sieci, a tak�e ta�sze ni� np. zastosowanie radiowych wzmacniaczy (tzw. repeater�w) HomePNA - sie� przez telefon Sie� Home Phoneline Network, zwana popularnie HomePNA, jest do�� nietypowym rozwi�zaniem komunikacyjnym, wykorzystuj�cym drut telefoniczny do przesy�ania danych komputerowych. Kolejne generacje pozwalaj� na uzyskanie przepustowo�ci 1 i 10 Mb/s, a najnowszy standard - nawet 128 Mb/s na zwyk�ym okablowaniu telefonicznym. Technologia HomePNA pozwala na wsp�dzielenie ��cza internetowego w domu, udost�pnianie plik�w, drukarek, tworzenie szybkich po��cze� mi�dzy komputerami przez instalacj� telefoniczn�. Poniewa� do przesy�ania danych wykorzystywane jest pasmo 4-10 MHz, mo�liwe jest przesy�anie danych nawet podczas rozmowy telefonicznej. Oczywi�cie by stosowa� HomePNA, nie trzeba mie� nawet aktywnego numeru telefonu - chodzi tylko o to, by wykorzysta� istniej�ce kable, bez konieczno�ci zak�adania np. skr�tki. Sie� HomePNA 2.0 pracuj�ca z przepustowo�ci� 10 Mb/s umo�liwia�a komunikacj� na odleg�o�� do 300 metr�w (jest to maksymalna odleg�o�� mi�dzy dwoma punktami sieci, a nie sumaryczny zasi�g). W sieci mo�e znajdowa� si� do 25-30 urz�dze�, cho� praktycznie liczba jest mniejsza. Du�o zale�y tu od jako�ci okablowania, zak��ce�, stopnia komplikacji sieci. Urz�dzenia HomePNA s� obs�ugiwane przez system identycznie jak karty sieciowe, nie wymagaj� specjalnego oprogramowania, a jedynie sterownik�w. Windows XP ma wbudowane sk�adniki do obs�ugi standardu w wersji 2.0. Z punktu widzenia u�ytkownika, konfiguracja takiej sieci niczym nie r�ni si� od konfiguracji tradycyjnego Ethernetu czy sieci bezprzewodowej. Obecnie najliczniejsz� grup� produkt�w stanowi� urz�dzenia zgodne ze standardem 2.0 (czyli o szybko�ci 10 Mb/s). S� to przede wszystkim adaptery PCI, USB i PC Card, routery czy mostki. Standard HomePNA obs�uguj� tak�e niekt�re p�yty g��wne, a konkretnie m�wi�c, ich chipsety lub opcjonalne uk�ady firm takich jak Broadcom czy ESS. Lista produkt�w obs�uguj�cych HomePNA znajduje si� pod adresem www.homepna.org/products/ Karty HomePNA i inne urz�dzenia zgodne z tym standardem maj� najcz�ciej nie jedno gniazdo RJ-45 (jak karty sieciowe), lecz dwa gniazda RJ-11 (jak modemy PCI) - przyk�adem jest karta umieszczona na fotografii. Wa�ne jest prawid�owe pod��czenie karty do sieci telefonicznej: zawsze jest to mo�liwe tylko przez jedno z tych gniazd, a drugie jest tylko "wyj�ciowe" i s�u�y np. do pod��czenia telefonu, faksu czy... kolejnego komputera. Kontrolki na karcie HomePNA dopiero wtedy zasygnalizuj� po��czenie, gdy w sieci znajd� si� przynajmniej dwa urz�dzenia. Bluetooth - raczej nie dla PC Do bezprzewodowej komunikacji mi�dzy komputerami mo�e by� wykorzystana technologia Bluetooth, jednak nie zosta�a ona zaprojektowana z my�l� o takich zastosowaniach i raczej nie spe�nia wymaga� u�ytkownik�w. Nie chodzi tu tylko o sam zasi�g, kt�ry w praktyce nie przekracza kilkunastu metr�w, ani o przepustowo�� ��czy radiowych, kt�re w tym przypadku oferuj� jedynie ok. 300 kb/s. Chodzi o sam spos�b korzystania z tych interfejs�w, nie s� one traktowane przez system jako karta sieciowa, lecz jako niezbyt nowoczesny port szeregowy, tyle �e nieco szybszy i pos�uguj�cy si� falami radiowymi. Adaptery Bluetooth najcz�ciej pod��czamy do portu USB. Dost�pne s� r�wnie� karty PC Card do notebook�w, a tak�e specjalne rozwi�zania, umo�liwiaj�ce np. bezprzewodowe drukowanie. Po uruchomieniu urz�dzenia w systemie pojawiaj� si� wirtualne porty szeregowe (port klienta i hosta, port do tworzenia po��cze� komutowanych dial-out, port dla faksu oraz dla sieci LAN). Poszczeg�lne porty pozwalaj� na korzystanie z r�nych us�ug. Dost�pny port klienta i hosta sugeruje, �e sie� pracuje w architekturze klient-serwer. Rzeczywi�cie, nie mo�na po��czy� dw�ch komputer�w na jednakowych zasadach, zawsze kt�ry� b�dzie nadrz�dny i nie b�dzie mo�liwa swobodna wymiana danych. Obs�uga Bluetooth nie jest wbudowana w Windows, potrzebny jest program zarz�dzaj�cy, w przypadku urz�dze� 3Com zwany Connection Manager. W jego oknie pojawiaj� si� komputery, kt�re znalaz�y si� w zasi�gu sieci bezprzewodowej, klikni�cie na kt�rym� z nich wy�wietla list� us�ug, jakie obs�uguje dany komputer, np. przesy�anie plik�w czy po��czenie szeregowe (analogicznie jak po��czenie dw�ch komputer�w za pomoc� kabla szeregowego). Oczywi�cie ca�o�� jest zabezpieczona w ten spos�b, by za pomoc� interfejsu radiowego mogli przesy�a� dane tylko upowa�nieni u�ytkownicy. Kolejn� us�ug� mo�e by� Dial-Up Networking, dzi�ki niej mo�na wdzwoni� si� do sieci np. przez kom�rk� wyposa�on� w Bluetooth. Zastosowania s� wi�c bardzo r�norodne, ale wszystkie wykorzystuj� po��czenia punkt-punkt i w niczym nie przypominaj� sieci komputerowej. 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Jak r�wny z r�wnym 2004-04-13 Artur Wyrzykowski Sie� bezprzewodowa mo�e pracowa� w topologii ad-hoc, przez Microsoft jest to nazywane sieci� r�wnorz�dn�, a jej analogi� w sieciach przewodowych stanowi peer-to-peer. W takim przypadku jedynym niezb�dnym wyposa�eniem jest bezprzewodowa karta sieciowa dla ka�dego komputera, oczywi�cie tak�e sterowniki dla niej. Je�li korzystamy z Windows XP, �adne dodatkowe sk�adniki nie b�d� potrzebne; a je�li nie, niezb�dny oka�e si� program do konfiguracji karty sieciowej, kt�ry zawsze jest dostarczany przez producenta. Rys. 1. 1.Po��czenia sieciowe po zainstalowaniu karty bezprzewodowej Podstawowa konfiguracja Stworzenie sieci bezprzewodowej z�o�onej z kilkunastu czy nawet kilkudziesi�ciu r�wnouprawnionych komputer�w nie stwarza wi�kszych problem�w, poka�emy to na przyk�adzie zewn�trznej karty ZyAIR 200. Ka�da z kart w sieci musi by� skonfigurowana w identyczny spos�b, oczywi�cie za wyj�tkiem adresu IP, kt�ry musi by� niepowtarzalny. Po zainstalowaniu sterownik�w dla karty bezprzewodowej, w oknie Po��czenia sieciowe pojawia si� pozycja Po��czenie sieci bezprzewodowej, kt�re trzeba dostosowa� do potrzeb sieci ad-hoc (rys. 1) Karty bezprzewodowe standardowo s� skonfigurowane do pracy w infrastrukturze sieciowej z punktami dost�powymi, trzeba je wi�c przestawi� na tryb pracy ad-hoc (rys. 2). Wszystkie ustawienia zmienimy w oknie W�a�ciwo�ci danego po��czenia sieciowego. Rys. 2. 2. W systemie Windows XP wi�kszo�� ustawie� dotycz�cych sieci bezprzewodowej znajdziemy w tym oknie Trzeba r�wnie� zadba� o to, by wszystkie karty nale��ce do jednej sieci pracowa�y na tym samym kanale - proponujemy numer 6. W Polsce mo�na korzysta� kana��w 1-13, przy czym nale�y pami�ta�, �e tylko 3 kana�y nie zachodz� na siebie. Wynika to z modulacji, kt�ra celowo rozprasza pasmo, co pozwala na osi�gni�cie odpowiedniej przepustowo�ci i niezawodno�ci transmisji. Karta sieciowa pracuj�ca np. na kanale 10, cz�ciowo "sieje" tak�e na czterech s�siednich kana�ach: 8 i 9 oraz 11 i 12. Dlatego najcz�ciej stosuje si� kana�y 1, 6 i 11, kt�re nawzajem si� nie zak��caj�, a tym samym pozwalaj� na istnienie 3 niezale�nych sieci na jednym obszarze. Karty, kt�re maj� pracowa� w obr�bie jednej sieci ad-hoc, musz� mie� tak�e ustawiony ten sam identyfikator SSID (Service Set Identifier) - ci�g kilku (a maksymalnie 32) znak�w alfanumerycznych. Dzi�ki temu tworz� jedn� logiczn� sie�. Je�li pos�ugujemy si� systemem operacyjnym innym ni� Windows XP, znajomo�� tego identyfikatora b�dzie niezb�dna, by przy��czy� si� do sieci bezprzewodowej (podobnie, jak znajomo�� numeru kana�u). Natomiast w Windows XP nie ma takiego wymogu, system ten wykorzystuje to, �e w otwartej sieci bezprzewodowej SSID jest przesy�any w jawny spos�b. W ten spos�b - skanuj�c eter - mo�e wykry� obecno�� sieci bezprzewodowych na danym obszarze i wy�wietli� u�ytkownikowi ich list� (rys. 3 i 4). Przy nawi�zywaniu po��czenia z dan� sieci� odpowiednio dostosowuje konfiguracj� karty (rys. 5). Klikaj�c dwukrotnie ikonk� po��czenia znajduj�c� si� na pasku zada�, mo�emy sprawdzi� stan po��czenia (rys. 6) Do po��czenia z sieci� bezprzewodow� mo�e by� konieczne podanie klucza sieciowego, s�u��cego do szyfrowania danych podczas transmisji. Musi by� on taki sam na wszystkich kartach sieciowych (o jego znaczeniu piszemy ni�ej). Nast�pnie za pomoc� przycisku Po��cz spowodujemy, �e nasza karta sieciowa zostanie w��czona do danej sieci bezprzewodowej, cho� nie oznacza to jeszcze, i� b�dzie mog�a komunikowa� si� z innymi komputerami. Jak w ka�dej sieci TCP/IP, konieczne jest ustawienie adresu IP komputera, maski podsieci, a tak�e domy�lnej bramy internetowej. Proponujemy stosowanie standardowych adres�w z zakresu adres�w prywatnych (czyli 192.168.1.1-192.168.1.254, z mask� podsieci 255.255.255.0). Czynno�ci tych nie trzeba wykonywa�, je�li w sieci pracuje serwer DHCP, to on przydzieli odpowiednie ustawienia. Rys. 3. 3. Komunikat taki oznacza, �e nasza karta sieciowa znalaz�a si� w zasi�gu sieci bezprzewodowej Rys. 4. 4. Lista wykrytych sieci bezprzewodowych - warto zwr�ci� uwag� na ikonki obok po��cze�. Sie� o nazwie Zyxel jest sieci� ad-hoc, wi�c oznaczona jest symbolem karty PC Card. Natomiast USR2249 jest sieci� infrastrukturaln� (z punktem dost�powym), wi�c jej oznaczenie jest zupe�nie inne. U�atwia to u�ytkownikom szybkie sprawdzenie, do jakiej sieci si� loguj� 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Zwi�kszenie mo�liwo�ci 2004-04-13 Artur Wyrzykowski Aby zwi�kszy� zasi�g sieci bezprzewodowej i znacz�co podnie�� poziom bezpiecze�stwa przesy�anych przez ni� danych lub te� chroni� si� przed potencjalnymi zagro�eniami z Internetu, warto skorzysta� z funkcji oferowanych przez punkty dost�powe, kt�rych brak w bezprzewodowych sieciach r�wnorz�dnych. Rys. 1. 1. Surecom EP-9510AX - urz�dzenie ��cz�ce funkcje punktu dost�powego i routera internetowego Punkt dost�powy staje si� centralnym miejscem sieci bezprzewodowej, co cz�sto jest rozwi�zaniem bardzo logicznym i naturalnym. Na przyk�ad gdy sie� s�u�y do udost�pnienia ��cza internetowego i tak jeden z komputer�w musia�by uzyska� rol� nadrz�dn� w stosunku do pozosta�ych. Warto wi�c zastosowa� urz�dzenie wielofunkcyjne - router z wbudowanym punktem dost�powym (rys. 1). W wi�kszo�ci punkt�w dost�powych anteny nie s� zamontowane na sta�e. Dzi�ki temu mo�emy jeszcze bardziej zwi�ksza� zasi�g sieci przez stosowanie zewn�trznych anten o wi�kszym zysku energetycznym ni� anteny dostarczane z urz�dzeniami. Mo�liwe jest te� wykorzystanie anten kierunkowych, kt�re pozwalaj� na uzyskanie zasi�gu rz�du kilkunastu kilometr�w. Wykorzystanie punkt�w dost�powych ma te� pewne minusy, jednym z nich jest koszt zbudowania sieci, kt�ry wzrasta o cen� punktu dost�powego (300-400 z�) lub urz�dzenia wielofunkcyjnego (od 700 z�). Wad� jest te� nier�wne obci��enie element�w sieciowych, wszak wszystkie dane musz� przej�� przez jeden punkt dost�powy. Na szcz�cie staje si� to problemem dopiero przy ok. 20-30 kartach sieciowych, zatem w sieciach kilku- czy kilkunastostanowiskowych k�opot�w z transmisj� przez punkt dost�powy nie ma. Podstawowa konfiguracja Domy�lne ustawienia kart sieciowych od razu pozwalaj� na komunikacj� z punktami dost�powymi, podstaw� jest tu tryb pracy Infrastructure. Punkt dost�powy narzuca wiele parametr�w pracy kart sieciowych, wi�c w praktyce zwalnia to u�ytkownik�w od szczeg�owej konfiguracji kart. Dodatkowym u�atwieniem s� funkcje oferowane przez Win- dows XP. Je�li system ten wykryje infrastrukturaln� sie� bezprzewodow�, a u�ytkownik si� do tej sieci pod��czy, nast�pi automatyczne skonfigurowanie karty sieciowej, by mog�a si� komunikowa� z punktem dost�powym. Niezale�nie od przyj�tych wcze�niej ustawie�, zostanie ustawiony odpowiedni SSID i kana�, b�d� one takie same, jak na punkcie dost�powym. Je�li sie� bezprzewodowa wykorzystuje szyfrowanie, konieczne b�dzie jedynie podanie klucza WEP - takiego samego, jaki zosta� ustawiony w punkcie dost�powym (rys. 2). Rys. 2. 2. Najwa�niejsze ustawienia punktu dost�powego: SSID, numer kana�u, a tak�e cztery klucze WEP (w danej chwili wykorzystywany jest tylko jeden klucz) Je�eli u�ywamy systemu innego ni� Windows XP, nie wykrywaj�cego samoczynnie sieci bezprzewodowych, konieczne jest r�czne ustawienie SSID i kana�u. Szerszego om�wienia wymaga konfiguracja punktu dost�powego, poka�emy j� na przyk�adzie urz�dzenia US Robotics 22 Mb/s Wireless Access Point (USR812249). Ka�de takie urz�dzenie, po raz pierwszy w��czone do sieci, mo�e mie� ustawiony fabrycznie jaki� adres IP, kt�ry trzeba zmieni�. Aby to zrobi�, trzeba wej�� przez przegl�dark� do programu konfiguracyjnego, jak to zrobi�, gdy nie znamy tego adresu? Problem ten rozwi�zuje si� na r�ne sposoby, najcz�ciej za pomoc� programu dostarczonego z urz�dzeniem - wykrywa on urz�dzenia w sieci i pozwala na podanie nowego adresu. Zreszt� domy�lny adres urz�dzenia jest zawsze podawany w instrukcji obs�ugi. Po jego wprowadzeniu mo�liwy jest dost�p do urz�dzenia przez przegl�dark� i jego dalsza konfiguracja. Istnieje kilka mo�liwo�ci konfiguracji adresu IP. Po pierwsze adres mo�e by� pobierany z serwera DHCP, je�li taki pracuje w tradycyjnej sieci przewodowej. Je�li wi�c punkt dost�powy jest skonfigurowany dynamicznie, wszystkie bezprzewodowe karty sieciowe mog� by� konfigurowane w ten sam spos�b - takie ustawienie jest na ilustracji 3. Jest te� inna mo�liwo��. Je�li w sieci nie mamy serwera DHCP lub nie chcemy z niego korzysta�, konfigurujemy r�cznie adres IP punktu dost�powego, mask� podsieci i domy�ln� bram�. W tym przypadku mo�emy w��czy� serwer DHCP wbudowany w punkt dost�powy (pole DHCP Server zaznaczamy na On), co pozwoli na dynamiczn� konfiguracj� bezprzewodowych kart sieciowych. Mamy tak�e mo�liwo�� ustalenia zakresu adres�w IP, jakie b�d� nadawane poszczeg�lnym kartom, a tak�e adresu serwera DNS, z kt�rego b�d� korzysta�y wszystkie komputery z kartami bezprzewodowymi. ��czenie sieci Punkt dost�powy ma dwa interfejsy: radiowy i ethernetowy. Dlatego najcz�ciej jego rol� jest po�redniczenie mi�dzy sieci� przewodow� a bezprzewodow�, dzi�ki czemu komputery pracuj�ce w obu sieciach mog� si� nawzajem ze sob� komunikowa�. Tak dzieje si� w trybie pracy o nazwie Access Point (rys. 4). Opr�cz tego tradycyjnego trybu pracy cz�sto dost�pne s� dodatkowe tryby, kt�re na pewno zainteresuj� wielu czytelnik�w. Pozwalaj� one na bezprzewodowe ��czenie wielu sieci przewodowych, np. mi�dzy budynkami na osiedlach. Niestety, tylko nieliczne punkty dost�powe mog� pracowa� w takich konfiguracjach, wi�c przed zakupem trzeba si� dowiedzie�, czy dany tryb pracy jest mo�liwy. Jednym z niestandardowych tryb�w pracy jest AP Client - punkt dost�powy staje si� urz�dzeniem podrz�dnym, pe�ni rol� analogiczn� jak bezprzewodowe karty sieciowe. Aby m�g� on komunikowa� si� z innymi kartami lub punktami dost�powymi, konieczne jest podanie identyfikatora sieci, wpisujemy go w pole Remote AP BSS ID. W takiej konfiguracji dwa punkty dost�powe (jeden dzia�aj�cy w trybie AP (jako "normalny" punkt dost�powy, drugi w trybie klienta) mog� np. ��czy� dwie przewodowe sieci LAN. Kolejny tryb pracy to Wireless Bridge (most bezprzewodowy), kt�ry pozwala r�wnie� na ��czenie dw�ch sieci LAN, ale wtedy oba urz�dzenia pracuj� w trybie klienta, wi�c �adne z nich nie s�u�y jako punkt dost�powy. W tym przypadku nie pos�ugujemy si� ju� identyfikatorami SSID, lecz fizycznymi adresami urz�dze�. Je�li mamy dwa punkty dost�powe AP1 i AP2, kt�re maj� po��czy� dwie sieci w trybie Wireless Bridge, w polu Remote Bridge MAC punktu AP1 podajemy adres MAC punktu AP2 i na odwr�t. Adresy MAC urz�dze� zawsze znajduj� si� bezpo�rednio na ich obudowach oraz opakowaniach. Oczywi�cie gdy urz�dzenia s�u�� tylko do ��czenia dw�ch sieci, mo�liwe jest zastosowanie anten kierunkowych. Rys. 3. 3. Konfiguracja adresu IP punktu dost�powego. Mo�e by� on przyznawany dynamicznie z serwera DHCP (Obtain Automatically) lub nadawany r�cznie (Fixed IP). Mo�liwe jest tak�e u�ycie wbudowanego serwera DHCP i jego podstawowa konfiguracja Rys. 4. 4. W g�rnej cz�ci okna widoczne s� cztery tryby pracy punktu dost�powego - domy�lnym jest Access Point 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Konfiguracja programowa 2004-04-13 Artur Wyrzykowski Fizyczne po��czenie komputer�w w sie� czy nawet nawi�zanie komunikacji mi�dzy nimi drog� radiow� nie oznacza, �e b�dzie mo�liwa wymiana danych - niezb�dna jest konfiguracja protoko�u IP. Rys. 1. 1. Do obs�ugi sieci w Windows XP wystarcz� trzy sk�adniki: protok� TCP/IP, klient sieci Mictosoftu, a tak�e protok� udost�pniania plik�w i drukarek w tych sieciach - konfiguracji wymaga tylko ten pierwszy sk�adnik Niezale�nie od wykorzystywanego medium transmisyjnego, komputery prawie zawsze do komunikacji mi�dzy sob� wykorzystuj� protok� TCP/IP. Aby by�o to mo�liwe, konieczna jest r�czna konfiguracja ustawie�, kt�re znajdziemy w oknie dotycz�cym w�a�ciwo�ci danego po��czenia sieciowego. Ka�dy komputer w sieci lokalnej (domowej, osiedlowej) musi mie� unikalny adres IP, najcz�ciej wykorzystywany tzw. zakres adres�w prywatnych to 192.168.1.1-192.168.1.254. Bardzo cz�sto pierwszy z tych adres�w jest nadawany bramie internetowej, np. routerowi, kt�ry ��czy sie� lokaln� z Internetem. Cz�sto tak�e router przeznaczony dla ma�ych sieci ma ju� ustawiony w�a�nie taki domy�lny adres IP. Komputery zaczynamy wi�c "numerowa�" od 2 wzwy�, wszystkim nadajemy tak�e tak� sam� mask� podsieci, zalecamy 255.255.255.0 Opr�cz tego konieczne jest podanie przynajmniej jednego adresu IP serwera DNS (na przedstawionych ilustracjach widoczne s� adresy serwer�w DNS Telekomunikacji Polskiej, natomiast je�li korzystamy z po��czenia internetowego innego operatora, trzeba wpisa� adresy jego serwer�w DNS). Generalnie wa�ne jest to, by u�ywa� serwer�w DNS po�o�onych jak najbli�ej naszej sieci, co pozwoli na szysze "t�umaczenie" URL-i na adresy IP, a wi�c i szybsze otwieranie stron WWW. Je�li nasza sie� domowa lub osiedlowa nie jest po��czona z Internetem, a s�u�y tylko do wymiany danych mi�dzy komputerami, adresy serwer�w DNS nie s� potrzebne, tak samo zb�dny jest adres IP bramy domy�lnej -pole to pozostawiamy puste. Mo�emy r�wnie� zrezygnowa� w og�le z konfiguracji IP i zaznaczy� tylko opcj� Uzyskaj adres IP automatycznie. B�dzie to mo�liwe, je�li w sieci pracuje serwer DHCP, cz�sto jest on ju� wbudowany w wielofunkcyjne routery lub bezprzewodowe punkty dost�powe. Dzi�ki niemu, zamiast konfigurowa� ka�dy komputer z osobna, ustalamy konfiguracj� tylko raz. To w serwerze DHCP ustalamy adresy serwer�w DNS, mask� podsieci, a tak�e zakres adres�w IP, kt�re zostan� nadane poszczeg�lnym komputerom. Najlepiej wtedy ograniczy� liczb� dost�pnych adres�w do kilkudziesi�ciu, np. poda� zakres 192.168.1.2-192.168.1.25. Problemy z przegl�daniem sieci Korzystanie z rozwi�za� sieciowych Microsoftu ma pewne zalety, pozwala np. na �atwe przegl�danie zasob�w bez pracoch�onnej konfiguracji. Mechanizm ten bywa jednak zawodny, bo podczas uruchamiania komputer�w wybierany jest jeden nich (zwany przegl�dark�), kt�ry przechowuje list� komputer�w pracuj�cych w sieci. Je�li zostanie on wy��czony, nast�puje elekcja, czyli wyb�r nast�pnego komputera pe�ni�cego rol� przegl�darki. Niestety, w tym momencie konfiguracja nie jest od�wie�ana, na przyk�ad wy��czony komputer jest jeszcze przez d�ugi czas widoczny w sieci. Z tego powodu pojawiaj� si� liczne problemy z t�umaczeniem nazw komputer�w na adresy IP, cz�sto zdarza si�, �e mo�na dosta� si� do komputera przez adres IP (wpisuj�c w polu adresowym np. \\192.168.1.7\), a nie mo�na przez jego nazw�. W takiej sytuacji dost�pne s� dwa rozwi�zania. Przede wszystkim cz�stotliwo�� elekcji zostanie znacznie zmniejszona po zastosowaniu serwera plik�w, kt�ry b�dzie bez przerwy pracowa� w sieci. Doskonale do tego nadaje si� Samba pracuj�ca na Linuksie, w domy�lnej konfiguracji oprogramowanie to wygrywa elekcj� z systemami Windows (za wyj�tkiem wersji serwerowych) i tym samym staje si� g��wn� przegl�dark� w danej sieci. Jest wi�c pewne, �e lista komputer�w dost�pnych w sieci b�dzie zawsze przechowywana przez Samb�. Mo�na te� w inny spos�b wyeliminowa� problem z t�umaczeniem nazw komputer�w na ich adresy IP: wystarczy te dane wpisa� na sta�e do pliku konfiguracyjnego, najcz�ciej jest to c:\windows\system32drivers\etc\lmhosts. Zawarto�� powinna by� nast�puj�ca: adres_ip_1 nazwa_komputera_1 #PRE adres_ip_2 nazwa_komputera_2 #PRE itd... Po przygotowaniu pliku lmhosts, nale�y w konfiguracji TCP/IP wej�� do zaawansowanych opcji i przej�� do zak�adki WINS. W niej trzeba w��czy� funkcj� pozwalaj�c� na korzystanie z niego (W��cz wyszukiwanie LMHOSTS) oraz zaimportowa� przygotowany plik. Od tej pory Windows b�dzie zawsze "pami�ta�", jakie adresy IP maj� komputery o poszczeg�lnych nazwach. List� komputer�w i ich adres�w IP mo�na r�wnie� wczytywa� bezpo�rednio z serwera. W tym celu na ka�dym z komputer�w nale�y utworzy� plik lmhosts zawieraj�cy np. wpis: 192.168.1.10 serwer #PRE #BEGIN_ALTERNATE #INCLUDE \\serwer\public\lmhosts #END_ALTERNATE W ten spos�b ka�dy komputer, znaj�c adres IP serwera, wczytuje z niego list� pozosta�ych komputer�w. Rys. 2. 2.Konfiguracja IP na ka�dym komputerze w sieci lokalnej najcz�ciej polega na ustawieniu opcji automatycznego przydzielania adres�w sieciowych (adres�w IP) oraz (gdy komputery maj� dost�p do Internetu) automatycznego wyboru serwera DNS (serwer nazw umo�liwiaj�cy poprawne znajdywanie komputer�w w Internecie) Rys. 3. 3. W sieci, w kt�rej brak serwera DHCP automatycznie przydzielaj�cego adresy poszczeg�lnym komputerom, trzeba ustawi� adresy IP r�cznie Rys. 4. 4. Dzi�ki plikowi LMHOST ka�dy komputer z Windows b�dzie "wiedzia�", jakie s� adresy pozosta�ych komputer�w w sieci SPIS TRE�CI Komputer do nagrywania film�w 2004-04-14 IICyberLink PowerVCR II s�u�y do nagrywania i odtwarzania wideo. Niniejszy przewodnik u�atwi korzystanie z tego programu. Rys. 1. 1. Przyciski pod wy�wietlaczem wirtualnego magnetowidu s�u�� do ustawienia trybu dzia�ania programu. Od lewej: tryb nagrywania, odtwarzania, edycji, planowania i konwersji UWAGA! Przed zainstalowaniem CyberLink PowerVCR II nale�y odwiedzi� w Internecie stron�:http://www.gocyberlink.com/cl_web_adm/press _room/cdkey.jsp?nEventID=324i wype�ni� formularz rejestracyjny. Kod rejestracyjny niezb�dny do instalacji zostanie przes�any poczt� elektroniczn�. Interfejs programu przypomina przedni panel wirtualnego magnetowidu. PowerVCR umo�liwia: nagrywanie (Recorder), odtwarzanie (Player), edycj� (Editor), planowanie (Scheduler) i konwersj� (Converter) (rys. 1). Tryb nagrywania Tryb nagrywania jest domy�lnie uaktywniany po uruchomieniu programu. W tym trybie PowerVCR dzia�a jak cyfrowy magnetowid - umo�liwia zapisanie na dysk obrazu przechwytywanego z dowolnego �r�d�a (kamery analogowej lub cyfrowej, magnetowidu, tunera TV itp.) pod��czonego do zainstalowanej w komputerze karty wideo lub karty graficznej z wej�ciem wizyjnym (coraz wi�cej kart graficznych opr�cz z��czy VGA i ewentualnie DVI ma tak�e wej�cia/wyj�cia wideo). Opis po��czenia urz�dzenia odtwarzaj�cego (kamery, magnetowidu itp.) z kar- t� powinni�my znale�� w instrukcji obs�ugi tej karty. Je�eli poprawnie po��czyli�my urz�dzenie odtwarzaj�ce z komputerem i w��czyli�my odtwarzanie, w okienku podgl�du programu PowerVCR powinni�my zobaczy� obraz zarejestrowany na odtwarzanej ta�mie lub aktualnie wy�wietlany przez kamer� czy tuner TV. Aby nagra� wy�wietlany obraz w postaci pliku, wystarczy klikn�� wyra�nie widoczny, czerwony przycisk nagrywania. W trakcie zapisu na wy�wietlaczu wirtualnego magnetowidu w oknie g��wnym programu wy�wietlane s� parametry nagrania (rys. 2). Zapis przerywamy, klikaj�c przycisk Stop. Program wy�wietli nazw� pliku, kt�ry zostanie zapisany na dysku. W domy�lnej konfiguracji PowerVCR zapisuje wszystkie nagrania w katalogu PVCRWORK na dysku, na kt�rym zainstalowano program (domy�lnie C:). Je�eli chcemy zmieni� domy�lny katalog zapisu lub ustawi� inne parametry nagrania, korzystamy z okna ustawie� (System settings - rys. 3, 4, 5, 6) wywo�ywanego klikni�ciem na pierwsz� od lewej ikonk� w oknie g��wnym programu. Rys. 2. 2. W trybie nagrywania wy�wietlacz pokazuje szereg przydatnych informacji. W g�rnym rz�dzie od lewej: aktualny czas, zaplanowany czas nagrania (wynosi 0, gdy nie ustawiono czasu nagrania) oraz czas aktualnego nagrania. W dolnym rz�dzie od lewej: wielko�� pliku tworzonego przez program, dost�pna pojemno�� dysku twardego oraz d�ugo�� (czas trwania) ostatnio zapisanego pliku Rys. 3. 3. Zak�adka V/A Device pozwala na wyb�r urz�dze�, z kt�rych b�dziemy nagrywa� obraz i d�wi�k CD-ROM 12/2003 Na kr��ku znajduje si� pe�na wersja programu CyberLink PowerVCR II. 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Wi�cej mocy 2004-04-15 Samanta Malinowska Ashampoo PowerUp XP 2.0 to narz�dzie, za pomoc� kt�rego "podrasujemy" standardowe ustawienia systemowe Windows NT4/2000/XP oraz zmienimy wiele ukrytych opcji i funkcji. Zadanie to u�atwiaj� zintegrowane predefiniowane zestawy konfiguracyjne oraz intuicyjny interfejs u�ytkownika. Rys. 1. 1.Function Editor pozwala u�ytkownikowi tworzy� w�asne funkcje programu Aplikacja pozwala utworzy� wiele konfiguracji dla r�nych profili u�ytkownika, kt�re nast�pnie s� zapisywane do pliku (opcja Create Profile File z menu File). Jest to przydatne wtedy, gdy musimy cz�sto zmienia� konfiguracj� systemu odpowiednio do wykonywanej pracy lub gdy na jednym komputerze pracuje wi�cej os�b. Program udost�pnia wiele opcji, kt�re mo�na zmieni� jedynie poprzez bezpo�redni� edycj� rejestru. Inne opcje s� "zaszyte" g��boko w ustawieniach Windows - PowerUp XP przy�piesza i u�atwia do nich dost�p. Dodatkow� cech� programu jest mo�liwo�� zmiany niekt�rych opcji pakietu MS Office 98/2000. Nowo�ci� w tej wersji jest edytor funkcji (opcja Function Editor z menu File - rys.1), dzi�ki kt�remu u�ytkownicy mog� tworzy� i dodawa� w�asne opcje konfiguruj�ce system. Ciekawostk� jest edytor j�zyk�w (opcja Language Editor z menu File). Umo�liwia on spolszczenie ca�ego interfejsu programu oraz wszystkich jego komunikat�w. Language Editor tworzy zmiany w plikach z rozszerzeniem .LNG (znajduj� si� one w katalogu programu). Przed rozpocz�ciem spolszczania nale�y wykona� ich kopie - je�li nasze t�umaczenie nie b�dzie zadowalaj�ce, szybko wr�cimy do oryginalnego j�zyka. Pierwsze uruchomienie Po zainstalowaniu i uruchomieniu programu pokazuje si� g��wne okno programu. W jego dolnej cz�ci znajduje si� baner reklamowy z napisem Get full version key for FREE. Klikamy na nim (w tym czasie musi by� uaktywnione po��czenie z Internetem) i automatycznie otwiera si� okno przegl�darki, w kt�rym wy�wietlona zostanie strona rejestracyjna. Tutaj podajemy nasz adres e-mail, na kt�ry zostanie przes�ana pierwsza wiadomo�� z instrukcjami dotycz�cymi dalszego post�powania i druga z kodem. Kod kopiujemy i wklejamy w pole Registration Key dost�pne w oknie rejestracyjnym. Jest ono dost�pne poprzez polecenie Enter Reg/Trial Key znajduj�ce si� w menu Internet. Innym sposobem wywo�ania strony rejestracyjnej jest skorzystanie z opcji Get Free Key, z menu Internet. Rys. 2. 2.Konfiguracja programu - w sekcji Access Password wprowadzamy has�o zabezpieczaj�ce Rys. 3. 3.Okno g��wne programu - szczeg�owe funkcje systemowe CD-ROM 12/2003 Na kr��ku znajduje si� pe�na wersja programu Ashampoo PowerUp XP 2.0. Zestawy przycisk�w Zestaw 1 - System Windows Funkcje systemowe, wygl�d i zachowanie interfejsu, poszczeg�lnych element�w graficznych Pulpitu, opcje Internet Explorera (ciekawostk� jest mo�liwo�� pod�o�enia grafiki w t�o paska narz�dziowego), opcje Eksploratora Windows, Menu Start, myszki, �cie�ki dost�pu do folder�w systemowych itp. Drives & Files Funkcje zwi�zane z nap�dami dyskowymi, systemem plik�w oraz plikami rozruchowymi, optymalizacja wydajno�ci (rozmiary pami�ci cache), funkcje autostartu, formatu plik�w, opcje ochrony (ukrywanie wskazanych nap�d�w) Boot Options Funkcje zwi�zane z uruchamianiem systemu, operacje wykonywane automatycznie podczas startu Windows, opcje klawiatury, komunikaty startowe, funkcje automatycznego logowania, wygl�d okna logowania, parametry bootowania Security Opcje zabezpieczaj�ce dost�p do wybranych element�w systemowych - Pulpitu, Menu Start, Pomocy, Ulubionych, edytora rejestru, ikon Panelu sterowania, Eksploratora Windows, Internet Explorera, Media Playera, Microsoft Messengera Network & Internet Funkcje sieciowe i internetowe, optymalizacja po��czenia z Sieci�, opcje przegl�darki Internet Explorer, klienta pocztowego Outlook Express Zestaw 2 - Other Icons Mo�liwo�� zmiany wygl�du poszczeg�lnych ikon Pulpitu oraz Menu Start Applications Opcje dodatkowe konfiguruj�ce niekt�re z funkcji pakietu MS Office 98/2000 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Wy�szy szczebel tajno�ci 2004-04-15 Dominik Kucharczyk Je�eli opracowujemy dokumenty, kt�re nie powinny w �adnym przypadku zosta� odczytane przez osoby postronne, nie wystarczy dobrze chroni� komputer, na kt�rym te dokumenty s� przechowywane, warto wspom�c si� odpowiednimi narz�dziami szyfruj�cymi ich zawarto��. Rys. 1. 1.Korzystanie z szyfrowanego systemu plik�w w Windows XP jest proste. Aktywacja szyfrowania sprowadza si� do zaznaczenia odpowiedniej opcji we w�a�ciwo�ciach zaznaczonego pliku i/lub foldera Jakie narz�dzia do szyfrowania mamy w systemie operacyjnym, a jakie s� wbudowane w oprogramowanie biurowe, kt�rego u�ywamy? Zanim zaczniemy stosowa� jakiekolwiek dodatkowe aplikacje szyfruj�ce zawarto�� dysku twardego b�d� wybranych plik�w, powinni�my pozna� odpowied� na postawione wy�ej pytania. Szyfrowany system plik�w O rozwi�zaniach krytpograficznych wbudowanych w Windows 9x/Me niestety nie mo�na nic powiedzie� - po prostu nie istniej�. O mo�liwo�ci szyfrowania danych zapewnianej przez funkcje systemu operacyjnego mo�emy m�wi� dopiero w przypadku korzystania z Windows 2000 i Windows XP. W tych wersjach okienek wbudowano system plik�w EFS (Encrypting File System), pozwalaj�cy na szyfrowanie wybranych plik�w i folder�w. Nie jest on jednak dost�pny u�ytkownikom Windows XP Home Edition. W dalszej cz�ci praktyczny opis EFS b�dzie dotyczy� wersji Windows XP Professional. Aby EFS m�g� dzia�a�, dysk twardy na kt�rym chcemy szyfrowa� dane (bez wzgl�du na to czy wszystkie, czy tylko wybrane) musi by� sformatowany w systemie plik�w NTFS (EFS nie dzia�a dla dysk�w FAT/FAT32). Je�eli warunek ten jest spe�niony, u�ytkownik mo�e zacz�� szyfrowa� pliki i nie musi mie� praw administratorskich, wystarczy, �e b�dzie mia� prawa dost�pu do plik�w, kt�re zamierza szyfrowa�. W ramach EFS mo�na wybra� jeden z dw�ch algorytm�w kryptograficznych: DESX (Data Encryption Standard eXpanded) oraz 3DES (Triple-DES, czyli tzw. potr�jny DES). Cho� algorytm DES powsta� dawno temu (zosta� opracowany przez zesp� kryptolog�w IBM w 1974 roku, przy wsp�pracy NSA - ameryka�skiej agencji bezpiecze�stwa narodowego), to wci�� nie s� znane skuteczne metody ataku na niego. Inna sprawa, �e obecnie ze wzgl�du na d�ugo�� kluczy (56 bit�w) i olbrzymi - w stosunku do czas�w powstania algorytmu - przyrost mocy obliczeniowej komputer�w mo�liwe jest z�amanie "zwyk�ego" DES-a metod� "brute force" (czyli "brutalnej si�y"; metoda sprawdzaj�ca kolejno wszystkie mo�liwe kombinacje kluczy, kt�rych jest 2^56). Ale zapobiec temu maj� modyfikacje algorytmu, wspomniane wcze�niej DESX i 3DES, w kt�rych stosuje si� odpowiednio d�u�sze klucze. DESX, opr�cz klucza 56-bitowego, korzysta z pary dodatkowych 64-bitowych kluczy, do jego z�amania metod� brute force wymagane by�oby wykonanie 2^120 operacji, co oznacza, �e efektywna d�ugo�� tak po��czonego klucza wynosi 120 bit�w - zbyt du�o nawet jak na dzisiejsze moce procesor�w. Podobnie wygl�da sytuacja w przypadku algorytmu 3DES. Zostawmy jednak rozwa�ania o bezpiecze�stwie algorytm�w, zainteresowanych odsy�am do literatury (patrz ramka), tutaj zajmiemy si� praktyk�. Rys. 2. 2.Je�eli w��czamy szyfrowanie dla foldera, w kt�rym znajduje si� du�o plik�w operacja szyfrowania mo�e troch� potrwa�, ale potem dost�p do zaszyfrowanych plik�w nie b�dzie op�niany Jak dzia�a EFS? Jak go wykorzysta�? Rozwa�my kilka przypadk�w, od szyfrowania pojedynczych plik�w i folder�w po szyfrowanie ca�ych partycji/dysk�w. Szyfrowanie wybranego foldera jest bardzo proste. Z okna M�j komputer lub za pomoc� Eksploratora Windows zaznaczamy folder, kt�ry chcemy zaszyfrowa�, nast�pnie klikamy prawym klawiszem myszki i z menu kontekstowego wybieramy W�a�ciwo�ci. W oknie w�a�ciwo�ci foldera klikamy widoczny w dolnej cz�ci, pod zak�adk� Og�lne, przycisk Zaawansowane. W kolejnym oknie wystarczy w polu Atrybuty kompresji i szyfrowania zaznaczy� opcj� Szyfruj zawarto��, aby zabezpieczy� dane (rys. 1), klikaj�c OK, a nast�pnie Zastosuj. Nale�y jeszcze potwierdzi�, czy zaszyfrowany ma by� tylko wskazany folder czy tak�e znajduj�ce si� w nim podfoldery i pliki. Oczywi�cie to pytanie nie pojawi si� wtedy gdy b�dziemy szyfrowa� pusty folder. Szyfrowanie pojedynczych plik�w przebiega w identyczny spos�b (rys. 2). Deszyfrowanie zaszyfrowanych wcze�niej danych przebiega w analogiczny spos�b (musimy po prostu odznaczy� wspomnian� opcj� Szyfruj zawarto��...). EFS jest jak wida� narz�dziem bardzo wygodnym w u�yciu i jest "przezroczysty" dla u�ytkownika. Uprawniona osoba z zaszyfrowanych plik�w korzysta dok�adnie tak samo jak z pozosta�ych, dopiero nieuprawnieni przy pr�bie odczytu danego pliku zobacz� komunikat o odmowie dost�pu. Jedynym widocznym znakiem wskazuj�cym na fakt zaszyfrowania jakiego� foldera czy pliku jest to, �e w oknie Eksploratora Windows podpis pod ikon� zaszyfrowanego pliku czy foldera b�dzie mia� kolor zielony (rys. 3). Pami�tajmy te� o pewnych zasadach i ograniczeniach EFS-a: Przy kopiowaniu zaszyfrowanego pliku z zaszyfrowanego foldera na dysk sformatowany w systemie innym ni� NTFS, plik b�dzie automatycznie odszyfrowany. Po przeniesieniu zaszyfrowanego pliku z zaszyfrowanego foldera do foldera niezaszyfrowanego (na tym samym dysku lub na innym, ale korzystaj�cym z NTFS) plik pozostanie zaszyfrowany, dop�ki nie zdejmiemy z niego atrybutu szyfrowania (za pomoc� wspomnianej wy�ej opcji w oknie w�a�ciwo�ci pliku). Przeniesienie pliku do zaszyfrowanego foldera spowoduje automatycznie zaszyfrowanie tego pliku. Wykonanie kopii zapasowej zaszyfrowanych danych nie powoduje ich deszyfracji; na no�niku backupowym (np. ta�mie) pliki i foldery pozostaj� zaszyfrowane. Nie mo�na zaszyfrowa� g��wnego katalogu systemowego ani plik�w z atrybutem "systemowy". Do tak zabezpieczonych plik�w i folder�w dost�p b�dzie mia� jedynie u�ytkownik, kt�ry dokona� szyfrowania. Jest to szczeg�lnie przydatna cecha w przypadku korzystania z komputer�w przeno�nych czy te� przenoszenia no�nik�w danych. W razie ich kradzie�y, z�odziejowi nie uda si� (w przewidywalnym czasie) dotrze� do zaszyfrowanych danych. Tre�ci zaszyfrowanych danych nie pozna nikt nieuprawniony. Oczywi�cie w razie utraty no�nika, tak�e i my tracimy dost�p do danych, ponadto pliki zaszyfrowane mo�na usun�� i mo�e to zrobi� ka�dy, kto ma dost�p do danego dysku, foldera czy plik�w (np. administrator). Nie nale�y jednak myli� szyfrowania danych z nadawaniem praw dost�pu do plik�w. Analogicznie szyfrowanie nie uchroni przed utrat� pliku, ukryje tylko jego zawarto��. Dlatego warto chroni� cenne dane nie tylko szyfrowaniem, ale tak�e umiej�tnie dopasowanymi uprawnieniami dost�pu i regularnym wykonywaniem kopii zapasowych. A jak mog� radzi� sobie u�ytkownicy starszych wersji Windows lub posiadacze edycji Home Edition? W tym przypadku jedyn� metod�, mo�e nie tak wyrafinowan�, ale nie mniej skuteczn�, jest skorzystanie z zewn�trznych aplikacji kryptograficznych. Rys. 3. 3. Z folder�w szyfrowanych za pomoc� EFS uprawniony u�ytkownik korzysta tak samo, jak z niezaszyfrowanych danych. System oznacza szyfrowane foldery, barwi�c podpis pod ikon� foldera na zielono CD-ROM 12/2003 W grupie UZUPE�NIENIA zamieszczamy programy Cryptainer LE 3.1.3 oraz Iron Key 1.3. 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Konsylium 2004-04-16 Rys. 1. Netmeeting, problem z logowaniem Mam problem z logowaniem do Netmeting, jestem w sieci i prwadopodobnie potrzeby jest dres IP serwera uls.tpnet.pl, gdzie mog� go dosta� i gdzie to si� wpisuje. Nie trzeba zna� adresu IP serwera katalogowego Netmeeting. Podany przez Pana adres: uls.tpnet.pl jest prawid�owy i nale�y go wpisa� w oknie katalogu. Wyja�niam. Po uruchomieniu Netmeeting trzeba klikn�� ikonk� Znajd� osob� w katalogu, a nast�pnie w oknie zatytu�owanym Znajd� osob�, w polu Wybierz katalog, gdzie domy�lnie wpisana jest fraza "Katalog internetowy Microsoft", nale�y po prostu wpisa� adres http://www.uls.tpnet.pl Zreszt� adres uls.tpnet.pl to tylko jeden z wielu adres�w katalog�w Netmeeting. Mo�na wypr�bowa� tak�e alternatywny adres w polskiej sieci: ils.tpnet.pl. Du�o wi�cej adres�w mo�na znale�� w Internecie, wystarczy np. w wyszukiwarce Google wpisa� jako szukan� fraz� "serwery NetMeeting". [DH] Upgrade komputera Posiadam p�yt� Soltek SL-75KAV (chyba 3-fazowy zasilacz). Ze strony Solteka �ci�gn��em najnowszy BIOS, a wraz z nim informacje o obs�udze procesor�w Athlon 2400XP i 2600XP. Czy rzeczywi�cie moja p�yta "uci�gnie" te procesory, skoro mno�niki mog� ustawia� do 14x? Chcia�bym wymieni� r�wnie� kart� grafiki na GeForce FX5600 lub GeForce 4 Ti4200, ale czy b�d� one dzia�a�y w trybie AGPx4? Czy b�dzie konieczna wymiana zasilacza przy wymianie karty i procesora? Koniguracja: Soltek SL-75KAV, AMD Athlon 1,0 GHz 133 FSB, 256 MB SDRAM, GeForce 2 MX400 64 MB, Seagate U6 40 GB. Niestety, Soltek nie nale�y do prowadzonego przez AMD programu walidacji p�yt g��wnych, nie mamy wi�c potwierdzenia tych mo�liwo�ci ze strony AMD. Jednak firma jest sk�din�d na tyle przyzwoita, �e podawane przez ni� informacje o mo�liwo�ciach p�yty nale�y uzna� za wiarygodne. Co do karty graficznej to i owszem, ma dzia�a�, ale jedynie w trybie 4X. Mno�nikami nie ma si� co przejmowa� - i tak s� one zablokowane, wi�c bez wzgl�du na ustawienie w BIOS-ie procesor b�dzie pracowa� "po swojemu". Zasilacza, je�li ma moc nie mniejsz� ni� 250 W, nie ma potrzeby wymienia�, chyba �e w maszynie jest mn�stwo dysk�w i nap�d�w, ale z wymienionej konfiguracji nic na to nie wskazuje. [RS] K�opoty z wirusem Mam problem, z kt�rym nie mog� si� sam upora�. Na komputerze zagnie�dzi� mi si� wirus o nazwie Unashamed, kt�ry si� ulokowa� prawdopodobnie w 14 sektorze. Nie mog� go usun��. Skoro znana jest nazwa wirusa "leczenie" warto zacz�� od zdobycia wi�kszej wiedzy na temat "choroby". W tym celu mo�na si� pos�u�y� dost�pnymi w Internecie encyklopediami wirus�w komputerowych. Takie zasoby s� cz�sto udost�pniane przez producent�w oprogramowania antywirusowego. Przyk�adowo Symantec oferuje encyklopedi� wirus�w pod adresem: http://www.symantec.com/avcenter/vinfodb.html Wpisuj�c w dost�pnej tam wyszukiwarce nazw� wirusa (tu: Unashamed), uzyskamy sporo informacji nie tylko o sposobie dzia�ania wirusa i miejscu jego zagnie�d�enia (w omawianym przypadku jest to istotnie sektor 14 pierwszego dysku twardego), ale tak�e recepta na jego usuni�cie (bynajmniej nie konieczno�� zainstalowania oprogramowania danego producenta ;-) ). Symantec sugeruje uruchomienie komputera z czystej (niezawirusowanej) i zabezpieczonej przed zapisem dyskietki startowej zawieraj�cej program do partycjonowania dysk�w fdisk. Po uruchomieniu komputera w linii polece� nale�y wywo�a� polecenie: fdisk /mbr Co spowoduje odtworzenie standardowego MBR (Master Boot Record - obszar rozruchowy dysku twardego). Uwaga! Warto wcze�niej zabezpieczy� przechowywane na dyskach dane, gdy� wywo�anie polecenia mo�e (ale nie musi) spowodowa� utrat� danych. Oczywi�cie kolejnym zalecanym krokiem jest instalacja oprogramowania antywirusowego. [DH] SPIS TRE�CI Ochrona konsument�w i autor�w 2004-04-16 Anna Paj�k Artur Paj�k W odpowiedzi na Wasze listy wyja�niamy niuanse zwi�zane z zakupami sprz�tu. Piszemy te� o prawach autorskich. Feralny zakup W lipcu tego roku kupi�em do firmy dziesi�� komputer�w z drukarkami, kt�rych nie mog�em od razu odebra� ze sklepu. Um�wi�em si� wi�c ze sprzedawc�, �e kupiony sprz�t odbior� do 5 sierpnia. Poniewa� sprzeda� starych komputer�w przeci�ga�a si�, zjawi�em si� w sklepie dopiero 10 sierpnia. Jakie� by�o moje zdziwienie, gdy sprzedawca zakomunikowa� mi, �e sprzeda� moje komputery innemu klientowi. Czy mia� do tego prawo i co mog� teraz zrobi�? Przez ten incydent straci�em pieni�dze, gdy� z powodu braku sprz�tu moja firma nie wywi�za�a si� z zaci�gni�tych zobowi�za�. Je�eli kupuj�cy zwleka� z odebraniem towaru, sprzedawca m�g� sprzeda� rzecz ponownie i odda� kupuj�cemu pieni�dze. Przy czym powinien kupuj�cego o tym fakcie niezw�ocznie powiadomi�. Inna sprawa, �e sprzedawca powinien wyznaczy� kupuj�cemu dodatkowy termin odebrania komputer�w. W opisanej sytuacji sprzedawca m�g� r�wnie� odda� rzecz na przechowanie na koszt kupuj�cego. Je�eli mo�e Pan udokumentowa� stracone przez firm� zyski, prosz� ��da� odszkodowania, poniewa� w efekcie dzia�anie sprzedawcy by�o niezgodne z prawem. Kary umowne Moja firma sprzeda�a firmie F&G cztery sprz�towe karty Boot&Go PCI Pro, chroni�ce dane przechowywane na dysku twardym. W umowie sprzeda�y przygotowanej przez kupuj�cego znalaz� si� punkt dotycz�cy kary umownej 4000 z� za zw�ok� w wydaniu kart, kt�r� mia� zap�aci� sprzedaj�cy, gdyby faktycznie tak si� sta�o. W momencie podpisywania umowy nie mieli�my �adnych problem�w z dostawc�, wi�c zastrze�enie nie budzi�o obaw. Jednak karty nie zosta�y dostarczone na czas, a tym samym nasza firma wyda�a karty z op�nieniem. I cho� firma F&G nie ponios�a wysokich strat, jednak za��da�a zap�aty kary umownej. Czy musimy j� zap�aci�? Niestety, kar� trzeba zap�aci� niezale�nie od tego, czy kupuj�cy faktycznie poni�s� jakie� straty, czy nie. Po prostu umowa to umowa. Punkt o karze umownej jest zgodny z prawem i je�li firma F&G nie zrezygnuje z roszczenia, to nie ma innego wyboru ni� zap�aci�. Natomiast mog� Pa�stwo spr�bowa� dochodzi� zwrotu tej kwoty od swojego dostawcy, kt�ry w tym przypadku "zawali�". Egzekwowanie r�kojmi W sierpniu br. kupi�am monitor Tatung LIHAT, kt�ry po zainstalowaniu w domu dzia�a� przez 10 dni. Poniewa� by�am na urlopie, a wad� sprz�tu wykry� m�j 16-letni syn, sprzedawc� powiadomi�am kilka tygodni p�niej, w po�owie wrze�nia. Sprzedawca poinformowa� mnie jednak, �e jest zwolniony z odpowiedzialno�ci z tytu�u r�kojmi, gdy� nie zosta� tu zachowany miesi�czny termin wynikaj�cy rzekomo z kodeksu cywilnego. Czy ma racj�? Nie. Sprzedawca swoje twierdzenie opiera na art. 563 k.c. Tymczasem w tym przypadku obowi�zuj� nowe przepisy okre�laj�ce zasady tzw. sprzeda�y konsumenckiej, kt�re lepiej chroni� interesy klienta. Pisali�my o tym w ENTERZE 07/2003 (str. 102, "Sprzeda� konsumencka"). Tutaj przypomnimy tylko, �e zgodnie z nowymi przepisami kupuj�cy ma dwa miesi�ce na stwierdzenie wady towaru lub jego niezgodno�ci z umow� i powiadomienie o tym sprzedawcy. W Pani przypadku terminy ustawowe zosta�y zachowane i mo�e Pani skutecznie domaga� si� wymiany lub naprawy sprz�tu. Ochrona praw autorskich raz jeszcze Jak d�ugo chronione s� moje prawa autorskie do napisanych przeze mnie program�w komputerowych i czy moja rodzina b�dzie dziedziczy�a te prawa? Autorskie prawa maj�tkowe wygasaj� siedemdziesi�t lat po �mierci tw�rcy, a w odniesieniu do utworu, do kt�rego autorskie prawa maj�tkowe przys�uguj� z mocy ustawy innej osobie ni� tw�rca - od daty rozpowszechnienia utworu. Je�eli utw�r rozpowszechniono w cz�ciach, odcinkach, fragmentach, bieg terminu liczy si� oddzielnie od daty rozpowszechnienia ka�dej z wymienionych cz�ci. Czas trwania autorskich praw maj�tkowych liczy si� w latach pe�nych nast�puj�cych po roku, w kt�rym zmar� tw�rca lub utw�r zosta� rozpowszechniony. Nale�y podkre�li�, �e autorskie prawa maj�tkowe mog� by� dziedziczone i zbywane na podstawie umowy oraz �e nabywca autorskich praw maj�tkowych mo�e przenie�� je na inne osoby, chyba �e by�oby to wy��czone w umowie. Taka umowa o przeniesienie autorskich praw maj�tkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej "licencj�" musi wyra�nie okre�la� tzw. pola eksploatacji, tj. zakres wykorzystania dzie�a. SPIS TRE�CI LCD dla ka�dego 2004-04-16 Andrzej Majkowski Marek Winter Prezentujemy test por�wnawczy 15-calowych monitor�w LCD. Do naszego laboratorium trafi�y 22 urz�dzenia. Co warto kupi�, na co zwraca� uwag� - o tym piszemy, odkrywaj�c tajniki ciek�okrystalicznych wy�wietlaczy. Rys. 1. Por�wnanie wielko�ci 17-calowego monitora CRT i 15-calowego LCD wypada wyra�nie na korzy�� tego drugiego Na polskim rynku funkcjonuje niemal 30 mniej lub bardziej znanych firm-producent�w monitor�w. Ka�dy z nich ma w swojej ofercie od kilku do kilkunastu modeli LCD. Jak w tym g�szczu nie pogubi� si� i wybra� najbardziej odpowiedni dla w�asnych potrzeb? Zacznijmy od przedstawienia zalet i wad wy�wietlaczy ciek�okrystalicznych. Plusy p�ynnego kryszta�u Jednym z wa�niejszych parametr�w, kt�ry r�ni monitory LCD i CRT to czynna, robocza powierzchnia ekranu. W monitorach CRT przek�tna widzialnej cz�ci ekranu jest mniejsza przeci�tnie o 1-2 cale od warto�ci nominalnej. Dla przyk�adu kineskopowy monitor o nominalnej przek�tnej 17 cali ma widzialn� powierzchni� o przek�tnej 16 cali. W monitorach LCD natomiast nominalna przek�tna ekranu jest identyczna jak przek�tna jego widzialnej cz�ci. Dlatego przyjmuje si� (cho� nie jest to do ko�ca s�uszne), �e funkcjonalnie monitor LCD o przek�tnej 15 cali odpowiada monitorowi CRT o nominalnej przek�tnej 17 cali, "siedemnastka" LCD odpowiada "dziewi�tnastce" CRT itd. P�ynne kryszta�y zastosowane w matrycach monitor�w LCD maj� zalety wynikaj�ce z ich do�� du�ej bezw�adno�ci reagowania na sygna�y elektryczne. Przyzwyczaili�my si�, �e w monitorach kineskopowych nale�y ustawia� jak najwy�sz� (powy�ej 75 Hz) cz�stotliwo�� od�wie�ania pionowego obrazu, aby unikn�� efektu m�cz�cego migotania. Natomiast w monitorach LCD mo�na ustawi� cz�stotliwo�� nawet tylko 60 Hz i nie odczuwa� (w�a�nie dzi�ki bezw�adno�ci matrycy) tego efektu. Kolejne zalety monitor�w LCD dotycz� ju� tylko niekt�rych modeli. Najwa�niejsz� z nich jest mo�liwo�� bezpo�redniego po��czenia monitora z kart� grafiki za po�rednictwem cyfrowego z��cza DVI (patrz ramka: "Rodzaje z��czy DVI"). Klasyczne z��cze D-Sub (analogowe) by�o zaprojektowane do po��czenia karty grafiki z kineskopowym (a wi�c analogowym) monitorem. Po wprowadzeniu monitor�w LCD (czyli cyfrowych), by�y one wyposa�ane w z��cze D-Sub, aby przystosowa� je do wsp�pracy z �wczesnymi kartami grafiki. W ten spos�b cyfrowy sygna� pochodz�cy z karty grafiki zamieniany by� na analogowy, w�drowa� do monitora LCD, tam z powrotem by� zamieniany na cyfrowy i dopiero wy�wietlany. Dzi�ki pojawieniu si� kart grafiki wyposa�anych w z��cze DVI mo�na przesy�a� cyfrowy sygna� wizyjny do monitora LCD bez konieczno�ci dwukrotnego jego przetwarzania. Uzyskuje si� przez to wyra�n� popraw� jako�ci wy�wietlanego obrazu. Wyb�r redakcji IIYAMA ProLite E380S uzyska� najwy�sze oceny jako�ci obrazu. Du�a jasno�� i bardzo wysoki kontrast wyr�nia�y go spo�r�d testowanych modeli. Przyznajemy mu nagrod� "wyb�r redakcji". SAMSUNG SyncMaster 153S to najta�szy z najlepszych w naszych testach monitor�w. Zdobywa nagrod� "najlepsza cena". Monitor wyr�nia� si� tak�e mo�liwo�ci� pracy w trybie portretowym. Niestety, tylko niekt�re, z regu�y dro�sze, modele maj� opr�cz wej�cia analogowego r�wnie� cyfrowe z��cze DVI. Spo�r�d testowanych monitor�w jedynie trzy modele: Belinea 101556, NEC MultiSync 1560NX i Samsung SyncMaster 153T by�y wyposa�one w z��cze DVI-D. Dodatkow� zalet� tak�e tylko niekt�rych modeli LCD jest mo�liwo�� regulowania wysoko�ci po�o�enia ekranu ponad powierzchni� biurka. Pozwala to osobom o r�nym wzro�cie dopasowywa� poziom ekranu do najbardziej im odpowiadaj�cego po�o�enia. Funkcji takiej nie znajdziemy w �adnym monitorze CRT. Innym rozwi�zaniem stosowanym w niekt�rych modelach - produkowanych g��wnie przez firm� Samsung - jest mo�liwo�� obr�cenia ekranu o 90 stopni do pozycji portretowej. T� funkcj� dysponowa�y testowane przez nas modele SyncMaster 153S i 153T. Odpowiada to naturalnemu po�o�eniu kartki A4. Osoby cz�sto korzystaj�ce z Worda szybko doceni� wygod� takiego po�o�enia ekranu. Stosowanie pozycji portretowej wymaga oczywi�cie dodatkowego oprogramowania dostarczanego wraz z monitorem. CD-ROM 12/2003 W grupie UZUPE�NIENIA zamieszczamy 4 programy do samodzielnego testowania monitor�w.. Dlaczego LCD? Monitor LCD ma szereg zalet, kt�rych nie maj� monitory CRT. Oto podstawowe z nich: Bardzo stabilny obraz - brak m�cz�cego migotania ekranu. Doskona�a geometria obrazu. Brak szkodliwego promieniowania jonizuj�cego. Mniejsze wymiary i waga - znaczna oszcz�dno�� miejsca na biurku. Niski pob�r mocy. Mo�liwo�� wy�wietlania cyfrowego obrazu bezpo�rednio z karty grafiki (niekt�re modele). Mo�liwo�� regulacji wysoko�ci po�o�enia ekranu (niekt�re modele). Wbudowany tuner TV (nieliczne modele). Mo�liwo�� mocowania na �cianie (niekt�re modele). Mo�liwo�� pracy w trybie portrait (niekt�re modele). 1 | 2 | 3 | 4 nast�pna>> SPIS TRE�CI Kasetowiec 2004-03-29 Rys. 1. Dual-Play DAH 210 to odtwarzacz muzyczny plik�w MP3/WMA w obudowie do z�udzenia przypominaj�cej tradycyjn� kaset� magnetofonow�. Dzi�ki temu oraz specjalnej g�owicy zapisuj�co-odczytuj�cej znajduj�cej si� w tym miejscu odtwarzacza, gdzie ta�ma w tradycyjnej kasecie styka si� z tak� g�owic� w magnetofonie, Dual-Play mo�emy w�o�y� do zwyk�ego odtwarzacza kaset magnetofonowych. W ten spos�b uzyskujemy dost�p do zewn�trznego wzmacniacza i g�o�nik�w - jest to doskona�e rozwi�zanie dla radioodtwarzaczy samochodowych, kt�re nie maj� na og� wej�cia liniowego do podpi�cia dodatkowego urz�dzenia audio. Obs�uguj�c Dual-Playa, mo�emy skorzysta� z przycisk�w steruj�cych na samym urz�dzeniu lub przewodowego pilota z niewielkim wy�wietlaczem. Urz�dzenie ma rozbudowane funkcje nagrywania: mo�emy pos�u�y� si� wbudowanym mikrofonem, wej�ciem liniowym, jak r�wnie� nagrywa� bezpo�rednio z radia, kiedy odtwarzacz znajduje si� w kieszeni radiomagnetofonu. Urz�dzenie pracuj�c w trybie dyktafonu pozwala nagra� oko�o 9 godzin muzyki lub g�osu. Podobie�stwo do kasety jest tak daleko id�ce, �e w miejscu zabezpieczaj�cym tradycyjn� kaset� przed omy�kowym nagraniem znalaz� si� tak�e przycisk blokuj�cy przed zapisem pami�� flash odtwarzacza. W zestawie otrzymujemy s�uchawki i �adowark� - ogniwo zasilaj�ce pozwala s�ucha� muzyki przez ok. 8 godzin. Odtwarzacz dost�pny jest w dw�ch wersjach: ze 128 MB lub 256 MB wewn�trznej pami�ci, kt�r� mo�na rozbudowa� kartami flash w standardzie MMC. Urz�dzenia mo�na pod��czy� do komputera za pomoc� kabla USB. CC Dual-Play DAH 210 Kr�tko: odtwarzacz i rejestrator d�wi�ku. solidne i estetyczne wykonanie, mo�liwo�� w�o�enia do kieszeni tradycyjnych odtwarzaczy kasetowych i wykorzystania ich wzmacniaczy oraz g�o�nik�w. wysoka cena. DOSTARCZY�: Vidi, http://www.vidi.com.pl Cena(z VAT):wersja 128 MB-749 z�, 256 MB-969 z� SPIS TRE�CI Korea�ski kompakt 2004-03-29 Rys. 1. Samsung Digimax V3 zewn�trznie jest bli�niaczo podobny do modeli Sony czy Ricoh. Wyposa�ony jest w matryc� o rozdzielczo�ci 3,2 mln pikseli, dzi�ki kt�rej mo�na wykonywa� zdj�cia w maksymalnej rozdzielczo�ci 2048�1536 pikseli. Zapisywane s� one w formacie TIFF lub JPEG, w jednym z trzech stopni kompresji. Aparat przystosowany jest do obs�ugi kart Secure Digital i Multimedia Card, w zestawie jest karta SD o pojemno�ci 32 MB. Digimax V3 wyposa�ono w obiektyw o raczej przeci�tnej jasno�ci F2,7- 4,9, z 3-krotnym zoomem optycznym (38-114 mm). Dodatkowo mo�emy korzysta� z 4-krotnego zoomu cyfrowego. W modelu tym zastosowano pomiar �wiat�a wielopolowy i punktowy. Aparat automatycznie ustawia czu�o�� (100, 200 lub 400 ISO). Opr�cz trybu pe�nej automatyki, mo�na r�cznie regulowa� ostro��, wybiera� automatyczne dostrajanie ekspozycji z priorytetem przys�ony lub migawki. Do dyspozycji u�ytkownika jest 6 tryb�w pracy, w tym przydatne tryby portretu i scen nocnych. Do tego mo�na wybra� jedno z 5 ustawie� balansu bieli. Ka�de zdj�cie mo�na opatrzy� 10-sekundow� no- tatk� g�osow�. Aparat mo�e rejestrowa� sekwencje wideo (320�240 pikseli) wraz z d�wi�kiem (do ok. 2 minut na karcie 32 MB) oraz notatki audio (do 2 godzin). Do kadrowania zdj�� mo�na u�ywa� celownika optycznego lub ekranu LCD o przek�tnej 1,5 cala. Jego jasno�� mo�na regulowa�, tote� nie ma problemu nawet przy korzystaniu z niego w s�oneczny dzie�. Aparat mo�e by� zasilany 2 bateriami lub akumulatorkami AA albo akumulatorem litowo-jonowym (SLB-1437, kt�ry mo�na naby� oddzielnie wraz z �adowark�). Po��czenie z komputerem zapewnia interfejs USB, aparat ma tak�e wyj�cie TV. Jako�� wykonywanych zdj�� zar�wno w pomieszczeniach, jak i na otwartym terenie w r�nych warunkach o�wietleniowych jest bardzo dobra. AM Samsung Digimax V3 Kr�tko: cyfrowy aparat fotograficzny. tematyczne programy fotografowania, wygodna obs�uga. przeci�tna jasno�� obiektywu. DOSTARCZY�: SW Foto Centrum, http://www.fotocentrum.com.pl Cena(z VAT):Samsung Digimax V3-1699 z�; Digital Premium Power Pack SLB-1437-249 z� SPIS TRE�CI Klasa �rednia 2004-03-29 Rys. 1. Aparat Kodak EasyShare DX6440 ma 4-megapikselow� matryc� CCD, pozwalaj�c� na wykonanie zdj�� w maksymalnej rozdzielczo�ci 2408�1758 pikseli zapisywanych w formacie JPEG. Zabrak�o mo�liwo�ci zapisu w bezstratnym formacie TIFF, co przy tej rozdzielczo�ci matrycy by�oby ju� wskazane. Obiektyw z 4-krotnym powi�kszeniem optycznym zapewnia szeroki k�t widzenia przy najmniejszej ogniskowej (ogniskowa ekwiwalentna: 33-132 mm). Jasno�� obiektywu waha si� od dobrej warto�ci F2.2 (przy najszerszym k�cie widzenia) do F4.8 przy najd�u�szej ogniskowej. Poza pe�n� automatyk� aparat dysponuje list� kilku tradycyjnych program�w tematycznych oraz trybami priorytetu migawki i przys�ony. Czasy otwarcia migawki (4-1/2000 s.) pozwalaj� zar�wno na poprawne "zdj�cie" szybko poruszaj�cych si� obiekt�w, jak i wykonanie zdj�� w s�abym o�wietleniu czy nawet w nocy. Synchronizacja lampy b�yskowej z d�ugimi czasami otwarcia migawki umo�liwia wykonywanie portret�w os�b znajduj�cych si� na tle nocnego krajobrazu. Ponadto mo�emy kontrolowa� jasno�� ekspozycji (+/-2EV z krokiem 0,5;) lub dobra� samodzielnie czu�o�� matrycy (w zakresie ISO 100-400). Trzy rodzaje pomiaru �wiat�a pozwalaj� na dostosowanie parametr�w pracy aparatu do r�nych warunk�w o�wietleniowych i fotografowanych sytuacji. EasyShare DX6440 pozwala na dogrywanie komentarzy d�wi�kowych do zdj�� oraz rejestrowanie kr�tkich sekwencji wideo (320�240 pikseli, 15 klatek/s). Kompakt wsp�pracuje z pami�ci� flash w standardach Secure Digital lub Multimedia Card (w zestawie jest karta SD o pojemno�ci 32 MB). Aparatowi towarzyszy opcjonalna stacja dokuj�ca, dzi�ki kt�rej mo�emy przetransportowa� zdj�cia do komputera oraz na�adowa� akumulatory. Jako zasilanie mog� te� pos�u�y� dwie baterie AA. Zdj�cia wykonane DX6440 s� poprawne kolorystycznie, cho� w s�abszym o�wietleniu widoczne s� niewielkie szumy matrycy. CC EasyShare DX6440 Kr�tko: aparat cyfrowy. 4-krotny, szybki zoom optyczny. brak manualnego balansu bieli. DOSTARCZY�: Kodak Polska, http://www.kodak.com.pl Cena(z VAT):1749 z� SPIS TRE�CI Barwna agresja 2004-03-29 Rys. 1. Telefon kom�rkowy Siemens M55 wyposa�ony jest w wy�wietlacz o rozdzielczo�ci 101�80 pikseli przy 4096 kolorach, kt�ry niestety nie zachwyca poziomem jako�ci, wy�wietlane ikony s� nieco "kanciaste". Telefon przystosowany zosta� do wysy�ania wiadomo�ci MMS, grafiki mo�emy zgrywa� z komputera przez kabel (oferowany dodatkowo) lub tworzy� je za pomoc� aparatu fotograficznego (Quick Pic Camera IQP500 lub IQP530 - oferowane r�wnie� jako opcja). M55 ma 16-tonowe dzwonki polifoniczne w formacie MID i WAV, kt�re, w por�wnaniu z konkurencj�, prezentuj� si� do�� przeci�tnie. Telefon daje mo�liwo�� skomponowania w�asnej melodii. Ciekawostk� jest umieszczenie z boku telefonu kilku kolorowych diod, kt�re sygnalizuj� m.in. nawi�zanie po��czenia. Klawiatura telefonu jest do�� nietypowa ale wygodna, do poruszania si� po menu s�u�y 4-kierunkowy przycisk i dwa klawisze menu, do kt�rych mo�na przypisa� wybrane funkcje. Siemens M55 wyposa�ony zosta� w WAP, GPRS, tryb g�o�nom�wi�cy i organizer. W pami�ci jest miejsce na zapisanie 500 rekord�w. Dzi�ki wbudowanemu klientowi poczty elektronicznej dane zawarte w telefonie mo�emy zsynchronizowa� z Outlookiem. Aparat umo�liwia pobieranie aplikacji Java przez przegl�dark� WAP, mo�na je zainstalowa� w dynamicznej pami�ci telefonu o pojemno�ci 1920 kB. M55 wyposa�ony zosta� w litowo-jonow� bateri� o pojemno�ci 700 mAh, kt�ra pozwala na prowadzenie rozmowy do 5 godzin i utrzymuje telefon w stanie gotowo�ci do 250 godzin. Podczas test�w zauwa�alne by�o to, �e telefon mia� tendencje do dosy� wolnego przechodzenia pomi�dzy poszczeg�lnymi menu, zawieszaj�c si� czasami na par� sekund, co zmniejsza�o komfort jego u�ywania. PAW Siemens M55 Kr�tko: telefon GSM 900/1800/1900. estetyka i ergonomia wykonania. brak z��cza podczerwieni, niska rozdzielczo�� wy�wietlacza. DOSTARCZY�: Siemens, http://www.my-siemens.pl Cena(z VAT):1169 z� (bez promocji operatora) SPIS TRE�CI Trzy wyr�nienia 2004-03-29 Rys. 1. Canon MVX150i to jedna z najlepiej wyposa�onych amatorskich kamer cyfrowych MiniDV. W urz�dzenie wbudowano matryc� CCD o zdolno�ci rozdzielczej a� 1,33 miliona pikseli. Wysokorozdzielcz� matryc� wspomaga bardzo jasny (F1,8) obiektyw z 16-krotnym zoomem. Po��czenie dobrej optyki z wydajnym czujnikiem elektronicznym pozwala rejestrowa� nie tylko doskona�ej jako�ci sekwencje wideo, ale r�wnie� zadowalaj�ce zdj�cia. Kamera jest dodatkowo wyposa�ona w obs�ug� kart pami�ci flash w standardzie Secure Digital. Wysokorozdzielcza matryca wp�ywa te� na bardzo wydajn� prac� systemu stabilizacji obrazu. Elementem wyr�niaj�cym model MVX150i spo�r�d wielu kamer MiniDV, jest du�y, 3,5-calowy (standard to 2,5 cala) ekran ciek�okrystaliczny. Kamera pozwala na filmowanie w pe�nej automatyce lub kilku programach tematycznych, mo�na te� samodzielnie wybra� ustawienia. W s�abym o�wietleniu dobrze sprawdzaj� si� programy nocne - jeden (Super Night) wsp�pracuje ze znajduj�c� si� w przedniej cz�ci kamery diod� pod�wietlaj�ca filmowany obiekt. Kamera oferuje te� kilkana�cie oryginalnych efekt�w specjalnych (np. rzutowanie obrazu na obracaj�cy si� sze�cian lub kul�). Wygodn� opcj� podczas ogl�dania zapisanego na ta�mie lub karcie materia�u jest mo�liwo�� jego 5-krotnego powi�kszenia. Jak na urz�dzenia ��cz�ce funkcje kamery i aparatu przysta�o, statyczne obrazy zapisane na karcie (np. ramki) mo�na miksowa� z materia�em wideo rejestrowanym na ta�mie. Canon MVX150i wyposa�ono w komplet z��czy: dwukierunkowy port DV (FireWire), interfejs USB, wyj�cia s�uchawkowe/AV oraz S-Video. CC Canon MVX150i Kr�tko: kamera wideo z funkcj� aparatu cyfrowego. wysokorozdzielcza matryca CCD (1,3 MP), du�y zakres zoomu optycznego (16x), du�y ekran LCD (3,5"). odczuwalna waga kamery. DOSTARCZY�: Canon Polska, Cena(z VAT):5799 z�. SPIS TRE�CI Interaktywne g�o�niki 2004-03-29 Rys. 1. Najmniejszy z nowych zestaw�w Encore - XP-2032 - sk�ada si� z satelitek o mocy 3 W i subwoofera o mocy 10 W Oferta g�o�nik�w marki Encore poszerzy�a si� o 3 nowe zestawy w konfiguracji 5.1 przeznaczone do instalacji komputerowego kina domowego. Zestawy maj� kilka cech wsp�lnych. Wzmacniacze i panel steruj�cy znajduj� si� w subwooferze, jednak komfort u�ytkowania podnosi pilot, z kt�rego mo�na zdalnie sterowa� wszystkimi funkcjami. Opr�cz wej�cia wielokana�owego zestawy wyposa�one s� w dodatkowe wej�cie stereo, a najwy�szy model ma dwa takie wej�cia. Wszystkie wej�cia i wyj�cia g�o�nikowe maj� spr�ynkowe zaciski, co pozwoli na u�ycie dowolnej d�ugo�ci przewod�w. Zestawy oferuj� trzy tryby pracy: 2.1 - odtwarzany jest sygna� z wej�cia stereo na dw�ch g�o�nikach i subwooferze, 5.1 - odtwarzany jest sygna� z wej�cia wielokana�owego na wszystkich g�o�nikach oraz 6 channel - sygna� z wej�cia stereo jest odtwarzany na wszystkich g�o�nikach. Obudowy subwoofer�w wykonano z drewna i niezale�nie od wielko�ci zbudowane s� podobnie. G�o�nik skierowano ku do�owi, a d�wi�k wydobywa si� szczelin� mi�dzy obudow� a podstaw�, kt�r� od pod�ogi dystansuj� spore n�ki. Dodatkowo na przednim panelu znajduj� si� starannie wyprofilowane otwory bass-reflex. Wszystkie zestawy maj� subwoofery i satelitki w srebrnym kolorze, imituj�cym aluminium. Encore XP-2032, XP-2067,XP-2102 Kr�tko: zestawy g�o�nikowe 5.1. dodatkowe wej�cie audio (wszystkie zestawy), pilot zdalnego sterowania (wszystkie zestawy), czteroprzetwornikowe g�o�niki przednie (XP-2102). wysoka cena (XP-2102). DOSTARCZY�: BH Stawicki, http://www.bhstawicki.com.pl Cena(z VAT):XP-2032-360 z�; XP-2067-650 z�;XP-2102-1250 z� Najmniejszy zestaw XP-2032 sk�ada si� z satelitek o mocy 3 W i subwoofera o mocy 10 W. W subwooferze pracuje 13-centymetrowy g�o�nik niskotonowy. Wi�kszy zestaw, XP-2067, to ju� wi�ksze, dwudro�ne satelitki o mocy 10 W. Bardziej rozbudowany jest r�wnie� subwoofer - g�o�nik o �rednicy 16 cm nap�dza 30-watowy wzmacniacz. Najwi�ksze emocje budzi najwy�szy model XP-2102. Poka�nych rozmiar�w subwoofer "produkuje" przyzwoite basy za pomoc� 20-centymetrowego g�o�nika i wzmacniacza o mocy 100 W. Na uwag� zas�uguj� r�wnie� g�o�niki satelitarne, kt�rych smuk�e obudowy o wysoko�ci 102 cm wykonano z aluminium. Przednie kolumny maj� cztery identyczne przetworniki o �rednicy 7 cm i dysponuj� moc� 30 W. W tylnych g�o�nikach znajduj� si� ju� tylko dwa takie przetworniki, a moc to 25 W. Wszystkie zestawy brzmi� bardzo dobrze, najwi�ksze wra�enie robi topowy zestaw Encore XP-2102.�P Rys. 2. Wi�kszy zestaw, XP-2067, to ju� wi�ksze, dwudro�ne satelitki i mocniejszy subwoofer Rys. 3. W poka�nych rozmiar�w subwooferze zestawu XP-2102 znalaz� si� 20-centymetrowy g�o�nik i wzmacniacz o mocy 100 W SPIS TRE�CI 3,2 GHz bez �rubokr�ta 2004-03-30 Rys. 1. Oryginalna obudowa kryje w sobie najszybsze obecnie Pentium 4 Komputer EXADIUM 2Power by� pierwsz� maszyn� z procesorem Pentium 4 3,2 GHz, jaka trafi�a do naszego laboratorium. Zestaw oparty na p�ycie g��wnej Intel D875PBZ wyposa�ony jest w pami�ci PC3500 Kingston HyperX o ��cznej pojemno�ci 512 MB. Zastosowanie bardzo szybkich pami�ci sprawi�o, �e 3,2-gigahercowy procesor m�g� w pe�ni zaprezentowa� swoj� wydajno��, stanowi�c najszybsz� jak dotychczas maszyn� w naszym laboratorium. Wbudowane w p�yt� dwa porty Serial ATA wykorzystano do utworzenia macierzy RAID 0 z dw�ch dysk�w Seagate Barracuda SATA 120 GB. Karta graficzna Hercules 9700Pro (ATI Radeon 9700 Pro) i karta d�wi�kowa Creative Audigy2 nada�y komputerowi charakter maszyny marze� dla ka�dego mi�o�nika najnowszych gier 3D. Dope�nienie konfiguracji stanowi� nap�d combo DVD LG 48/24/48/16. EXADIUM mo�e by� komputerem marze� hobbyst�w nie tylko ze wzgl�du na ogromn� wydajno��. Jego bardzo estetyczna obudowa jest r�wnocze�nie do�� cicha, a szczeg�ln� cech� stanowi fakt, �e wszystkie elementy, kt�re hobbysta cz�sto wyjmuje lub wymienia, mocowane s� nie przy u�yciu wkr�t�w, tylko za pomoc� specjalnych mimo�rodowych zacisk�w. W ten spos�b mocowane s� zar�wno karty, jak i nap�dy.MK Bestcom EXADIUM Kr�tko: Komputer z Pentium 4 3,2 GHz du�a wydajno��, dobrze dobrana konfiguracja, �adna i funkcjonalna obudowa. brak mo�liwo�ci tuningu parametr�w i overclockingu. DOSTARCZY�: Bestcom, http://www.bestcom.com.pl Cena(z VAT):8697 z� Rys. 2. Takie zaciski uwolni� ci� od poszukiwa� �rubokr�ta SPIS TRE�CI Zamiast biurkowca 2004-03-31 Rys. 1. Nowy notebook HP najlepiej nadaje si� do zastosowa� biurowych Przetestowali�my notebook HP Compaq nx9005 wyposa�ony w nowy procesor Mobile AMD Athlon XP 2000+. Wa�y on ponad 3 kg, a jego obudowa pozwala na zastosowanie wy�wietlacza o przek�tnej 15 cali; dostarczony model mia� jednak matryc� (XGA) 14-calow�. Wy�wietlacz ten pozwala na prac� w pe�nym s�o�cu, ale konieczne jest w�wczas maksymalne rozja�nienie obrazu, co przyczynia si� nieco do skr�cenia czasu pracy na bateriach, w por�wnaniu z prac� w pomieszczeniu. Przy pe�nym obci��eniu z wy��czonymi funkcjami oszcz�dzania energii notebook pracowa� oko�o 1 godz. i 35 min; w��czenie tych funkcji (PowerNow!) pozwala na prac� przez 2 godz. i 53 min. Co jednak ciekawsze, normalna praca w edytorze tekstu bez problemu mo�e trwa� nawet 4,5 godz. Nale�y podkre�li�, �e zastosowany procesor bardzo rzadko wymaga w��czania wiatraka, dzi�ki czemu nie tylko oszcz�dza bateri�, ale tak�e pozwala unikn�� zb�dnego ha�asu w czasie pracy. Testowany komputer mia� jedn� z najskromniejszych wersji wyposa�enia: dysk 20 GB i czytnik p�yt DVD/nagrywark� CD-RW. W dro�szych wersjach dost�pne s� wi�ksze dyski, szybsze procesory i wi�ksze wy�wietlacze. Pod wzgl�dem wydajno�ci notebook okaza� si� do�� przeci�tny (zw�aszcza w grach). Wynika to z zastosowania niezbyt sprawnej grafiki w uk�adzie ATI Radeon IGP 320M, wykorzystuj�cej cz�� pami�ci operacyjnej (od 16 do 64 MB). Jednak do zwyk�ej pracy Athlon XP 2000+ wsp�pracuj�cy z 256 MB pami�ci DDR SDRAM PC2100 jest bardzo ciekaw� propozycj�. Do zastosowa� rozrywkowych nie bardzo nadaj� si� r�wnie� g�o�niki, kt�re do�� s�abo przenosz� niskie tony, poza tym umieszczone s� w miejscu, kt�re jest zas�aniane po opuszczeniu pokrywy. HP Compaq nx9005 ma bardzo wygodn� klawiatur�. S�owa pochwa�y nale�� si� r�wnie� konstruktorom za zastosowany g�adzik (touchapad) - nie do��, �e jego czu�o�� jest bardzo dobrze dobrana, to w jego s�siedztwie umieszczono przycisk umo�liwiaj�cy p�ynne przesuwanie d�ugich dokument�w. MSz HP Compaq nx9005 Kr�tko: notebook z procesorem Mobile AMD Athlon XP 2000+. d�ugi czas pracy na bateriach, du�a wydajno�� w aplikacjach. wygodna klawiatura. cicha praca i ma�a ilo�� wydzielanego ciep�a. du�e rozmiary, s�aby uk�ad graficzny, skromne wyposa�enie. DOSTARCZY�: HP Polska, http://www.hp.pl Cena(z VAT):4926 z� SPIS TRE�CI Piszmy szybciej! 2004-03-30 Rys. 1. Bezwzrokowe szybkie pisanie na klawiaturze przydaje si� nie tylko osobom u�ywaj�cym komputera w pracy. W zdobyciu tej umiej�tno�ci dotychczas pomaga� program Mistrz klawiatury. Obecnie alternatyw� jest komputerowy kurs nauki pisania na klawiaturze Literka, produkcji Symcom Pro. Program b�dzie przydatny zar�wno dla os�b dopiero rozpoczynaj�cych korzystanie z komputera, jak te� dla do�wiadczonych u�ytkownik�w, kt�rzy chc� sprawniej pos�ugiwa� si� klawiatur�. Literka zawiera kilkadziesi�t lekcji, kt�re podzielone zosta�y wed�ug trzech stopni trudno�ci: pocz�tkuj�cy, �rednio zaawansowany i zaawansowany. Pierwsza grupa zada� zawiera �wiczenia z ergonomicznego rozplanowania obs�ugi konkretnych klawiszy okre�lonymi palcami, za� kolejne umo�liwiaj� praktyczne �wiczenie szybko�ci i bezb��dno�ci pisania - na pocz�tku pojedynczych wyraz�w, a potem ca�ych zda�. Ka�de wci�ni�cie klawisza mo�emy kontrolowa� na wirtualnej klawiaturze. R�wnocze�nie w jej dolnej cz�ci po wykonaniu �wiczenia (tak�e cz�stkowego) wy�wietlany jest kr�tki komentarz z informacj�, czy zrobili�my dok�adnie to, co by�o tematem �wiczenia, na ile dobrze je wykonali�my lub jakiego typu b��d pope�nili�my. W kolejnych lekcjach wykonujemy coraz bardziej skomplikowane zadania, co prowadzi do perfekcyjnego opanowania pisania na klawiaturze. MW Literka Kr�tko: program do nauki bezwzrokowego pisania na klawiaturze. dobrze dobrany materia� lekcyjny, mo�liwo�� dodawania w�asnych �wicze�. skromna szata graficzna. DOSTARCZY�: Symcom Pro, http://www.symcom.pl Cena(z VAT):ok. 54 z� CD-ROM 12/2003 Na kr��ku znajduje si� pierwsza z trzech cz�ci pe�nej wersji programu Literka. Kolejna cz�� za miesi�c! SPIS TRE�CI Encyklopedia 2004 2004-03-30 Rys. 1. Ukaza�a si� najnowsza wersja multimedialnej Encyklopedii PWN, oznaczona numerem 2004. Umieszczono j� a� na trzech p�ytkach CD. Podczas instalacji mo�na wybra� opcj� standardow� (zajmuj�c� 290 MB i wymuszaj�c� korzystanie z poszczeg�lnych p�yt CD) albo pe�n� (ok. 2 GB - wszystkie dane na dysku twardym). Encyklopedia zawiera ok. 250 tys. hase� oraz 6500 zdj��. Uzupe�niaj� je tabele, zestawienia i kalendaria - w sumie 1000 pozycji. U�ytkownik ma do dyspozycji Atlas Geograficzny ze 140 mapami kraj�w, region�w, kontynent�w i ocean�w, Map� Nieba oraz Galeri� z du�� ilo�ci� zdj�� i ilustracji, podzielonych na przyrodnicze i zwi�zane z kultur�. Opisy hase� wzbogacono o nagrania d�wi�kowe (ponad 600 fragment�w nagra� muzycznych) oraz ponad 60 fragment�w najznamienitszych w historii kina film�w fabularnych. Ciekawym pomys�em s� wprowadzone elementy interaktywne. Niekt�re zjawiska mo�emy poznawa�, zmieniaj�c samodzielnie warto�� wybranych parametr�w na prezentowanych schematach czy wykresach. Niebagatelne znaczenie w Encyklopedii PWN maj� szybkie i skuteczne mechanizmy wyszukiwania informacji. Do encyklopedii do��czony jest podr�czny program Definicje PWN. S�u�y on do szybkiego uzyskiwania podstawowych informacji encyklopedycznych i s�ownikowych. Jedynym, niewielkim mankamentem jest sta�a szeroko�� lewej cz�ci ekranu, w kt�rej znajduj� si� has�a encyklopedii. Encyklopedia PWN, edycja 2004 Kr�tko: najnowsze wydanie encyklopedii multimedialnej PWN. du�a liczba hase�, atrakcyjne dodatki multimedialne. brak mo�liwo�ci regulowania szeroko�ci lewej strony ekranu,zawieraj�cej has�a. DOSTARCZY�: Wydawnictwo Naukowe PWN, http://www.pwn.pl Cena(z VAT):99 z� SPIS TRE�CI Si�dme wcielenie 2004-03-30 Rys. 1. FineReader 7.0 firmy Abbyy to jeden z najlepszych program�w do rozpoznawania pisma dost�pnych na polskim rynku. W si�dmej wersji skuteczno�� programu wzros�a - jak podaje producent - o 25 % w stosunku do poprzedniej edycji. Rzeczywi�cie, podczas test�w FineReader 7.0 lepiej poradzi� sobie z rozpoznawaniem tekst�w, kt�re wydrukowano przy u�yciu czcionki zbli�onej do pisma r�cznego, a tak�e z dokumentami o z�o�onej strukturze. Poprawione zosta�o tak�e rozpoznawanie dokument�w zapisanych w formacie PDF. Nadal jednak do przetworzenia trzystronicowego PDF przygotowanego ze stron ENTERA program potrzebuje ponad 4 minut... Jego zalet� jest natomiast mo�liwo�� edycji pliku poddanego procesowi OCR i zapisanie go z powrotem do pliku Acrobata; co wi�cej, plik mo�e zosta� zoptymalizowany pod k�tem publikacji na stronie WWW. Zupe�n� nowo�ci� w FineReaderze 7.0 jest mo�liwo�� zapisywania wynik�w rozpoznawania pisma w formacie MS Word XML, kt�ry jest jednym ze sk�adnik�w najnowszej wersji MS Worda 2003. Program pozwala tak�e na edycj� i tworzenie stron dla PowerPointa. Poprawione menu jest jeszcze prostsze i bardziej przejrzyste. Z poziomu okna rozpoznawania mamy dost�p do pask�w narz�dzi pozwalaj�cych na modyfikacje kszta�tu i kolejno�ci zaproponowanych przez program modu��w, na jakie jest dzielona strona poddawana operacji OCR. Prawdziw� kopalni� wiedzy na temat tego, jak by� mistrzem OCR, jest do��czony do programu interaktywny przewodnik.AP FineReader 7.0 Professional Edition Kr�tko: program do rozpoznawania pisma. prostota obs�ugi, dok�adne rozpoznawanie polskoj�zycznych dokument�w, dokumentacja po polsku. czasoch�onne rozpoznawanie dokument�w PDF. DOSTARCZY�: AutoID, http://www.autoid.pl Cena(z VAT):ok. 672 z� CD-ROM 12/2003 Na kr��ku znajduje si� wersja testowa Fine Reader 7.0. SPIS TRE�CI Angielski od podstaw 2004-03-30 Rys. 1. Firma Play opracowa�a Angielski dla dzieci, program skierowany do najm�odszych u�ytkownik�w komputer�w w wieku 3 - 9 lat. Aplikacja charakteryzuje si� �atwym w obs�udze, obrazkowym interfejsem u�ytkownika, dostosowanym do mo�liwo�ci dzieci. Wszystkie �wiczenia zosta�y przygotowane w prostej formie, maj�cej w przyjazny spos�b zapozna� ucz�cych si� z podstawowymi s��wkami i zwrotami j�zyka angielskiego. Program przygotowano w formie multimedialnej opowie�ci. Podczas wizyty w bajkowej S�onecznej Dolinie dzieci ucz� si� nazw zgromadzonych przedmiot�w, liczenia i okre�lania czasu w j�zyku angielskim. Odwiedzaj� te� wirtualne sklepy, ucz�c si� nazw produkt�w spo�ywczych, warzyw i owoc�w. Program uzupe�niono prostym edytorem graficznym. Dobrym pomys�em jest wzbogacenie aplikacji o prosty s�ownik polsko-angielski i angielsko-polski. SM Angielski dla dzieci Kr�tko: program edukacyjny dla dzieci. przyjazny interfejs, mo�liwo�� wydruku �wicze� z poziomu programu, przyst�pna cena. DOSTARCZY�: Play, http://www.play.com.pl Cena(z VAT):19 z� SPIS TRE�CI Filmy na CD 2004-03-30 PowerProducer 2.0 to oferta firmy CyberLink skierowana do os�b, kt�re chc� tworzy� w�asne filmy DVD, VCD, SVCD i miniDVD, przeznaczone do odtwarzania na komputerze lub w stacjonarnych nap�dach DVD. Materia�em �r�d�owym do film�w mog� by� pliki wideo, sekwencje przechwycone wprost z kamery wideo oraz fotografie pochodz�ce bezpo�rednio z aparat�w cyfrowych. Ca�o��, po odpowiedniej edycji i utworzeniu menu nawigacyjnego, mo�na wypala� na p�ytach CD/DVD. Najnowsza wersja PowerProducera umo�liwia nagranie filmu bezpo�rednio z poziomu aplikacji na p�ytach DVD. Mo�na nagrywa� r�wnie� wprost z kamery DV pod��czonej do komputera na p�ytk� CD/DVD, bez konieczno�ci umieszczania materia�u wideo na twardym dysku. Podobnie jak w poprzedniej wersji, praca z programem odbywa si� przy wykorzystaniu okien kreatora. Tworzenie filmu przyspiesza udoskonalona technologia Smart Technology Rendering Video CyberLink (SVRT), kt�ra r�wnocze�nie dba o zachowanie dobrej jako�ci wynikowego pliku filmowego. Program oferuje narz�dzia, kt�re pozwalaj� wyci�� i po��czy� fragmenty wideo oraz dodawa� menu nawigacyjne i ca�o�� nagrywa� na p�yt� CD lub DVD. Wraz z mo�liwo�ci� nagrywania p�yt DVD w aplikacji pojawi�y si� narz�dzia pozwalaj�ce szybko przygotowa� w�asne DVD, takie jak: dodawanie klip�w wideo i pokaz�w slajd�w, znacznik�w podzia�u na rozdzia�y, zmiany rodzaju menu czy wypalanie tylko cz�ci filmu. Za pomoc� wbudowanego odtwarzacza DVD mo�na w ka�dej chwili podejrze� przygotowywany materia�. Nowo�ci� jest te� wsparcie programu dla formatu DivX. Je�eli tworzony jest pokaz fotografii, do��czy� mo�na r�norodne efekty przej�� oraz podk�ad muzyczny.MW CyberLink PowerProducer 2.0 Kr�tko: przechwytywanie, edycja i nagrywanie wideo oraz zdj�� na CD / DVD. wypalanie p�yt CD / DVD z poziomu aplikacji, du�a szybko�� dzia�ania, brak mo�liwo�ci personalizacji interfejsu u�ytkownika, praca tylko w trybie "z kreatorem". DOSTARCZY�: Connect Distribution, http://www.connectdistribution.pl Cena(z VAT):ok. 285 z� SPIS TRE�CI Listy od Centuriona 2004-03-30 Rys. 1. CenturionMail 2.0 to najnowszy program firmy CenturionSoft, umo�liwiaj�cy zabezpieczenie dokument�w has�em, tak by jedynie osoba uprawniona mog�a je odczyta�. Podczas instalacji aplikacja umieszcza swoje ikony i przyciski w menu kursora oraz na paskach narz�dziowych zainstalowanych w systemie aplikacji pocztowych. Dzi�ki temu u�ytkownik mo�e szybko uruchomi� program i uzyska� dost�p do funkcji szyfruj�cych i odszyfrowuj�cych. Okno g��wne przypomina wygl�dem po��czenie interfejsu klienta pocztowego z edytorem tekstu. Zosta�o ono podzielone na dwie cz�ci: g�rn� - edycyjn� i doln� - "adresow�". W g�rnej cz�ci znajduje si� pole przeznaczone do wpisywania tekstu. W cz�ci "adresowej" znalaz�y si� puste wiersze. S� w nich umieszczane �cie�ki dost�pu do plik�w i folder�w, kt�re chcemy zaszyfrowa�. Przyciski po lewej stronie tego okna umo�liwiaj� dodawanie plik�w i folder�w, kt�re chcemy zaszyfrowa�. Jest tam te� przycisk Send s�u��cy do wysy�ania zaszyfrowanych list�w z poziomu programu. W trakcie wysy�ania listu zabezpieczonego indywidualnym has�em u�ytkownika (w wersji testowej has�o "centurionmail"), do w�a�ciwego listu do��czany jest automatycznie plik o wielko�ci ok. 200 kB. Jest to przegl�darka umo�liwiaj�ca odczytanie zaszyfrowanego listu odbiorcom, kt�rzy znaj� has�o, ale nie maj� zainstalowanego programu CenturionMail. Zabezpieczany has�em plik lub list mo�e zosta� zapisany w formacie ZIP, EXE lub CAB. MW CenturionMail 2.0 Kr�tko: zabezpieczanie has�em plik�w i e-maili. �atwa obs�uga, du�a skuteczno�� zabezpieczenia (128-bitowy algorytm szyfruj�cy). mo�na naby� wy��cznie online. DOSTARCZY�: CenturionSoft, http://www.centurionsoft.com Cena(z VAT):ok. 264 z� CD-ROM 12/2003 Na kr��ku znajduje si� wersja testowa CenturionMail 2.0. SPIS TRE�CI Konwersacje z profesorem 2004-03-31 Rys. 1. Dla os�b zainteresowanych nauk� j. angielskiego lub przypomnieniem sobie praktycznych zwrot�w, przydatnych podczas pobytu za granic�, ciekaw� propozycj� mo�e by� najnowsza wersja programu Profesor Henry 4.0 S�ownictwo i Konwersacje. Jak sugeruje rozwini�cie tytu�u, program podzielony zosta� na dwie cz�ci, dostarczane na osobnych p�ytach CD. Pierwsza z nich - Konwersacje - opiera si� na praktycznych dialogach poruszaj�cych po- pularn� tematyk� �ycia codziennego oraz zagadnienia wymagane podczas egzamin�w FCE i CAE. Przerabiaj�c kolejne dzia�y u�ytkownicy poznaj� zar�wno nowe s�owa i zwroty, jak i ich zastosowanie w konkretnych sytuacjach - w pe�nych formach wypowiedzi. Dialogi odczytywane s� przez lektor�w, mo�na wi�c samemu nagra� poszczeg�lne zdania i por�wna� je z oryginaln� wymow�. Poznawanie kolejnych partii materia�u ko�cz� testy sprawdzaj�ce stopie� przyswojenia wiedzy. Wszystkie �wiczenia dost�pne s� r�wnie� bezpo�rednio z poziomu menu g��wnego. Znajduje si� tam te� sekcja Wyniki, pozwalaj�ca prze�ledzi�, kt�re zagadnienia i w jakim stopniu opanowali�my. Drugi kr��ek w ca�o�ci przeznaczony jest na nauk� s��w i zda� wraz z ich prawid�ow� wymow� i pisowni�. Poszczeg�lne zestawy zada� zosta�y tak skonstruowane, by podczas ich wykonywania �wiczy� jednocze�nie czytanie i pisanie, jak r�wnie� rozumienie ze s�uchu i m�wienie. Dodatkowo, za pomoc� specjalnych mechanizm�w mo�emy nadzorowa� stopie� opanowania materia�u, wyznacza� powt�rki i tworzy� w�asne lub zaznacza� preferowane bloki dydaktyczne. Wszystkie s��wka wykorzystane w programie zosta�y osobno zebrane i pogrupowane w s�owniku tematycznym. GT Profesor Henry 4.0 Kr�tko: program do nauki j�zyka angielskiego. przejrzysty interfejs, rozbudowany materia� dydaktyczny. DOSTARCZY�: EDGARD multimedia, http://www.edgard.com.pl Cena(z VAT):79 z� SPIS TRE�CI Dieta z komputera 2004-03-31 Rys. 1. Firma FK Avalon wprowadzi�a na rynek oryginalny program - M�j Komputerowy Dietetyk. Jest on przeznaczony dla os�b, kt�re chc� przestrzega� w�a�ciwych nawyk�w �ywieniowych. Aplikacja pomaga poprawnie komponowa� posi�ki i zachowa� pe�n� kontrol� nad ich sk�adem i jako�ci�. Umo�liwia okre�lenie ilo�ci przyjmowanych pokarm�w, zale�nie od wieku, zapotrzebowania energetycznego i innych element�w, maj�cych wp�yw na sk�ad i liczb� posi�k�w. Specjalnie przygotowane tabele kaloryczne zaimplementowane w programie u�atwiaj� opracowanie diety w�a�ciwej pod wzgl�dem zawarto�ci w pokarmie bia�ka, t�uszczu i w�glowodan�w czy ustalenie wymiennik�w w�glowodanowych. Pozwala to na opracowanie diet specjalnych, np. dla diabetyk�w, os�b odchudzaj�cych si� czy sportowc�w. Dodatkow� pomoc� jest zestaw kalkulator�w przeznaczonych do obliczania idealnej wagi cia�a, BMI (Body Mass Index) czy dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Program zawiera te� specjalny dzia� �wiczenia, kt�ry pomaga dobra� najkorzystniejszy rodzaj aktywno�ci fizycznej. Zale�nie od zalecanej warto�ci dziennej utraty wagi aplikacja potrafi wskaza� optymalny czas wykonywania �wicze�. R�wnocze�nie wy�wietla orientacyjn� liczb� traconych kalorii. Mo�liwe jest zapisywanie w programie przyjmowanych posi�k�w i wykonanych �wicze� fizycznych. Na podstawie tych danych program oblicza ilo�� przyj�tych kalorii i sk�ad pokarm�w, por�wnuje wyniki z wyznaczonymi normami i wy�wietla nadmiar lub niedob�r okre�lonych sk�adowych. Pomaga to zweryfikowa� aktualnie stosowan� diet�. Wygenerowane raporty mo�na zapisa� lub wydrukowa� z poziomu programu.MW M�j Komputerowy Dietetyk Kr�tko: aplikacja do ustalania programu �ywieniowego i kontrolowania stosowanej diety. wygodna obs�uga, du�a liczba artyku��w pomocniczych, kalkulatory wagi. skromna szata graficzna. DOSTARCZY�: LK Avalon, http://www.lkavalon.com Cena(z VAT):49,90 z� SPIS TRE�CI Zagadki Reksia 2004-03-31 Rys. 1. Wielbiciele przyg�d Reksia maj� ju� drug� okazj� do zabawy z sympatycznym psiakiem. Firma Aidem Media przygotowa�a program Reksio i UFO, przeznaczony dla dzieci powy�ej 7 lat.Tym razem Reksio musi rozwik�a� zagadk� kur porwanych z podw�rka przez kosmit�w. B�dzie to wymaga� wykonania wielu zada�. W�r�d nich znalaz�y si� zabawy czysto zr�czno�ciowe, kt�re umo�liwiaj� �wiczenie sprawnego korzystania z klawiatury. Ale sprawne palce to nie wszystko, czego potrzeba, �eby pom�c Reksiowi w jego misji - kolejna cz�� programu zawiera liczne uk�adanki i zagadki logiczne oraz zadania wymagaj�ce pomys�owo�ci i celnych skojarze�. Ca�o�ci dope�nia �adna grafika i dobrze przygotowany podk�ad d�wi�kowy. Szkoda tylko, �e tak dobry produkt jest sprzedawany w kiepskim opakowaniu. Pude�ko jest bardzo du�e, zawiera g��wnie... powietrze, jest �le sklejone, za� instrukcja jest tak dobrze ukryta, �e nabywca mo�e jej nie zauwa�y�.PP Reksio i UFO Kr�tko: gra edukacyjna. urozmaicone �wiczenia, nie zawiera element�w przemocy, dobra grafika i d�wi�k. �le wykonane opakowanie. DOSTARCZY�: Aidem Media, http://www.aidemmedia.pl Cena(z VAT):39,90 z� SPIS TRE�CI S�ownik i t�umacz 2004-03-31 Rys. 1. T�umacz i S�ownik J�zyka Angielskiego 2, udost�pniony przez firm� Kompas w czerwcu br. i uaktualniony obecnie do wersji 2.0.3.1, jest jedn� z najbardziej rozbudowanych pozycji tego typu na polskim rynku. Jak podaje producent, s�ownik zawiera ponad 780 tys. hase� i 1 290 000 t�umacze�. Mo�liwe jest te� dodawanie nowych wyra�e� wraz z t�umaczeniami i generowanie w�asnych s�ownik�w u�ytkownika. W najnowszej wersji programu wprowadzono funkcj� komputerowej syntezy mowy. Zar�wno S�ownik, jak i T�umacz sk�adaj� si� z dw�ch modu��w: polsko-angielskiego i angielsko-polskiego. Po zainstalowaniu programu na systemowym pulpicie pojawiaj� si� cztery ikony uruchamiaj�ce niezale�nie ka�dy z modu��w. S�ownik ma typowy dla tego typu aplikacji interfejs u�ytkownika: dwa okna robocze, g�rne menu i pasek narz�dziowy, zawieraj�cy pole do wprowadzania wyraz�w do przet�umaczenia. W pracy z dokumentami MS Worda, stronami WWW lub innymi tekstami wygodna jest opcja zachowania okna S�ownika "zawsze na wierzchu". �atwiej wtedy do niego si�gn�� w razie potrzeby. Istnieje mo�liwo�� wykorzystania s�ownika do sprawdzania pisowni nawet d�ugich tekst�w. W wersji drugiej uzupe�niono zar�wno s�ownictwo, jak te� gramatyk� zawart� w S�owniku. T�umacz wykorzystuje nie tylko ca�y zas�b s�ownictwa zawarty w bazie S�ownika, ale potrafi te�, zale�nie od wybranej opcji, t�umaczy� kontekstowo, zdanie po zdaniu, proponowa� odpowiednie formy gramatyczne czy podawa� r�ne znaczenia wyraz�w (gdy kontekst nie jest jednoznaczny). Dzi�ki temu mo�emy sprawnie przet�umaczy� nawet z�o�one teksty. Tryb t�umaczenia automatycznego jest szybki, ale niezbyt dok�adny. Wi�ksz� poprawno�� daje wykorzystanie opcji analizy kolejnych zda� zamiast opcji przek�adu kontekstowego-automatycznego. Prze�o�ony tekst mo�na zapisa� jako dokument MS Worda lub wys�a� bezpo�rednio z poziomu programu e-mailem. Automatyczny przek�ad trudno uzna� za dok�adny. Natomiast du�a liczba hase� s�ownika, mo�liwo�� wyboru trybu przek�adu, a do tego obszerny materia� gramatyczny to sporo, jak za cen� 99 z� brutto. Dodatkowo ka�dy legalny u�ytkownik programu mo�e pobiera� ze strony producenta uaktualnienia - ostatnie, o numerze 2.0.3.1, poprawia kilka b��d�w w t�umaczeniu i w interfejsie u�ytkownika. Poza tym w pakiecie otrzymujemy te� T�umacza stron internetowych, wsp�pracuj�cego z Internet Explorerem od wersji 4.0.MW T�umacz i S�ownik J�zyka Angielskiego 2 Kr�tko: s�ownik angielsko-polski i polsko-angielski. du�a liczba hase�, szybkie dzia�anie, wiele tryb�w t�umaczenia. niedok�adny przek�ad w trybie kontekstowym--automatycznym. DOSTARCZY�: Wydawnictwo KOMPAS, Cena(z VAT):99 z� SPIS TRE�CI Funkcjonalne okienka 2004-03-31 Rys. 1. Program Actual Windows Manager jest przeznaczony do zarz�dzania wszystkimi oknami w systemie. Pozwala na popraw� funkcjonalno�ci kontrolek interfejsu Windows. Po instalacji programu w prawym g�rnym rogu ka�dego okienka przybywa przycisk�w. Opr�cz trzech podstawowych (minimalizuj, maksymalizuj i zamknij) pojawiaj� si� cztery nowe. Naci�ni�cie pierwszego od lewej powoduje, �e okienko staje si� p�prze�roczyste i wida�, co si� pod nim znajduje. U�yteczno�� tej funkcji wydaje si� w�tpliwa, ale pozosta�e powinny by� bardziej przydatne podczas pracy z du�� ilo�ci� otwartych okienek. Kolejny przycisk z symbolem pinezki pozwala na w��czenie opcji Zawsze na wierzchu. Trzeci przycisk zwija program do paska tytu�u, za� czwarty - do paska w prawym dolnym rogu ekranu (System tray), gdzie znajduje si� systemowy zegar. Program pozwala te� ustali� regu�y zachowania dla dowolnych okien, tj. zwi�zane z ich otwieraniem, zamykaniem i minimalizacj�. Standardowo jest utworzona lista regu� dla okien najpopularniejszych program�w. Regu�y te mo�na jednak modyfikowa� i dodawa� do nich nowe. Zapisane zmiany w Windows XP b�d� widoczne po kilku sekundach, natomiast w wersji 98 dopiero po ponownym uruchomieniu programu, kt�rego dotyczy nowa regu�a. Program ma polski interfejs. Jako�� t�umaczenia pozostawia jednak wiele do �yczenia.OD Actual Windows Manager 2.0 Kr�tko: program narz�dziowy. prosta obs�uga, rozbudowane mo�liwo�ci personalizacji systemowych okien z�a jako�� t�umaczenia interfejsu na j�zyk polski. DOSTARCZY�: Actual Tools, http://www.actualtools.com Cena(z VAT):ok. 144 z� CD-ROM 12/2003 Na kr��ku znajduje si� 30-dniowa wersja Actual Windows Manager 2.0 NUMER 12/2003 AKTUALNO�CI Informacje, nowe produkty oraz wydarzenia. MAGAZYN Co ci zrobi�, jak ci� z�api� Sieci P2P a polskie prawo. Czy leci z nami pilot? Wirtualne lotnictwo. Paszport prosz�! Cyfrowe dokumenty. TECHNOLOGIE Prawie wszystko nowe! Nowy standard konstrukcji PC. Szybsze i cieplejsze Procesory zapowiadane na 2004 rok. RAPORT Przyspiesz komputer za darmo Bezpieczny overclocking. Grafika na maksa Podkr�canie kart graficznych. TESTY LCD dla ka�dego 15-calowe monitory LCD. Domowy robot Urz�dzenia wielofunkcyjne. Serial ATA pod kontrol� Kontrolery Serial ATA. 3,2 GHz bez �rubokr�ta Komputer Bestcom EXADIUM. Zamiast biurkowca Notebook HP Compaq nx9005. Encyklopedia 2004 Multimedialna Encyklopedia PWN. Piszmy szybciej! Nauka bezwzrokowego pisania na klawiaturze. Angielski od podstaw Program edukacyjny dla dzieci. Filmy na CD Program CyberLink PowerProducer 2.0. Listy od Centuriona Zabezpieczanie dokument�w has�em. Konwersacje z profesorem Profesor Henry 4.0 - nauka j. angielskiego. Dieta z komputera Program M�j Komputerowy Dietetyk. Zagadki Reksia Gra edukacyjna dla dzieci. S�ownik i t�umacz Program T�umacz i S�ownik J�zyka Angielskiego 2. CYFROWY �WIAT Cybergad�ety Najnowsze urz�dzenia audio-wideo. Pojedynek dyskoboli Przeno�ne odtwarzacze MP3. Kasetowiec Odtwarzacz i rejestrator d�wi�ku Dual-Play DAH 210. Korea�ski kompakt Aparat fotograficzny Samsung Digimax V3. Klasa �rednia Aparat fotograficzny Kodak EasyShare DX6440. Barwna agresja Telefon kom�rkowy Siemens M55. Trzy wyr�nienia Kamera wideo Canon MVX150i. Interaktywne g�o�niki Zestawy g�o�nikowe 5.1. KLUB U�YTKOWNIKA Okazja z hipermarketu Radzimy, jak nie kupi� bubla. �adniejsze okienka Zmiana standardowego wygl�du systemu Windows. Zamiast sieci kablowej Sie� lokalna bez nowego okablowania. Jak r�wny z r�wnym Sieci bezprzewodowe bez punkt�w dost�powych. Zwi�kszenie mo�liwo�ci Sieci bezprzewodowe z punktem dost�powym. Konfiguracja programowa Ustawienie Windows do pracy w sieci. Sztuczki do MS Office Word, Excel i PowerPoint w praktyce. Komputer do nagrywania film�w Program CyberLink PowerVCR II - warsztaty. Wi�cej mocy Program Ashampoo PowerUp XP 2.0 - warsztaty. Wy�szy szczebel tajno�ci Ochrona danych przechowywanych na komputerze. Konsylium Odpowiadamy na listy Czytelnik�w. Ochrona konsument�w i autor�w Porady prawnika. ENTERNET Prezenty z Internetu �wi�teczne zakupy. Przes�a�, ale jak? Przesy�anie plik�w przez Internet. Nowy duch w Operze Przegl�darka internetowa Opera 7.21. W�asna elektroniczna papeteria Efektowne listy elektroniczne. CTRL + ALT + DEL Gafy, dowcipy, anegdoty, niedor�bki w oprogramowaniu i sprz�cie SPIS TRE�CI Prezenty z Internetu 2004-03-24 Samanta Malinowska Rys. 1. Dla niego W sklepie e-Okulary (http://www.e-okulary.pl) znajdziemy dziesi�tki okular�w - od przeciws�onecznych, poprzez sportowe, a� po gogle. Typowy prezent, czyli elegancki krawat, kupimy w sklepie Krawat.pl (http://www.krawat.pl). Ka�dy z nich mo�emy wirtualnie "przymierzy�" i dopasowa� do koloru koszuli. W znanej ksi�garni Merlin (http://www.merlin.com.pl) znajdziemy nie tylko ogromny wyb�r ksi��ek o r�nej tematyce, ale tak�e kasety magnetofonowe i VHS, gry komputerowe, muzyczne p�yty CD i filmy DVD. Mo�emy ��czy� zam�wienia, aby zminimalizowa� koszt przesy�ki. Zap�aci� mo�na przelewem, kart� lub przy odbiorze towaru. Dla nich Klasycznym prezentem cenionym przez panie i pan�w s� kosmetyki i perfumy. Sklepami online, kt�re maj� w swojej ofercie szerok� gam� takich produkt�w r�nych marek, s� m.in. Perfumy.pl (http://www.kosmetyki.com) i Gery.pl (http://zakupy.gery.pl - Uroda). Korzystaj�c z promocji lub wyprzeda�y, mo�emy naby� kosmetyk po przyst�pnej cenie. P�acimy jednak dodatkowo koszt przesy�ki kurierskiej. Sklepy-online (http://www.sklepy-online.pl) to serwis, w kt�rym zgromadzono odno�niki do wi�kszo�ci popularnych sklep�w internetowych i informacje dotycz�ce handlu elektronicznego. Znajdziemy tutaj wiele kategorii, m.in. Multimedia, Zdrowie i uroda, Rozrywka - dla ka�dego co� przydatnego. <> SPIS TRE�CI Prezenty z Internetu 2004-03-24 Samanta Malinowska Gdzie i co kupowa�? Kwiaciarnie http://www.twojekwiaty.pl http://www.interflora.pl http://www.flowers.pl Perfumerie, kosmetyki http://www.perfumy.pl http://www.kosmetyki.pl http://www.pedet.pl http://www.drogeria.istore.pl http://www.sklep-kosmetyki.com http://www.sklep-oriflame.com Sprz�t RTV i AGD http://www.sklepagd.com http://www.alejahandlowa.pl http://www.maximedia.pl Ksi�garnie http://www.merlin.pl http://www.liber.com.pl http://www.techniczna.com.pl http://siedmiorog.pl http://helion.pl Oficjalniej! Pod adresem http://www.twojekwiaty.pl znajdziemy kwiaciarni� internetow�, gdzie wybierzemy kwiaty na ka�d� okazj�. Dodatkiem mo�e by� drobny upominek. Istnieje oferta dla klient�w indywidualnych oraz dla firm. Realizowane s� przesy�ki kwiatowe do dowolnego miejsca w Polsce i na �wiecie w ci�gu 24 godzin. Interflora (http://www.interflora.pl) to kolejna kwiaciarnia oferuj�ca wysy�k� kwiat�w wraz z upominkiem. A specjalnie na okres Bo�ego Narodzenia przygotowywana jest kolekcja zimowa i �wi�teczna. Nie powinni�my te� zapomina�, �e w okresie �wi�tecznym nasila si� ruch na internetowych aukcjach - tam czasami mo�na naby� co� naprawd� niezwyk�ego za nisk� cen�. Bardzo popularne polskie targowisko to Allegro (http://www.allegro.pl). Jednak terminy dostarczenia zakupionych towar�w wahaj� si� od kilku dni do nawet kilku tygodni, zale�nie od naszego miejsca pobytu i mo�liwo�ci sklepu. A zatem - Weso�ych �wi�t! Prezenty dla ka�dego Dla dzieci http://www.inspiro.pl http://www.klockilego.com http://www.zabawki.pl http://www.pluszaki.pl http://www.karusek.com.pl Dla pa� http://www.swiatbielizny.pl http://www.swiatrajstop.pl http://www.mykobiety.net http://www.maternity.miloha.pl http://www.biustonosz.com Dla pan�w http://www.e-okulary.pl http://www.merlin.com.pl http://www.stereo.pl http://www.fryda.com.pl http://www.sklep-liquimoly.com.pl http://www.moto.sklep.pl http://www.sklep.tuning.pl <>>. Najwa�niejsze z nich to Allow uploading to directory i Password protection. Pierwsza musi by� aktywna, gdy chcemy zezwoli� innym na przesy�anie plik�w do naszego komputera (katalog, do kt�rego b�d� wrzucane pliki, okre�lamy w polu tekstowym widocznym obok nazwy opcji), a nie tylko udost�pnia� nasze zasoby. Z kolei Password protection pozwala okre�li� nazwy u�ytkownik�w i przypisa� im has�a dost�powe do zasob�w udost�pnianych przez WWW File Share Pro. Odpowiednie dane podajemy w oknie pojawiaj�cym si� po klikni�ciu ikonki z symbolem pisaka. Nale�y pami�ta� o podaniu tych danych tak�e dla nas samych (b�dzie to co� w rodzaju konta administratora). Nie mamy jednak mo�liwo�ci ograniczenia praw poszczeg�lnym u�ytkownikom. Zezwolenie na upload (przesy�anie plik�w do naszego komputera) i na download (pobieranie plik�w z komputera) albo wy��cznie na upload lub download dotyczy wszystkich zdefiniowanych u�ytkownik�w aplikacji. Jeden plik, prosz�! Udost�pnianie plik�w uruchamiamy, klikaj�c w oknie g��wnym programu przycisk Start. W jaki spos�b inni u�ytkownicy mog� dosta� si� do tych plik�w? Po klikni�ciu Start program uruchamia okno przegl�darki i wy�wietla okienko logowania. Logujemy si�, u�ywaj�c jednego ze zdefiniowanych w programie kont i przypisanego mu has�a. Na ekranie pojawia si� automatycznie wygenerowana strona WWW z zawarto�ci� foldera wskazanego jako �r�d�o plik�w i katalog�w udost�pnionych innym. Aby wrzuci� co� na serwer, nale�y klikn�� odno�nik Upload i korzystaj�c z przegl�darki plik�w wbudowanej na kolejnej stronie WWW, wys�a� plik na serwer. Rys. 2. W module User manager widoczne s� ustawienia dotycz�ce poszczeg�lnych u�ytkownik�w serwera Jest ma�o prawdopodobne, �e ruch do i z tak skonfigurowanego "miniserwera" b�dzie blokowany przez firewall. W takiej sytuacji niemo�liwe by�oby tak�e przegl�danie stron WWW (korzystaj� one z portu TCP nr 80 i protoko�u HTTP). Mo�e natomiast pojawi� si� inny problem. Gdy adres IP naszego komputera jest adresem tzw. klasy prywatnej (nie jest "widoczny" w Internecie, lecz tylko w obr�bie sieci lokalnej), wtedy skorzystanie z programu WWW File Share Pro b�dzie mo�liwe dopiero po wykonaniu pewnych dodatkowych dzia�a� (patrz ramka: Forwardowanie port�w - czy konieczne?). WWW File Share Pro to program wygodny w u�yciu i skuteczny, nawet gdy korzystamy z firewalli. Niestety, nie jest za darmo. Wersja bezp�atna dzia�a przez 30 dni. Oczywi�cie mo�na wykorzysta� do wymiany plik�w pe�nowarto�ciowy serwer WWW, np. Apache. Jest on bezp�atny i ma wi�ksze mo�liwo�ci ni� opisywany wy�ej program. Jednak do jego stosowania wymagane s� m.in. odpowiednia infrastruktura sieciowa, ��cza o odpowiedniej przepustowo�ci, itd. Tematem tym zajmiemy si� w przysz�o�ci. Forwardowanie port�w - czy konieczne? Bez wzgl�du na wybran� metod� przesy�ania plik�w, operacja ta mo�e si� nie uda�, gdy komputer jednej ze stron ma adres IP klasy prywatnej. Jest jednak na to recepta. Us�ugodawca internetowy przydziela indywidualnemu odbiorcy tylko jeden, tzw. publiczny adres IP (widoczny z Internecie). Je�eli odbiorca ma kilka komputer�w i wszystkie chce pod��czy� do Internetu, musi przydzieli� ka�demu z nich adres prywatny, kt�ry b�dzie "t�umaczony" na publiczny za pomoc� routera lub komputera pe�ni�cego rol� routera (wi�cej szczeg��w o uwsp�lnianiu po��cze� internetowych za pomoc� tanich router�w publikowali�my w ENTER 11/2003). Je�li jeden z komputer�w w sieci lokalnej ma pe�ni� rol� serwera HTTP (np. za pomoc� programu WWW File Share Pro) czy FTP, konieczne jest, aby router przesy�a� wywo�ania kierowane do tego komputera z zewn�trz, czyli z Internetu. W tym celu nale�y u�y� funkcji tzw. forwardowania port�w. Protok� HTTP korzysta z portu o numerze 80, dla FTP standardowym numerem jest 21. Je�li uruchomimy - na routerze - forwardowanie port�w 80 i/lub 20 dla konkretnego komputera w sieci lokalnej, w�wczas u�ytkownik z zewn�trz sieci (z Internetu) b�dzie m�g� przesy�a� pliki BEZPO�REDNIO do tego komputera, o ile b�dzie korzysta� z przegl�darki (http; port 80) lub z programu-klienta FTP (port 21). To, �e komputer-serwer ma adres prywatny przestanie mie� -dla tych dw�ch numer�w port�w - znaczenie. <> SPIS TRE�CI Cybergad�ety 2004-03-29 Cezary Czerwi�ski Rys. 1. Wszystko pod r�k� Dzi�ki karcie SD aparat cyfrowy Panasonic SV-AS10 jest tak lekki (jego waga to 57 gram�w), �e ledwo mo�na odczu� jego obecno�� w kieszeni. SV-AS10 jest te� jednym z najcie�szych aparat�w na �wiecie. Wyposa�ony jest przy tym w matryc� o zdolno�ci rozdzielczej 2 milion�w pikseli. Obiektyw aparatu mo�na obr�ci� o 180 stopni, co umo�liwi wykonanie autoportretu. Mo�na tak�e dogrywa� komentarze d�wi�kowe do zdj��. SV-AS10 to tak�e dyktafon i odtwarzacz muzyczny plik�w zapisanych w formatach MP3, AAC i WMA. Wyposa�ony jest tak�e w g�o�nik. Bateria umo�liwia do 10 godzin pracy. Cena: 1599 z�. http://www.panasonic.pl Rys. 2. Telefon-konsola Mobilna konsola do gier Nokia N-Gage to nowy pomys� na urz�dzenie przeznaczone dla zapalonych graczy, kt�rzy chc� mie� szans� zdalnego wsp�zawodnictwa z innymi. Mo�liwe jest to dzi�ki zastosowaniu bezprzewodowej technologii Bluetooth, zapewniaj�cej komunikacj� na niewielkich odleg�o�ciach oraz GPRS, do realizacji pozosta�ych po��cze�. Urz�dzenie wyposa�one jest w du�y, kolorowy ekran z pod�wietleniem, o rozdzielczo�ci 176x208 pikseli, wy�wietlaj�cy obraz w 4096 kolorach; o�miokierunkowy klawisz nawigacyjny; klawiatur� numeryczn� oraz kilka dodatkowych klawiszy funkcyjnych. Poszczeg�lne gry instalowane s� na osobnych kartach MMC. Rozrywkowy charakter N-Gage podkre�laj� tak�e inne funkcje - stereofoniczne radio FM oraz odtwarzacz muzyki w formacie MP3 i AAC. Ten ostatni format wykorzystywany jest r�wnie� przez wbudowany dyktafon do przechowywania w�asnych nagra�. N-Gage pe�ni te� oczywi�cie rol� tr�jzakresowego telefonu GSM, dzia�aj�cego w sieciach 900/1800/1900 MHz. Znajdziemy w nim wszystkie funkcje spotykane w nowoczesnych aparatach - m.in. obs�uga wiadomo�ci multimedialnych MMS i aplikacji Java, przegl�darka XHTML, poczta elektroniczna i narz�dzia do zarz�dzania informacjami prywatnymi. Cena: 1600 z�. http://www.nokia.com.pl Muzyka do kwadratu Creative MuVo2 to odtwarzacz muzyczny plik�w MP3/WMA, kt�ry w eleganckiej, ma�ej (66x66 mm) obudowie kryje mikrodysk o pojemno�ci 1,5 GB - wystarczaj�cy, by pomie�ci� 850 3,5-minutowych utwor�w w formacie WMA 64 kb/s. MuVo2 sprawdza si� tak�e jako no�nik danych - mo�e pomie�ci� du�� bibliotek� dokument�w, zdj�� lub prezentacji, kt�rych szybki transfer z komputera zapewnia z��cze USB 2.0. Odtwarzacz jest wyposa�ony w 4-pasmowy korektor z czterema zaprogramowanymi charakterystykami d�wi�ku. Bateria litowo-jonowa, kt�r� mo�na �adowa� oraz wymienia�, pozwala na 10 godzin ci�g�ego odtwarzania. Do zestawu do��czone s� wysokiej jako�ci s�uchawki. Cena ok. 1450 z�. http://www.creative.pl Rys. 3. Odcisk na flashu W najnowszym modelu pami�ci z linii Micro Vault Sony wbudowa� czytnik linii papilarnych, kt�ry zapewnia ochron� znajduj�cych si� w urz�dzeniu danych. Odcisk palca w�a�ciciela flashdrive'a zast�pi zabezpieczenie has�em dokonywane z poziomu obs�uguj�cego urz�dzenie oprogramowania. Has�o zabezpieczaj�ce jest opcj� prawie we wszystkich produktach tego typu, ale nie zawsze jest mo�liwe do zastosowania lub nie ka�dy jest w stanie to zrobi�. O wiele pro�ciej po prostu "chwyci�" swoje dane. Micro Vault Finger Print potrafi "zapami�ta�" odcisk palca nawet dziesi�ciu u�ytkownik�w. Urz�dzenie ma pojemno�� 128 MB, z komputerem komunikuje si� przez port USB w szybkim standardzie 2.0. W sk�ad zestawu wchodzi te� miniaturowa stacja dokuj�ca. Przewidywana cena: 130 euro. http://www.sony.pl Rys. 4. <> SPIS TRE�CI Przyspiesz komputer za darmo 2004-04-05 Podkr�canie krok po kroku 1. Lokalizujemy na p�ycie g��wnej (pos�uguj�c si� instrukcj� obs�ugi p�yty) zwork�, kt�ra s�u�y do resetu ustawie� BIOS-u. Mo�e ona okaza� si� potrzebna, je�li co� "p�jdzie nie tak". 2. Uruchamiamy komputer i wchodzimy do programu konfiguracyjnego BIOS-u (Setup). 3. Wybieramy grup� opcji zawieraj�c� ustawianie cz�stotliwo�ci szyny FSB (najcz�ciej grupa ta ma nazw� Frequency/Voltage Control, ale w zale�no�ci od BIOS-u potrzebne nam opcje mog� znajdowa� si� w r�nych grupach). 4. Zmieniamy cz�stotliwo�� FSB na wy�sz� nominaln� (tj. 266 MHz na 333 MHz, 400 MHz na 533 MHz itp.). Parametr ten w BIOS-ach nosi nazw� CPU HOST Frequency. UWAGA! W niekt�rych BIOS-ach ustawia si� cz�stotliwo�� zegara taktuj�cego, a nie szyny. W takim przypadku podawane cz�stotliwo�ci to 1/2 zegara szyny dla procesor�w AMD i odpowiednio 1/4 dla uk�ad�w Intela. 5. Sprawdzamy, czy dzielniki cz�stotliwo�ci dla AGP, PCI i pami�ci RAM zosta�y zmienione automatycznie. Je�li nie, korygujemy ich ustawienia, tak aby wszystkie dawa�y nominalne cz�stotliwo�ci (czyli dla AGP 66 MHz, dla PCI 33 MHz, a dla pami�ci - warto�� zale�n� od stosowanych modu��w; np. dla DDR 266 powinno by� 133 MHz, dla DDR 333 za� 166 MHz). 6. Zapisujemy ustawienia i restartujemy komputer. Dalsze dzia�ania zale�� od tego, czy komputer si� uruchamia (patrz pkt a), czy te� w og�le nie startuje (patrz pkt b), b�d� te� uruchamia si�, ale pracuje bardzo niestabilnie (patrz pkt c). a1 Je�li komputer dzia�a i przechodzi przez wst�pny test POST (Power On Self Test, czyli test wykonywany po w��czeniu zasilania), czekamy na za�adowanie i uruchomienie Windows. a2 Testujemy podstawow� stabilno�� dzia�ania komputera, uruchamiaj�c na nim kilka najcz�ciej u�ywanych aplikacji. a3 Uruchamiamy zamieszczony na naszym CD program Toast, a po kilkunastu minutach jego pracy zamykamy Windows i restartujemy komputer, wywo�uj�c podczas restartu Setup. W zak�adce Health Status sprawdzamy temperatur� procesora. Je�li nie przekracza ona 50 stopni dla procesor�w Intela i 55 stopni dla procesor�w AMD, to znaczy, �e ch�odzenie procesora jest wystarczaj�ce. a4 Je�li wszystko jest w porz�dku, rozpoczynamy w�a�ciwe testy stabilno�ci, polegaj�ce na kilkugodzinnej pracy program�w intensywnie obci��aj�cych procesor - najpierw Toast, a po kilku godzinach jego dzia�ania na przyk�ad demo 3DMark 2001, r�wnie� na kilka godzin. Je�li komputer si� w tym czasie nie zawiesi, oznacza to, �e zabieg si� uda�! b1 Je�li komputer po restarcie z nowymi ustawieniami Setupu w og�le nie daje si� uruchomi�, resetujemy ustawienia Setupu zwork� na p�ycie g��wnej i powtarzamy kroki 2-5. b2 Odnajdujemy w Setupie ustawianie napi�cia zasilaj�cego procesor i podnosimy napi�cie (wolno nam je zwi�kszy� do 10% w stosunku do nominalnego). b3 Zapisujemy Setup i restartujemy komputer. b4 Je�li komputer dzia�a, przechodzimy do test�w stabilno�ci. Je�li nie, pozostaje nam tylko podkr�canie przez stopniowe zwi�kszanie zegara FSB (co 1 MHz) a� do granicy stabilnej pracy. c1 Je�li komputer daje si� uruchomi�, ale dzia�a bardzo niestabilnie (test POST zatrzymuje si�, Windows nie daje si� uruchomi� itp.) wracamy do programu konfiguracyjnego BIOS-u i podnosimy minimalnie (najwy�ej o 10%) napi�cie zasilania procesora. c2 Zapisujemy ustawienia i restartujemy komputer. Metamorfozy Athlona i Durona AMD, wznawiaj�c produkcj� procesor�w Duron, postanowi�o nie produkowa� nowego chipu z mniejsz� pami�ci� cache L2. Wykorzysta�o natomiast znany dobrze ze �redniej klasy Athlon�w XP uk�ad Thoroughbred "B". Aby Duron by� Duronem, musi mie� oczywi�cie mniejsz� cache L2, licz�c� zaledwie 64 kB pojemno�ci. Efekt ten uzyskano, blokuj�c dost�p do pozosta�ych 3/4 pojemno�ci zawartej na chipie 256-kilobajtowej pami�ci cache. Na szcz�cie AMD blokuje zwykle tak, �e daje si� to odblokowa�! Odblokowanie ukrytych 192 kB pami�ci podr�cznej nowego Durona sprowadza si� do po��czenia jednego przeci�tego laserem mostka L2. Duron ma obudow� OPGA, wi�c po��czenie nie jest zabiegiem banalnym. Jednak po kr�tkim treningu w pos�ugiwaniu si� lutownic� udaje si� je wykona�. Mo�na r�wnie� u�y� lakieru czy kleju przewodz�cego. Uwolnienie zablokowanego obszaru cache to tylko jeden z element�w sukcesu. Drugim, i najwa�niejszym, jest pozytywny test "odzyskanej" pami�ci cache. Zablokowany obszar mo�e zawiera� wadliwe kom�rki, czego objawem b�dzie niestabilna praca komputera b�d� te�, w przypadku wi�kszej liczby defekt�w, niemo�no�� uruchomienia Windows. Je�li nawet wszystko z pozoru dzia�a poprawnie, warto sprawdzi� prawid�owo�� dzia�ania cache, u�ywaj�c np. programu MEMTEST. Uwaga! je�li wszystko wydaje si� dzia�a� dobrze, "odzyskan�" pami�� cache przetestujmy po uprzednim nagrzaniu procesora przy u�yciu programu Toast (jest na CD). Przemiana Durona w Athlona XP to bynajmniej nie jedyny uk�on AMD w stron� overclocker�w. Do�� atrakcyjne wydaje si� r�wnie�... ...darmowe 256 kB cache Procesory AMD s� tanie, a najcz�ciej kupowane s� ich najta�sze modele. Zapotrzebowanie na Athlony XP 2000+ i zbli�one jest wci�� du�e. To spowodowa�o, �e po wprowadzeniu do produkcji Athlona XP Barton z 512 kB pami�ci podr�cznej drugiego poziomu, AMD stan�o w obliczu "niewydolno�ci" linii produkuj�cej ni�szy model Athlon�w XP, czyli Thoroughbred B (z 256 kB pami�ci podr�cznej). Nadprodukcja high-endowych Barton�w i niedobory produkcyjne procesor�w �redniej klasy zmusi�y AMD do podj�cia decyzji o "zdegradowaniu" cz�ci produkowanych Barton�w do roli procesor�w �redniej klasy, r�wnorz�dnych z "Thoroughbredami". Dokonano tego przez zablokowanie po�owy pami�ci cache L2, tworz�c AMD Athlon XP Processor model 10 z pami�ci� cache o pojemno�ci 256 kB. Aby dowiedzie� si�, z jakim modelem procesora mamy do czynienia, zwykle musimy go zainstalowa�, a nast�pnie u�y� programu, kt�ry poda nam szczeg�y (jak np. WCPUID). Model 10 mo�emy odr�ni� od funkcjonalnie i cenowo r�wnowa�nego Thoroughbreda (Athlon XP model 8) "na oko". Chip modelu 10 (czyli Bartona) jest wyra�nie d�u�szy. Zablokowane 256 kB "uwalniamy" tak samo, jak w przypadku Durona - przez po��czenie przeci�tego mostka L2. Przed rozpocz�ciem eksploatacji procesora powinni�my upewni� si�, �e "odzyskana" pami�� cache dzia�a poprawnie. "Bartona z odzysku" testujemy tak� sam� metod�, jak zmodyfikowanego Durona. Szczeg�lnie wa�ne jest sprawdzenie poprawno�ci dzia�ania cache po nagrzaniu procesora. Zaledwie skromny odsetek procesor�w z zablokowanymi fragmentami pami�ci cache ma w nich wadliwe kom�rki. Zdecydowana wi�kszo�� jest bez wad. Warto wykorzysta� te mo�liwo�ci, kt�re AMD wkalkulowa�o w cen� swoich i tak niezbyt kosztownych procesor�w. Redakcja magazynu ENTER nie ponosi �adnej odpowiedzialno�ci za szkody powsta�e w wyniku podkr�cania. Podane w artykule wskaz�wki Czytelnik wykorzystuje na w�asne ryzyko. Podkr�canieprocesora karty graficznej czy wymiana systemu ch�odzenia mog� spowodowa� utrat� gwarancji. <> SPIS TRE�CI Sztuczki do MS Office 2004-04-09 Oskar Dobkowski Rys. 1. PowerPoint Niestandardowe pokazy Czasami zdarza si�, �e nie wszystkie slajdy z danej prezentacji chcemy wy�wietli�. Co wtedy zrobi�? Czy utworzy� now� prezentacj�, do kt�rej przekopiujemy wybrane slajdy? Nie! Mo�na utworzy� tak zwany pokaz niestandardowy. W jednej prezentacji mo�e by� dowolna liczba pokaz�w, kt�re s� kombinacj� slajd�w z prezentacji. Aby przygotowa� pokaz, nale�y wybra� polecenie Pokaz niestandardowy z menu Pokaz. Naci�ni�cie polecenia Nowy spowoduje otwarcie okna, w kt�rym mo�na nada� pokazowi nazw� i wybra� do niego slajdy oraz kolejno�� ich wy�wietlania. W celu wy�wietlania pokazu, nale�y z menu Pokaz wybra� polecenie Przygotuj pokaz. W oknie zaznaczamy opcj� Pokaz niestandardowy i wybieramy jego nazw� z listy. Hiper��cza w prezentacji Dzi�ki przyciskom akcji nawigacj� po prezentacji mo�na zaprojektowa� tak, jak na stronie WWW. Aby wstawi� przycisk do slajdu, nale�y wybra� z belki narz�dzi u do�u ekranu polecenie Autokszta�ty. Z grupy Przyciski akcji wybieramy jeden i z wci�ni�tym klawiszem myszy rysujemy go na prezentacji. Po narysowaniu otworzy si� okno, w kt�rym zaprogramowa� mo�na akcj� dla przycisku. Zaznaczamy opcj� Hiper��cze do i z listy wybieramy polecenie Slajd. Teraz wskazujemy na slajd w prezentacji, do kt�rego u�ytkownik ma zosta� przeniesiony po wci�ni�ciu przycisku. Prezentacja przeno�na Wybieraj�c si� w podr� s�u�bow� z prezentacj�, cz�sto nie mamy pewno�ci czy na komputerze, z kt�rego b�dziemy korzysta� jest zainstalowany PowerPoint. Warto wi�c przygotowa� prezentacj�, do kt�rej odtworzenia wystarczy komputer z Windows. Z menu Plik wybieramy polecenie Prezentacja przeno�na. Uruchomi si� kreator, w kt�rego drugim kroku zaznaczamy, czy tworzymy prezentacj� na podstawie otwartego pliku czy chcemy wskaza� plik na dysku. W kolejnym kroku nale�y wskaza� miejsce (dysk/dyskietka), w kt�rym maj� zosta� utworzone pliki. Nast�pnie zaznaczamy pole Do��cz pliki po��czone oraz, je�li u�ywali�my niestandardowych czcionek, Osad� czcionki True Type. W ostatnim kroku mo�na do��czy� program Viewer do prezentacji. Po wykonaniu powy�szych czynno�ci na dysku powstan� dwa pliki: Rys. 2. pngstup.exe i prez0.ppz. Pierwszy jest instalatorem prezentacji, a drugi zawiera jej skompresowan� zawarto��. R�ne sposoby przewijania slajd�w Slajdy w programie Power Point mog� by� w trakcie prezentacji przewijane na dwa sposoby. Standardowo przej�cie do kolejnego slajdu odbywa si� po naci�ni�ciu klawisza myszy lub spacji na klawiaturze. Istnieje mo�liwo�� utworzenia automatycznego pokazu, w kt�rym slajdy przewijane s� po up�ywie okre�lonego czasu. Dla ka�dego slajdu czas jego wy�wietlania powinien by� inny - zale�ny od ilo�ci tekstu. W menu Pokaz znajduje si� polecenie Pr�ba tempa, po wybraniu kt�rego rozpocznie si� pokaz. Naszym zadaniem jest teraz uwa�ne sczytanie ka�dego slajdu i wybranie momentu przej�cia przez klikni�cie klawiszem myszy. Po zako�czeniu pr�by wy�wietlony zostaje ca�kowity czas trwania pokazu i pytanie, czy poszczeg�lne czasy zastosowa� do slajd�w. Je�li odpowiemy twierdz�co czasy zostan� przypisane do slajd�w i odtwarzanie prezentacji stanie si� automatyczne. Rys. 3. <> SPIS TRE�CI �adniejsze okienka 2004-04-13 Oskar Dobkowski Rys. 1. 8. To tylko niekt�re z bogatej gamy obiekt�w, jakie mo�na umieszcza� na pulpicie dzi�ki programowi DesktopX Ca�kowita przemiana Radykaln� zmian� wygl�du i zachowania si� element�w interfejsu Windows umo�liwia nak�adka systemowa DesktopX (jest sk�adnikiem komercyjnego pakietu do modyfikacji Object Desktop - http://www.stardock.com). DesktopX umo�liwia umieszczanie na pulpicie animowanych obiekt�w, pozwala ca�kowicie przebudowa� takie elementy, jak menu Start czy pasek zada�. Po instalacji i wymaganym restarcie systemu zmiany widoczne s� go�ym okiem. Ikony s� wi�ksze, a po umieszczeniu na nich wska�nika myszy jeszcze si� powi�kszaj�. Prawdziwa rewolucja nast�pi jednak wtedy, gdy za�adujemy jeden z dost�pnych wzorc�w. Wczytywanie element�w odbywa si� po podw�jnym klikni�ciu na ikonie DesktopX w systemowym pasku zada�. W pierwszej zak�adce Desktop mo�emy doda� pojedynczy obiekt lub ca�y wzorzec. Dodanym obiektem, kt�ry ozdobi nasz pulpit, mo�e by� np. p�ywaj�ca rybka, zegar analogowy czy wska�niki obci��enia systemu (rys. 7). Ka�dy z element�w pojawiaj�cych si� na pulpicie ma oddzielne w�a�ciwo�ci. Po naci�ni�ciu polecenia List wy�wietlona zostanie lista obiekt�w, po podw�jnym klikni�ciu na danym obiekcie otwiera si� okno jego konfiguracji. W zak�adce Relations mo�na ustawi� parametry ruchu obiektu, a w polu Z-Order parametr - okre�li�, gdzie dany obiekt b�dzie wy�wietlany, czy tylko na pulpicie, czy te� b�dzie widoczny stale. Zwolennicy radykalnych zmian, kt�rych nie satysfakcjonuj� pojedyncze obiekty na pulpicie, mog� za pomoc� polecenia Load w grupie opcji Theme za�adowa� gotowy wzorzec - kompletn� kompozycj� artystyczn�. Wiele dost�pnych w Internecie wzorc�w ca�kowicie zmienia filozofi� korzystania z Windows, bo np. wy��cza menu Start i umieszcza je pod prawym klawiszem myszy. <> SPIS TRE�CI Jak r�wny z r�wnym 2004-04-13 Artur Wyrzykowski Rys. 1. 9. Ustawienia zabezpiecze� dla typowej sieci bezprzewodowej Bezpiecze�stwo Wbrew temu, co przed kilku laty m�wili producenci sieci bezprzewodowych, s� one nara�one w ogromnym stopniu na w�amania, kt�rych w dodatku nie mo�na wyeliminowa� w prosty spos�b, np. za pomoc� zapory ogniowej. Nas�uch sieci mo�e prowadzi� niemal ka�dy i tylko od stopnia zabezpiecze� zale�y, czy zdobyte w ten spos�b informacje do czego� si� przydadz� potencjalnemu w�amywaczowi. Niestety, w sieciach ad-hoc nie mamy do wyboru zbyt wielu metod zabezpiecze�, a jeszcze gorzej jest w przypadku tanich kart sieciowych, oferuj�cych tylko mechanizm zabezpiecze� WEP, kt�ry nie jest skuteczny w stu procentach. Jednak takie zabezpieczenie jest lepsze ni� �adne, zawsze w pewnym stopniu chroni przed dost�pem niepowo�anych os�b do naszej sieci, cho� tak�e w widoczny spos�b spowalnia jej prac� (rys. 9). Sie� bezprzewodowa mo�e pos�ugiwa� si� w sumie czterema kluczami WEP, wszystkie musz� mie� tak� sam� d�ugo��, okre�lone s� indeksami 0, 1, 2 i 3 (do tego w�a�nie s�u�y pole Indeks klucza). Je�li jedna z kart sieciowych b�dzie szyfrowa� dane za pomoc� klucza o indeksie np. 2, to pozosta�e karty sieciowe do odszyfrowania danych r�wnie� u�yj� klucza o tym samym indeksie. Dzi�ki temu w rzeczywisto�ci mo�liwa jest np. okresowa zmiana has�a, co zwi�ksza poziom bezpiecze�stwa. W oknie dotycz�cym zabezpiecze� znajduje si� tak�e opcja Otrzymuj� klucz automatycznie. Nie dotyczy ona w zasadzie sieci prywatnych, powinna by� zaznaczona tylko wtedy, gdy klucz WEP jest przypisany np. do danej karty sieciowej przez administratora i u�ytkownik nie musi go podawa�. <> SPIS TRE�CI Komputer do nagrywania film�w 2004-04-14 Rys. 1. 8. Tryb edycji umo�liwia wycinanie niepotrzebnych fragment�w nagra�, ich dzielenie na fragmenty czy te� ��czenie poszczeg�lnych odcink�w Tryb planowania U�yteczny tylko dla posiadaczy zainstalowanych w komputerze kart Tunera TV. W trybie tym mo�emy ustawi�, by PowerVCR II automatycznie nagra� np. odcinek naszego ulubionego serialu. Wystarczy klikn�� ikonk� Scheduling Wizard (rys. 10), kt�ra uruchomi kreatora planowania. Najpierw okre�lamy, z jakiego kana�u ma by� nagrywany film/serial i wybieramy dat� (Select the Recording Date), czas rozpocz�cia i zako�czenia nagrania (odpowiednio pola Start Time i End Time). Kolejny krok to wyb�r profilu zapisu (w praktyce formatu pliku). Klikni�cie Zako�cz wprowadza zaplanowane nagranie do listy. Tryb konwersji W tym trybie PowerVCR II pozwala skonwertowa� pliki wideo z jednego formatu na inny. Wybieramy plik, klikaj�c ikonk� Open File i wskazuj�c interesuj�cy nas klip. Po jego otwarciu program automatycznie uruchamia kreatora konwersji (Converter Wizard), kt�ry dzia�a dwuetapowo. Najpierw okre�lamy docelowe miejsce zapisu skonwertowanego pliku, a nast�pnie - pos�uguj�c si� predefiniowanymi profilami - okre�lamy, jaki ma by� docelowy format pliku wideo. Klikni�cie Zako�cz uruchamia konwersj�. Rys. 2. 9. Klikni�cie tej ikonki po��czy wszystkie klipy na li�cie edytowanych w jeden plik wideo Rys. 3. 10. Kreator planowania - pozwala ustawi� PowerVCR II, by nagra� wybrany program telewizyjny we wskazanym przez nas czasie <> SPIS TRE�CI Wy�szy szczebel tajno�ci 2004-04-15 Dominik Kucharczyk Szyfrowanie sprz�towe Alternatyw� dla program�w szyfruj�cych mog� by� rozwi�zania sprz�towe. Na zdj�ciu modu� ABIT Secure IDE, szyfruj�cy dane na dyskach twardych, dodawany do p�yt g��wnych ABIT IC7-MAX3. Iron Key 1.3 Program nie ma w zasadzie w�asnego interfejsu. Po jego instalacji jedynym widocznym objawem, �e program si� zainstalowa� jest nowa ikonka na Pulpicie o nazwie Iron Key. Iron Key szyfruje dowolne pliki, zamieniaj�c je jednocze�nie na posta� pliku wykonywalnego. Szyfrowa� mo�emy na dwa sposoby. Pierwszy polega na przeci�gni�ciu myszk� pliku na wspomnian� ikonk�, pojawi si� wtedy okienko z ��daniem wpisania frazy koduj�cej (nale�y j� zapami�ta�, gdy� jest niezb�dna do deszyfracji). Po jej wpisaniu w miejscu, z kt�rego przeci�gneli�my plik do zaszyfrowania, pojawi si� nowy plik - ju� zaszyfrowany - maj�cy tak� sam� nazw�, sk�adaj�c� si� z nazwy i rozszerzenia pliku �r�d�owego. Drugi spos�b wykorzystuje to, �e Iron Key integruje si� z menu kontekstowym Eksploratora Windows. Aby zaszyfrowa� zaznaczony myszk� plik, wystarczy z jego menu kontekstowego wybra� opcj� Encrypt to EXE lub Encrypt to EXE and Shred (ta druga opcja opr�cz szyfrowania usuwa plik �r�d�owy), a nast�pnie poda� fraz� koduj�c�. Deszyfrowanie polega po prostu na "uruchomieniu" utworzonego przez program pliku EXE, podaniu has�a - frazy koduj�cej i wskazaniu miejsca gdzie maj� by� zapisane odszyfrowane dane. Po wykonaniu tych czynno�ci program wy�wietli jeszcze okienko podsumowania (rys. 5). Jak wida� program nie wykorzystuje szczeg�lnie silnego algorytmu (DES, algorytm z 56-bitowym kluczem), ale w zastosowaniach domowych powinien wystarczy�. Wi�cej informacji: http://www.kryptel.com/ wi�cej informacji ENTER art. "Biurkowa enigma" - ENTER 1/2000, str. 084 (online: ) http://www.enter.pl/archiwum/tekst.asp?p=ent2000.01/klub_biurkowa.htm art. "Gwarancja poufno�ci" - ENTER 8/2001, str. 098 (online: ) http://www.enter.pl/archiwum/tekst.asp?p=2001/08/klub_gwarancja.htm art. "Tajemnice e-nigmy" - ENTER 1/2002, str. 122 (online: ) http://www.enter.pl/archiwum/ent2002/01/net_tajemnice.htm art. "Dane pod ochron�"- ENTER Power 02, str. 08 Internet http://www.counterpane.com http://csrc.nist.gov/pki/nist_crypto/welcome.html http://www.catalog.com/sft/encrypt.html Bibliografia Reinhard Wobst, "Kryptologia. Budowa i �amanie zabezpiecze�",Wydawnictwo RM, Warszawa 2002 Bruce Schneier, "Kryptografia dla praktyk�w. Protoko�y, algorytmy i programy �r�d�owe w j�zyku C", Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1995 <> SPIS TRE�CI LCD dla ka�dego 2004-04-16 Andrzej Majkowski Marek Winter Rys. 1. IIYAMA ProLite E380S jest wypasa�ony w g�o�niki o mocy 2 � 1,5W, zbyt ma�e do generowania dobrej jako�ci d�wi�ku Dodatkowe wyposa�enie Monitory LCD, podobnie jak ich kineskopowi bracia, s� niekiedy wyposa�ane w g�o�niki. Na szcz�cie dodatek ten nie ma �adnego ujemnego wp�ywu na jako�� wy�wietlanego obrazu (co czasami zdarza�o si� w monitorach CRT, gdy g�o�niki by�y niedostatecznie ekranowane). Ich przydatno�� mo�na ocenia� ca�kowicie odmiennie. Z jednej strony dobrze, �e s�, bo mo�na korzysta� z wszelkich aplikacji multimedialnych (gry, filmy, muzyka, wideokonferencje). Z drugiej za� jako�� generowanego przez nie d�wi�ku jest do�� niska. Przenosz� one zazwyczaj moc 1 lub co najwy�ej 2 W na ka�dy kana�. Odstrasz� one prawdziwych meloman�w, wielbicieli kina domowego oczekuj�cych d�wi�ku dook�lnego czy amator�w mocnych wra�e� (tak�e d�wi�kowych) w grach komputerowych. Jednak jest to do�� popularne rozwi�zanie - w testowanych przez nas monitorach a� 8 modeli mia�o wbudowane g�o�niki. Niekt�rzy producenci przewidzieli mo�liwo�� monta�u monitora LCD na �cianie za pomoc� opcjonalnych wkr�t�w b�d� hak�w. Wymaga to uprzedniego zdemontowania podstawki i odpowiednio przygotowanej konstrukcji obudowy. Ma to sens jedynie dla tych u�ytkownik�w, kt�rzy maj� bardzo w�skie biurko czy st� stoj�ce przy �cianie. Z dw�ch powod�w - z jednej strony odleg�o�� do wisz�cego na �cianie monitora nie mo�e by� za du�a, z drugiej - w�skie biurko wymusza wr�cz oszcz�dno�� miejsca. Specyficznym dodatkiem do monitora LCD jest wbudowany we� tuner TV. Dzi�ki temu mo�emy albo ogl�da� program telewizyjny (najlepiej przez sie� kablow�, wtedy jako�� obrazu jest najlepsza), albo korzysta� z typowych funkcji komputera. Mo�na oczywi�cie robi� to jednocze�nie, gdy� program TV mo�na uruchomi� w dodatkowym oknie o dowolnych rozmiarach. Niestety, taka przyjemno�� do�� drogo kosztuje - 15-calowy monitor LCD z wbudowanym tunerem TV osi�ga cen� dwukrotnie wi�ksz� ni� zwyk�y model LCD. Przyk�adem jest Samsung SyncMaster 152MP, kt�rego cena (z VAT) wynosi 3399 z�. Rys. 2. Wbudowany w monitor LCD tuner TV jest ma�ym pude�kiem (na zdj�ciu po prawej). Z lewej strony dost�pne s� z��cza audio, wideo i S-Video, a po �rodku analogowe z��cze do po��czenia z komputerem <> SPIS TRE�CI LCD dla ka�dego 2004-04-16 Andrzej Majkowski Marek Winter Rys. 1. Samsung SyncMaster 152MP, kt�ry ma wbudowany tuner TV, ale kosztuje 3399 z�, nie by� testowany wraz ze zwyk�ymi LCD Wsp�lne cechy, wyr�niaj�ce szczeg�y Wszystkie testowane monitory mog�y wy�wietla� obraz w maksymalnej rozdzielczo�ci 1024�768 punkt�w przy od�wie�aniu 75 Hz. Tej klasy monitory maj� zazwyczaj cz�stotliwo�ci odchylania poziomego w zakresie 30-60 kHz oraz pionowego 56-75 Hz. Pasmo wzmacniacza wizji wynosi w nich 80 MHz. Jedynie monitor BenQ mia� mo�liwo�� obrotu dooko�a pionowej osi podstawy, natomiast tylko monitory Samsung 153S i 153T mia�y mo�liwo�� obrotu ekranu do pozycji pionowej (portretowej). Szereg monitor�w (BenQ, CTX, NEC, Neovo, NFREN, Philips, Samsung) mia�o dodatkowe oprogramowanie, pe�ni�ce r�norodne funkcje dostrojenia obrazu do �ycze� u�ytkownika. Niemal wszystkie testowane modele mia�y 3-letni� gwarancj� zar�wno na elektronik� jak i na matryc� - jedynie monitory CTX, Hivision i Relisys mia�y gwarancj� na matryc� 1 rok. Co i jak testowali�my? Ka�dy monitor pod��czali�my do tego samego komputera wyposa�onego w kart� grafiki z chipsetem ATI Radeon 9800 Pro. Po co najmniej p�godzinnym wygrzewaniu sprawdzali�my jako�� obrazu. Ka�dy monitor oceniano w kilku aplikacjach jak r�wnie� w trakcie wy�wietlania ruchomego obrazu. �rednia z ocen jest ko�cowym wska�nikiem jako�ci obrazu ka�dego monitora. Ponadto oceniali�my parametry techniczne, funkcjonalno�� i wyposa�enie. Na ko�cow� ocen� wp�yn�y nast�puj�ce cechy monitor�w: jako�� wy�wietlanego obrazu (z wag� 60%), parametry techniczne (czas reakcji matrycy, jasno��, kontrast, k�t widzenia, wyposa�enie dodatkowe, jak g�o�niki, z��cze DVI itp.) - z wag� 25% oraz cen� (15%). Nagroda "najlepsza cena" przypad�a w udziale modelowi nie z grupy tych najta�szych, ale takiemu, kt�ry przy niewyg�rowanej cenie charakteryzowa� si� bardzo dobrymi parametrami i jako�ci� obrazu. Co i jak wybra�? Oczywi�cie nale�y wybra� model o najbardziej odpowiadaj�cych nam cechach. Pomoc� w tym s� prezentowane w punktach zalecenia w ramkach: "Poradnik kupuj�cego" i "Dlaczego LCD?". Generalnie w monitorze kluczow� spraw� jest jako�� wy�wietlanego obrazu. Tu pomoc� mog� by� prezentowane w tabeli oceny tej jako�ci testowanych przez nas monitor�w. Co jednak zrobi�, je�li spotkamy model, kt�rego nie by�o w naszych testach? Samodzielnie dokona� oceny jako�ci obrazu. Najlepiej, gdy mo�emy oceni� nie tylko nieruchomy pulpit w Windows, ale i dynamiczne sceny np. z filmu DVD. Je�li oceniamy nieruchomy obraz, to najlepiej na jednolitym, np. szarym tle. Wtedy z �atwo�ci� zauwa�ymy wszelkie niedoskona�o�ci obrazu w postaci migaj�cych poziomych pask�w. Je�li w dodatku nie mo�na wyeliminowa� takich zak��ce� ani przez automatyczne ustawianie parametr�w, ani za pomoc� r�cznego ustawiania tzw. fazy i zegara (ang. phase, clock), to nie kupujmy takiego egzemplarza. W du�ych marketach, szczeg�lnie specjalizuj�cych si� w sprzeda�y sprz�tu komputerowego (MediaMarkt, Maxmedia), nie powinno by� k�opotu z obejrzeniem przyk�adowych egzemplarzy. W mniejszych sklepach trzeba negocjowa� ze sprzedawc�. Warto te� zwr�ci� uwag� na okres gwarancji nie tylko na elementy elektroniczne, ale i na matryc�. Wprawdzie wszyscy producenci daj� 3-letni� gwarancj� na elektronik�, ale niekt�rzy z nich - roczn� gwarancj� na matryc�. <> SPIS TRE�CI Zaszyte tajemnice 2004-02-25 Andrzej Paj�k Wydawa�oby si�, �e laboratoria badawcze pracuj�ce nad technologi� druku laserowego zajmuj� si� tylko podnoszeniem jako�ci kolorowych wydruk�w i obni�aniem koszt�w ich uzyskania. Okazuje si�, �e powstaj� tam tak�e rozwi�zania znacznie bardziej zaskakuj�ce. CD-ROM 11/2003 W grupie UZUPE�NIENIA zamieszczamy pliki z zaszyfrowan� informacj� DataGlyphs. Najwi�cej "laserowych" ciekawostek ma do zaprezentowania Xerox, w kt�rego o�rodku badawczym powsta�a technologia nazwana DataGlyphs. Jest to chyba najbardziej spektakularny przyk�ad "inteligentnego" papieru. Okazuje si�, �e zadrukowana kartka papieru mo�e by� r�wnocze�nie no�nikiem danych. Wystarczy zeskanowa� niewielkie, wydawa�oby si� szare pole umieszczone, np. pod tekstem, i podda� je deszyfracji (patrz rysunek 1). Sam pomys� przypomina znane z opakowa� produkt�w kody kreskowe, z tym �e tutaj wiadomo�� zaszyfrowana jest w formie setek poustawianych pod k�tem 45 stopni kresek, kt�rych grubo�� nie przekracza 0,25 mm. Ka�dy cal kwadratowy to ok. 1 kB danych, czyli na ca�ej kartce A4 zmie�ci si� a� 90 kB, a to odpowiada ok. 50 stronom standardowego maszynopisu albo internetowej jako�ci zdj�ciu w formacie JPEG. Co wi�cej, dane nie musz� by� wydrukowane w formie szarego prostok�ta, ale mog� by� cz�ci� np. napisu czy kolorowego obrazka. Umieszczenie na zdj�ciu zaszyfrowanej wiadomo�ci do wydruku, nie wp�ywa na pogorszenie jego jako�ci. Jest to mo�liwe dzi�ki temu, �e kreskowy wz�r jest specyficzn� form� drukarskiego rastra, kt�ry w druku laserowym s�u�y do oddania odcieni szaro�ci - drobne czarne punkty (tutaj pochylone kreski) na bia�ym tle powoduj�, �e taki obszar widzimy jako szary, im wi�cej czarnych punkt�w, tym ciemniejszy jest odcie� szaro�ci. Ciekaw� w�a�ciwo�ci� DataGlyphs�w jest bardzo du�a odporno�� na zak��cenia. Nie przeszkadza w ich odczytaniu kolor atramentu czy z�ej jako�ci kserokopia z oryginalnej kartki, gdzie by�a umieszczona informacja. Wystarczy zeskanowa� odpowiedni obszar i otworzy� w programie rozkodowuj�cym. Rys. 1. Tak wygl�da zakodo-wane przez nas has�o. Odczyta� je mo�e ka�dy, kto zajrzy na stron�: http://www.parc.com/research/asd/projects/dataglyphs/ demo.html i rozkoduje umieszczone na naszym CD (grupa UZUPE�NIENIA) pliki BMP lub skany zrobione z rysunk�w powy�ej. Na stronie mo�na te� przygotowa� w�asne DataGlyphsy Dzi�ki swej prostocie zastosowanie tej technologii mo�e by� bardzo szerokie, np. mo�na j� wykorzysta� do uproszczenia procesu fakturowania. Zamiast skanowa� i poddawa� procesowi OCR ka�d� z faktur, mo�na odczyta� zawarte w niej dane poprzez zeskanowanie tylko pola zawieraj�cego informacje DataGlyphs - w tym wypadku b�dzie to elektroniczna wersja faktury. Laserowe hologramy Ale to nie wszystko. Zr�czne zmiany w standardowej technice umo�liwiaj� drukowanie holograficznych obraz�w na dokumentach. Naukowcy Xeroxa z Webster w stanie Nowy Jork opracowali w tym roku technologi� Glossmark, kt�ra umo�liwia umieszczanie za pomoc� zwyk�ej drukarki holograficznych obraz�w na dokumentach. Informacja umieszczona na wydruku wykonanym w tej technologii, np. znak firmowy, staje si� widoczna po nachyleniu dokumentu do �wiat�a. Jednak nie mo�e by� powielana na standardowej kopiarce lub skanerze. Odkrycie technologii Glossmark by�o kwesti� szcz�liwego zbiegu okoliczno�ci. Niejednolite, l�ni�ce plamy, zwane "zr�nicowanym po�yskiem", s� zazwyczaj traktowane jako defekt wydruku. Nieoczekiwanie okaza�o si�, �e wada mo�e mie� konkretne zastosowanie. Eksperymentuj�c ze zjawiskiem "zr�nicowanego po�ysku", opracowane zosta�o oprogramowanie i spos�b dobrania optymalnych parametr�w w zale�no�ci do u�ywanego tonera, papieru itd. Rezultat wygl�da prawie jak hologram, ale mo�e by� uzyskany przy u�yciu biurowej drukarki wy�szej klasy. Przez to, �e "hologram" nie mo�e by� powielany na standardowej kopiarce lub skanerze to rozwi�zanie mo�e s�u�y� nie tylko do uatrakcyjniania dokument�w. Z powodzeniem mo�e zosta� wykorzystane do wprowadzania, np. znak�w po�wiadczaj�cych autentyczno�� dokumentu. Rys. 2. Hologram z drukarki laserowej to nie magia 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Niespodziewane dwa warianty 2004-02-25 Ryszard Sobkowski Oczekiwany od dawna procesor Athlon 64 pojawi� si� w ko�cu oficjalnie i to w dodatku w dw�ch wersjach. Maj� one r�ne podstawki, r�ni� si� tak�e niekt�rymi mo�liwo�ciami funkcjonalnymi. Jak maj� si� rzeczywiste osi�gi nowych procesor�w AMD do naszych oczekiwa�? CD-ROM 11/2003 Na kr��ku w dziale UZUPE�NIENIA zamieszczamy szersz� recenzj� wersji pre-beta Windows For AMD64. Podstawow� cech� konstrukcji procesor�w z rodziny AMD64 jest wbudowany w chip procesora interfejs pami�ci RAM. Taka konstrukcja umo�liwi�a znaczne skr�cenie op�nie� transmisji danych pomi�dzy pami�ci� a j�drem procesora, a wiemy przecie�, �e op�nienia te stanowi� jeden z istotniejszych czynnik�w ograniczaj�cych wydajno��. Ponadto w takiej konstrukcji wymiana danych pomi�dzy pami�ci� i procesorem nie jest zak��cana innymi transmisjami. W konstrukcjach konwencjonalnych szyna FSB pomi�dzy procesorem a pozosta�ymi cz�ciami systemu jest obci��ona nie tylko transmisjami pomi�dzy pami�ci� i procesorem, ale tak�e pomi�dzy procesorem a przestrzeni� I/O, kt�re cz�sto poch�aniaj� znaczn� cz�� dost�pnego pasma przep�ywno�ci. Drug� z charakterystycznych cech architektury AMD64 jest zastosowanie do transmisji pomi�dzy procesorem a otoczeniem szeregowego ��cza HyperTransport, pracuj�cego z protoko�em pakietowym. Zapewni�o to przep�ywno�� 6,4 GB/s pomi�dzy procesorem a otoczeniem - tak� sam�, jak przep�ywno�� 800-megahercowej szyny FSB Pentium 4, ale nie obci��on�, jak w Pentium 4, transmisjami pomi�dzy procesorem a pami�ci� operacyjn�. Co mi� ma w �rodku? Architektura j�dra procesor�w AMD64 w niewielkim tylko stopniu r�ni si� od znanej nam z Athlon�w. Tak samo znajdujemy w niej potr�jny potok przetwarzania i dziewi�� jednostek wykonawczych. Dodatkowe fazy potoku, maj�ce na celu wyr�wnanie liczby poziom�w bramek w poszczeg�lnych fazach i docelowo maj�ce umo�liwi� prac� z wi�ksz� cz�stotliwo�ci� zegara, nie wnosz� do uk�adu zmian funkcjonalnych. Natomiast ca�kiem now� jako��, jak� przynosz� nam procesory AMD64, stanowi mo�liwo�� pracy w trybie 64-bitowym. AMD64, jeszcze do niedawna wyst�puj�ce pod nazw� x86-64, to rozszerzenie 32-bitowego modelu programowego IA-32, licz�cego sobie ju� kilkana�cie lat �ycia i, prawd� m�wi�c, dobiegaj�cego poma�u kresu tego �ywota. Jak wspomnieli�my ju� wcze�niej, AMD zamiast jednego procesora pokaza�o dwa. Czym si� one r�ni� opr�cz ceny i podstawki? Bliscy krewni Opterona R�nica pomi�dzy Athlonem 64 a Athlonem 64 FX jest niebagatelna. Zewn�trznie r�ni� si� podstawkami - Athlon 64 korzysta z podstawki Socket 754, podczas gdy Athlon 64 FX wymaga podstawki Socket 940, takiej samej, jak stosowana dla serwerowych procesor�w Opteron. Nie jest to jednak jedyna r�nica pomi�dzy nimi. Znacznie istotniejsz� r�nic� jest to, �e Athlon 64 ma tylko jedn� szyn� pami�ci DDR, podczas gdy Athlon 64 FX pracuje z dwoma szynami takiej pami�ci. W obydwu przypadkach jest to pami�� PC3200 czyli DDR400, jednak uwaga: o ile Athlon 64 wsp�pracuje z popularnymi niebuforowanymi modu�ami DIMM, to Athlon 64 FX wymaga stosowania modu��w pami�ci buforowanej, podobnie jak profesjonalny Opteron. Zwraca uwag� fakt, �e obydwa Athlony 64 nie r�ni� si� liczb� tranzystor�w ani �adnymi innymi cechami konstrukcyjnymi. Obydwa maj� pami�� cache drugiego poziomu o pojemno�ci 1 MB i identyczny pob�r mocy. Dlatego mo�na wysnu� wniosek, �e wszystkie te uk�ady to ten sam chip co Opteron. R�ni� si� jedynie mo�liwo�ci� obs�ugi niebuforowanych pami�ci DDR przez Athlona 64. Je�li wbudowany w procesor interfejs pami�ci umo�liwia wsp�prac� z pami�ciami niebuforowanymi, to dlaczego AMD nie udost�pni�o jej w Athlonie 64 FX? Konieczno�� stosowania pami�ci buforowanych to przecie� nie tylko wzrost koszt�w, ale tak�e obni�enie wydajno�ci, wynikaj�ce z op�nienia dost�pu do danych. Nietrudno doj�� do wniosku, �e Athlon 64 FX to po prostu Opteron serii 1xx, w kt�rym dopuszczono mo�liwo�� pracy z pami�ciami DDR400. Athlon 64 FX i Athlon 64 - r�nice Chipy obydwu uk�ad�w s� identyczne Athlon 64 FX ma podw�jn� szyn� pami�ci RAM, za� model 64 - pojedyncz� Athlon 64 FX wymaga stosowania pami�ci buforowanych, podczas gdy Athlon 64 zadowala si� popularnymi modu�ami niebuforowanymi Athlon 64 FX ma 940 wyprowadzenia, Athlon FX tylko 754, ka�dy z nich wymaga wi�c innej podstawki 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE|CI Obiecuj+cy powr�t Durona 2004-02-25 Marek Kowalski Bez szumnych zapowiedzi AMD wznowi�o produkcj� procesor�w pod nazw+ Duron. Jednak nie jest to dok�adna kontynuacja Duron�w, jakie jeszcze pami�tamy. Nowy Duron wykorzystuje usprawnienia wprowadzone wcze�niej do architektury Athlon�w. Wygra�, p�ki mo�na Ceny Duron�w s+ zdecydowanie niewyg�rowane. Duron 1,4 GHz kosztuje (SRP - cena sugerowana) oko�o 190 z� brutto, za� Duron 1,6 GHz o 40 z�otych wi�cej. Za najta�szego z dost�pnych jeszcze wolniejszych Athlon�w, Athlona XP 1800+, pracuj+cego z zegarem 1,53 GHz, musimy zap�aci� co prawda jedynie o 60 z�otych wi�cej ni� za Durona 1,4 GHz, ale... szanse na przetaktowanie tego procesora s+ niezbyt wielkie, natomiast Duron przetaktowany do 1,75 GHz bije go na g�ow� wydajno�ci+. Wida� wi�c wyra�nie, �e nowe Durony stanowi+ ogromn+ szans� dla tych, kt�rzy chc+ minimalnym kosztem zbudowa� wydajny komputer. Gama niezbyt kosztownych p�yt g��wnych przeznaczonych dla platformy AMD tym bardziej zach�ca do wykorzystania Durona, zw�aszcza �e wi�kszo�� nawet najta�szych p�yt jest przystosowana do pracy z szyn+ 333 MHz, konieczn+ do jego przetaktowania. Przypomnijmy tu jeszcze z obowi+zku to, �e przetaktowywanie i inne z tym zwi+zane manipulacje mog+ sko�czy� si� utrat+ gwarancji i prawa do reklamacji, je�li nam si� co� nie uda. Ale dlaczego mia�oby si� nie uda�? Jesieni+ ubieg�ego roku AMD og�osi�o zako�czenie produkcji procesor�w Duron. Uk�ady te, b�d+ce nieco zredukowan+ wersj+ sztandarowych procesor�w AMD Athlon, zaskarbi�y sobie wiele sympatii u�ytkownik�w. Mia�y niskie ceny i niewsp�miernie do nich wysok+ wydajno��, a ponadto do�� latwo mo�na je by�o przetaktowywa�. Niespodziewany powr�t Nowy Duron nie odbiega podstawowymi parametrami od swojego poprzednika o tej samej nazwie. Dysponuje tak samo dwoma pami�ciami podr�cznymi pierwszego poziomu, osobnymi dla danych i instrukcji, za� ka�da z nich ma pojemno�� 64 kB, tak+ sam+ jak w Athlonach. Pami�� podr�czna drugiego poziomu, cache L2, zosta�a zredukowana do pojemno�ci zaledwie 64 kB, podobnie jak to mia�o miejsce w pierwszych Duronach. Bardzo ma�a pami�� cache L2 odbije si� niekorzystnie na wydajno�ci uk�adu tylko w niewielkim stopniu. Przypomnijmy tu, �e AMD konsekwentnie stosuje w swoich procesorach architektur� "exclusive cache", w kt�rej dane kopiowane z pami�ci L2 do L1 s+ usuwane z tej pierwszej. Dzi�ki temu system pami�ci podr�cznych Durona mo�na traktowa� jako ca�o��, o �+cznej pojemno�ci 192 kB. A to sporo wi�cej od 128 kB pami�ci cache intelowskich Celeron�w. Nowy Duron korzysta z pami�ci cache znacznie skuteczniej od swojego poprzednika o tej samej nazwie. Mo�liwo�ci takie zawdzi�cza konstrukcji opartej na nowszym j+drze, r�ni+cym si� pod tym wzgl�dem mocno od Spitfire'a, na kt�rym oparty by� pierwszy Duron. Zasadnicze r�nice to usprawniony system przewidywania rozga��zie� programu (predykcji skok�w) oraz wprowadzony dodatkowo system pobra� wyprzedzaj+cych. Ten ostatni zwi�ksza co prawda zapotrzebowanie na pojemno�� pami�ci cache, jednak jego dzia�anie wydatnie zwi�ksza wydajno�� procesora. A to si� przyda, bowiem Duron nie jest taktowany przesadnie szybkim zegarem. Overclocking wskazany, powr�t strategii Najwolniejszy z nowych Duron�w pracuje z zegarem 1,4 GHz. Przyspieszono te� szyn� FSB - obecnie pracuje ona z cz�stotliwo�ci+ 266 MHz zamiast poprzednich 200 MHz. Tak wolny zegar w procesorze wykonanym w 0,13-mikronowej technologii stanowi swojego rodzaju prowokacj� ze strony AMD. Prowokacj� do przetaktowania. Oczywi�cie oficjalnie firma bynajmniej nie namawia do overclockingu, a nawet si� od niego od�egnuje. Jednak wszyscy marketingowcy AMD pami�taj+, �e jednym ze �r�de� popularno�ci pierwszych Athlon�w i Duron�w by�a przede wszystkim mo�liwo�� �atwego i skutecznego przetaktowania. Pod tym wzgl�dem mo�liwo�ci nowych Duron�w s+ bardzo obiecuj+ce. Przeznaczony do pracy w 266-megahercowej szynie Duron 1,4 GHz, umieszczony w szynie o cz�stotliwo�ci pracy 333 MHz, b�dzie pracowa� z zegarem 1,75 GHz. Odpowiada to cz�stotliwo�ci zegara Athlona XP 1900+, czyli ca�kiem przyzwoitego procesora. Za �mieszn+ cen�! Wydajno�� b�dzie nieco ni�sza ze wzgl�du na mniejsz+ pojemno�� pami�ci cache, ale r�nica jest daleka od skali tej, jaka wyst�puje pomi�dzy Pentium 4 a Celeronami. O ile AMD nie wprowadzi do Duron�w 1,4 GHz jakich� ogranicze�, procesory te stan+ si� prawdopodobnie trudne do kupienia. O ile model 1,4 GHz bezproblemowo dzia�a z cz�stotliwo�ci+ zegara 1,75 GHz, to szybszy, Duron 1,6 GHz, mo�e sprawi� nieco trudno�ci. W 333-megahercowej szynie uk�ad b�dzie musia� pracowa� z zegarem 2 GHz. Taka cz�stotliwo�� jest trudno osi+galna dla wielu spo�r�d XP. Przetaktowanie szybszego z nowych Duron�w mo�e wymaga�, dla osi+gni�cia stabilnej pracy, zwi�kszenia napi�cia zasilania j+dra uk�adu. Spowoduje to potrzeb� zastosowania skuteczniejszego ch�odzenia ze wzgl�du na zwi�kszony pob�r mocy. Na razie trudno oceni�, jaki procent Duron�w 1,6 GHz da si� przetaktowa� na 2 GHz. Pierwsze testy pokaza�y, �e po podniesieniu napi�cia zasilania do 1,75 V we wszystkich dost�pnych egzemplarzach uda�o si� uzyska� stabiln+ prac� z zegarem 2,2 GHz, perspektywy s+ wi�c dosy� obiecuj+ce. Najwi�ksza niespodzianka! Pierwszy rzut oka na nowego Durona wywo�uje wra�enie d�ja` vu - jego chip jest wprawdzie mniejszy ni� chip Bartona, jednak wymiarami kojarzy si� raczej z Thoroughbredem, czyli poprzednikiem Bartona. Dok�adne por�wnanie potwierdza pierwsze wra�enie. Duron JEST Thoroughbredem z zablokowan+ znaczn+ cz�ci+ pami�ci cache L2! Co wa�ne, zablokowan+ cz�� cache daje si� odblokowa�! Po takim zabiegu procesor ma pe�n+, 256-kilobajtow+ pami�� cache L2 i... jest przez BIOS rozpoznawany jako Athlon XP (Model 8), czyli w�a�nie Thoroughbred! Niestety, odblokowany obszar 3/4 pami�ci w wielu egzemplarzach procesor�w okazuje si� wadliwy, nie ma wi�c �adnej gwarancji, �e do�� trudna operacja zwierania mostka L2 przyniesie pozytywny rezultat. Ale spr�bowa� warto! Wydajno�� - ca�kiem niez�a Testy pokazuj+, �e nowy Duron mo�e, przy szybszych zegarach, sta� si� ca�kiem powa�nym konkurentem dla ni�szych modeli Athlon�w. Oczywi�cie nie pod k+tem wydajno�ci, kt�ra jest jednak wyra�nie ni�sza od wydajno�ci podobnie taktowanych Athlon�w XP, ale pod wzgl�dem relacji wydajno�ci do ceny. Duron najwi�cej traci w zadaniach wymagaj+cych du�ej przep�ywno�ci. To oczywista konsekwencja zmniejszonej pojemno�ci pami�ci podr�cznej. Jednak w zadaniach o charakterze obliczeniowym Duron sprawdza si� na tyle dobrze, �e og�lnie mo�na go uzna� za procesor zas�uguj+cy na uwag�. SPIS TRE�CI Gdzie mieszka wydajno��? 2004-02-25 Ka�dy z nas chcia�by mie� najszybszy komputer, jednak ceny tych najszybszych ka�� nam si� zastanowi� nad tym, czy rzeczywi�cie zakup lub sk�adanie maszyny z najwy�szej p�ki ma sens. Recepta na p�yt� Jak wybra� p�yt�, dzi�ki kt�rej zyskamy na wydajno�ci? Tu niestety nie mo�na poda� wyra�nej regu�y teoretycznej. W pewnym stopniu mo�na kierowa� si� mark�, wiadomo bowiem, �e niekt�re firmy zwracaj� szczeg�ln� uwag� na to, by ich konstrukcje maksymalnie wykorzystywa�y mo�liwo�ci stwarzane przez stosowany w nich chipset. Jednak kierowanie si� renom� marki zwykle kosztuje - renomowane firmy ��daj� za swoje produkty wyra�nie wy�szych cen. R�wnocze�nie za� marka nie daje gwarancji wydajno�ci. Jedynym sposobem dokonania w�a�ciwego wyboru jest wi�c kierowanie si� licznie publikowanymi wynikami test�w por�wnawczych. Z regu�y pozwalaj� one na znalezienie takiej p�yty, kt�ra zapewnia bardzo dobre osi�gi przy umiarkowanej cenie. Wed�ug powszechnego przekonania, podstawowym czynnikiem decyduj�cym o wydajno�ci komputera jest cz�stotliwo�� zegara procesora. Tymczasem w rzeczywisto�ci jest nieco inaczej. Do�� cz�sto, przy okazji rozmaitych ranking�w i test�w por�wnawczych, spotykamy si� z sytuacj�, kiedy komputer wyposa�ony w procesor wolniejszy od rywali okazuje si� w wielu aplikacjach najszybszy. Nie s� r�wnie� rzadko�ci� przypadki, kiedy komputery z najnowszymi wchodz�cymi w�a�nie na rynek procesorami okazuj� si� wcale nie lepsze od swoich poprzednik�w. Wydajno�� jest potrzebna, ale... je�li popatrzymy na relacj� mi�dzy cenami a wydajno�ci�, dowiemy si�, �e wydajno�� procesora s�ono kosztuje. Warto wi�c przyjrze� si�, co w�a�ciwie kszta�tuje wydajno�� komputera - mo�e to wcale nie jest kosztowny zegar procesora? Przez dziesi�ciolecia rozwoju techniki komputerowej przyzwyczaili�my si� do pojmowania jego wydajno�ci jako mocy obliczeniowej. Jednak rozw�j aplikacji, jakie zdobywaj� sobie coraz wi�cej miejsca w naszych komputerach, spowodowa�, �e opr�cz mocy obliczeniowej nabra� znaczenia inny czynnik - przep�ywno��. Pod poj�ciem wydajno�ci rozumiemy zdolno�� komputera do dokonywania w jednostce czasu pewnej liczby operacji arytmetycznych i logicznych. Przep�ywno�� wyra�a natomiast nie liczba operacji wykonywanych w jednostce czasu, a obj�to�� danych, na jakich mog� by� w jednostce czasu wykonane operacje. Popatrzmy zreszt� na przyk�ady. Pracuj�cy z zegarem 3,2 GHz procesor Pentium 4 jest w stanie w jednym cyklu pracy wygenerowa� 32 bajty danych, podobne mo�liwo�ci maj� procesory Athlon, a tymczasem... Ka�dy z tych procesor�w ma mo�liwo�� przekazania do ca�ego systemu zaledwie o�miu bajt�w w jednym cyklu pracy swojego interfejsu, nazywanego szyn� FSB i dzia�aj�cego z zegarem du�o wolniejszym ni� zegar procesora. Wyra�nie widzimy niedostatek przep�ywno�ci szyny FSB procesora, staje si� zarazem jasne, dlaczego Pentium 4 z zegarem 2,4 GHz i szyn� 800 MHz prawie dor�wnuje wydajno�ci� modelowi 3,066 GHz pracuj�cemu z 533-megahercow� szyn�. W�skie gard�o RAM Przep�ywno�� interfejsu procesora nie jest jednak jedynym w�skim gard�em jednostki centralnej komputera. Zauwa�my, �e procesor operuje na danych zawartych w pami�ci RAM, z niej tak�e pobiera kolejne instrukcje do wykonania. A zatem kolejnymi czynnikami kszta�tuj�cymi wydajno�� systemu s� przep�ywno�� pami�ci oraz op�nienia dost�pu do zawartych w niej danych. Je�li chodzi o przep�ywno��, to powszechnie stosowane modu�y pami�ci RAM zdecydowanie nie zaspokajaj� potrzeb najszybszych procesor�w. 800-megahercowa szyna FSB najnowszych modeli Pentium 4 ma przep�ywno�� 6,4 GB/s, dwukrotnie wi�ksz� od przep�ywno�ci oferowanej przez najszybsze standardowe modu�y pami�ci DDR, PC3200. Lekarstwem na to ograniczenie sta�o si� wi�c stosowanie w konstrukcji p�yt g��wnych podw�jnej szyny pami�ci DDR, zapewniaj�cej sumarycznie w�a�ciw� przep�ywno��. Nie da si� jednak ukry�, �e jest to rozwi�zanie do�� kosztowne i p�yty g��wne o takiej konstrukcji s� wyra�nie dro�sze od konwencjonalnych, z pojedyncz� szyn� pami�ci. Op�nienia przes�a� danych z pami�ci wynikaj� z samej zasady jej dzia�ania. Podawanie do pami�ci adresu, spod kt�rego maj� by� pobrane dane, odbywa si� w kilku fazach, a minimalne odst�py czasu pomi�dzy tymi fazami zale�ne s� od parametr�w uk�ad�w scalonych, zastosowanych w konstrukcji pami�ci. Z regu�y parametry te podawane s� w "zbiorczej" postaci, np. 2,5-3-3-6T. Okre�la ona, w liczbie cykli zegara pami�ci, odst�py czasu pomi�dzy poszczeg�lnymi sygna�ami steruj�cymi pami�ci�. Oczywi�cie im odst�py te s� kr�tsze, tym kr�tszy jest czas dost�pu do danych. Czynnik po�redni Wymiana danych pomi�dzy procesorem a pami�ci� RAM nie odbywa si� bezpo�rednio. Po�redniczy w niej p�yta g��wna, a �ci�lej bior�c wchodz�cy w jej sk�ad chipset i towarzysz�ce mu rozwi�zania konstrukcyjne. Jest dosy� oczywiste, �e elementy te zar�wno maj� wp�yw na przep�ywno��, jak te� wprowadzaj� dodatkowe op�nienia. Konstrukcje najnowszych chipset�w prezentuj� bardzo wyr�wnany poziom techniczny i r�nice pomi�dzy ich mo�liwo�ciami s� pomijalnie ma�e. Oczywi�cie je�li pominiemy r�nice architektury - z jedn� szyn� RAM czy z dwoma. Jednak wyr�wnane mo�liwo�ci nie zawsze s� wykorzystywane przez konstruktor�w p�yt. Nie nale�� do rzadko�ci przypadki wyra�nych r�nic w osi�gach pomi�dzy wykonanymi z u�yciem tego samego chipsetu p�ytami g��wnymi r�nych producent�w. R�nice te mog� w niekt�rych przypadkach si�ga� nawet pi�ciu procent, co pod wzgl�dem sumarycznej wydajno�ci systemu odpowiada w przybli�eniu dziesi�cioprocentowej r�nicy cz�stotliwo�ci zegara procesora. Harmonia i umiar Staraj�c si� skonfigurowa� zestaw o maksymalnej wydajno�ci, bardzo �atwo popa�� w przesad�, nara�aj�c si� na koszty, kt�re w konkretnej sytuacji wcale nie s� niezb�dne. W dodatku takie przesadne rozwi�zania mog� przynosi� wr�cz odwrotny efekt, obni�aj�c wydajno��. Przyk�adem takiego post�powania mo�e by� zastosowanie pami�ci szybszych ni� w danym zestawie jest to konieczne. Warto pami�ta� o tym, �e najkorzystniejsze warunki wsp�pracy procesora z pami�ci� RAM maj� miejsce wtedy, gdy uk�ady te pracuj� synchronicznie, to znaczy ich interfejsy taktowane s� tak, by zapewnia�y identyczn� przep�ywno��. Je�li w zestawie zastosujemy pami�ci RAM o przep�ywno�ci wi�kszej ni� przep�ywno�� szyny procesora, zap�acimy za nie wi�cej, nie odnosz�c �adnych bezpo�rednich korzy�ci. Procesor i tak nie b�dzie w stanie wykorzysta� wi�kszej przep�ywno�ci, natomiast r�nica szybko�ci transmisji danych spowoduje konieczno�� buforowania ich przez chipset p�yty g��wnej, a w konsekwencji wzrost op�nie� i spadek wydajno�ci. Kolejn� pu�apk� dla entuzjast�w wydajno�ci mo�e stanowi� pami�� RAM, a �ci�lej bior�c jej wielko��. Jest rzecz� oczywist�, �e w przypadku u�ytkowania powa�niejszych aplikacji w �rodowisku Windows XP powinni�my dysponowa� pami�ci� RAM o pojemno�ci 512 MB. Najmniejsze dost�pne modu�y DDR400 maj� pojemno�� 256 MB, zatem w popularnych obecnie konstrukcjach z podw�jn� szyn� RAM dwa takie modu�y daj� w�a�nie wymagan� pojemno��. Natomiast pomys� u�ycia czterech modu��w DDR400 niesie ze sob� do�� istotne ryzyko. Pami�tajmy, �e pami�ci DDR400 pracuj� na granicy fizycznych mo�liwo�ci tej konstrukcji. Producenci ograniczyli liczb� mo�liwych do stosowania w jednej szynie modu��w do dw�ch, ale mo�liwo�� ta zwykle jest ograniczona do uk�ad�w najwy�szej klasy, o wr�cz niebotycznych cenach. Zastosowanie czterech modu��w �redniej klasy mo�e poci�gn�� za sob� konieczno�� zmiany parametr�w taktowania pami�ci, a w konsekwencji zmniejszenie wydajno�ci. W wielu sytuacjach, np. przy uruchamianiu aplikacji, wa�nym czynnikiem wp�ywaj�cym na wydajno�� komputera jest wydajno�� jego podsystemu dyskowego. Obecnie w bardzo wielu dost�pnych na rynku p�ytach g��wnych znajdujemy dodatkowy sterownik, pozwalaj�cy na stworzenie z dysk�w ATA lub Serial ATA macierzy RAID. Je�li zastosujemy z�o�on� z dw�ch dysk�w macierz RAID 0, mo�emy uzyska� znaczne przyspieszenie operacji dyskowych. Czy skr�cenie operacji dyskowych o 40% warte jest ceny dw�ch dysk�w zamiast jednego? Okazuje si�, �e je�li nie potrzebujemy ogromnych pojemno�ci, r�nica pomi�dzy cen� dw�ch dysk�w a cen� dysku o dwukrotnie wi�kszej pojemno�ci nie jest wcale wyg�rowana. Wa�ny parametr RAM W pami�ci RAM najwa�niejsze po przep�ywno�ci znaczenie ma parametr, nazywany CAS latency (CL), kt�ry okre�la wymagane op�nienie sygna�u wybierania kolumny z matrycy pami�ci - sygna� ten powtarzany jest bowiem przy ka�dym kolejnym odczycie. Wp�yw pozosta�ych parametr�w na op�nienia, i przep�ywno�� jest marginalny, bowiem sygna�y, kt�rych dotycz� te op�nienia wykorzystywane s� znacznie rzadziej ni� sygna� CAS, z regu�y raz w ci�gu odczytu ca�ego wiersza danych z pami�ci. Dlatego cz�sto zdarza si�, �e przy zakupie pami�ci dowiadujemy si� jedynie o wielko�ci parametru CL. W typowych pami�ciach mo�e on wynosi� 3. Takiej pami�ci raczej nie polecaliby�my do zestaw�w, od kt�rych wymagamy wydajno�ci. Najcz�ciej spotykan� wielko�ci� jest 2,5, za� modu�y wysokiej klasy maj� CL=2, s� niestety wyra�nie dro�sze. SPIS TRE�CI Moc grafiki 2004-02-27 Pawe� Pilarczyk W tym artykule zajmiemy si� cechami kart graficznych, kt�re wp�ywaj� na ich wydajno��. Rys. 1. ATI Radeon 9600 to obecnie jedna z najnowszych i godnych polecenia kart graficznych Karta graficzna, obok procesora, jest najwa�niejszym elementem komputera do gier. Obecnie karty wyposa�ane s� w specjalizowane procesory graficzne, kt�re okre�la si� mianem GPU - od Graphics Processing Unit, czyli Jednostka Przetwarzania Grafiki. Nowoczesne uk�ady graficzne stopniem zaawansowania nie ust�puj�, a cz�sto nawet przewy�szaj� procesor g��wny komputera. Najnowsze chipy graficzne zbudowane s� z ponad stu milion�w tranzystor�w. Athlon XP ma ich trzykrotnie mniej. Wydajno�� karty graficznej w grach (a one stanowi� najwi�ksze wyzwanie dla uk�ad�w grafiki komputera) zale�y od nast�puj�cych element�w: zastosowanego na karcie uk�adu graficznego, taktowania tego uk�adu, ilo�ci pami�ci na karcie, taktowania pami�ci oraz szeroko�ci szyny danych pami�ci. Uk�ad graficzny Uk�ad graficzny jest najwa�niejszym elementem karty graficznej i od niego w najwi�kszym stopniu zale�y jej wydajno��. Karty graficzne dzielimy na r�ne rodziny w�a�nie pod wzgl�dem zastosowanych w nich chip�w graficznych. Procesory graficzne znajduj�ce si� obecnie na rynku nale�� do trzech kategorii, kt�re pogrupowa� mo�na pod wzgl�dem ich zgodno�ci z r�nymi wersjami pakietu DirectX, jego kolejne wersje wprowadza�y obs�ug� nowych, istotnych funkcji. Pierwsza kategoria to karty zgodne z DirectX 7.0. S� najta�sze i do prostszych zastosowa� 3D w zupe�no�ci wystarczaj�ce. 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Wydajno�� na wyrost 2004-02-27 Ryszard Sobkowski Koszt komputera wzrasta wraz z jego wydajno�ci�, przy czym ro�nie on znacznie szybciej ni� wydajno��. Wiemy jednak, �e pocz�tkowa wydajno�� determinuje d�ugo�� moralnego �ycia komputera, czyli jego przydatno�ci. Rozwa�my wi�c, jakie koszty op�aca si� ponie�� z my�l� o przysz�o�ci. Czas za z�ot�wki Bior�c pod uwag� wszystko to, co zosta�o powiedziane w artykule, mo�emy do�� dok�adnie oszacowa� czas �ycia naszego komputera. Je�li jest to komputer obecnie zaliczany do klasy low end, jak np. wi�kszo�� maszyn w supertaniej ofercie supermarket�w, to dajemy mu co najwy�ej trzy lata moralnego �ywota. Po tym czasie b�dzie co prawda sprawny, ale niezbyt przydatny. W przypadku komputera �redniej klasy, kosztuj�cego sporo wi�cej od hipermarketowych "okazji", mo�emy liczy� na eksploatacj� o rok. Natomiast maszyna, stanowi�ca dzisiejszy high end nie poci�gnie na pewno wi�cej ni� pi�� lat. Bior�c pod uwag� struktur� cen, okazuje si�, �e w przypadku maszyn low end i klasy �redniej koszt roku �ycia komputera jest por�wnywalny. Komputer z najwy�szej p�ki zestarzeje si� natomiast szybciej ni� sugerowa�aby to jego wyg�rowana cena. Je�li wi�c nie zmusza nas do korzystania z maksymalnej wydajno�ci jaka� szczeg�lnie potrzebna aplikacja, lepiej pozosta� przy klasie �redniej. Wydajno�� komputera "z g�rnej p�ki" okazuje si� bardzo kosztowna. Za cen� samego tylko najszybszego dost�pnego procesora mo�emy z�o�y� ca�kiem przyzwoity komputer "ni�szej klasy �redniej". Jednak wielu u�ytkownik�w stosuje odmienn� strategi�: zakup sprz�tu o maksymalnych mo�liwo�ciach, na jakie ich sta�. Twierdz�, �e dzi�ki temu d�u�ej b�d� go u�ywa�. Moralne �ycie Dlaczego trzeba co pewien czas zmienia� komputer, chocia� technicznie pozostaje on r�wnie sprawny, jak w chwili zakupu? Dzieje si� tak przede wszystkim za spraw� rozwoju oprogramowania. W procesie rozwoju aplikacji dla PC ogromn� rol� odegra� w�a�nie post�p technologiczny. Uzyskany dzi�ki niemu wzrost wydajno�ci i mo�liwo�ci funkcjonalnych PC poci�gn�� za sob� rozw�j aplikacji i powstawanie ich nowych klas. Jeszcze kilka lat temu przetworzenie p�yty audio CD w zbi�r plik�w MP3 stanowi�o zadanie na p� dnia pracy komputera. Microsoft a prawo Moore’a Gordon Moore, jeden z za�o�ycieli firmy Intel, opublikowa� tez�, �e g�sto�� upakowania element�w w uk�adach scalonych wzrasta dwukrotnie co 18 miesi�cy. Teza ta, nazwana Prawem Moore’a, dotyczy nie tylko liczby tranzystor�w zawartych w uk�adach scalonych kolejnych generacji procesor�w. Prawo Moore’a obj�o r�wnie� cz�stotliwo�ci zegar�w procesor�w i pojemno�ci pami�ci komputer�w, zar�wno pami�ci operacyjnej RAM, jak i pami�ci masowych w postaci dysk�w twardych. Przynios�o to w efekcie ogromny rozw�j techniki komputerowej i taki sam wzrost mo�liwo�ci PC. Jak ma si� to tempo wzrostu do rozwoju oprogramowania? Powszechnie przyj�tym wyznacznikiem wydajno�ciowych wymog�w stawianych komputerowi jest oprogramowanie Microsoftu. Jednak kolejne wersje Windows i towarzysz�cych im aplikacji wyznaczaj� minimalne wymagania wydajno�ciowe, jakie staj� przed naszymi PC. Ale Microsoft jest zbyt wielki, by podlega� czemu� tak prozaicznemu jak prawo Moore’a. Kolejne wersje systemu operacyjnego i przeznaczonych dla niego aplikacji powstaj� w cyklu, ok. trzyletnim. Dystans pomi�dzy szczytowymi mo�liwo�ciami komputer�w PC, a wymaganiami typowych aplikacji wci�� ro�nie. Producenci procesor�w, okre�laj�c ten dystans mianem "performance gap" przekonuj�, �e trzeba kupowa� nowsze i szybsze procesory, powi�kszaj�c go, bo dzi�ki temu zyskamy mo�liwo�� korzystania z najnowszych aplikacji, gdy tylko takowe si� pojawi�. To jednak kosztuje! Klasa �rednia i perspektywy Jaka jest definicja "klasy �redniej" dla komputer�w PC? W du�ym uproszczeniu b�d� to komputery wyposa�one w procesory szybsze od dw�ch trzecich szybko�ci najsilniejszego aktualnie procesora z danej rodziny. Oczywi�cie procesorowi musi towarzyszy� w�a�ciwe otoczenie: odpowiednia p�yta g��wna, pami�� i peryferia. Popatrzmy na przyk�ady. W platformie Intela, w chwili gdy najszybszym modelem jest Pentium 4 3,2 GHz, optymalnym przyk�adem "klasy �redniej" b�dzie maszyna z procesorem Pentium 4 2,4 GHz (najwolniejszy model z now�, 800-megahercow� szyn� FSB), wyposa�ona w 512 MB pami�ci RAM, oczywi�cie DDR PC3200. Podobnie w przypadku platformy AMD, w kt�rej najszybszym obecnie procesorem jest Athlon XP 3200+, b�dzie to komputer wyposa�ony w Athlona XP 2400+ i 512 MB pami�ci RAM. Magiczna liczba 512 MB ma swoje �r�d�o nie w rzeczywistych potrzebach u�ytkownik�w, ale przede wszystkim w tym, �e p�yty g��wne zar�wno dla procesor�w Intela, jak i dla wy�szej klasy procesor�w AMD, wymagaj� dla uzyskania pe�nej wydajno�ci zastosowania dw�ch modu��w pami�ci. A najmniejsze modu�y spe�niaj�ce wymagania wspomnianych p�yt maj� pojemno�� 256 MB. Komputer �redniej klasy daje nam, na etapie projektowania jego konfiguracji, dodatkow� mo�liwo�� zapewnienia mu znacznie d�u�szego okresu eksploatacji. Wystarczy tylko przewidzie� mo�liwo�ci zmiany na szybsze niekt�rych element�w, przede wszystkim procesora. Wymiana procesora po dw�ch latach na odpowiednio szybszy model przyniesie w rezultacie przed�u�enie okresu �ycia komputera o nast�pne dwa lata. Wsp�czesne klasy komputer�w Klasa najni�sza (low-end) Procesor - Athlon XP 2000+ lub Celeron 2 GHz RAM - 256 MB PC2100 Grafika - GeForce 4 MX 200 lub zintegrowany uk�ad graficzny na p�ycie g��wnej HDD - 40 GB, 5400 obr/min Koszt zestawu (bez monitora) - 1000-1500 z� Klasa �rednia (middle-range) Procesor - Athlon XP 2400+ lub Pentium 4 C 2,4 GHz RAM - 2x256 MB PC2700 (dla Athlona), 2x256 MB PC3200 (Pentium 4) Grafika - GeForce FX5600 HDD - 80-120 GB, 7200 obr/min Koszt zestawu (bez monitora) - 2000-2500 z� Klasa najwy�sza (high-end) Procesor - Pentium 4 3,2 GHz lub Athlon 64 FX-51 RAM - 2x512 MB PC3200+ Grafika - Radeon 9800 PRO HDD - RAID 0 2x120 GB, 7200 obr/min Koszt zestawu (bez monitora) - 5000 z� i wi�cej 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Flashki 2004-02-27 Andrzej Majkowski Marek Winter Nieulotne pami�ci krzemowe "cicho rosn�" w cieniu innych pami�ci masowych. Przedstawiamy test kilkunastu pami�ci typu flash, pod��czanych do portu USB. Rys. 1. Gumowa obudowa Canyon u�atwia jego trzymanie B�yskawiczny rozw�j cyfrowej techniki fotograficznej wymusza popyt na coraz bardziej pojemne pami�ci flash. Zwane s� one "b�yskowymi", co jest wiernym t�umaczeniem ich angielskiej nazwy lub "nieulotnymi", co ma sygnalizowa� ich odmienno�� od klasycznych pami�ci RAM. Pami�ci flash bowiem maj� jedn�, bardzo cenn� cech�: po odci�ciu zasilania nie trac� zgromadzonych w nich danych. Ale nie tylko cyfrowe aparaty fotograficzne czy odtwarzacze MP3 korzystaj� z pami�ci typu flash. Okazuj� si� one doskona�ymi zast�pcami wys�u�onej i ma�o praktycznej dyskietki elastycznej. Najcz�ciej tego typu pami�ci nazywane s� PenDrive. Wynika to z ich zewn�trznego wygl�du, przypominaj�cego (przy du�ej dozie wyobra�ni) d�ugopis czy o��wek. Nam ich kszta�t bardziej przypomina jednak zwyk�� zapalniczk�. Du�a dyskietka Pami�ci flash konstruowane z my�l� o stosowaniu ich w komputerach PC i to zar�wno tych stacjonarnych, jak i przeno�nych wyposa�one s� w interfejs USB. Dzi�ki temu ich instalacja jest uproszczona do minimum lub w wersji Windows XP - wyeliminowana ca�kowicie. Wystarczy pod��czy� tak� pami�� do portu USB komputera (bez konieczno�ci jego wy��czania) i ju� po chwili widzimy naszego flasha jako kolejny nap�d w systemowym Eksploratorze. Pozwala to na w miar� szybkie przenoszenie plik�w z pami�ci flash na dysk twardy lub odwrotnie. Jak szybkie? Rys. 2. Czarny PenDrive ma wbudowany player MP3, pozosta�e nap�dy maj� programowe zabezpieczenia przed nieupowa�nionym dost�pem W tabeli podajemy przyk�adowe czasy kopiowania plik�w pomi�dzy dyskiem twardym a pami�ci� flash. O ile z flasha na dysk czas kopiowania jest do�� kr�tki, to w przeciwnym kierunku - nale�y uzbroi� si� w sporo cierpliwo�ci. Zw�aszcza gdy mamy do skopiowania du�� liczb� ma�ych plik�w. Nasz testowy zestaw (30 MB) w najlepszym przypadku by� kopiowany z dysku na flasha w ci�gu 1 min 30 s. Je�li chcieliby�my du�� pami�� flash (np. 512 MB) zape�ni� ma�ymi plikami, to trwa�oby to ok. 25 minut. Dla por�wnania, czas kopiowania tego samego testowego zestawu ma�ych plik�w pomi�dzy dwoma dyskami twardymi wyni�s� 9 sekund. Jak to dzia�a? Jak s� organizowane dane w pami�ci flash? Wykorzystana jest tam zupe�nie inna zasada zapisu ni� w przypadku dyskietek, dysk�w twardych lub p�yt CD. Nie ma mowy o �adnych sektorach czy �cie�kach, z tego prostego powodu, �e flash nie ma nic wsp�lnego z obracaj�cym si� kr��kiem no�nika, jak to jest w innych pami�ciach masowych. Pami�� flash to po prostu chip z ulokowan� w �rodku siatk� z�o�on� z rz�d�w i kolumn. Na ich przeci�ciach znajduj� si� kom�rki zaopatrzone w dwa tranzystory odseparowane od siebie cienk� warstw� tlenku. Jeden z nich nazywany jest bramk� ruchom� (floating gate), drugi natomiast bramk� kontroln� (control gate). Je�li istnieje po��czenie mi�dzy tymi bramkami, to kom�rka przyjmuje warto�� "1". Je�li za� po przy�o�eniu do siatki napi�cia kilku wolt�w bramki ruchome zaczn� dzia�a� jak elektronowe dzia�a, powoduj�c powstanie bariery mi�dzy bramkami, to kom�rka otrzyma warto�� "0". Pami�ci flash uznawane s� za bardzo trwa�e. Z tego powodu niekt�rzy producenci przyznaj� im nawet do�ywotni� gwarancj�. Z technicznego punktu widzenia ich �ywotno�� jest jednak ograniczona. Ocenia si� j� na 1 000 000 (jeden milion) zapis�w (a dok�adniej - wymazywania danych przed kolejnym zapisem). Dla uzmys�owienia sobie tej liczby warto policzy�, �e gdyby zapisywa� codziennie tak� pami�� 30 razy, to potrzebne by�oby 100 lat, aby wyczerpa� ww. limit. Wyb�r redakcji Najlepszymi nap�dami flash w te�cie por�wnawczym okaza�y si� produkty Actina. Model Flashdrive 1022_512 o pojemno�ci 512 MB zdoby� nagrod� "wyb�r redakcji", uzyskuj�c najlepsze wyniki w szybko�ci dzia�ania. Natomiast nagrod� "najlepsza cena" przyznali�my modelowi Flashdrive 1022_128 o pojemno�ci 128 MB za atrakcyjn� cen� w przeliczeniu na 1 MB pojemno�ci i bardzo dobre wyniki w testach szybko�ci. Oba nap�dy wykorzystuj� szybki interfejs USB 2.0 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Atramentowe atrakcje 2004-02-27 Andrzej Majkowski Marek Winter Przedstawiamy test por�wnawczy 12 najnowszych drukarek atramentowych, kt�re doskonale nadaj� si� do domowych zastosowa� - m.in. wydruku dokument�w i cyfrowych fotografii. CD-ROM 11/2003 W grupie UZUPE�NIENIA zamieszczamy pliki wykorzystane do testowania drukarek. Drukarki atramentowe sta�y si� naturalnym "sprzymierze�cem" nie tylko cyfrowych aparat�w fotograficznych, ale og�lnie - cyfrowego przetwarzania obrazu. B�d�c posiadaczami drukarki, stajemy si� w�a�cicielami prywatnego laboratorium fotograficznego, dost�pnego ka�dego dnia i o ka�dej porze. A przecie� wydruki zdj�� to najbardziej atrakcyjne, ale nie jedyne zastosowanie drukarki. W domu mo�e by� ona z powodzeniem wykorzystywana do wydruk�w w�asnej lub cudzej tw�rczo�ci wykonywanej w aplikacjach graficznych czy programach biurowych (Word, Excel, Access, PowerPoint). Je�li kto� prowadzi dzia�alno�� gospodarcz�, z pewno�ci� skorzysta z pomocy drukarki, przygotowuj�c wszelk� dokumentacj� towarzysz�c� funkcjonowaniu firmy. Przy zakupie drukarki atramentowej warto zwr�ci� uwag� na kilka wa�nych aspekt�w. Om�wimy je dok�adniej. Jako�� druku Podstawow� cech� drukarki atramentowej, postrzegan� zreszt� przez u�ytkownik�w jako kluczowa, jest jako�� druku. Wszyscy producenci staraj� si�, aby ich produkty pod tym wzgl�dem by�y oceniane jak najwy�ej. W tym celu stosowane s� zar�wno rozwi�zania sprz�towe, jak i wyrafinowane algorytmy w towarzysz�cym ka�dej drukarce oprogramowaniu steruj�cym. W rozwi�zaniach sprz�towych dominuje obecnie tendencja do zmniejszania obj�to�ci poszczeg�lnych kropli atramentu (patrz: ramka "Wojna na kropelki"). Nie wystarcza ju� bowiem prosty zabieg marketingowy, polegaj�cy na oznajmianiu, �e dana drukarka drukuje w maksymalnej rozdzielczo�ci np. 4800�1200 pkt./cal - konkurencyjna firma podaje jeszcze wy�sze rozdzielczo�ci. Ta droga epatowania potencjalnego klienta coraz wi�kszymi liczbami nie sprawdzi�a si� z oczywistego powodu - nie ma ona prostego prze�o�enia na jako�� wydruk�w. Wyb�r redakcji Canon i850 okaza� si� najlepszy w naszych testach. Zdeklasowa� rywali pod wzgl�dem szybko�ci drukowania. R�wnie� jako�� jego wydruk�w redakcyjne jury oceni�o najwy�ej. Drukarka korzysta z 4 oddzielnych zbiorniczk�w z podstawowymi kolorami atramentu, co obni�a koszty eksploatacji. Bezdyskusyjnie przyznajemy tej drukarce nasz� nagrod� "wyb�r redakcji". Drukarka HP DeskJet 5150 uzyska�a drugie miejsce zar�wno w ocenie jako�ci druku, jak i w testach szybko�ci. Je�li dodamy do tego przyst�pn� cen� i niewyg�rowane koszty eksploatacji, to okaza�o si�, �e jest to idealny kandydat do naszej nagrody "najlepsza cena" Generalnie jako�� wydruk�w jest trudn� do oceny cech�. Ka�demu cz�owiekowi mo�e podoba� si� inna kolorystyka. Jak dowiod�y badania przeprowadzane przez Lexmarka, mieszka�cy r�nych kontynent�w inaczej reaguj� na odcienie poszczeg�lnych kolor�w. St�d drukarki Lexmark sprzedawane na kontynent np. ameryka�ski maj� inny profil barwny (tzw. colour matching) ni� modele oferowane w Europie, a te ostatnie s� z kolei odmiennie ustawione od urz�dze� sprzedawanych w Azji. Jednak nawet poddanie ocenie wydruk�w w obr�bie danej populacji mo�e przynie�� zupe�nie r�ne wyniki. W naszych testach korzystamy ze statystycznego u�rednienia ocen jako�ciowych wykonywanych przez pracownik�w redakcji. Jest to spos�b daj�cy wiarygodne wyniki dla potrzeb konsumenta. Szybko�� drukowania Ka�dy producent podaje nominaln� szybko�� swoich modeli. Jest to najcz�ciej maksymalna szybko�� w trybach o tzw. jako�ci szkicowej i to w dodatku bez doliczania czasu przetwarzania drukowanej pracy przez komputer. Wprawdzie ten ostatni aspekt, z uwagi na coraz szybsze procesory i interfejs USB, jest coraz mniej istotny, to jednak nie mo�na go ca�kowicie zignorowa�. Tote� testuj�c drukarki pod wzgl�dem szybko�ci, wybieramy kilka r�nych zada� i korzystamy z r�nych tryb�w jako�ci, wliczaj�c w to tryby najlepsze jako�ciowo. Do tego doliczamy czas przetwarzania pracy przez komputer, symuluj�c realne warunki pracy testowanych urz�dze�. Dlatego wyniki naszych test�w odbiegaj� znacz�co od podawanych przez producent�w du�ych i rzadko uzyskiwanych w praktyce pr�dko�ci. Drukowanie z g�ow� 1. Zawsze instaluj najpierw oprogramowanie steruj�ce do drukarki, a potem fizycznie pod��czaj j� do komputera. 2. Do drukowania zdj�� u�ywaj tylko papieru fotograficznego (matowego lub b�yszcz�cego) o gramaturze co najmniej 180-200 g/m2. 3. Do druku tekst�w lub dokument�w biznesowych stosuj zwyk�y, najta�szy papier kserograficzny. 4. Przy drukowaniu dokument�w w wersji roboczej wykorzystuj tryb ekonomiczny o mniejszym zu�yciu atramentu. 5. Zawsze korzystaj z podgl�du wydruku przed wys�aniem zadania do drukarki - pomo�e to w dopasowaniu pracy do rozmiaru i po�o�enia arkusza papieru. 6. Korzystaj - je�li to mo�liwe - z funkcji druku kilku stron na jednym arkuszu A4 dla wydruk�w roboczych lub kontrolnych. 7. Okresowo (co 3-4 tygodnie) oczyszczaj wn�trze i podajnik drukarki z kurzu i strz�pk�w papieru. 8. Po d�u�szej przerwie w drukowaniu wykonaj procedur� czyszczenia g�owic. 9. Bardzo ostro�nie eksperymentuj z alternatywnymi materia�ami eksploatacyjnymi - niekt�re z nich mog� by� przyczyn� k�opot�w z dobrej jako�ci drukiem. 10. Dobrej jako�ci papiery kupuj w wi�kszych opakowaniach - koszt jednego arkusza b�dzie wtedy mniejszy. 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Liczy si� presti� 2004-03-01 Micha� Szulowski Przedstawiamy wra�enia z testu czterech komputer�w przeno�nych, przeznaczonych dla r�nych odbiorc�w. Rys. 1. ARISTO Prestige 300 W tym urz�dzeniu zastosowano technologi� Intel Centrino. Zapewnia ona nie tylko obecno�� procesora z rodziny Pentium M, kt�ry zosta� specjalnie zaprojektowany do stosowania w komputerach przeno�nych, ale tak�e chipsetu i855GM z wbudowanym uk�adem graficznym o przyzwoitej wydajno�ci oraz modu�u do bezprzewodowych sieci standardu 802.11b. Testowany komputer mia� 512 MB pami�ci DDR266. Mimo pe�nego obci��enia procesora, stale dzia�aj�cego dysku twardego oraz wy�wietlacza ustawionego w po�owie jasno�ci wykaza� si� podczas test�w najd�u�szym czasem pracy baterii - 2,5 godziny. W��czenie w Windows XP funkcji oszcz�dzania energii spowodowa�o wyd�u�enie tego czasu do 3 godzin i 37 minut, co podczas codziennej pracy mo�e zapewni� nawet 5 godzin pracy baterii. Niestety, ma�y zasilacz, w dodatku do�� mocno si� nagrzewaj�cy, powoduje, �e �adowanie baterii komputera w czasie jego dzia�ania jest bardzo wolne. Zdecydowan� zalet� tego modelu jest jego ma�a waga (2,3 kg) oraz niewielkie rozmiary. Do wad mo�na zaliczy� niewygodny przycisk s�u��cy do przewijania dokument�w, umieszczony mi�dzy przyciskami touchpada. Rys. 2. ARISTO Performance 600 Ten model wyposa�ony jest w procesor Intel Pentium 4 M 2,4 GHz, wsp�pracuj�cy z chipsetem ATI RS200M i 512 MB pami�ci DDR. Klient mo�e tak�e wybra� wolniejsz� wersj� procesora. Performance 600 jest standardowo wyposa�ony w 128 MB pami�ci, kt�re mo�na rozszerzy� do 1024 MB. Zastosowany uk�ad grafiki jest znacznie wydajniejszy w grach, dzi�ki czemu komputer ten mo�e by� bez problemu wykorzystany do takich zastosowa�. Istotn� zalet� notebooka jest 15-calowy wy�wietlacz o rozdzielczo�ci 1400x1050 pkt. Performance 600 wa�y 3,5 kg - by� najci�szym urz�dzeniem spo�r�d testowanych. Mimo zastosowania baterii o niemal najwi�kszej pojemno�ci w�r�d testowanych komputer�w czas pracy baterii wynosi� oko�o 66 min (!), co jest po prostu miernym wynikiem. Nie poprawi�o go nawet w��czenie systemowych funkcji oszcz�dzania energii. Natomiast komputer ten okaza� si� bardzo wydajny. Ciekawym rozwi�zaniem jest zastosowanie modu�u do biometrycznej identyfikacji u�ytkownika na podstawie odcisku palca. Acer TravelMate 435LMi Notebook wyposa�ony zosta� w procesor Intel Pentium 4 3,06 GHz wsp�pracuj�cy z chipsetem i845PE oraz 512 MB pami�ci. Producent okre�la t� seri� komputer�w mianem bardzo wydajnego, przeno�nego stanowiska pracy. Rzeczywi�cie, ten model najszybciej wykonywa� zadania testowe. Jednak zastosowanie Pentium 4, mimo najpojemniejszej z testowanych baterii Li-Ion, spowodowa�o, �e komputer przy pe�nym obci��eniu pracowa� jedynie przez 45 minut, a wi�c bardzo kr�tko. Czas �adowania baterii, niestety, r�wnie� okaza� si� najd�u�szy. Do istotnych zalet tego modelu bez w�tpienia nale�y dobry, 15-calowy wy�wietlacz LCD o rozdzielczo�ci 1400�1050 pkt, zapewniaj�cy przyzwoity kontrast i nasycenie kolor�w. Acer TravelMate 435LMi wyposa�ony zosta� w modu� do bezprzewodowej transmisji danych w standardzie 802.11b. oraz czytnik pami�ci flash standard�w SD (Secure Digtial) / MMC (MultiMedia Card) / MS (Memory Stick). Do obs�ugi wbudowanej nagrywarki DVD s�u�� przyciski umieszczone z przodu obudowy. Niestety, g�o�niki zosta�y wstawione tak, �e zamkni�cie komputera powoduje ich zas�oni�cie. Warto jednak pochwali� bardzo wygodny, 4-kierunkowy przycisk s�u��cy do przesuwania dokument�w. Szkoda jednak, �e bardzo dobra i wygodna klawiatura ma mankament polegaj�cy na po��czeniu klawiszy nawigacyjnych (Home, End, Pg Dn, Pg Up) z klawiszami kursora. W praktyce takie rozwi�zanie utrudnia poruszanie si� np. po edytowanym tek�cie. Rys. 3. 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI W centrum akcji 2004-03-05 �ukasz Spufi�ski W �wiecie DVD-Video dominuj� obecnie dwa systemy zapisu d�wi�ku: Dolby Digital oraz DTS. W tym artykule pokazujemy, jak wykorzysta� oba systemy podczas ogl�dania film�w na domowym komputerze oraz narz�dzia do ich obs�ugi. CD-ROM 11/2003 W grupie UZUPE�NIENIA zamieszczamy AC3filter, programy BeSweet i AVI-Mux oraz pr�bne wersje odtwarzaczy DVD: PowerDVD 5 i WinDVD 5. Standard DVD-Video pozwala, aby strumieniowi danych wideo mog�o towarzyszy� do 8 strumieni danych audio. Jednak na jednej p�ycie DVD rzadko spotyka si� wi�cej ni� dwie lub trzy �cie�ki d�wi�kowe. Ka�da dodatkowa �cie�ka zajmuje okre�lony obszar na p�ycie, kt�ry mo�na by�oby przeznaczy� na inny cel, np. na filmowe dodatki czy na lepsz� jako�� obrazu (im mniejszy stopie� kompresji obrazu MPEG-2, tym lepsza jego jako��, ale te� wi�ksze zapotrzebowanie na przestrze� dyskow�). Systemy d�wi�ku, kt�re powinny by� obs�ugiwane w odtwarzaczach DVD, to LPCM (w��cznie z d�wi�kiem 24-bitowym i cz�stotliwo�ci� pr�bkowania 96 kHz), MPEG-1 Audio i MPEG-2 Audio. Najwa�niejsze jednak s� systemy d�wi�ku przestrzennego: Dolby Digital i DTS. Produkt firmy Dolby to godny nast�pca jej analogowych system�w redukcji szum�w i kompresji d�wi�ku. DTS (ang. Digital Theater System) to ca�kowicie nowe rozwi�zanie, kt�re od samego pocz�tku bazowa�o na cyfrowej obr�bce i kompresji d�wi�ku (systemy DD i DTS por�wnujemy w ramce). Obecnie mamy do czynienia z zalewem tanich dekoder�w Dolby Digital i DTS. Kompletne zestawy kina domowego DVD-Video z wbudowanymi dekoderami mo�na czasami kupi� ju� za ok. 1000 z�. Dlatego wa�n� kwesti� jest orientacja w standardach, wersjach i funkcjach, jakie tego typu sprz�t obs�uguje. Rys. 1. Nowe modele p�yt g��wnych s� z regu�y zaopatrzone w 6-kana�owy podsystem audio (3 wyj�cia stereo mini-jack, przesy�aj�ce d�wi�k odpowiednio do lewego i prawego g�o�nika centralnego, subwoofera i g�o�nika centralnego oraz lewego i prawego g�o�nika dook�lnego), ale niestety bez dekodera Dolby Digital czy DTS... Dekoder w PC Gdy naszym odtwarzaczem film�w DVD ma by� komputer, mo�emy skorzysta� z jednej z trzech opcji: dekodera wbudowanego w programowy odtwarzacz DVD, sprz�towego dekodera wbudowanego w kart� d�wi�kow� (samodzieln� lub na p�ycie g��wnej) albo z zewn�trznego sprz�towego dekodera (znajduj�cego si� najcz�ciej w zestawie g�o�nikowym). Obecnie prawie wszystkie nowe karty d�wi�kowe i p�yty g��wne ze zintegrowanymi uk�adami audio standardu AC97 maj� wyj�cia sze�cio- b�d� nawet siedmiokana�owe. W praktyce s� to z regu�y trzy lub cztery gniazda minijack stereo (fot. 1). Niestety, zmor� tanich rozwi�za� bywa s�aba jako�� generowanego sygna�u. Sygna� taki to m.in. wysoki poziom szum�w i s�yszalne zniekszta�cenia. Nie powinni�my r�wnie� dawa� si� zwie�� liczb� wyj��, kt�ra mo�e sugerowa�, �e ta w�a�nie konkretna karta d�wi�kowa czy p�yta g��wna ma wbudowany dekoder DD b�d� DTS. Niestety, w wi�kszo�ci przypadk�w obs�uga d�wi�ku przestrzennego ogranicza si� tylko do jego zgodno�ci z okre�lonymi interfejsami programistycznymi API, np. z DirectSound (sk�adnik DirectX) czy EAX. Rys. 2. .. dobrze zatem, je�li mamy mo�liwo�� skorzystania z dodatkowych wyj�� S/P DIF (takie z��cza - na dodatkowym "�ledziu" - znajdziemy np. w p�ycie g��wnej Albatron PX865PE Pro II), kt�re pozwol� na rozkodowanie sygna�u d�wi�kowego w zewn�trznym dekoderze, b�d�cym w wyposa�eniu zestawu g�o�nikowego 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Fotokom�rki 2004-03-05 Andrzej Pawlicki Grzegorz Teter Telefony kom�rkowe wyposa�one w cyfrowy aparat fotograficzny do niedawna kojarzy�y si� z egzotyk� i luksusem, obecnie powoli staj� si� standardem. Rys. 1. Umieszczenie obiektywu na obrotowym walcu pozwala na komfortowe wykonywanie zdj�� w ka�dej pozycji Zaledwie w po�owie ubieg�ego roku Nokia zaprezentowa�a model 7650 ze zintegrowanym aparatem cyfrowym. Pierwszy telefon z wbudowanym aparatem cyfrowym cieszy� si� zrozumia�ym zainteresowaniem. Bardzo szybko w �lady fi�skiego producenta poszli inni i zacz�� si� morderczy wy�cig o to, kt�ry z producent�w wypu�ci na rynek kolejny, ta�szy i lepiej wyposa�ony telefon z funkcjonalno�ci� aparatu cyfrowego. Obecnie na rynku w zasadzie ju� wszyscy najwi�ksi producenci telefon�w kom�rkowych maj� w swojej ofercie przynajmniej jeden model z wbudowanym aparatem cyfrowym lub pod��czany opcjonalnie zewn�trzny modu�. Telefony z aparatem cyfrowym maj� t� zalet�, �e mo�emy wykona� nimi zdj�cie prawie w ka�dej chwili, gdy� telefon zawsze mamy pod r�k�, a w�a�nie niespodziewane momenty s� cz�sto najlepsz� okazj� do zrobienia interesuj�cej fotografii. Cyfrowe aparaty zacz�y charakteryzowa� si� coraz lepszymi parametrami i zajmowa� coraz mniej miejsca w telefonach. Zacz�a poprawia� si� r�wnie� rozdzielczo�� wykonywanych zdj��, dzi�ki powi�kszaniu zdolno�ci rozdzielczej wbudowanej matrycy �wiat�oczu�ej. Standardem staj� si� aparaty pozwalaj�ce na wykonywanie zdj�� w rozdzielczo�ci VGA (640�480), zatem trudno si� dziwi�, �e niekt�re instytucje i firmy wprowadzi�y zakaz u�ywania czy wr�cz wnoszenia na ich teren tego typu urz�dze�. Rys. 2. Obiektyw aparatu umieszczony w tylnej cz�ci obudowy telefonu pozwala na jednoczesne wykonywanie i podgl�d zdj�� jedynie w sytuacji, gdy fotografowany obiekt znajduje si� za telefonem Niekt�re modele telefon�w maj� nawet tryb zdj�� nocnych, jednak fotografie wykonane przy s�abym o�wietleniu s� mizernej jako�ci. Ostatnio pojawi�y si� w telefonach aparaty z cyfrowym zoomem, ale jako�� powi�kszenia cyfrowego przy niewielkiej matrycy pozostawia jeszcze sporo do �yczenia. Zdj�cia zrobione telefonem nadaj� si� w zasadzie tylko do tego, do czego s� przeznaczone, a wi�c do przes�ania ich znajomym r�wnie� do telefonu wyposa�onego w niewielki wy�wietlacz ciek�okrystaliczny. Robienie odbitek mija si� z celem, cho� mamy mo�liwo�� zrobienia poczt�wki bezpo�rednio u operatora sieci, kt�rej jeste�my abonentem (patrz ramka). Kilku producent�w posz�o krok dalej i wypu�ci�o na rynek telefony, kt�re opr�cz zdj�� mog� rejestrowa� sekwencje wideo. Kr�tkie filmy mo�na odtwarza� w telefonie lub przegra� do komputera, ale jako�� nagranego materia�u nie jest zachwycaj�ca: z jednej strony istniej� ograniczenia pami�ci telefonu (film nie mo�e trwa� zbyt d�ugo), z drugiej - optyka stosowana we wbudowanych aparatach nie jest najwy�szej klasy. Obserwuj�c jednak rozw�j mobilnej technologii, mo�na spodziewa� si�, �e ju� nied�ugo zar�wno zdj�cia, jak i filmy wykonane za pomoc� telefonu b�d� charakteryzowa� si� zdecydowanie lepszymi parametrami ni� obecnie. Jako dobry przyk�ad mo�e pos�u�y� firma Sony Ericsson, kt�ra wprowadzi�a na japo�ski rynek telefon, kt�ry ma wbudowany aparat fotograficzny z matryc� o zdolno�ci rozdzielczej 1,3 miliona pikseli, czyli wy�szej od wi�kszo�ci kamer internetowych. MMS-y w torbie listonosza Na pocz�tku wakacji krajowi operatorzy uruchomili specjaln� us�ug�, dzi�ki kt�rej posiadacze telefon�w kom�rkowych z aparatem fotograficznym mog� wysy�a� do swoich bliskich i znajomych samodzielnie skomponowan� kartk� pocztow�. Wykonane za pomoc� telefonu zdj�cie mo�na opatrzy� komentarzem tekstowym i wys�a� jako wiadomo�� MMS. Tak przygotowana wiadomo�� jest drukowana i trafia do adresata jako tradycyjna kartka pocztowa. Aby skorzysta� z us�ugi w sieci Era, nale�y wys�a� MMS-a pod numer 4444, zapisuj�c dane w postaci: tre�� pozdrowie� (do 350 znak�w) #imi� i nazwisko odbiorcy #ulica nr_domu nr_mieszkania #kod_pocztowy miejscowo��. Do ko�ca wrze�nia koszt wys�ania takiej poczt�wki wynosi� 4 z�. Abonenci sieci Idea mog� urozmaici� swoje poczt�wki, wybieraj�c dodatkowe t�o nale��ce do jednej z kategorii: wakacje, zakochani, pozdrowienia, imieniny, urodziny, rozrywka, morze, g�ry, jeziora. Wiadomo�� w formacie: imi� i nazwisko odbiorcy, ulica, nr_domu i mieszkania, kod_pocztowy oraz miejscowo��*podpis*pozdrowienia*kate-goria, nale�y wys�a� pod numer 75200. Koszt kartki wynosi 6,10 z�. Tak� sam� cen� zap�ac� abonenci Plusa, przy czym ich kartka zostanie dodatkowo zapakowana w kopert�. W tym przypadku MMS w formacie: (imi� i nazwisko odbiorcy#ulica nr_domu#kod_pocztowy miejscowo��) tre�� pozdrowie� (maksymalnie 160 znak�w), nale�y wys�a� pod numer 905905. Zar�wno ta us�uga, jak i og�lny wzrost popularno�ci wiadomo�ci multimedialnych (obraz-fotografia, grafika oraz d�wi�k) sprawi�y, �e podczas wakacji pad� rekord wysy�ania MMS-�w - u�ytkownicy sieci Era wysy�ali ich ponad 10 000 dziennie. 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI CV z Internetu 2004-03-16 �ukasz Brzezi�ski Specjalistyczne serwisy WWW zamieszczaj� na swoich stronach nie tylko oferty zatrudnienia, ale te� praktyczne porady dotycz�ce pisania �yciorysu, a nawet sposobu zachowania si� podczas pierwszej rozmowy z pracodawc�. Rys. 1. Doskonale prowadzony serwis Pracuj.pl (http://www.pracuj.pl) prezentuje oferty pracy, kursy, szkolenia, sposoby poprawnego tworzenia dokument�w i interesuj�ce artyku�y poradnicze Wystarczy po�wi�ci� nieco czasu i dok�adnie przejrze� strony WWW. Nie zra�ajmy si� tym, �e niekt�re serwisy wydadz� si� nam ma�o praktyczne. Z pewno�ci� mo�emy dotrze� do tych, kt�rych zawarto�� nas nie zawiedzie. Poszukiwania mo�emy rozpocz�� od witryn przedstawionych w artykule. Jak napisa� CV? Jednym z warunk�w koniecznych do zdobycia pracy jest odpowiednie zaprezentowanie swojej osoby przysz�emu pracodawcy. Prezentacja odbywa si� zazwyczaj w dw�ch etapach: najpierw dostarczamy �yciorys i list motywacyjny, potem spotykamy si� z przysz�ym pracodawc� na rozmowie kwalifikacyjnej. Zacznijmy od poprawnego napisania CV. Wystarczy w przegl�darce internetowej wpisa� np. "jak pisa� CV", a otrzymamy adresy stron, gdzie znajdziemy porady na ten temat. Najcenniejsze wskaz�wki, najcz�ciej przygotowane przez osoby profesjonalnie zajmuj�ce si� doradztwem personalnym, znajdziemy w popularnych i sprawdzonych serwisach. Rozbudowany "Poradnik szukaj�cego pracy" znajdziemy w serwisie Pracuj.pl (http://www.pracuj.pl) w dziale Moja kariera. Zamieszczone zosta�y tu nie tylko wskaz�wki, jak prawid�owo napisa� �yciorys czy list motywacyjny oraz jak skutecznie przej�� rozmow� kwalifikacyjn�, ale r�wnie�, jakie cechy charakteru �wiczy�, aby zosta� idealnym kandydatem do pracy o okre�lonym charakterze i jak skutecznie wybiera� spo�r�d setek og�osze�. Warto r�wnie� przeczyta� zamieszczony w serwisie artyku� "N-etykieta" (znajdziemy go wpisuj�c w wyszukiwarce serwisu tytu� artyku�u), traktuj�cy o sztuce wysy�ania aplikacji poczt� elektroniczn�. Rys. 2. Cz�� witryn zamieszcza oferty pracy np. tylko dla konkretnych grup zawodowych (http://www.praca.lasy.pl) W innym popularnym serwisie Jobpilot (http://www.jobpilot.pl) pod has�em "Pierwsza praca" (w dziale Magazyn Jobpilota) znajdziemy liczne informacje na temat, jak rozpocz�� szukanie pracy za po�rednictwem Internetu oraz jakie zalety i wady ma ten spos�b szukania zatrudnienia. Przyk�ady i szablony Wiele praktycznych wskaz�wek zamieszcza serwis ABCpraca.pl (http://www.abcpraca.pl). Dodatkowo w dziale "Testy i psychozabawy" umieszczono odno�niki do stron zawieraj�cych przyk�ady r�nych test�w, sprawdzaj�cych nasze predyspozycje do wybranego zawodu. Komu nie wystarcz� og�lne wskaz�wki dotycz�ce pisania �yciorys�w i list�w motywacyjnych, ten mo�e pos�u�y� si� gotowymi wzorcami. Serwis Praca.onet.pl (http://praca.onet.pl) opracowa� kreatora �yciorys�w. Mo�na wybra� wersj� polsko- lub angloj�zyczn� oraz jedn� z kilku szat graficznych. Warunkiem skorzystania z tej pomocy jest zarejestrowanie si� w portalu. W portalu Rynku Pracy HRK.pl (http://hrk.pl/is), w dziale Wzorce dokument�w znajdziemy gotowe przyk�ady list�w motywacyjnych. Wystraczy wpisa� w wybrane pola informacje nas dotycz�ce oraz w�asne dane i przes�a� przysz�emu pracodawcy w tradycyjnej, papierowej formie lub poczt� elektroniczn�. Oferta pracy z Internetu http://praca.interia.pl http://http://praca.onet.pl http://http://praca.totu.pl http://www.cvonline.pl http://www.gazeta.pl/praca http://www.jobpilot.pl http://www.jobs.pl http://www.praca.trader.pl http://www.pracuj.pl http://www.topjobs.pl 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Zanim umie�cimy w Sieci 2004-03-16 Marcin Wichary Projektowanie stron WWW obejmuje tak wiele szczeg��w, �e �atwo niekt�re przeoczy�. Dlatego przygotowali�my kr�tk� �ci�gawk�, kt�ra pomo�e sprawdzi�, czy o niczym nie zapomnieli�my i czy nasz serwis jest gotowy do umieszczenia w Internecie. Rys. 1. Przedstawiamy propozycj� listy kontrolnej - swoistej �ci�gawki, kt�r� warto przejrze� po zako�czeniu prac nad now� witryn�, aby upewni� si�, i� jest ona w pe�ni dopracowana. List� podzielili�my na kilka cz�ci dotycz�cych nast�puj�cych zagadnie�: nawigacja, odno�niki, grafika i wygl�d witryny oraz cz�sto umieszczanych na stronach WWW element�w - formularze, ramki i inne detale. Nawigacja Tytu�y podstron Ka�da z podstron serwisu powinna by� zatytu�owana, czyli w nag��wku dokumentu HTML musi by� zastosowany atrybut ). Ponadto ka�da podstrona powinna mie� indywidualny tytu�, zwi�zany z jej zawarto�ci�. Odpowiednie tytu�y pomog� odwiedzaj�cym w nawigacji, tworzeniu odno�nik�w do interesuj�cych ich podstron naszego serwisu i u�atwi� dodawanie wybranych podstron do Ulubionych. Rys. 2. Kontakt z webmasterem Sprawd�my, czy umo�liwili�my internautom odwiedzaj�cym nasz serwis jak�� form� kontaktu z nami (np. adres e-mail, formularz, numer komunikatora). Je�eli taki element jest obecny, to upewnijmy si�, �e jest dobrze widoczny i dost�pny z g��wnej strony serwisu. Warto zadba� o t� grup� os�b, kt�re chcia�yby si� z nami podzieli� uwagami odno�nie naszej witryny. Mapa serwisu Je�eli witryna jest rozbudowana, nie zapomnijmy o przygotowaniu podstrony zawieraj�cej map� serwisu, czyli spis wszystkich lub tylko najwa�niejszych podstron. Mapa taka pomo�e tym, kt�rzy odwiedzaj�c nasz serwis po raz pierwszy czuj� si� w nim zagubione oraz osobom zainteresowanymi konkretnymi tematami. Rys. 3. Rys. 4. 1 | 2 | 3 | 4 | 5 nast�pna>> SPIS TRE�CI Witryna w ruchu 2004-03-16 Marek Winkler Do tworzenia internetowych wektorowych animacji i interaktywnych stron WWW u�ywany jest najcz�ciej program Macromedia Flash. Warto jednak pozna� mo�liwo�ci jego konkurenta - Adobe LiveMotion 2.0. Rys. 1. W panelach bocznych dost�pne s� palety zawieraj�ce pomocnicze narz�dzia graficzne i biblioteki element�w Adobe LiveMotion 2.0 jest obiektowym narz�dziem, przeznaczonym do tworzenia wektorowej grafiki wstawianej na strony WWW. Pozwala tak�e na tworzenie ca�ych, interaktywnych witryn internetowych. Okre�lenie "obiektowy" oznacza, �e mo�emy korzysta� z gotowych obiekt�w graficznych (np. importowanych z innych aplikacji), modyfikowanych i ��czonych ze sob� r�nymi sposobami. Jako�� wektorowej grafiki nie zale�y od rozdzielczo�ci monitora (jest tak samo dobra przy r�nych rozdzielczo�ciach), a powstaj�ce wynikowe pliki maj� niewielkie rozmiary, dzi�ki czemu strona WWW mo�e by� szybko wczytana przez przegl�dark� internetow�. Pocz�tek pracy Interfejs programu sk�ada si� z czterech cz�ci: okna kompozycji (Composition Window) przeznaczonego do umieszczania element�w projektu, g�rnego paska menu, bocznego paska narz�dziowego (Toolbox) i listwy czasu (Timeline). Dodatkowo na ekranie wy�wietlanych jest pi�� niewielkich okien zawieraj�cych palety z bibliotekami element�w do��czonych do programu i podr�cznymi narz�dziami. Rozpoczynaj�c prac�, musimy okre�li� parametry nowej kompozycji. W tym celu z menu wybieramy opcj� File � New Composition, uaktywniaj�c okno dialogowe Composition Settings, w kt�rym wpisujemy wysoko�� i szeroko�� obiektu (w pikselach) oraz liczb� klatek animacji (Frame Rate) - standardowo 12 na sekund�. Naci�ni�cie klawisza OK spowoduje utworzenie pustego okna kompozycji. W nast�pnej kolejno�ci z menu wybieramy opcj� View � Export, aktywuj�c palet� eksportu plik�w i wybieramy opcj� AutoLayout. Poni�ej tej opcji zaznaczamy pola wyboru przy dw�ch pierwszych (od lewej) ikonkach: Export HTML Page i Export HTML Report, dzi�ki czemu tworzon� animacj� b�dzie mo�na zapisa� jako stron� WWW. Na koniec uaktywniamy listw� czasu (Timeline), wybieraj�c z menu pozycj� Timeline - Composition Window. Rys. 2. Tworzenie t�a - wszystkie obiekty s� umieszczane w centralnym oknie kompozycji Przygotowanie t�a Po utworzeniu nowego obiektu i okre�leniu jego parametr�w mo�emy si� zaj�� przygotowaniem t�a. Mo�e nim by� dowolny kolor lub tekstura. Gotowe tekstury znajdziemy w panelu zawieraj�cym palet� Textures - wystarczy je przeci�gn�� kursorem myszy do pola roboczego. My zastosujemy jednak jednolite t�o z palety Color, widocznej w oknie pomocniczym po prawej stronie ekranu. Nast�pnie na bocznym pasku narz�dziowym (Toolbox) wybieramy Paint Bucket Tool (wiadro z farb�), za pomoc� kt�rego wype�niamy pole robocze jednolitym kolorem, np. granatowym. Aby urozmaici� t�o, dodamy do niego efekt p�ynnego przej�cia kolor�w - gradient. W tym celu, na pasku Toolbox zaznaczamy narz�dzie Rectangle Tool (kszta�t prostok�ta) i w g�rnej cz�ci, na �rodku obszaru roboczego, umieszczamy kursor, kt�ry teraz ma posta� krzy�yka. Prostok�t kre�limy trzymaj�c wci�ni�ty lewy przycisk myszy i prowadz�c kursor w d� i w prawo, tak aby wype�ni� ca�e pole robocze. Powsta�y w ten spos�b prostok�t automatycznie zostanie wype�niony jednolitym kolorem. Aby uzyska� efekt przej�cia tonalnego, klikamy na bocznej palecie Gradient i z rozwijalnej listy wybieramy opcj� Linear. Wybieramy kolor pocz�tkowy (np. niebieski) i zmieniamy kolor docelowy (standardowo jest to czarny) na kolor t�a - w naszym przypadku granat. W ten spos�b powstanie efekt p�ynnego przej�cia od koloru niebieskiego do granatowego. Dzi�ki temu po wygenerowaniu strony WWW uzyskamy wra�enie "wtapiania si�" ozdobnego elementu w t�o. Dla urozmaicenia dodamy jeszcze drugi element kompozycji t�a. B�dzie to wycinek ko�a, kt�ry umie�cimy w lewym, g�rnym rogu pola roboczego. Tak jak poprzednio, wybieramy kolor obiektu i na pasku Toolbox zaznaczamy narz�dzie Ellipse Tool. Nast�pnie kre�limy elips�, kt�ra automatycznie wype�nia si� ��danym kolorem. Nast�pnie na pasku Toolbox zaznaczamy Selection Tool i trzymaj�c wci�ni�ty lewy przycisk myszy przesuwamy obiekt do lewego g�rnego rogu tak, aby widoczny by� tylko jej fragment. T�o jest gotowe. Rys. 3. Atrybuty czcionki ustawiamy korzystaj�c z palet: kolor�w i w�a�ciwo�ci CD-ROM 11/2003 W grupie UZUPE�NIENIA znajduj� si� wersje testowe program�w: Adobe LiveMotion 2.0 i Flash Editor 1.00. 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Dzielenie Internetu 2004-03-17 Dominik Kucharczyk Artur Wyrzykowski Co zrobi�, gdy mamy jedno sta�e ��cze do Internetu i kilka komputer�w, kt�re z niego maj� korzysta�? Jednym ze sposob�w jest skorzystanie z taniego routera z wbudowanym prze��cznikiem. Rozwi�zanie stosunkowo tanie i - jak poka�emy - do�� �atwe w praktyce. Rys. 1. 1. Modem Neostrady lub kabl�wki ��czymy ze z��czem WAN; ka�dy komputer pod��czamy do jednego z czterech z��czy LAN w routerze Na czym polega idea wsp�dzielenia ��cza internetowego? Chodzi o to, by wiele komputer�w mog�o korzysta� z jednego ��cza i z jednego adresu IP przydzielonego przez operatora. O ile realizacja pierwszego za�o�enia jest bardzo prosta i zazwyczaj mo�liwa za pomoc� dowolnego koncentratora lub prze��cznika, bez konieczno�ci jakiejkolwiek konfiguracji, to do realizacji drugiej potrzebny jest odpowiednio skonfigurowany router. Jest on niezb�dny, bo ka�dy z komputer�w pod��czonych do sieci domowej, osiedlowej czy firmowej musi mie� inny adres IP, a zarazem wszystkie musz� korzysta� z jednego adresu IP przydzielonego przez operatora. Niedawno na �amach prezentowali�my spos�b wsp�dzielenia Neostrady pomi�dzy dwa komputery (ENTER 9/2003, "Dwupasmowa Neostrada", str. 106), jednak prezentowana tam metoda bazowa�a na za�o�eniu, �e jedna z maszyn - ta, do kt�rej pod��czony jest modem DSL ��cz�cy z us�ug� Neostrada - musi stale dzia�a�, by ��cze by�o dost�pne tak�e dla drugiego komputera. Jak unikn�� tej niedogodno�ci? I co zrobi� wtedy, gdy komputer�w - pomi�dzy kt�re chcemy dzieli� pasmo - jest wi�cej? Rys. 2. 2.Poprawne pod��czenie komputer�w jest sygnalizowane przez diody na obudowie routera Przedstawimy kr�tki opis konfiguracji routera i wsp�dzielenia za jego pomoc� ��cza internetowego. W tym konkretnym przyk�adzie b�dziemy wsp�dzieli� Neostrad� w sieci sk�adaj�cej si� z dw�ch komputer�w. Ka�dy z komputer�w (korzystali�my z maszyn pracuj�cych pod kontrol� Windows XP) wyposa�ony by� w kart� sieciow�. Modem DSL (otrzymany od us�ugodawcy) to w naszym przyk�adzie model z wyj�ciem w standardzie Ethernet (posiadaczom modemu pod��czanego do z��cza USB polecam lektur� ramki "Gdy masz Neostrad� przez modem USB". Do wsp�dzielenia wykorzystali�my tani router firmy Asmax, model BR 704n+, 2 kabelki sieciowe (skr�tka), kt�re pos�u�y�y do po��czenia komputer�w z routerem. Tak uzbrojeni przyst�pili�my do dzia�a�. Zacz�li�my od wy��czenia zasilania we wszystkich urz�dzeniach (modem DSL, komputery, router). Po co router? Tanie routery dost�powe (zwane niekiedy bramami rezydentnymi) s� od pocz�tku tworzone w celu udost�pniania po��cze� w ma�ych sieciach, licz�cych kilka lub co najwy�ej kilkana�cie komputer�w. S� to przede wszystkim urz�dzenia wzgl�dnie niezawodne, bo zintegrowane i pozbawione element�w mechanicznych. Na procesorach nie s� potrzebne wiatraki, zamiast dyskietek jest pami�� flash, nie ma te� wielu innych podzespo��w znajduj�cych si� w pecetach, dzi�ki czemu ich rozmiary nie przekraczaj� rozmiar�w ma�ej ksi��ki, formatu A5, za� pob�r mocy waha si� w granicach kilku wat�w. Routery s� te� wyposa�one w oprogramowanie, kt�re mo�na konfigurowa� przez przegl�dark� (za pomoc� wbudowanego w router serwera WWW), wi�c nie trzeba pod��cza� do nich monitora ani innych peryferi�w. Jest to wi�c rozwi�zanie tanie i �atwe do uruchomienia. Przedstawione w za��czonej tabeli routery maj� pewne cechy wsp�lne - istotne dla u�ytkownika. Pami�tajmy, �e interfejs s�u��cy do ��czenia z sieci� lokaln� (LAN) zazwyczaj nie jest wyprowadzony na zewn�trz routera, lecz ��czy si� bezpo�rednio z wbudowanym kilkuportowym prze��cznikiem. Dopiero kilka jego wyj�� znajduje si� na obudowie w postaci gniazd RJ-45 do pod��czania komputer�w. Tak wi�c w urz�dzeniach przeznaczonych w�a�nie do wsp�dzielenia ��czy internetowych, router i prze��cznik s� jednym fizycznie urz�dzeniem. W ca�ym artykule tego typu sprz�t b�dziemy nazywa� po prostu routerem. Wszystkie z wymienionych w tabeli router�w maj� wbudowany 4-portowy prze��cznik, co umo�liwia pod��czenie do ka�dego routera do 4 komputer�w z naszej sieci lokalnej. Opr�cz tego wszystkie maj� wbudowany serwer DHCP (Dynamic Host Control Protocol), dzi�ki czemu nie musimy trudzi� si� r�cznym przyporz�dkowaniem dla ka�dego z komputer�w adresu IP - zajmie si� tym router. Ponadto ka�dy z uwzgl�dnionych tu router�w realizuje translacj� adres�w (NAT - wi�cej szczeg��w w ramce "Co to jest NAT?"). Niekt�re z przedstawionych tu modeli maj� ponadto wbudowany modem DSL, co jest cech� przydatn� zw�aszcza dla u�ytkownik�w Neostrady - zw�aszcza gdy otrzymali od TPSA modem pod��czany do z��cza USB (wi�cej szczeg��w na ten temat w ramce "Gdy masz Neostrad� przez modem USB". 1 | 2 | 3 | 4 | 5 nast�pna>> SPIS TRE�CI Konsylium 2004-03-17 Jaka pasta? Na �amach ENTERA, przy okazji tekst�w o podkr�caniu, pojawi�o si� zdanie "przesmarowa� uk�ad graficzny cienk� warstewk� pasty silikonowej". Moje pytanie: o jak� past� chodzi? Czy o specjaln� do kart graficznych ze sklepu komputerowego, czy zwyczajn� do uszczelniania okien w domu? Na �amach ENTERA, przy okazji tekst�w o podkr�caniu, pojawi�o si� zdanie "przesmarowa� uk�ad graficzny cienk� warstewk� pasty silikonowej". Moje pytanie: o jak� past� chodzi? Czy o specjaln� do kart graficznych ze sklepu komputerowego, czy zwyczajn� do uszczelniania okien w domu? Chodzi o specjaln� past� termoprzewodz�c� (odprowadzaj�c� ciep�o wytwarzane przez uk�ad scalony). Nie musi to by� koniecznie pasta silikonowa, mo�e te� by� inny rodzaj pasty termoprzewodz�cej. Absolutnie nie chodzi o silikonowy klej monta�owy u�ywany m.in. przy monta�u okien! Potrzebn� past� mo�na naby� praktycznie w ka�dym sklepie komputerowym i na gie�dach komputerowych (w praktyce wsz�dzie tam, gdzie sprzedawane s� procesory i zestawy ch�odz�ce do nich). [DH] Aktualizacja BIOS-u w praktyce Moje pytania dotycz� aktualizacji BIOS-u: 1. Jak mo�na zaktualizowa� BIOS? 2. Gdzie mo�na znale�� potrzebne do tego programy? 3. Czy jest z tym zwi�zane jakie� ryzyko? 4. Co zrobi�, aby powr�ci� do poprzedniej wersji BIOS-u? Prosz� o dok�adne wyt�umaczenie tej operacji na wi�kszo�ci spotykanych wersjach BIOS-u (np. AWARD). Odpowiadam kolejno: Ad 1. Wgrywaj�c do wbudowanej w p�yt� g��wn� pami�ci typu flash now� wersj�, przy u�yciu specjalnego programu, odpowiedniego dla danej p�yty g��wnej i danego BIOS-u. Ad 2. Ze strony WWW producenta p�yty g��wnej, adres strony naj�atwiej znale�� w instrukcji towarzysz�cej danemu modelowi p�yty. Ad 3. Tak! Nie nale�y zmienia� BIOS-u bez ABSOLUTNEJ KONIECZNO�CI, bo "nieszcz�liwe wypadki" zdarzaj� si� przy tej operacji zadziwiaj�co cz�sto. Przyczyn� s� najcz�ciej uszkodzenia plik�w .bin przesy�anych przez Internet, zw�aszcza protoko�em HTTP. Ad 4. To zale�y, czym si� zako�czy�a zmiana. Je�li z nowym BIOS-em p�yta dzia�a, to w zasadzie nie ma potrzeby powrotu do poprzedniej wersji. Je�li nie dzia�a, s� dwie mo�liwo�ci. Pierwsza - o ile przed zmian� zgrali�my na dyskietk� stary BIOS, co umo�liwiaj� prawie wszystkie programy s�u��ce do aktualizacji, a pami�� flash na p�ycie g��wnej nie jest wlutowana, tylko umieszczona w podstawce, to udajemy si� do najbli�szego serwisu, gdzie, za pewn� op�at� (kilkadziesi�t z�), wgraj� nam stary BIOS. Druga dotyczy bardziej skomplikowanego przypadku, gdy mamy tani� p�yt� z wlutowan� na sta�e pami�ci� flash. W takiej sytuacji niestety pora zacz�� my�le� o nowej - nie znam w Polsce serwisu, kt�ry by sobie z tym poradzi�. Na szcz�cie coraz wi�cej p�yt ma Dual BIOS czy Mirror BIOS - rozwi�zania pozwalaj�ce na nawi�zanie kontaktu z p�yt� po nieudanej aktualizacji. Szczeg��w dotycz�cych ich wykorzystania nale�y w takim przypadku szuka� w instrukcji do��czonej do p�yty g��wnej. Co do szczeg�owego obja�nienia procedury aktualizacji, to zale�y ona nie tyle od wersji BIOS-u, co od modelu p�yty g��wnej i producenta. Dlatego te� trudno przedstawi� uniwersalny opis dzia�a�. Jak ju� wspomnia�em wcze�niej, najcz�ciej sprawa sprowadza si� do pozyskania odpowiedniego programu i binari�w (plik�w binarnych zawieraj�cych kod BIOS-u) nowego BIOS-u, a nast�pnie post�powania zgodnie z za��czon� instrukcj� (niekiedy trzeba �ci�gn�� osobno albo zawarta jest w plikach pomocy). Warto przy tym pami�ta� o wspomnianym ju� wcze�niej zgraniu na dyskietk� poprzedniej, dzia�aj�cej wersji BIOS-u. [RS] K�opoty z podkr�caniem Mam problem z komputerem AMD Athlon 2000+ XP, mianowicie po pr�bie podkr�cenia FSB w BIOS-ie ze 133 MHz na 166 MHz po ponownym uruchomieniu m�j monitor pozosta� czarny. Dodam jeszcze, �e mam p�yt� g��wn� MSI KT3 Ultra. Sprawdza�em na drugim monitorze i objawy s� takie same. Czy mogliby�cie pom�c mi w tej kwestii? To si� nie mog�o uda�! Procesor musia�by dzia�a� z zegarem ponad 2 GHz, a tego biedaczek nie potrafi. Teraz trzeba odnale�� na p�ycie g��wnej zwork� s�u��c� do resetu ustawie� Setupu, prze��czy� j� na kilkana�cie sekund, a potem przywr�ci� jej pierwotne po�o�enie i w��czy� komputer. Powinien ruszy� - w przeciwnym razie przyjdzie uzna�, �e co� uleg�o uszkodzeniu. Ale nie s�dz�. [RS] Odrobaczanie Windows... Od pewnego czasu mam ma�y problem. Kiedy po��cz� si� z Internetem po ok. minucie "wyskakuje" komunikat: Wyst�pi� problem z aplikacj� Generic Host Process for Win32 Services i zostanie ona zamkni�ta. Zaraz po tym uruchamia si� nast�pne okno, gdzie napisane jest mniej wi�cej co� takiego: System Windows zostanie zamkni�ty za 60 sekund, zapisz wszystkie niezapisane aplikacje. Zamkni�cie zainicjowane przez ZARZ�DZANIE NT/ SYSTEM. Us�uga zdalne wywo�ywanie procedur (RPC) zosta�a nieoczekiwanie zamkni�ta. Problem ten pojawi� si� dopiero, kiedy wr�ci�em do domu z urlopu, przez ca�y tydzie� komputer ani razu nie by� w��czany, pierwsze co zrobi�em po powrocie do domu, to odebra�em poczt�, i wyskoczy�y mi te komunikaty. Mam Windows XP Professional, nawet po ponownej instalacji systemu problem nie znikn��. Prosz� o pomoc. Problem z pojawiaj�c� si� informacj�, �e za chwil� system zostanie zamkni�ty, to wynik dzia�ania robaka msblast (inna nazwa: W32.Blaster.Worm) lub jednej z jego odmian. Wystarczy�o, �e odebra� Pan poczt�. Wi�cej szczeg�owych informacji dla u�ytkownik�w Windows (wersje NT/2000/XP) znajduje si� pod adresem:http://www.microsoft.com/poland/security/blaster.htm Co prawda przegl�danie czegokolwiek w czasie, gdy robak wy��cza komputer jest nie�atwe, ale i na to jest spos�b. W momencie pojawienia si� okna o wy��czeniu komputera, prosz� z menu Start wybra� polecenie Uruchom i wpisa� cmd, co wywo�a okno linii polece�. W linii polece� nale�y wpisa� polecenie: shutdown -a kt�re anuluje wy��czenie komputera i umo�liwi dalsz� prac� (w szczeg�lno�ci pozbycie si� robaka). Jak si� pozby� z�o�liwego kodu? Mo�liwo�ci jest kilka. Tu zaprezentuj� dwie: pierwsza polega po prostu na aktualizacji baz wirus�w do posiadanego programu antywirusowego. Je�eli taki program nie jest zainstalowany w systemie, trzeba pos�u�y� si� drug� metod�, czyli pozby� sie robaka r�cznie. Oto recepta: Zaczynamy od pobrania i instalacji �atki aktualizuj�cej system Windows. Odpowiedni� �at� dla polskoj�zycznej wersji Windows XP (Home Edition i Professional) mo�na pobra� ze strony http://download.microsoft.com/download/0/3/2/03201ef2-b9f9-4f0d-9051-7c951522fc58/WindowsXP-KB823980-x86-PLK.exe Po zainstalowaniu �atki nale�y uruchomi� Mened�er zada� (najlepiej za pomoc� kombinacji klawiszy Shift-Ctrl-Esc). W oknie mened�era przechodzimy do zak�adki Procesy, zaznaczamy proces o nazwie msblast.exe i klikamy Zako�cz proces. Nast�pnie z katalogu \Windows\ System32 (przy za�o�eniu, �e system zainstalowany jest w folderze Windows) usuwamy plik msblast.exe To nie koniec, trzeba jeszcze wyczy�ci� Rejestr Windows. W tym celu uruchamiamy Edytor Rejestru (poleceniem regedit wpisanym w okno Uruchom z menu Start), odszukujemy klucz HKEY_LOCAL_MACHINESOFTWARE\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Run i kasujemy warto�� o nazwie "windows auto update". Robaka ju� nie ma, ale warto wykona� jeszcze jedn� operacj�: zainstalowa� oprogramowanie antywirusowe. [DK] Za du�y plik AVI Mam nast�puj�cy problem: film trwaj�cy oko�o dw�ch godzin, skompresowany kodekiem DivX 5.0.5., zajmuje ponad 800 MB. Filmy powy�ej dw�ch godzin zajmuj� ponad 1 GB. Mam Pentium 4 2GHz, RAM 1GB, u�ywam programu DVDx 2.2. Ten sam problem wyst�pi� w wersji 5.0.4. kodeka DivX. Jak rozwi�za� ten problem? Jak zmie�ci� na jednej p�ycie CD ponad 3h filmu [AVI] dobrej jako�ci? To, jak du�y b�dzie plik filmu zale�y przede wszystkim od pr�dko�ci bitowej kodowania. Warto�� t� ustala si� przed kodowaniem, s�u�y do tego parametr o nazwie bitrate. Fakt, �e uzyska� Pan zbyt du�y wynika st�d, �e film kodowany by� ze zbyt du�ym bitratem. Recepta jest stosunkowo prosta - wystarczy zmiejszy� warto�� bitrate podczas kodowania, a rezultatem kodowania b�dzie mniejszy plik. Oczywi�cie jako�� filmu przy ni�szym bitrate b�dzie gorsza (o ile gorsza, to zale�y, jak drastycznie zmniejszy si� warto�� bitrate), ale co� za co�. Powstaje przy okazji pytanie, jak dobra� optymalnie bitrate dla kodowanego filmu w taki spos�b, by jak najmniej straci� na jako�ci i jak najlepiej wykorzysta� dost�pn� przestrze� no�nika (np. w przypadku CD: 650 MB lub 700 MB w zale�no�ci od typu p�yty). Warto�ci takie jak czas trwania filmu czy rozdzielczo�� obrazu s� na og� znane. To wystarczy, by obliczy�, jaki bitrate zastosowa�, by optymalnie wykorzysta� pojemno�� no�nika, na kt�rym zakodowany film chcemy zapisa�. Na szcz�cie nie trzeba tego liczy� r�cznie, wystarczy pos�u�y� si� odpowiednim oprogramowaniem. Przydatne w takim przypadku s� aplikacje nazywane kalkulatorami bitrate (bitrate calculator). Przy okazji warto pami�ta�, �e film to nie tylko obraz, ale i d�wi�k, dlatego te� w obliczeniach trzeba dodatkowo uwzgl�dni� bitrate, z jakim kodowana jest �cie�ka d�wi�kowa filmu. Na szcz�cie wi�kszo�� kalkulator�w bitrate uwzgl�dnia tak�e �cie�k� d�wi�kow�. Przyk�adem do�� prostego w u�yciu programu z tej grupy jest aplikacja DivX Movie Calculator (aktualnie w wersji 1.3). Po uruchomieniu tego programu (mo�na go pobra� ze strony: http://www.divx-digest.com/software/divx_movie_calc.html) wystarczy tylko wybra�, na ilu p�ytach film - o okre�lonej d�ugo�ci - ma si� zmie�ci� i jaka jest pojemno�� jednej p�yty a program obliczy orientacyjny bitrate dla strumienia wideo, uwzgl�dniaj�c tak�e parametry d�wi�ku. Dodam jeszcze, �e wersja kodeka, kt�rego u�ywamy, nie ma praktycznie znaczenia. Owszem, pomi�dzy poszczeg�lnymi kodekami (np. DivX, XviD, 3ivX, MS-MPEG-4 i inne) s� pewne r�nice mog�ce skutkowa� r�nymi obj�to�ciami pliku wynikowego, ale i tak w przypadku stosowania konkretnego kodeka o tym, ile zajmie kodowany nim film decyduje g��wnie wspomniany parametr bitrate. Co do zmieszczenia 3 godzin filmu na jednej p�ytce, to da si� to zrobi� oczywi�cie (tak�e "steruj�c" parametrem bitrate) ale mocno w�tpi�, czy uda si� przy takiej kompresji uzyska� jako��, kt�ra przez kogokolwiek b�dzie uznana za dobr�. [DK] SPIS TRE�CI Transport i gwarancja 2004-03-17 Anna Paj�k Tym razem zaj�li�my si� przypadkami dotycz�cymi k�opot�w z przewozem zakupionego sprz�tu, a tak�e z egzekucj� gwarancji. Mamy nadziej�, �e opisane sytuacje b�d� stanowi�y wskaz�wk� dla Czytelnik�w. Warto zna� pu�apki prawne, jakie na nas czyhaj�, je�li skorzystamy z takiej oferty. Je�li nawet sprz�t bezpiecznie dotrze do domu, mo�e si� popsu�. Jak wtedy wyegzekwowa� gwarancj�? Niekiedy mo�e to by� trudne... Gdy towar nie dojecha�... Oto sytuacja, z jak� spotka� si� jeden z naszych czytelnik�w. W lipcu spotka�a mnie bardzo niemi�a przygoda zwi�zana z zakupem komputera w sklepie oddalonym od mojego domu o 60 km. Sklep ten oferowa� bezp�atny dow�z sprz�tu do domu klienta, przez wsp�pracuj�c� z nim firm� transportow�, z czego skorzysta�em. P�atno�� za sprz�t mia�a nast�pi� do r�k przewo�nika. Komputer nigdy jednak do mnie nie dotar�. Jakie� by�o moje zdziwienie, a nast�pnie przera�enie, gdy sklep za��da� ode mnie zap�aty kwoty 3500 z� tytu�em ceny za sprzedany towar zgodnie z faktur�. Czy jest to ��danie zasadne i co mam robi�? Zgodnie z zasad� wyra�on� w tre�ci art. 548. � 1 kodeksu cywilnego, z chwil� wydania rzeczy sprzedanej, czyli przekazania jej w r�ce kupuj�cego, przechodz� na niego wszystkie korzy�ci i ci�ary zwi�zane z rzecz� oraz niebezpiecze�stwo jej przypadkowej utraty lub uszkodzenia. W tym omawianym przypadku w�tpliwo�� dotyczy chwili wydania. Czy skoro czytelnik nie dosta� komputera "do r�ki", to mo�na m�wi�, �e nast�pi�o wydanie i czy w zwi�zku z tym musi on za sprz�t zap�aci�? Okazuje si�, �e zgodnie z art. 544 � 1 k.c., zap�aci� trzeba. Je�li bowiem sprzedaj�cy wyda� sprz�t przewo�nikowi (a ma by� to taki przewo�nik, kt�ry trudni si� przewozem tego rodzaju rzeczy, czyli np. firma zajmuj�ca si� przewozem sprz�tu agd, a nie transportem w�gla), to rzecz zosta�a wydana, a co za tym idzie, rachunek nale�y ui�ci�. Inna sprawa, �e potem nale�y zwr�ci� si� z ��daniem wyja�nienia i ewentualnie zwrotu poniesionych koszt�w do przewo�nika. To on bowiem w �wietle prawa jest odpowiedzialny za fakt, �e komputer nie dotar� na miejsce. Sprzedawca musi natomiast udowodni�, �e faktycznie przekaza� komputer przewo�nikowi. I nie mo�e tego udowadnia� za pomoc� faktury, ale np. za pomoc� listu przewozowego. (Zainteresowanych dok�adnym brzmieniem stosownych przepis�w odsy�amy do art. kodeksu cywilnego od 535 do 548) ... lub dojecha� zepsuty Przyjrzyjmy si� kolejnemu "transportowemu" przypadkowi. W czasie transportu drukarki uleg�a ona zniszczeniu wskutek niew�a�ciwego jej opakowania. Kto ponosi za to odpowiedzialno��? Czy mam zap�aci� za t� uszkodzon� drukark�? Je�li jeste�my w stanie udowodni�, �e drukarka by�a niew�a�ciwie opakowana, to faktycznie powinien zap�aci� sprzedawca. Kupuj�cy musi jednak to udowodni�. Przewo�nik odpowiada za powierzony mu towar i powsta�e podczas transportu uszkodzenia, ale w tym przypadku jest z odpowiedzialno�ci zwolniony. Niestety, nie mo�na w opisanej sytuacji odm�wi� sprzedawcy zap�aty ceny lub obni�y� jej stosownie do rozmiaru uszkodze� rzeczy. K�opoty z gwarancj� Przyjrzyjmy si�, czym mo�e grozi� brak "banalnej" nalepki na p�ycie g��wnej. Prosz� o informacje, jakimi warunkami gwarancyjnymi s� obj�te p�yty g��wne? Czy po dokonaniu zakupu np. na faktur� dowolnej p�yty g��wnej, w przypadku jej uszkodzenia spowodowanego wadami konstrukcyjnymi i dostarczeniu do serwisu (w miejscu, w kt�rym zosta� dokonany zakup) sprzedawca mo�e nie dope�ni� warunk�w gwarancji, je�eli na p�ycie nie ma naklejki z numerem seryjnym i kodem kreskowym? Wyja�ni�, �e ta naklejka jest �atwa do przypadkowego lub zamierzonego usuni�cia, �atwa do podrobienia, nie wyst�puje na niekt�rych p�ytach g��wnych, nie ma o niej s�owa w instrukcji obs�ugi (jest to jedyny dokument identyfikuj�cy dany model, b�d�cy podstaw� uznania gwarancji). Prosz� o pomoc w tej sprawie, bo zdaje si�, �e sprzedawca unika odpowiedzialno�ci twierdz�c, �e ta naklejka jest jedynym elementem identyfikuj�cym p�yt� g��wn�. Prawda jest taka, �e udowodnienie czegokolwiek osobie, kt�ra nie chce si� do czego� przyzna� jest zawsze trudne i je�eli nie mamy �wiadk�w, to udowodnienie naszych racji mo�e okaza� si� niemo�liwe. Dlatego zawsze lepiej jest dopilnowa�, aby sprzedawca sprawdzi� poprawno�� za�o�onych plomb, zanim zabierzemy sprz�t do domu. W sytuacji, gdy tego nie uczynimy i niemo�liwe jest za�atwienie sprawy polubownie pozostaje nam jedynie dochodzenie swych roszcze� przed s�dem. Dobrym rozwi�zaniem jest zwr�cenie si� o pomoc do powiatowego rzecznika konsument�w; jego zadania przedstawiamy w ramce. O gwarancjach pisali�my w ENTERZE 07/2003 (str. 102, "Sprzeda� konsumencka") Sta�y Czytelnik ENTERA poprosi� o pomoc w realizacji swoich uprawnie� z tytu�u gwarancji, oto list: Z my�l� o modernizacji komputera naby�em procesor Celeron 2.00 GHz wraz z p�yt� g��wn� MB ASROCK P4I45D Inlet 845. Monta� podzespo��w odby� si� w sklepie, w kt�rym dokonano zakupu w/w cz�ci. Poniewa� p�yta ta ma gniazda pami�ci SDRAM i DDR, postanowi�em zamieni� pami�ci SDRAM na DDR. Wszystko by�o w porz�dku do momentu, gdy zamieni�em z powrotem pami�ci (DDR mia�em po�yczone i musia�em je odda�). W tym momencie komputer "nie odpali�". W sklepie komputerowym, w kt�rym naby�em sprz�t, dosta�em odpowied�, �e p�yta g��wna jest uszkodzona. Wed�ug serwisu, wypali� si� uk�ad Q5 (co spowodowane by�o instalacj� pami�ci pod napi�ciem). Z tak� opini� nie mog�em si� zgodzi� i stwierdzi�em (pisemnie), �e takie zdarzenie nie mia�o miejsca i prosz� o ponowne rozpatrzenie reklamacji. (...) Po kilku dniach dosta�em odpowied�, ale tak� sam� jak poprzednio. Prosz� o pomoc: czy serwis mo�e stwierdzi� tego typu usterk�, przypisuj�c win� u�ytkownikowi? Nadmieniam, �e pami�ci by�y wymieniane po odci�ciu napi�cia od komputera, ale jak ja mam to udowodni�? Ponadto przedstawiciel serwisu stwierdzi�, �e p�yta ta jest do naprawienia, ale nie u nich. Oddano mi sprz�t i odprawiono z kwitkiem. Co mam dalej robi�? Czy mam sam szuka� innego serwisu, kt�ry by�by w stanie naprawi� p�yt� i ponie�� koszty naprawy? R�wnie� w tym przypadku to Czytelnik musi udowodni�, �e ma racj�, gdy� zgodnie z tre�ci� art. 6 kodeksu cywilnego, ten kto ��da czego� od innej osoby, musi udowodni� okoliczno�ci faktyczne, uzasadniaj�ce to ��danie. W tej sytuacji, gdy Czytelnik i serwis twierdz� co innego, trzeba b�dzie pr�bowa� albo polubownie za�atwi� spraw�, albo dochodzi� swoich praw przed s�dem, przedstawiaj�c �wiadk�w. Oczywi�cie serwis przedstawi w�asnych �wiadk�w, w�asne dowody i podeprze si� jeszcze wiedz� techniczn�. Komu s�d da wiar�? Tego niestety �aden prawnik nie jest w stanie przewidzie� przed og�oszeniem wyroku i w �adne inne zapewnienia prosz� nigdy nie wierzy�. Tak�e i w tym przypadku nieoceniona mo�e si� okaza� pomoc rzecznika konsument�w, kt�remu radzi�abym poleci� prowadzenie sprawy przed s�dem. SPIS TRE�CI Multimedialne albumy 2004-03-17 Samanta Malinowska CyberLink PowerProducer jest profesjonalnym narz�dziem przeznaczonym do tworzenia multimedialnych kr��k�w Video CD i DVD, zawieraj�cych materia� nakr�cony domow� kamer� wideo i cyfrowe albumy fotograficzne. Zawarto�� p�yty wyposa�onej w wygodne menu nawigacyjne oraz zr�nicowany podk�ad audio b�dzie mo�na odtworzy� na dowolnym stacjonarnym odtwarzaczu DVD. Rys. 1. 1.Pierwszy etap tworzenia kompilacji to wyb�r no�nika Program ten mimo swoich du�ych mo�liwo�ci jest bardzo prosty w obs�udze. Interfejs ma niedu�� liczb� opcji, jest zbudowany na zasadzie kreatora, kt�ry krok po kroku prowadzi� nas b�dzie przez ca�y proces tworzenia p�yty z filmem. Dzi�ki temu od razu mo�na skupi� si� na tworzeniu kr��ka, bez konieczno�ci studiowania instrukcji obs�ugi. Po uruchomieniu, w pierwszym z okien dost�pne s� trzy kolorowe ikony - pierwsza, najwa�niejsza z nich to Produce Movie Disc. Uruchamia g��wn� cz�� programu, w kt�rej budowa� b�dziemy multimedialny kr��ek. Druga z ikon - Burn Disc Image - pozwala na kr��ku CD lub DVD wypali� "obraz" zawieraj�cy wcze�niej zmontowany i skompilowany do pliku (z rozszerzeniem .RDF) materia�. Ostatnia ikona - Disc Utilities - przydatna jest przy kasowaniu zawarto�ci kr��k�w wielokrotnego u�ytku np. CD-RW. No�nik Po klikni�ciu na ikonie Produce Movie Disc otwiera si� pierwsze z okien programu PowerProducer (rys. 1). Tutaj musimy wybra� rodzaj no�nika, na jakim nagrywany b�dzie materia�. Do wyboru mamy: DVD Video, Video CD, Super Video CD oraz MiniDVD, kt�ry jest po��czeniem kr��ka DVD (spos�b organizacji plik�w, wysoka rozdzielczo�� obrazu) z kr��kiem CD (niska cena no�nika po��czona z ma�� w stosunku do DVD pojemno�ci�). Format ten pozwala zarejestrowa� na kr��ku CD-R wysokiej jako�ci materia� wideo MPEG-2 o ograniczonych rozmiarach. Nie daje jednak 100-procentowej gwarancji, �e ka�dy ze stacjonarnych odtwarzaczy DVD poprawnie zinterpretuje no�nik i odczyta jego zawarto��. Poni�ej znajduj� si� jeszcze dwie rozwijalne listy, z nich wybieramy kraj, w kt�rym nasz kr��ek b�dzie odtwarzany (Poland PAL) i jako�� zapisywanego obrazu - w przypadku kr��k�w DVD do wyboru mamy 3 rodzaje jako�ci: HQ (najwy�sza, 60 minut), SP (standard, 80 minut) i LP (niska, 90 minut). Klawiszami nawigacyjnymi ze strza�kami (dolny prawy r�g interfejsu) przechodzimy do kolejnego etapu. Zawarto�� Na tym etapie dodamy materia� wideo (przechwycony bezpo�rednio z kamery lub z plik�w) oraz cyfrowe fotografie. Lewa cz�� okna (rys. 2) zawiera panel z przyciskami: Rys. 2. 2.Drugim krokiem b�dzie import plik�w graficznych i wideo Import Video Files - umo�liwia dodanie klip�w wideo zapisanych wcze�niej do plik�w AVI, MPEG, DAT; Create Slideshows - utworzy pokaz slajd�w, zawieraj�cy wybrane pliki graficzne BMP lub JPG. Ka�dy z pokaz�w slajd�w wzbogacony mo�e by� o podk�ad muzyczny (Background Music), pochodz�cy z dowolnego pliku WAV lub MP3. D�ugo�� odtwarzanego utworu mo�e by� dostosowywana (Trim Audio), do dyspozycji mamy tak�e opcj� zap�tlenia (Auto-Repeat) i p�ynnego nag�a�niania i �ciszania (Fade In, Fade Out). D�ugo�� wy�wietlania pojedynczego slajdu w sekundach okre�lamy w polu Slide Duration. Klipy wideo oraz pokazy slajd�w mog� by� poddawane edycji (Edit Titles). Okno edycji zawiera 3 opcje: Trim - pozwala przez "przycinanie" dok�adnie okre�li� pocz�tek i koniec odtwarzanego klipu (w przypadku wideo) lub pierwszy i ostatni slajd wybranego pokazu. Opcja Merge ��czy ze sob� wskazane klipy wideo lub albumy, opcja Split dzia�a odwrotnie - pozwala podzieli� wybrany plik wideo lub slajd na 2 cz�ci. Ilo�� miejsca, jak� zajmuje aktualnie dodany materia�, sygnalizuje nam wska�nik w postaci paska widoczny w dolnej cz�ci ka�dego z g��wnych okien programu. Przycisk po jego lewej stronie daje dost�p do szczeg�owych informacji dotycz�cych aktualnie tworzonej kompilacji. Teraz, gdy zawarto�� kr��ka jest ju� ustalona, czas za pomoc� przycisku ze strza�k� przej�� do kolejnego etapu. CD-ROM 11/2003 Na kr��ku znajduje si� pe�na wersja programu CyberLink PowerProducer 1.0. 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI B�yszcz�ce okienka 2004-03-17 Samanta Malinowska Ashampoo UnInstaller to aplikacja monitoruj�ca i rejestruj�ca wszystkie zmiany w systemie, jakich dokonuj� instalowane programy. Je�li chcemy odinstalowa� monitorowany program, UnInstaller usunie wszystkie jego pliki, cofnie modyfikacje w rejestrze, plikach startowych itp. Rys. 1. 1.G��wne okno programu UnInstaller zapewnia dost�p do wszystkich jego funkcji Metoda dzia�ania programu jest prosta lecz skuteczna - UnInstaller robi "zdj�cie" systemu operacyjnego przed i po instalacji nowej aplikacji. Nast�pnie "zdj�cia" te s� por�wnywane, a r�nice zapisywane w pliku dziennika instalacji. Je�li zechcemy program odinstalowa�, UnInstaller po prostu cofnie wszystkie zapami�tane w dzienniku zmiany, przywracaj�c system do stanu z przed instalacji. UnInstaller sk�ada si� z dw�ch cz�ci - programu g��wnego oraz modu�u monitoruj�cego UIWatcher. Obydwa modu�y mog� pracowa� niezale�nie. UIWatcher mo�e by� uruchamiany automatycznie wraz ze startem systemu Windows. Monitoruje on i przechwytuje pr�by instalacji aplikacji w systemie. Niestety, nie jest doskona�y - automatycznie wykrywa tylko te instalacje, kt�re uruchamiane s� przez pliki o okre�lonych nazwach: setup.exe i install.exe. Je�eli instalator ma inn� nazw�, nie zostanie wykryty przez modu� UIWatcher. Nale�y w�wczas proces monitorowania instalacji uruchomi� r�cznie. Je�li instalujemy oprogramowanie, kt�re uruchamia po kolei kilka instalator�w, lepiej nie korzysta� z automatycznego wykrywania instalacji. UIWatcher mo�e bowiem podczas rejestracji pliku dziennika pomin�� cz�� modyfikacji, a co za tym idzie �le przeprowadzi� proces deinstalacji. Rys. 2. 2.Zak�adka Selections pozwala okre�li�, kt�ry dysk b�dzie monitorowany przez program Ashampoo UnInstaller, poza monitorowaniem instalacji, potrafi tak�e odnajdywa� i usuwa� pliki tymczasowe, pliki pami�ci cache przegl�darki internetowej i duplikaty plik�w. Wyszukiwane i kasowane mog� by� tak�e puste foldery. Dodatkow� cech� programu, maj�c� wp�yw na wydajno�� Windows, jest modu� zarz�dzaj�cy zainstalowanymi w systemie czcionkami. Pierwsze uruchomienie Po zainstalowaniu i uruchomieniu programu ukazuje si� jego okno g��wne. W dolnej cz�ci okna znajduje si� banner reklamowy z napisem Get full version key for FREE, na kt�rym klikamy (w tym czasie po��czenie z Internetem musi by� aktywne). Automatycznie zostaje uruchomione okno przegl�darki ze stron� rejestracyjn�. Rejestruj�c si� podajemy adres e-mail, na kt�ry przes�ana zostanie instrukcja dalszego post�powania. Otrzymany w drugiej wiadomo�ci kod kopiujemy do pola Registration Key Code, znajduj�cego si� w oknie rejestracyjnym (uruchamianym poleceniem Enter Reg/Trial Key z menu Internet). Okno g��wne programu UnInstaller (rys. 1) podzielone zosta�o na trzy zak�adki. Ka�da ikona w zak�adce Suite Screen symbolizuje jedn� z funkcji programu. Te same funkcje znale�� mo�na w menu Tools oraz na pasku narz�dziowym programu. W zak�adce Selections zaznaczamy nap�dy dyskowe, kt�re b�d� brane pod uwag� podczas skanowania systemu i tworzenia plik�w dziennika (rys. 2). Pod zak�adk� Log Files znajduj� si� pliki dziennika (.ecl) ka�dej monitorowanej przez UnInstallera instalacji. Rys. 3. 3.Standardowe okno dialogowe - wyb�r aplikacji, kt�re chcemy zainstalowa� CD-ROM 11/2003 Na kr��ku znajduje si� pe�na wersja programu Ashampoo UnInstaller 2002/2003. 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI W automatyzacji si�a 2004-03-17 Oskar Dobkowski Zalet� aplikacji wchodz�cych w sk�ad MS Office jest mo�liwo�� automatyzacji zada� powtarzanych cyklicznie za pomoc� tzw. makropolece�. Na podstawie programu MS Excel prze�ledzimy spos�b wykorzystania tego narz�dzia. Rys. 1. 1.Rejestruj�c nowe makropolecenie, nale�y poda� jego nazw� i przypisa� skr�t klawiszowy, kt�ry je uruchomi Makropolecenie to zbi�r instrukcji, kt�re s� wykonywane w odpowiedniej kolejno�ci. Ich stosowanie ma sens wtedy, je�li musimy wykona� szereg czynno�ci powtarzalnych, np. w Excelu przygotowa� tabel�, wyposa�y� j� w wiersz nag��wkowy i sformatowa� jej wygl�d. Z makropolece� warto korzysta�, gdy chcemy zautomatyzowa� prac� z arkuszem kalkulacyjnym, u�atwi� jego obs�ug� i zwi�kszy� bezpiecze�stwo wprowadzania oraz obr�bki danych. U�ytkownik ma dwie mo�liwo�ci utworzenia w�asnego makra. Pierwsza to skorzystanie z narz�dzia o nazwie Zarejestruj nowe makro, druga za� to przygotowanie makra za pomoc� wbudowanego edytora Visual Basic. Rejestracja makra Korzystanie z tego narz�dzia jest niezwykle proste i polega na tym, �e program zapami�tuje kolejno wykonywane czynno�ci i zapisuje je jako makropolecenie. Po uruchomieniu makra wszystkie czynno�ci zostan� odtworzone. Przyk�adowo, je�li zechcemy utworzy� makro, kt�re narysuje tabelk� sk�adaj�c� si� z trzech kolumn, nale�y w pustym arkuszu z menu Narz�dzia wybra� polecenie Makro, a nast�pnie Zarejestruj nowe makro. W oknie dialogowym Rejestruj makro podajemy jego nazw� i przypisujemy klawisz skr�tu do wywo�ania makra. W rozwijanej li�cie o nazwie Przechowuj makro w decydujemy, czy makro dost�pne b�dzie tylko w bie��cym arkuszu czy we wszystkich, kt�re zostan� otwarte (rys. 1). Po naci�ni�ciu przycisku OK na arkuszu pojawi si� pasek narz�dzi Zatrzymaj rejestrowanie. Od tej chwili wszystkie czynno�ci, kt�re b�dziemy wykonywa�, zostan� zapami�tane jako makropolecenie. Proponuj� �wiczenie: po narysowaniu tabeli, wpisaniu warto�ci w jej wiersz nag��wkowy i sformatowaniu wygl�du naciskamy przycisk Zatrzymaj rejestrowanie. Aby sprawdzi�, czy makropolecenie dzia�a poprawnie, przejchodzimy do pustego arkusza i wywo�ujemy makro za pomoc� skr�tu klawiszowego, jaki do niego przypisali�my. Je�eli nie przypisali�my skr�tu, to z menu Narz�dzia nale�y wybra� polecenie Makro, a nast�pnie Makra. Otworzy si� okno dialogowe z list� zapami�tanych makropolece�. Wskazujemy zarejestrowane makro i wybieramy polecenie Uruchom. Wszystkie czynno�ci zarejestrowane podczas tworzenia makra zostan� odtworzone i na pustym arkuszu pojawi si� tabelka. Rejestruj�c makropolecenie Excel generuje kod, w kt�rym zapami�tuje wszystkie wykonane czynno�ci. Aby zobaczy� ten kod, nale�y wybra� z menu Narz�dzia polecenie Makro - Makra, w oknie dialogowym wskaza� nasze makropolecenie i wybra� polecenie Edytuj. Spowoduje to uruchomienie wbudowanego edytora Visual Basic, w kt�rym zapisane s� wszystkie polecenia. Tworzenie makropolece� za pomoc� rejestratora jest proste, ale mo�liwo�ci tak przygotowanych makr s� bardzo ograniczone. Alternatywnym sposobem jest przygotowanie makropolecenia bezpo�rednio w edytorze Visual Basic. Pierwszy program Tworz�c w�asne makropolecenie b�dziemy musieli przygotowa� algorytm. Algorytm to lista prostych zada�, kt�re po wykonaniu sk�adaj� si� na pewn� skomplikowan� czynno��. Z algorytmami mamy do czynienia na co dzie�. Przyk�adowo na automacie telefonicznym znajduje si� instrukcja: podnie� s�uchawk�, w�� kart�, wybierz numer - jest to algorytm, kt�ry pozwala na wykonanie po��czenia telefonicznego osobie, kt�ra nigdy tego nie robi�a. Rys. 2. 2.Centrum zarz�dzania makropoleceniami. W tym oknie mo�na tworzy� nowe makra, edytowa�, uruchamia� i usuwa� istniej�ce W celu przygotowania makropolecenia nale�y skorzysta� z menu Narz�dzia - Makro polecenie Makra. W oknie dialogowym w polu Nazwa makra podajemy nazw� np. Pierwsze_makro, pami�taj�c, �e nazwa nie mo�e zawiera� spacji (rys. 2). Nast�pnie wybieramy polecenie Utw�rz, co spowoduje otwarcie edytora Visual Basic (rys. 3), w kt�rym Excel wpisa� ju� niezb�dne polecenia, w tym wypadku: Sub Pierwsze_makro() End Sub Instrukcja Sub jest informacj� dla kompilatora, �e w tym miejscu rozpoczyna si� procedura, natomiast polecenie End Sub ko�czy procedur�. Dlatego wszystkie instrukcje, jakie b�dziemy zamieszcza� w procedurze nale�y wpisywa� pomi�dzy te polecenia. Podstawowe sk�adniki ka�dego programu komputerowego to zmienne, instrukcje warunkowe i p�tle. Opanowuj�c umiej�tno�� wykorzystywania tych element�w b�dziemy mogli przygotowywa� rozbudowane makropolecenia rozszerzaj�ce podstawowe mo�liwo�ci Excela. Zmienna jest nazw� przypisan� obszarowi pami�ci komputera, kt�ra mo�e przechowywa� warto�ci. Instrukcja warunkowa bada pewn� warto�� i w zale�no�ci od wyniku badania (prawda, fa�sz) wykonuje okre�lone zadanie, np. je�eli nie b�dzie pada�o, to pojedziemy na dzia�k�, w przeciwnym wypadku zostaniemy w domu. P�tla jest rozkazem powtarzania pewnej czynno�ci, a� do spe�nienia okre�lonego warunku. Poniewa� ka�de makropolecenie jest nierozerwalnie zwi�zane z arkuszem i na nim wykonywa� b�dzie operacje, nale�y pozna� komend�, za pomoc� kt�rej mo�na pobiera� warto�ci z arkusza. Napiszmy makro, kt�re odczyta warto�� wpisan� w kom�rk� A1, przypisze j� do zmiennej o nazwie zmienna1 i wy�wietli jej warto�� w postaci okienka dialogowego. W tym celu w edytorze pomi�dzy poleceniami Sub i End Sub nale�y pisa� polecenia: zmienna1 = Worksheets("arkusz1").Cells(1, 1) MsgBox zmienna1 W tym przyk�adzie zmienna1 jest oczywi�cie zmienn�, do kt�rej zostanie przypisana warto�� kom�rki A1 za pomoc� polecenia po znaku r�wno�ci. Work-sheets("nazwa_arkusza").Cells(1, 1) to adres kom�rki A1 w arkuszu pierwszym. U�ytkownicy Excela przyzwyczajeni s� do notacji adres�w kom�rek A1, A5 itd., gdzie pierwsza litera oznacza numer kolumny, a liczba numer wiersza. W notacji Cells(x, y) zapis jest odwrotny. Pierwsza warto�� (x) to numer wiersza, natomiast druga (y) to numer kolumny. Tak wi�c, aby odczyta� warto�� z kom�rki A3, zapis wygl�da�by nast�puj�co: cells(3, 1). Polecenie MsgBox wy�wietla na ekranie okno dialogowe z warto�ci�, jak� przechowuje zmienna o nazwie zmienna1. 1 | 2 nast�pna>> SPIS TRE�CI Cyfrowa ciemnia 2004-03-18 Andrzej Paj�k Do poprawienia wakacyjnych zdj�� nie potrzeba wcale drogich program�w graficznych. Z powodzeniem mo�na do tego celu wykorzysta� darmowy program do edycji bitmap GIMP 1.2. Jego niew�tpliwym atutem jest polski interfejs u�ytkownika. Rys. 1. 1.Kursorem myszki zaznaczamy kadr. Je�li okre�lony w ten spos�b rozmiar nam odpowiada, klikamy myszk� wewn�trz kadru. Gdy chcemy wprowadzi� konkretne wymiary, robimy to w oknie informuj�cym o w�a�ciwo�ciach danego narz�dzia Najcz�ciej wykonywane operacje na cyfrowo zapisanych zdj�ciach to retusz i korekta barwna. W tym artykule przedstawiamy, jak to zrobi� korzystaj�c z programu GIMP. Jednak nasze porady mo�na wykorzysta� tak�e w innym programie do edycji plik�w bitmapowych, ��cznie z komercyjnymi aplikacjami, takimi jak JASC Paint Shop Pro lub Adobe Photoshop. We w�a�ciwej kolejno�ci Niezale�nie od tego, czy poprawiamy zdj�cie z wakacji, czy przygotowujemy fotografi� na wernisa�, zmiany musimy wprowadza� w okre�lonej kolejno�ci.. Dzi�ki temu unikniemy zb�dnych ingerencji w oryginalny obraz. Najlepiej stosowa� po prostu zasad�, kt�ra m�wi, �e im mniej przekszta�ce� w programie graficznym, tym lepsza jako�� finalnego dzie�a, zw�aszcza je�li obraz jest zapisany w formacie JPEG (a w takim formacie domy�lnie zapisywane s� zdj�cia cyfrowe). Prac� nad poprawianiem zdj�cia mo�na podzieli� na cztery etapy. Pierwszy to przyci�cie zdj�cia tak, by znalaz�y si� na nim tylko potrzebne elementy oraz zmiana jego rozdzielczo�ci do wymiar�w odpowiednich do wydruku na drukarce lub w cyfrowym laboratorium fotograficznym. Drugi etap to retusz, czyli usuwanie niepo��danych element�w (np. pieg�w na twarzy), a tak�e poprawienie wyrazisto�ci niekt�rych element�w. Trzeci� czynno�ci� jest wprowadzanie korekty kolor�w oraz rozja�nianie i przyciemnianie �le na�wietlonych fragment�w zdj�cia. Ostatnim etapem pracy jest zapisanie poprawionej fotografii. Rys. 2. 2.Zmian� rozdzielczo�ci przeprowadzamy wywo�uj�c polecenie Przeskaluj obraz z menu kontekstowego Obraz CD-ROM 11/2003 W grupie UZUPE�NIENIA zamieszczamy program GIMP 1.2 Selekcja podstaw� pracy Cz�� czynno�ci zwi�zanych z retuszem czy korekt� jasno�ci wymaga ograniczenia obszaru dzia�ania. S�u�y do tego zestaw narz�dzi do selekcji fragmentu obrazu. - te narz�dzia s�u�� do zaznaczania kszta�t�w geometrycznych: prostok�t�w, elips, kwadrat�w, k�. - ten zestaw odpowiada za selekcj� r�czn�. Najbardziej znane narz�dzie to lasso. Umo�liwia obrysowanie i zaznaczenie wybranego fragmentu zdj�cia. Podobnie dzia�a funkcja Zaznaczanie obszaru za pomoc� krzywych Beziera, czyli tzw. �cie�ka. innym rodzajem selekcji mo�e by� oddzielanie poszczeg�lnych barw. Najlepiej do tego celu nadaje si� magiczna r�d�ka, kt�ra zaznacza obszar o podobnej barwie. Rozmiar, kszta�t i dok�adno�� takiej selekcji mo�emy kontrolowa� przez ustawienie progu jej zadzia�ania w oknie Opcje narz�dzia. W wi�kszo�ci przypadk�w nie wystarczy skorzysta� z jednego z wy�ej wymienionych narz�dzi, ale z ca�ego zestawu. Warto pami�ta�, �e podczas pracy z kt�rymkolwiek z narz�dzi mo�emy, nie przerywaj�c pracy, modyfikowa� selekcj� poprzez odejmowanie i dodawanie obszar�w. Modyfikacj� trybu pracy narz�dzia uaktywnia wci�ni�cie klawiszy Ctrl (odejmowanie) i Shift (dodawanie). 1 | 2 | 3 | 4 nast�pna>> SPIS TRE�CI Sztuczki do Windows 2004-03-22 W pewnym domu zepsu�a si� pralka. Wezwany fachowiec stukn�� raz m�otkiem i wystawi� rachunek na 100 z�. Na rachunku widnia�o: 1 z� za u�ycie narz�dzia, 99 z� za to, �e wiem jak go u�y�. Dzi�ki prezentowanym tu sztuczkom, b�dziemy wiedzieli, gdzie "fachowo stukn��" w Windows... Rys. 1. 1.Sortowanie w menu Start Windows 9x/Me Aby zmusi� system, by sortowa� ikony program�w w menu Start alfabetycznie, nale�y nieco zmodyfikowa� Rejestr Windows. Uruchamiamy Edytor Rejestru (polecenie regedit wpisane do okna Uruchamianie wywo�anego poleceniem Uruchom) i odnajdujemy klucz: HKEY_CURRENT_USER\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Explorer\MenuOrder\StartMenu Po prawej stronie okna Edytora Rejestru wy�wietli si� zawarto�� znalezionego klucza. Jedyne co musimy zrobi�, to usun�� widoczn� tam warto�� o nazwie "Order". Zamykamy Edytor Rejestru i restartujemy Windows. Od tej pory bez wzgl�du na manipulacje w menu Start, jego elementy (w menu Programy) b�d� wy�wietlane alfabetycznie. U�ytkownicy Windows 2000/XP mog� uporz�dkowa� zawarto�� menu Start w znacznie prostszy spos�b. Wystarczy z menu Start wybra� Wszystkie programy, a nast�pnie klikn�� prawym klawiszem w dowolnym miejscu listy program�w i z menu kontekstowego wybra� opcj� Sortuj wed�ug nazw. 2.Optymalizacja pami�ci podr�cznej Windows 9x/Me Dzi�ki niskim cenom pami�ci mo�emy obecnie wyposa�y� komputery w pami�ci znacznie pojemniejsze ni� minimalne wymagania system�w Windows 9x/Me. Mimo to, nawet w przypadku wyposa�enia komputera np. w 512 MB RAM, mo�emy niekiedy zaobserwowa� spowolnienie pracy systemu podczas dzia�ania na bardzo du�ej liczbie plik�w (np. zauwa�alny spadek wydajno�ci w trakcie usuwania kilku tysi�cy plik�w z kosza). Warto wtedy zoptymalizowa� prac� dyskowej pami�ci podr�cznej (tzw. Virtual Cache, w skr�cie vcache). Nie chodzi tu o bufor wbudowany w dysk twardy, ale o wyodr�bniany przez system fragment pami�ci RAM, przechowuj�cy odwo�ania systemu do twardego dysku. Je�eli zauwa�ymy znaczne spowolnienie pracy systemu, np. podczas usuwania du�ej liczby plik�w z kosza, warto zoptymalizowa� prac� wirtualnej pami�ci podr�cznej, przechowuj�cej odwo�ania do twardego dysku. Wykonujemy to w nast�puj�cy spos�b: Z menu Start wybieramy Uruchom i wpisujemy polecenie sysedit, co uruchomi Edytor Systemowy. W oknie Edytora wybieramy okienko z zawarto�ci� pliku system.ini. Odnajdujemy sekcj� o nazwie [vcache] (gdy jej brak, dopisujemy j� na ko�cu pliku). Pod nazw� sekcji dopisujemy: MinFileCache=0 MaxFileCache=8192 Drug� warto�� mo�emy jeszcze zwi�kszy� (zwielokrotniaj�c j�, wpisujemy np. 16384, 32768, itd.), ale nie przyniesie to raczej zauwa�alnej poprawy wydajno�ci. Zamykamy Edytor Systemowy, zapisuj�c wprowadzone zmiany i restartujemy Windows. 3.Szybkie wyszukiwanie plik�w Windows 2000/XP Windows 2000/XP oferuje tzw. us�ug� indeksowania. Us�uga ta automatycznie �ledzi pliki znajduj�ce si� na dysku w��cznie z ich zawarto�ci�, dzi�ki czemu wyszukiwanie plik�w zar�wno pod k�tem ich nazwy, a zw�aszcza tre�ci, jakie maj� zawiera�, jest przy uaktywnionej us�udze indeksowania du�o szybsze. Przy okazji uspokajam obawiaj�cych si� o wydajno�� systemu po w��czeniu us�ugi indeksowania. Cech� szczeg�ln� tej us�ugi jest to, �e dzia�a ona w tle tylko wtedy, gdy system jest bezczynny (w praktyce w wi�kszo�ci komputer�w paradoksalnie komputer jest bezczynny przez znaczn� cz�� czasu dzia�ania), jedynym zasobem, jaki ta us�uga poch�ania, jest niewielka przestrze� dysku twardego (informacje dla tej us�ugi przechowywane s� w specjalnym, niedost�pnym z poziomu Eksploratora czy innego mened�era plik�w, folderze o nazwie System Volume Information), co, bior�c pod uwag� pojemno�� wsp�czesnych "twardzieli", nie powinno by� szczeg�lnym problemem. Aby w��czy� us�ug� indeksowania w Windows 2000 z menu Start, wybieramy polecenie Wyszukaj, a nast�pnie klikamy Opcje szukania, odno�nik Us�uga indeksowania, i zaznaczamy opcj� Tak, w��cz Us�ug� indeksowania kiedy komputer jest bezczynny. W Windows XP z menu Start wybieramy Wyszukaj, nast�pnie na panelu Pomocnika wyszukiwania klikamy odno�nik Zmie� preferencje i na pytanie, W jaki spos�b chcesz u�ywa� Pomocnika wyszukiwania, odpowiadamy klikaj�c odno�nik Z us�ug� indeksowania (w celu przyspieszenia wyszukiwa� lokalnych). Na koniec odpowiadamy twierdz�co na pytanie, Czy chcesz w��czy� us�ug� indeksowania. CD-ROM 11/2003 W grupie UZUPE�NIENIA znajduj� si�: - Power Tools XP, - WNTipcfg 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 nast�pna>> SPIS TRE�CI CTRL+ALT+DEL 2004-03-22 Rys. 1. Klarowna instrukcja Rys. 2. Ujemna poczta Rys. 3. Rys. 4. E-mail po polsku 1 | 2 | 3 nast�pna>> SPIS TRE�CI Mocny Palm 2004-03-01 Maciej W�jcik Tungsten T firmy Palm jako pierwszy zosta� wyposa�ony w system operacyjny PalmOS 5. Jest to jeden z najbardziej udanych modeli tej firmy. Rys. 1. Sercem Tungstena jest zupe�nie nowy procesor Texas Instruments OMAP1510 pracuj�cy z cz�stotliwo�ci� 144 MHz. Z 16 MB pami�ci, w kt�re wyposa�ony zosta� palmtop, tylko 14 MB pozostaje do dyspozycji u�ytkownika. Pami�� mo�na jednak rozszerzy� za pomoc� kart MMC/SD. Po raz pierwszy zosta� zastosowany w produktach firmy Palm wy�wietlacz o rozdzielczo�ci 320�320 punkt�w, kt�ry daje bardzo wyra�ny obraz. Regulacja pod�wietlenia jest p�ynna i mo�na j� wy��czy�. Ustawienie pod�wietlenia na minimum pozwala na komfortow� prac� w praktycznie ka�dych warunkach o�wietleniowych. Producent wyposa�y� palmtopa we wbudowany mikrofon oraz wysokiej jako�ci g�o�nik, za pomoc� kt�rego mo�na s�ucha� muzyki w formacie MP3 nawet w centrum ruchliwego miasta. System PalmOS 5 Kolejn� nowo�ci� jest system operacyjny. Zosta� opracowany na now� platform� sprz�tow�. Interfejs pozosta� niemal bez zmian. Dzi�ki zastosowaniu nowej architektury procesora (ARM) Tungsten dzia�a bardzo szybko. Nawet du�e aplikacje uruchamiaj� si� natychmiast. Jednak nie ma r�y bez kolc�w i nowa platforma sprz�towa ma swoje wady. Najwi�ksz� z nich jest brak zgodno�ci z tzw. hackami. S� to popularne w�r�d u�ytkownik�w palm�w programy rozszerzaj�ce mo�liwo�ci systemu. Na szcz�cie wielu autor�w opracowa�o ju� hacki w wersji dla PalmOS 5, wi�c nie ma problem�w z ich uruchamianiem. Bluetooth Poza standardowym interfejsem IrDA Tungsten T ma tak�e wbudowany modu� Bluetooth w wersji 1.1. Test przeprowadzony za pomoc� adaptora Bluetooth na USB firmy Mitsumi (model WIF-0402C) i Tungstena pozwoli� na komunikacj� urz�dze� znajduj�cych si� w odleg�o�ci nie wi�kszej ni� 5-7 metr�w. Inna rzecz, �e wsp�praca palma z telefonem kom�rkowym przebiega bez zarzutu. U�ytkownik w ko�cu zosta� uwolniony od kabli. Telefon mo�e spokojnie le�e� w kieszeni, gdy my buszujemy w Sieci za pomoc� palma. Oczywi�cie nale�y pami�ta�, �e w��czenie modu�u Bluetooth powoduje szybsze roz�adowanie baterii. Funkcje multimedialne Poza standardowym interfejsem IrDA Tungsten ma te� wbudowany modu� Bluetooth w wersji 1.1. Niestety, producent nie zadba� o odpowiednie oprogramowanie do obs�ugi multimedi�w. Istnieje jednak na rynku kilka odtwarzaczy MP3 i film�w - tak�e DivX. Po zainstalowaniu �atki dost�pnej na stronie Palm Inc., kt�ra poprawia d�wi�k oraz odtwarzacza "empetr�jek", mo�na si� ju� cieszy� czystym d�wi�kiem wysokiej jako�ci. Wprawdzie ogl�danie film�w na tak ma�ym ekranie nie nale�y do najwi�kszych przyjemno�ci, ale jest mo�liwe. Mimo paru wad Tungsten T to bardzo udany produkt. Mo�na go poleci� ka�demu, kto potrzebuje bardziej rozbudowanego palmtopa z modu�em ��czno�ci bezprzewodowej, kt�ry nie zajmowa�by gniazda rozszerze� oraz chce, aby jego urz�dzenie wyr�nia�o si� profesjonalnym i stylowym wygl�dem. Tungsten T Kr�tko: palmtop z systemem PalmOS 5 bardzo dobry wy�wietlacz, wbudowany modu� Bluetooth, bogate oprogramowanie. brak oprogramowania do obs�ugi multimedi�w DOSTARCZY�: Scientific, http://www.scientific.pl Cena(z VAT):1769z� SPIS TRE�CI Zaskakuj�cy Plextor 2004-03-01 Rys. 1. Plextor Premium to nagrywarka p�yt CD-R/RW zdolna do zapisu nawet 1,3 GB danych na... zwyk�ej p�ytce CD! Jak to osi�gni�to? Tajemnica tkwi w obs�ugiwanym przez ten nap�d specjalnym trybie zapisu o nazwie GigaRec, umo�liwiaj�cym zag�szczenie wypalanych danych na zwyk�ym kr��ku. Niestety, tak nagrana p�yta jest na tyle niestandardowa, �e producent uprzedza, i� kr��ek mo�e si� na niekt�rych nap�dach si� nie odtwarza�. Istotnie, tak by�o jednak nowsze urz�dzenia poradzi�y sobie z odczytem p�ytki zapisanej w trybie GigaRec. Cho� w sk�ad zestawu oprogramowania do��czanego do testowanego Plextora wchodzi popularny Nero Burning ROM, to zapis wi�kszej obj�to�ci danych jest mo�liwy tylko z poziomu specjalnego zestawu aplikacji PlexTools Pro, tak�e zawartych w zestawie. Do ogranicze� specjalnego trybu zapisu zaliczy� nale�y tak�e szybko��: maksimum to 4x. Oczywi�cie w "normalnym" trybie pracy nagrywarka bez najmniejszych problem�w nagrywa z szybko�ci� do 52x, o ile tylko u�yjemy odpowiedniego no�nika CD-R. Kolejn� ciekawostk� w testowanym nap�dzie jest tryb tzw. bezpiecznego nagrywania - SecuRec. Dane zapisywane w tym trybie s�... szyfrowane. Klucz deszyfruj�cy dost�pny jest nagrywaj�cemu kr��ek w tym trybie. Opr�cz nowinek Plextor Premium wyposa�ony jest w u�ywane tak�e w poprzednich modelach mechanizmy PoweRec (kontrola szybko�ci zapisu w zale�no�ci od jako�ci no�nika) oraz VariRec (umo�liwia zmian� mocy lasera zapisuj�cego podczas nagrywania p�yt audio). DK Plextor Premium Kr�tko: funkcjonalna nagrywarka CD-R/RW z mo�liwo�ci� zapisu do 1,3 GB danych. mo�liwo�� zapisu do 1,3 GB na zwyk�ej p�ycie CD, bezb��dny odczyt, mo�liwo�� szyfrowania nagrywanych danych. wysoka cena, ma�a pr�dko�� zapisu w trybie 1,3 GB i problemy ze zgodno�ci� tego formatu. DOSTARCZY�: Alstor, http://www.alstor.pl Cena(z VAT):715 z�. CD-ROM 11/2003 W grupie UZUPENIENIA zamieszczamy wyniki test�w tej nagrywarki SPIS TRE�CI Ma�y, uniwersalny 2004-03-05 Rys. 1. MDC 4000 to najnowszy aparat cyfrowy firmy Mustek. Mo�e by� wykorzystywany nie tylko do rejestracji cyfrowych zdj��, ale i jako kamera internetowa oraz dyktafon. Aparat wyposa�ono w czujnik CCD o rozdzielczo�ci 3,1 megapikseli. Obraz i d�wi�k zapisywane s� w wewn�trznej pami�ci o pojemno�ci 16 MB lub na kartach flash SD/MMC. Interfejs USB 2.0 umo�liwia szybk� komunikacj� z komputerem. Aparat nie ma zoomu optycznego, obraz powi�kszany mo�e by� jedynie przez czterokrotny cyfrowy zoom. Przy �wietle dziennym jako�� zdj�� wykonanych tym aparatem jest bardzo dobra. Wyj�cie wideo pozwala na pod��czenie aparatu do telewizora. Na tylnej �ciance MDC 4000 znajduje si� kolorowy, ekran TFT LCD o wielko�ci 1,5 cala. Urz�dzenie rejestruje obrazy w rozdzielczo�ci 2048�1536 dpi. Aparat ma wbudowan� lamp� b�yskow�, z opcj� redukcji efektu czerwonych oczu. Urz�dzenie zasilane jest dwoma bateriami typu AA. AM Mustek MDC-4000 Kr�tko: cyfrowy aparat fotograficzny. funkcja kamery internetowej. s�absza jako�� zdj�� przy gorszym o�wietleniu. DOSTARCZY�: Veracomp, http://www.veracomp.pl Cena(z VAT):740 z� SPIS TRE�CI Wzorzec 2004-03-05 Rys. 1. G5 to solidnie wykonany aparat, cho� przez to czu� jego wag� w d�oni, z trwa�ymi i ergonomicznie rozmieszczonymi i intuicyjnie oznaczonymi przyciskami i pokr�t�ami. Komfort wykonywania i przegl�dania zdj�� zapewnia odchylany, obrotowy ekran ciek�okrystaliczny o przek�tnej 1,8 cala. Urz�dzenie wyposa�ono te� w drugi, monochromatyczny wy�wietlacz pokazuj�cy aktualne ustawienia (np. czas, przes�on�, EV, stan na�adowania baterii). Kadrowania mo�emy dokonywa� tak�e poprzez wizjer optyczny, cho� nie musimy w ten spos�b wcale oszcz�dza� akumulator�w, bo osi�gi G5 s� pod tym wzgl�dem wr�cz osza�amiaj�ce. Aparatem mo�na zrobi� nawet kilkaset zdj�� bez potrzeby �adowania akumulatora. Z kadrowaniem przez wizjer zwi�zana jest natomiast najwi�ksza, naszym zdaniem, wada aparatu - przy szerokim k�cie widzenia (najmniejsze warto�ci ogniskowej obiektywu) kadr b�dzie w cz�ci przes�oni�ty przez obiektyw. Aparat wyposa�ony jest w matryc� CCD o efektywnej zdolno�ci rozdzielczej 5 milion�w pikseli, pozwalaj�c� na wykonywanie zdj�� w maksymalnej rozdzielczo�ci 2592�1944 punkt�w. Mo�emy wybra� kilka tryb�w wielko�ci i kompresji fotografii, w tym format ca�kowicie "surowy" RAW. Obraz na matryc� trafia przez jasny obiektyw (F2,0-F3,0) o zmiennej ogniskowej w zakresie 35-140 mm (warto�ci ekwiwalentne dla ma�ego obrazka). Jak na zaawansowany kompakt przysta�o, w G5 mamy swobod� doboru parametr�w ekspozycji: opr�cz ustawie� automatycznych aparat pracuje w trybach priorytetu przys�ony, migawki (czasy od 1/2000 z. do 15 s.), zmiany parametru EV (jasno�ci ekspozycji) oraz bracketingu i ustawie� ca�kowicie r�cznych ekspozycji i ostro�ci. Ta ostatnia mo�e by� ustawiana normalnie (po delikatnym naci�ni�ciu spustu migawki), blokowana lub w trybie "na bie��co" idealnym podczas wykonywania zdj�� sportowych. Program zdj�� nocnych wspomagany jest redukcj� szum�w przy czasach d�u�szych ni� 1,3 s. Lampa b�yskowa pracuje w kilku trybach (m.in. synchronizacja z d�ugimi czasami oraz po otwarciu lub przed zamkni�ciem migawki), pozwalaj�c na zmian� mocy i kompensacj� b�ysku. Regulacji podlegaj� te� ustawienia balansu bieli, ISO (50-400), wyb�r sposobu pomiaru o�wietlenia i wiele innych. Ciekawym rozwi�zaniem jest mo�liwo�� zapisania dw�ch schemat�w ustawie� wielu parametr�w aparatu i szybkie ich przywo�anie pokr�t�em wyboru program�w. CC Canon PowerShot G5 Kr�tko: kompaktowy aparat cyfrowy. doskona�a jako�� zdj��, szerokie mo�liwo�ci ustawie� manualnych, nagrywanie film�w i komentarzy do zdj��, bardzo wydajny akumulator, pilot zdalnego sterowania. widok z wizjera przes�aniany obiektywem. DOSTARCZY�: Canon Polska, http://www.canon.pl Cena(z VAT):ok.4 tys.z�(z kart� CF 256 MB) SPIS TRE�CI Na ucho 2004-03-05 Rys. 1. Rumba 5.1 MT343 Mediatecha to solidnie wykonane i dobrze wyposa�one g�o�niki do kina domowego. Zestaw sk�ada si� z pi�ciu identycznych g�o�nik�w satelitarnych oraz subwoofera, w kt�rym umieszczono elektronik� steruj�c� i wzmacniacze. Dzi�ki pilotowi zdalnego sterowania mo�na wybra� �r�d�o sygna�u, wykalibrowa� poziom d�wi�ku w ka�dym z kana��w, wybra� kombinacj� dw�ch tryb�w surround (dost�pne dla �r�d�a stereofonicznego), ustawi� poziom bas�w i sopran�w oraz wycisza� i wy��cza� zestaw. Wad� jest brak sygnalizacji tego, w jakiej pozycji znajduj� si� poszczeg�lne parametry. Regulacji nale�y dokonywa� "na ucho", a z opresji wyratuje przycisk przywracaj�cy ustawienia fabryczne. Zestaw ma dwa wej�cia sygna�u - stereofoniczne i wielokana�owe - mo�na zatem na sta�e pod��czy� dwa �r�d�a sygna�u (np. odtwarzacz DVD i telewizor). W wyposa�eniu s� dwa komplety kabli, umo�liwiaj�ce pod��czenie z gniazdami chinch i minijack. Satelitki o ma�ej (wysoko�� 11 cm), lecz sztywnej obudowie wyposa�one s� w jeden szerokopasmowy g�o�nik zabezpieczony metalow� maskownic�. Zalet� jest zastosowanie gniazd spr�ynkowych zar�wno w satelitkach, jak i subwooferze, co pozwoli na zastosowanie d�u�szych czy solidniejszych przewod�w. Niewielka obudowa subwoofera jest bardzo p�aska, a na w�skim froncie mocnym akcentem jest sporej �rednicy - ponad sze�� centymetr�w - otw�r bas reflex. Na bocznej �cianie wzbudza ciekawo�� spora maskownica, jednak pod ni� znajduje si� tylko 13-centymetrowy g�o�nik basowy. Producent chwali si� moc� 1200 wat�w wed�ug normy PMPO i pasmem przenoszenia 20 Hz do 20 kHz, jednak parametry te nie s� podstaw� oceny zestawu. Ogl�dziny konstrukcji i ods�uch pozwalaj� pozytywnie oceni� zestaw, kt�ry najlepiej sprawdzi si� w niedu�ych pomieszczeniach. Jak na do�� ma�e rozmiary satelitek, a przede wszystkim subwoofera, d�wi�k jest silny, czysty, z konturowym basem.�P RUMBA 5.1 MT343 Kr�tko: zestaw g�o�nikowy 5.1. dwa wej�cia sygna�u, pilot zdalnego sterowania, uniwersalne zaciski g�o�nikowe. brak sygnalizacji ustawie�, nieco za s�aby bas. DOSTARCZY�: MEDIA-TECH Polska, http://www.media-tech.pl Cena(z VAT):ok. 380 z� SPIS TRE�CI Kr�liczek Jack 2004-03-05 Rys. 1. "Kr�lik" to zewn�trzny miniodtwarzacz DVD i CD, kt�ry potrafi czyta� w�a�ciwie wszystkie typy p�yt, w��cznie z kr��kami z zapisanymi plikami MP3 i JPEG. Formaty nieobs�ugiwane przez produkt Philipsa to DVD-RAM, DVD-Audio i SACD. Po pod��czeniu sygna�u wideo do telewizora (wyj�cie S-Video lub Composite), a d�wi�ku do wzmacniacza z dekoderem 5.1 (wyj�cie S/PDIF) lub TV (wyj�cie stereo) JackRabbit zamienia si� we w pe�ni funkcjonalny odtwarzacz DVD. Jest on wyposa�ony m.in. w takie funkcje, jak 4-krotny zoom, przewijanie z podgl�dem klatka po klatce, szybkie przewijanie czy wyb�r formatu obrazu (4:3, 16:9, Pan&Scan). Sterowanie urz�dzeniem u�atwia por�czny pilot na podczerwie�. Niestety, urz�dzenie nie ma w�asnego wy�wietlacza i wszystkie informacje o odtwarzanych mediach mo�emy zobaczy� jedynie na ekranie telewizora. Jest to szczeg�lnie k�opotliwe podczas odtwarzania p�yt CD-Audio. JackRabbit po pod��czeniu do komputera (gniazdo USB 2.0) jest widziany nie tylko jako nap�d CD/DVD, ale te� jako zewn�trzna nagrywarka CD-RW! Przy pod��czeniu do portu USB 2.0 potrafi nagrywa� dane z pr�dko�ci� 32� dla p�yt CD- -R i 10� dla CD-RW. W pude�ku znajdziemy te� zestaw potrzebnych kabli po��czeniowych oraz kr��ek z oprogramowaniem PowerDVD i EasyCD Creator 5.0. Podsumowuj�c: "Kr�lik" to interesuj�ca propozycja. Najwi�cej korzy�ci da posiadaczom notebook�w bez nap�du combo, ale wszyscy u�ytkownicy, kt�rzy nie maj� jeszcze stacjonarnego DVD i nagrywarki w komputerze, te� si� nie zawiod�, tym bardziej �e cena jak za "dwa w jednym" jest atrakcyjna. AP Philips JackRabbit JR32RWDV Kr�tko: zewn�trzny nap�d combo do PC i TV. du�a funkcjonalno��, ma�e gabaryty. brak wy�wietlacza na urz�dzeniu. DOSTARCZY�: Philips Polska, http://www.philips.com.pl Cena(z VAT):1110 z� SPIS TRE�CI Poznajemy j�zyki obce 2004-03-01 Rys. 1. Firma PLAY udost�pni�a zestaw program�w eTeacher 4.0 do nauki j�zyk�w obcych dla os�b pocz�tkuj�cych i �rednio zaawansowanych. Aplikacje z tej serii s� sprzedawane bez atrakcyjnego pude�ka czy instrukcji obs�ugi, lecz w zwyk�ych opakowaniach typu DVD, ale dzi�ki temu ich cena wynosi ok. 19 z�. W zestawie u�ytkownicy maj� do wyboru programy do nauki j�zyka angielskiego, niemieckiego i francuskiego. Aplikacje zawieraj� testy i po kilkaset obrazkowych �wicze�, utrwalaj�cych s�ownictwo, pisowni� i stylistyk�. Pomagaj� te� w poznaniu obszernego materia�u z zakresu podstaw gramatyki ka�dego z j�zyk�w. Przejrzysty system menu u�atwia wyszukiwanie �wicze� wed�ug tematyki, typu lub poziomu. W�r�d �wicze� opr�cz typowych zada� znalaz�y si� �wiczenia multimedialne, zawieraj�ce zestawy interaktywnych test�w obrazkowych o zr�nicowanej skali trudno�ci i �wiczenia polegaj�ce na wstawianiu s��w, t�umaczeniu zda�, formu�owaniu pyta�, przekszta�caniu s��wek, wybieraniu odpowiedniej formy czasownika i wiele innych. Do aplikacji do��czone s� s�owniki, kt�re umo�liwiaj� natychmiastowe sprawdzenie oraz poznanie nowych s��wek i zwrot�w, jak r�wnie� samodzielne dodawanie wyra�e�. Ka�da z aplikacji zosta�a wzbogacona w dobrej jako�ci nagrania d�wi�kowe do wszystkich �wicze�, komentarzy i komunikat�w. SG eTeacher 4.0: angielski, niemiecki, francuski Kr�tko: pakiety do nauki angielskiego, francuskiego i niemieckiego. obszerny materia� kursu, polski interfejs u�ytkownika. skromna szata graficzna. DOSTARCZY�: PLAY, http://www.play.com.pl Cena(z VAT):ka�dy z program�w-19 z� SPIS TRE�CI Fotoalbum od r�ki 2004-03-01 Rys. 1. Turbo Photo 2.2 PL to pakiet, na kt�ry sk�adaj� si� dwa uzupe�niaj�ce si� programy: Turbo Photo Editor i Turbo Photo Album. Pierwszy przeznaczony jest do obr�bki cyfrowych fotografii, drugi umo�liwia tworzenie elektronicznych fotoalbum�w, ich katalogowanie i zarz�dzanie nimi. Obydwa programy opracowane zosta�y w j�zyku polskim. Turbo Photo Editor wyposa�ono w kilka podstawowych funkcji s�u��cych do modyfikacji i poprawy jako�ci zdj��. W�r�d nich znalaz�y si�: obracanie zdj�cia w dowoln� stron�, tworzenie lustrzanego odbicia, poprawianie ekspozycji oraz kontrastu i nasycenia barw. Dost�pny jest tak�e zestaw funkcji automatyzuj�cych redukcj� szum�w i wyostrzanie fotografii, a tak�e atrakcyjnie nazwana opcja - Cyfrowe pi�kno - umo�liwiaj�ca "zacieranie" ostrych kontur�w oraz zmian� jaskrawo�ci i nasycenia zdj�cia. Prac� u�atwiaj� kreatory. Niestety, w niekt�rych opcjach zastosowano nietypow� (polsk�) nomenklatur� opisywanych czynno�ci i funkcji. Na przyk�ad podczas wyostrzania mamy do dyspozycji takie parametry, jak: promie�, warto��, pr�g kraw�dzi. Nazwy te niewiele m�wi� o tym, do czego faktycznie s�u�� te opcje. Do obrabianych zdj�� mo�na dodawa� w�asne napisy w najr�niejszych rozmiarach uk�adach i barwach. Drugi z program�w przeznaczony jest do tworzenia cyfrowych album�w, pomaga w katalogowaniu, zarz�dzaniu fotografiami. Po za�o�eniu katalogu wskazujemy �r�d�o, sk�d b�d� pobierane zdj�cia (dysk twardy, skaner, aparat cyfrowy).Podczas tego procesu mo�emy podgl�da� umieszczane w albumie zdj�cia. Zaznaczenie zdj�cia spowoduje, �e w lewym dolnym rogu ekranu pokazane zostan� informacje o nim. Mo�emy zatem sprawdzi�, jakim aparatem cyfrowym zosta�o wykonane. AM Turbo Photo 2.2 PL Kr�tko: programy do zarz�dzania i obr�bki zdj��. prostota obs�ugi, polskoj�zyczne menu, niska cena. nietypowe nazwy szczeg�owych funkcji w programie edycyjnym. DOSTARCZY�: PLAY, http://www.play.com.pl Cena(z VAT):19 z� SPIS TRE�CI W�asny wygaszacz 3D 2004-03-01 Rys. 1. Xara ScreenMaker 3D 1.01 to program, kt�ry pozwala na utworzenie w�asnego wygaszacza ekranowego zawieraj�cego atrakcyjne graficzne lub tekstowe animowane elementy tr�jwymiarowe. Instalacja programu zajmuj�cego na dysku ok. 3 MB jest szybka i sprawna. Po uruchomieniu widoczne jest stosunkowo niedu�e okno g��wne programu, zawieraj�ce zar�wno przyciski i pola wyboru automatyzuj�ce tworzenie wygaszacza. Pomimo, �e okna g��wnego powi�kszy� nie mo�na, to praca w programie jest dosy� wygodna, a to g��wnie za spraw� dodatkowych pomocniczych okien dialogowych. Ukazuj� si� one po zaznaczeniu wybranej opcji i umo�liwiaj� m.in. definiowanie rodzaju (tekst, grafika 3D) i wygl�du element�w przygotowywanego wygaszacza, jak te� pozwalaj� na ustawienie takich parametr�w, jak szybko��, kierunek poruszania si� element�w na ekranie czy rodzaj ich deformacji. Dzi�ki mo�liwo�ci wprowadzania w�asnych napis�w mo�na np. pozostawi� na ekranie monitora animowane wiadomo�ci tekstowe czy przygotowa� reklam� w postaci wygaszacza z logo firmy. Podstawowymi przestrzennymi elementami graficznymi przeznaczonymi do stworzenia wygaszacza s� sze�cienne kostki, na bokach kt�rych mo�na umieszcza� w�asne ilustracje. Aplikacja przyda si� osobom potrzebuj�cym sprawnego narz�dzia do generowania prostych wygaszaczy.MW Xara ScreenMaker 1.01 Kr�tko: tworzenie wygaszaczy ekranowych. wygodny interfejs u�ytkownika, automatyzacja tworzenia projektu. ograniczona liczba kszta�t�w 3D mo�liwych do zastosowania. DOSTARCZY�: Xara Group, http://www.xara.com Cena(z VAT):ok. 130 z� CD-ROM 11/2003 W grupie UZUPE�NIENIA znajduje si� wersja testowa programu Xara ScreenMaker 3D 1.01. SPIS TRE�CI Kursor w pu�apce 2004-03-02 Rys. 1. CamStudio 2.0 to program firmy RenderSoft przeznaczony do tworzenia r�nego rodzaju pokaz�w, demonstruj�cych wszelk� aktywno�� zachodz�c� na ekranie monitora. Program ten mo�emy wykorzysta� m.in. do przygotowania prezentacji ukazuj�cej dzia�anie i funkcje dowolnej aplikacji lub pokazu ilustruj�cego zasad� pracy z wybranym dokumentem. W taki spos�b mo�na przygotowywa� samouczki, tutoriale lub wizualne pliki pomocy do oprogramowania lub dokumentacji. Program zbudowany jest z 3 podstawowych modu��w: CamStudio - w�a�ciwego modu�u, przeznaczonego do rejestracji materia�u; Movie Pleyera - prostego odtwarzacza, pozwalaj�cego na natychmiastowy podgl�d pokazu wykonanego jako plik AVI i SWF oraz Producera pozwalaj�cego na konwersj� pliku AVI do formatu SWF. Po uruchomieniu CamStudio "dostrzega" i rejestruje ka�dy rodzaj aktywno�ci odbywaj�cej si� na ekranie monitora: przechwytuje ruchy kursora myszy, przesuwanie ikon na systemowym pulpicie, uruchamianie okien kolejnych aplikacji, a nast�pnie to, co odbywa si� na ekranie podczas uruchomionej aplikacji. Wystarczy odpowiednio skonfigurowa� program i zdefiniowa�, jakie elementy maj� by� rejestrowane, wybra� obszar ekranu monitora, z kt�rego materia� b�dzie przechwytywany i nacisn�� przycisk Recording. Automatycznie generowany jest plik zawieraj�cy materia� filmowy, kt�ry mo�na zapisa� na dysku w formacie SWF lub AVI. W celu zatrzymania nagrywania wystarczy nacisn�� przycisk Stop, kt�ry r�wnocze�nie wywo�uje systemowe okno zapisywania pliku na dysku. Do generowanego w ten spos�b sygna�u wideo mo�na doda� narracj� lub muzyk�. Nast�pnie tak utworzony plik, umieszczony na p�ycie CD lub DVD, b�dzie m�g� pos�u�y� jako samouczek lub pokaz pracy z programem/dokumentem albo zaprezentowa� nowo�ci kolejnej wersji programu. Materia� taki mo�na te� umie�ci� na stronie internetowej, jako tutorial do pobrania. Aplikacja mo�e by� przydatna dla os�b tworz�cych w�asne programy lub przygotowuj�cych materia�y edukacyjne (np. prowadz�cych szkolenia), dotycz�ce korzystania z r�nego typu oprogramowania. MW CamStudio 2.0 Kr�tko: program do tworzenia prezentacji. definiowanie wielko�ci obszaru pokazu, wyb�r przechwytywanych element�w. ograniczone mo�liwo�ci konfiguracyjne, niezbyt wygodna obs�uga. DOSTARCZY�: RenderSoft, http://www.rendersoftware.com Cena(z VAT):bezp�atny CD-ROM 11/2003 W grupie UZUPE�NIENIA znajduje si� bezp�atna pe�na, wersja programu CamStudio 2.0. SPIS TRE�CI Pomocny Frycek 2004-03-02 Rys. 1. Fryderyk Pro 1.6 PL to narz�dzie poprawiaj�ce bezpiecze�stwo pracy na komputerze. Jednak por�wnanie go z programow� zapor� ogniow� jest nieco myl�ce, gdy� program realizuje funkcje niewyst�puj�ce w innych osobistych firewallach, ale brakuje mu te� opcji, jakie pojawiaj� si� w podobnych aplikacjach. Po instalacji program analizuje uruchomione w systemie procesy i gdy znajdzie jakie� programy korzystaj�ce aktualnie z Internetu, wy�wietla okno dialogowe, w kt�rym u�ytkownik mo�e zezwoli� na komunikacj� sieciow� danej aplikacji, b�d� zablokowa� jej dost�p. Wy�wietla te� list� uruchomionych w systemie proces�w i umo�liwia zako�czenie dowolnego z nich. Interfejs Fryderyka Pro ma charakter modu�owy, poszczeg�lne funkcje programu pogrupowane s� w zak�adkach. Przyk�adowo wybieraj�c zak�adk� Kontrola mo�emy, m.in. w��czy�/wy��czy� monitorowa-nie ruchu w sieci, skrzynki pocztowej, zabezpieczenie klawiatury czy kontrol� nad plikami wykonywalnymi, otrzymujemy tak�e szereg informacji o aktualnym stanie port�w, aktywnych po��czeniach sieciowych itp. Je�eli jaki� adres IP wyda nam si� podejrzany, mo�emy wyszuka� informacje o domenie, w jakiej si� on znajduje i o us�ugodawcy internetowym. U�yteczn� funkcj� jest mo�liwo�� zdefiniowania dozwolonych numer�w telefonicznych, z jakimi komputer mo�e si� ��czy�. U�ytkownik ma mo�liwo�� skanowania zainstalowanych w systemie plik�w uruchamialnych i bibliotek pod k�tem r�nych kryteri�w (dost�p do plik�w, dost�p do certyfikat�w zabezpiecze�, dost�p do sieci itp.), przegl�dania i kasowania podejrzanych wpis�w Rejestru Windows i blokowania okienek Pop-Up. DK Fryderyk Pro 1.6 PL Kr�tko: narz�dzie do sieciowej diagnostyki, �ledzenia uruchomionych w systemie proces�w. du�a liczba funkcji u�atwiaj�cych �ledzenie zachodz�cych w systemie proces�w, warto�� dodana, w postaci wirtualnych pulpit�w. niestabilna praca wbudowanego skanera plik�w, brak wygodnych mechanizm�w budowania regu� blokowania po��cze�. DOSTARCZY�: Aktywni.pl, http://www.aktywni.pl Cena(z VAT):120,80 z� SPIS TRE�CI Kr�lik Bystrzak poleca... 2004-03-02 Rys. 1. Firma CD Projekt przygotowa�a w polskiej wersji j�zykowej zestaw czterech program�w edukacyjnych dla dzieci z serii Kr�lik Bystrzak. Ka�da z aplikacji zosta�a przygotowana z my�l� o innej grupie wiekowej, a pomoc� w doborze materia�u s�u�yli specjali�ci z zakresu pedagogiki i psychologii. Najprostszy z program�w jest wersj� dla przedszkolak�w, drugi - dla dzieci z zer�wki, kolejne pozycje skierowane s� do pierwszo- i drugoklasist�w. Zawarto�� merytoryczna (�wiczenia, zabawy o charakterze edukacyjnym) i fabu�a ka�dej wersji zosta�y dostosowane do wieku u�ytkownika. W ka�dym programie mo�na wyr�ni� 2 cz�ci: w pierwszej dzieci ucz� si� rozpoznawania liter i cyfr, czytania i liczenia, tworzenia prostych animacji czy poznawania podstawowych zagadnie� z innych dziedzin wiedzy. Druga cz�� to Sztuki i sztuczki, obejmuje 3 dzia�y z �wiczeniami: Rysunki, Muzyka i Kalendarz. Ka�de z �wicze� ma 3 poziomy trudno�ci. SM Kr�lik Bystrzak Kr�tko: zestaw program�w przygodowo-edukacyjnych dla dzieci. trafny dob�r zabaw i �wicze� do wieku dziecka, ciekawa fabu�a, barwna grafika i animacje. DOSTARCZY�: CD Projekt, http://www.cdprojekt.info Cena(z VAT):59,90 z� SPIS TRE�CI Filmy z peceta 2004-03-02 Rys. 1. Firma CyberLink wprowadzi�a na rynek kolejn�, pi�t� wersj� programu PowerDVD. Ten zaawansowany programowy odtwarzacz DVD, umo�liwiaj�cy ogl�danie na ekranie komputera film�w DVD, zosta� obecnie wzbogacony o szereg nowych funkcji. Dotychczas za pomoc� programu mo�na by�o odtwarza� filmy DVD i pliki wideo zapisane jako VCD, SVCD, a tak�e MPEG-1 i 2, ASF i AVI; najnowsza wersja programu obs�uguje tak�e format DivX. Zastosowanie unikatowej technologii CyberLink Eagle Vision (CLEV) umo�liwi�o popraw� jako�ci wy�wietlania film�w. Podczas odtwarzania filmu analizowane s� "w locie" zdekodowane fragmenty wideo. Na tej podstawie program optymalizuje parametry wy�wietlanego obrazu i okre�la najlepsz� wielko�� obrazu, potrzebn� do poprawnego wy�wietlenia kontrastu, jasno�ci i nasycenia. Zastosowanie CLEV wp�yn�o tak�e na popraw� jako�ci film�w ogl�danych przede wszystkim na monitorach LCD. Jednocze�nie filmy wy�wietlane na tradycyjnych monitorach CRT nie drgaj�. Nie pojawia si� te� efekt "zrywania" obrazu. Inn� nowo�ci�, zwi�zan� z wy�wietlaniem obrazu, jest zastosowanie technologii o nazwie CyberLink PanoVision (CLPV). Pozwala ona na ogl�danie obraz�w o proporcji 16:9 (np. film�w panoramicznych) na zwyk�ym monitorze, bez �adnych zniekszta�ce�. Poprawiono r�wnie� mo�liwo�ci odtwarzania d�wi�ku. Uzyskano to dzi�ki wprowadzeniu kolejnych nowinek technologicznych, takich jak Audio Time Stretch. Zastosowanie tej funkcji powoduje, �e 2-krotnie szybciej lub wolniej odtwarzany d�wi�k nie ulega zniekszta�ceniu. Z kolei CyberLink Multi-Channel Environment Impression (CLMCEI) pozwala zakodowa� dwukana�ow� �cie�k� d�wi�kow� w postaci wielokana�owej. Program obs�uguje oczywi�cie standard dekodowania d�wi�ku Dolby Sourround 5.1, ale zosta� wzbogacony o obs�ug� trybu 6.1/7.1. Poprawiono te� obs�ug� standardu Dolby Digital Headphones (dla s�uchawek). Podczas wykonywania zrzut�w ekranowych funkcja Smart Snapshot pozwala na okre�lenie rozdzielczo�ci zrzutu. Program udost�pniany jest w wersji Standard i Deluxe. Je�eli nie potrzebujemy rozbudowanych funkcji obs�ugi d�wi�ku, w�wczas wystarczy PowerDVD 5.0 Standard kosztuj�cy 39 USD netto. Wersja Deluxe ma wi�ksze wymagania sprz�towe i mimo �e minimalne wymagania dot. procesora to ok. 500 MHz, lepiej dysponowa� mocniejszym sprz�tem (np. procesor ok. 1 GHz, RAM co najmniej 128 MB). MW PowerDVD 5.0 Standard Kr�tko: programowy odtwarzacz DVD. obs�uga licznych format�w wideo, doskona�a jako�� uzyskiwanego d�wi�ku, poprawa wy�wietlania obrazu. w wersji Deluxe du�e wymagania sprz�towe. DOSTARCZY�: CyberLink, http://www.cyberlink.com Cena(z VAT):Standard-ok.190 z�;Deluxe-ok.337 z� CD-ROM 11/2003 W grupie UZUPE�NIENIA znajduje si� wersja testowa programu PowerDVD 5.0 Standard. SPIS TRE�CI Muzyka na dysku 2004-03-02 Rys. 1. FreeRIP 2.40 to najnowsza wersja aplikacji umo�liwiaj�cej ekstrahowanie �cie�ek audio bezpo�rednio z p�yt kompaktowych i umieszczanie ich na twardym dysku w jednym z trzech popularnych format�w: MP3, WAV lub OGG (Ogg Vorbis). FreeRIP potrafi te� konwertowa� 16-bitowe pliki d�wi�kowe zapisane jako WAV do formatu OGG lub MP3. Po zainstalowaniu i uruchomieniu programu wystarczy umie�ci� muzyczn� p�yt� kompaktow� w nap�dzie CD, a program sam sprawdzi, czy p�yta jest w nap�dzie i wczyta do okna g��wnego aplikacji tytu�y kolejnych utwor�w. W celu przegrania wybranych pozycji na CD wystarczy zaznaczy� konkretne utwory, po czym klikn�� odpowiedni przycisk paska narz�dziowego uruchamiaj�cy ripowanie utworu do wybranego uprzednio formatu. Po przegraniu na dysk, aplikacja umo�liwia r�czne lub automatyczne wyr�wnanie poziomu g�o�no�ci wszystkich utwor�w. Program obs�uguje internetow� baz� danych Freedb i automatycznie uzupe�nia ripowan� p�yt� audio CD o informacje, takie jak: nazwa wykonawcy, tytu� albumu, tytu� utworu czy jego gatunek (obs�uguje "inteligentne" tagi ID3 w wersji 1 i 2). Nale�y pami�ta�, �e przed rozpocz�ciem pracy z programem nale�y go odpowiednio skonfigurowa� (o czym zreszt� program przypomina), tak aby wszelkie ripowane utwory by�y zapisywane w wybranym przez u�ytkownika folderze i rejestrowane w okre�lonym formacie. Aplikacja pomaga te� w sprawnym odnajdowaniu utwor�w audio (w formacie MP3) w Internecie, dzi�ki wbudowanej wyszukiwarce muzycznej. MW FreeRIP 2.40 Kr�tko: program do ripowania p�yt Audio CD. automatyczne wykrywanie p�yt w nap�dzie, mo�liwo�� konwersji mi�dzy popularnymi formatami audio. ograniczone funkcje edycyjne, ma�o atrakcyjny interfejs u�ytkownika. DOSTARCZY�: MGShareware, http://www.mgshareware.com Cena(z VAT):bezp�atny CD-ROM 11/2003 W grupie UZUPE�NIENIA znajduje si� bezp�atna wersja programu FreeRIP 2.40. SPIS TRE�CI Uratowa� partycje 2004-03-02 Rys. 1. Partycje usuni�te z twardego dysku bez naszej akceptacji cz�sto udaje si� odzyska�, wystarczy pos�u�y� si� odpowiednim narz�dziem. Tym razem wypr�bowali�my skuteczno�� programu Acronis RecoveryExpert. Program sprawdzali�my tworz�c na dysku 5 partycji sformatowanych zar�wno w systemie plik�w NTFS, jak i FAT32. Jedna by�a partycj� podstawow�, natomiast pozosta�e - dyskami logicznymi w partycji rozszerzonej. Dodatkowo na jednej partycji NTFS (dysk logiczny) uaktywnili�my dost�pn� w Windows XP funkcj� kompresji plik�w. Na ka�dej zamie�cili�my dane r�nego typu, a nast�pnie zacz�li�my je usuwa�, by potem je odzyska� za pomoc� programu RecoveryExpert. Program o polskoj�zycznym interfejsie u�ytkownika jest stosunkowo prosty w obs�udze. Kreator prowadzi u�ytkownika przez procedur� odzyskiwania usuni�tych partycji. Do wyboru s� dwa tryby pracy: automatyczny i r�czny. W tym pierwszym program sam pr�buje odnale�� usuni�te partycje, a nast�pnie automatycznie je odtwarza. Proces ten jest niestety d�ugotrwa�y. Efekt ko�cowy jest zadowalaj�cy, jednak wiele zale�y od tego, jak du�o czasu min�o od usuni�cia partycji i jakie w tym czasie wykonywano dzia�ania na dysku. Przyk�adowo podczas test�w program wykry� obecno�� sze�ciu partycji (jedna istnia�a wcze�niej i zosta�a usuni�ta, zanim utworzono i skasowano partycje testowe). Je�eli program znajdzie wi�cej partycji ni� istnia�o przed usuni�ciem, aplikacja proponuje przej�cie do trybu r�cznego. Umo�liwia on wyb�r rodzaju metody wyszukiwania: szybka - przeszukiwanie wybranych obszar�w dysku "podejrzanych" o przechowywanie informacji o usuni�tych partycjach i kompleksowa - przeszukiwanie ca�ego dysku (dysk�w). Ponadto mo�emy wybra�, kt�re z wykrytych partycji maj� by� odzyskane. Samo przywr�cenie trwa moment DK Acronis RecoveryExpert Kr�tko: odzyskiwanie usuni�tych partycji. �atwa obs�uga, wysoka skuteczno��. brak mo�liwo�ci odzyskiwania pojedynczych plik�w i katalog�w. DOSTARCZY�: Arpex, http://www.acronis.arpex.pl Cena(z VAT):95 z� SPIS TRE�CI Raporty jak kryszta� 2004-03-02 Rys. 1. Dane gromadzone przez firm� nie stanowi� jeszcze materia�u, na podstawie kt�rego mo�na podejmowa� decyzje czy cho�by oceni� jej stan. Musz� one zosta� odpowiednio przetworzone. Z pomoc� przychodzi dziewi�te ju� wydanie pakietu Crystal Reports, jednego z najpopularniejszych narz�dzi przeznaczonych do generowania zapyta� do r�nego typu baz danych i tworzenia raport�w graficznych oraz zestawie�. Crystal Reports w wersji 9 ma rozbudowany, wygodny w obs�udze interfejs graficzny. Dzi�ki podzia�owi na autonomiczne cz�ci (Report Parts) raporty mo�na budowa� niemal jak z klock�w - wykresy, tabele i podsumowania mo�na przestawia� zupe�nie niezale�nie. Raz stworzony fragment mo�e by� u�yty wielokrotnie, bez konieczno�ci powt�rnego definiowania. Aplikacja umo�liwia wysy�anie zapyta� do baz danych, bez konieczno�ci znajomo�ci polece� j�zyka SQL (Structured Query Language - strukturalny j�zyk zapyta�), co umo�liwia korzystanie z programu u�ytkownikom nieznaj�cym tego j�zyka. W nowej wersji dodano bibliotek� gotowych obiekt�w - znalaz�y si� w niej zar�wno zapytania w j�zyku SQL, jak te� fragmenty tekstu, funkcje i obrazki. Dzi�ki temu istnieje mo�liwo�� stosowania ju� raz wykorzystanych obiekt�w, co w efekcie przyspiesza budowanie raport�w. Program pozwala tak�e na definiowanie funkcji u�ytkownika, co powoduje, �e wszelkie obliczenia, podsumowania czy zestawienia mo�na tworzy� du�o �atwiej i szybciej. Do dyspozycji u�ytkownika s� gotowe szablony raport�w. Dodatkowo ka�dy mo�e samodzielnie tworzy� w�asne szablony i do��cza� je do biblioteki. Mo�na wi�c pokusi� si� o stwierdzenie, �e jest to produkt dla ka�dego... kogo sta� na ten pakiet. PP Crystal Reports 9.0 Kr�tko: tworzenie firmowych raport�w i zestawie�. przetwarzanie danych z niemal ka�dego �r�d�a, �atwo�� wizualnego budowania raport�w, integracja ze �rodowiskami programistycznymi. brak polskiej wersji j�zykowej. DOSTARCZY�: Connect Distribution, http://www.connectdistribution.pl Cena(z VAT):ok. 2400 z� NUMER 11/2003 AKTUALNO�CI Informacje, nowe produkty oraz wydarzenia. MAGAZYN Zaszyte tajemnice Nowoczesne technologie druku. TECHNOLOGIE Niespodziewane dwa warianty Procesory AMD Athlon 64 i Athlon 64 FX. Obiecuj�cy powr�t Durona Procesor AMD Duron. RAPORT Gdzie mieszka wydajno�� Kompromis mi�dzy kosztami i parametrami PC. Moc grafiki Mo�liwo�ci kart graficznych. Wydajno�� na wyrost Koszty poniesione z my�l� o przysz�o�ci. Jak zmierzy� moc? R�ne rodzaje benchmark�w. TESTY Atramentowe atrakcje Drukarki atramentowe. Flashki Pami�ci flash USB. Liczy si� presti� Cztery notebooki. Mocny Palm Palmtop Tungsten T. Zaskakuj�cy Plextor Nagrywarka CD-R/RW Plextor Premium. Poznajemy j�zyki obce Program eTeacher 4.0: angielski, niemiecki, francuski. Fotoalbum od r�ki Program do zarz�dzania i obr�bki zdj��. W�asny wygaszacz 3D Program Xara ScreenMaker 1.01. Kursor w pu�apce Tworzenie prezentacji multimedialnych. Pomocny Frycek Diagnostyka sieci i systemu. Kr�lik Bystrzak poleca... Program przygodowo-edukacyjny. Filmy z peceta Programowy odtwarzacz PowerDVD 5.0. Muzyka na dysku Ripowanie p�yt Audio-CD. Uratowa� partycj� Odzyskiwanie usuni�tych partycji. Raporty jak kryszta� Tworzenie raport�w i zestawie�. CYFROWY �WIAT W centrum akcji Przestrzenny d�wi�k z komputera. Ma�y, uniwersalny Aparat cyfrowy Mustek MDC-4000. Wzorzec Aparat cyfrowy Canon PowerShot G5. Fotokom�rki Telefony GSM z aparatami fotograficznymi. Zagraj mi troch� inaczej Odtwarzacze muzyczne NAPA. Na ucho Zestaw g�o�nikowy 5.1. Kr�liczek Jack Nap�d combo do PC i TV. KLUB U�YTKOWNIKA Dzielenie Internetu Wsp�dzielenie po��czenia internetowego. Cyfrowa ciemnia Retusz zdj�� w praktyce. Sztuczki do Windows Porady dla u�ytkownik�w systemu Windows. Konsylium Odpowiadamy na listy Czytelnik�w. Transport i gwarancja Porady prawnika. Multimedialne albumy Program CyberLink PowerProducer 1.0 - warsztaty. B�yszcz�ce okienka Program Ashampoo UnInstaller 2002/2003 - warsztaty. W automatyzacji si�a Makropolecenia w programie MS Excel. ENTERNET CV z Internetu Poradniki i serwisy rekrutacyjne. Zanim umie�cimy w Sieci Porady dla tw�rc�w stron WWW. Witryna w ruchu Animacje w programie Adobe LiveMotion 2.0. CTRL + ALT + DEL Gafy, dowcipy, anegdoty, niedor�bki w oprogramowaniu i sprz�cie SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 Rys. 1. Main Zawarte w tej grupie opcje praktycznie w ka�dym BIOS-ie wsp�czesnej p�yty g��wnej maj� znaczenie jedynie informacyjne, a te, kt�re poddaj� si� modyfikacjom nie maj� wp�ywu na wydajno�� komputera. Date [mm:dd:yy] Umo�liwia ustawienie aktualnej daty Time [hh:mm:ss] Dotyczy aktualnego czasu (godziny:minuty:sekundy) IDE Primary/Secondary Master/Slave Cztery linie opisuj�ce urz�dzenia pod��czone do kontrolera ATA/IDE. Parametrem w ka�dej linii jest nazwa urz�dzenia pod��czonego do danego kana�u (pierwszego - Primary lub drugiego - Secondary) i pracuj�cego jako urz�dzenie nadrz�dne (master) lub podrz�dne (slave). Po zaznaczeniu wybranej linii (klawiszami kursora) i wci�ni�ciu klawisza ENTER dla ka�dego urz�dzenia dost�pne s� opcje: IDE HDD Auto-Detection - wywo�anie tej opcji spowoduje automatyczne wykrycie urz�dzenia pod��czonego do kontrolera IDE/ATA. Najcz�ciej dyski czy nap�dy CD/DVD wykrywane s� automatycznie ju� wcze�niej - BIOS sprawdza kontroler IDE/ATA pod k�tem obecno�ci pod��czonych do niego urz�dze� podczas uruchamiania komputera. Nie ma wi�c potrzeby u�ywania tej opcji. IDE Kana�/Priorytet - nazwa tej opcji zale�y do tego, kt�r� lini� wybrali�my z g��wnego ekranu grupy Main. Je�eli wybrali�my lini� w�a�ciw� dla urz�dzenia podrz�dnego (Slave) pod��czonego do pierwszego kana�u interfejsu IDE/ATA (Primary), opcja b�dzie nosi� nazw� IDE Primary Slave. W ramach tej opcji dost�pne s� trzy parametry: None, Auto (domy�lny) oraz Manual. Pierwszy spowoduje wy��czenie urz�dzenia pod��czonego do kontrolera (nie b�dzie ono widoczne w BIOS-ie i w systemach operacyjnych korzystaj�cych z BIOS-u, ale mo�e by� widoczne w systemach operacyjnych samodzielnie obs�uguj�cych sprz�t). Drugi okre�la, �e BIOS samodzielnie dokonuje oceny parametr�w urz�dzenia i uaktywnia jego obs�ug�, natomiast trzeci umo�liwia r�czn� zmian� parametr�w np. dysku twardego w zale�no�ci od wybranego trybu dost�pu (patrz poni�ej.) Access Mode - opcja okre�la spos�b adresowania dysku twardego. Zalecanym ustawieniem jest pozostawienie domy�lnego parametru Auto, dzi�ki czemu BIOS automatycznie okre�la spos�b adresowania w oparciu o odczytane informacje z firmware (oprogramowania wewn�trznego) dysku. Inne parametry to: <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 CHS - ustawia adresowanie typu cylinder-g�owica-sektor (z ang. Cylinder-Head-Sector). Ten typ adresowania u�ywany by� w dyskach twardych o pojemno�ci poni�ej 504 MB. I nale�y go stosowa� tylko dla takich "zabytk�w". Dyski o wi�kszej pojemno�ci nie mog� by� adresowane t� metod� (b�dzie wykazywana niew�a�ciwa pojemno��, lub urz�dzenie w og�le nie b�dzie dzia�a�). LBA - oznacza Logical Block Addressing, czyli adresowanie, w kt�rym sektory dysku s� uporz�dkowane numerycznie, bez wzgl�du na numer cylindra, czy inne parametry maj�ce znaczenie w metodzie CHS. Aktualnie dyski twarde s� w�a�nie adresowane za pomoc� LBA. Dla nowszych dysk�w nie ma znaczenia, czy wybierzemy parametr LBA, czy pozostaniemy przy parametrze Auto. Oczywi�cie u�ycie Auto jest po prostu wygodniejsze. Large - metoda "przej�ciowa" mi�dzy CHS a likwiduj�cym ograniczenia pojemno�ci LBA. Stanowi�a swego czasu "protez�" umo�liwiaj�c� korzystanie z dysk�w o pojemno�ciach wi�kszych ni� 504 MB. Obecnie stanowi anachronizm i nie nale�y jej u�ywa�. Capacity - informacja o wykrytej obj�to�ci dysku (w nap�dach CD/DVD warto�� tego parametru wynosi 0). Cylinder, Head, Precomp, Landing Zone, Sector - te pi�� opcji ma znaczenie tylko dla bardzo starych dysk�w (o pojemno�ci mniejszej ni� 504 MB). Warto�ci tu wy�wietlane s� konfigurowalne tylko wtedy, gdy parametrem opcji IDE Kana�/ Priorytet b�dzie Manual, a tryb dost�pu jest ustawiony na CHS. Je�eli faktycznie mamy do czynienia z zabytkowym dyskiem, w�a�ciwe warto�ci znajdziemy na nalepce znamionowej na obudowie dysku. Floppy Menu zawieraj�ce opcje dotycz�ce stacji dyskietek. Drive A / Drive B - s�u�� okre�leniu typu stacji dyskietek jak� mamy w komputerze (w praktyce: 1.44M, 3.5 in.). Opcje te s� u�yteczne jedynie gdy w nasze r�ce trafi naprawd� archaiczne urz�dzenie (np. stacja dyskietek 5,25 cala o pojemno�ci 360 kB) lub nietypowe (np. 3,5-calowe stacje dyskietek o pojemno�ci 2,88 MB). Oczywi�cie je�eli nie mamy dw�ch stacji dyskietek, dla opcji Drive B ustawiamy parametr None. Swap Floppy Drive - opcja u�yteczna (i dost�pna) je�eli komputer wyposa�ony jest w dwie stacje dyskietek. Parametr Enabled (w��czony) powoduje, �e dotychczasowa stacja oznaczona liter� A: b�dzie stacj� B:, a stacja B: stacj� A:. Parametr Disabled (wy��czony) przywraca pierwotn� konfiguracj�. Funkcja ta mo�e nie dzia�a� w systemie Windows NT 4.0 bez zainstalowanego dodatku Service Pack 4 dla Windows NT. Nie nale�y jej te� u�ywa� podczas instalacji Windows NT 4.0. Boot Up Floppy Seek - W��czenie tej opcji (Enabled) powoduje, �e BIOS podczas uruchamiania komputera i przeprowadzania test�w wst�pnych (tzw. test POST) poszukuje stacji dyskietek i po jej znalezieniu uaktywnia j� na kr�tk� chwil� (co objawia si� zapaleniem diody kontrolnej stacji dyskietek). Opcja b�d�ca anachronizmem z czas�w, gdy komputery PC MUSIA�Y mie� stacj� dyskietek. Obecnie zalecanym ustawieniem, przy�pieszaj�cym proces uruchamiania, jest Disabled (wy��czony). Video Opcja do zignorowania. Okre�la tryb graficzny, ale dotyczy to kart graficznych montowanych w komputerach w latach 80-tych zesz�ego wieku. <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 Rys. 1. Halt On Opcja definiuj�ca reakcj� BIOS-u na wyst�pienie okre�lonego problemu wykrytego podczas test�w wst�pnych (test�w POST). Dost�pne s� nast�puj�ce parametry: All Errors -powoduje zatrzymanie uruchamiania komputera, gdy test POST sygnalizuje b��d. Mo�liwe sytuacje b�d�ce przyczyn� zatrzymania procesu bootowania to: brak stacji dyskietek (mimo i� jest ona zadeklarowana w ustawieniach BIOS-u), brak klawiatury czy np. roz�adowana bateria podtrzymuj�ca pami�� uk�adu CMOS, w kt�rym przechowywane s� ustawienia BIOS-u (w tym ostatnim przypadku najcz�ciej zobaczymy komunikat CMOS Checksum error), albo... atak wirusa modyfikuj�cego zawarto�� BIOS-u (cho� w tym przypadku najcz�ciej w og�le nie dochodzi do uruchomienia si� cho�by test�w POST). No Errors -przeciwie�stwo wy�ej opisanego parametru. BIOS b�dzie kontynuowa� procedur� uruchamiania komputera bez wzgl�du na napotkane w te�cie POST b��dy. Oczywi�cie z wy��czeniem takich, kt�re w og�le nie umo�liwiaj� dzia�ania komputera. All, But Keyboard -BIOS zatrzyma proces bootowania, je�li napotka b��dy testu POST, z wyj�tkiem sytuacji, gdy do komputera nie b�dzie podpi�ta klawiatura. All, But Diskette -parametr analogiczny do powy�szego, tym razem ignorowany jest brak stacji dyskietek (mimo i� jest ona zadeklarowana w BIOS-ie). All, But Disk/Key -parametr stanowi�cy po��czenie dw�ch powy�szych; ignorowanymi b��dami s�: brak klawiatury i stacji dyskietek. Security Menu zawieraj�ce opcje zabezpieczaj�ce dost�p do komputera. Set Password -opcja umo�liwiaj�ca zdefiniowanie has�a dost�powego. O tym, co b�dzie chronione zdefiniowanym tu has�em decyduje kolejna opcja. Ustawione wcze�niej has�o usuwamy wprowadzaj�c jako nowe has�o pusty ci�g znak�w (czyli nie wpisuj�c niczego, a tylko potwierdzaj�c wprowadzenie has�a). Security Option w ramach tej opcji dost�pne s� dwa parametry. Setup okre�la, �e has�em (zdefiniowanym za pomoc� powy�szej opcji) b�dzie chroniony tylko dost�p do programu konfiguracyjnego BIOS-u, natomiast parametr System okre�la, �e has�em b�dzie chroniony dost�p do ca�ego komputera (nie uruchomi si� �aden system operacyjny, dop�ki u�ytkownik nie wprowadzi odpowiedniego has�a). <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 Rys. 1. Advanced Hard Disk Boot Priority Opcja ta umo�liwia wybranie kolejno�ci dysk�w, z jakich komputer b�dzie uruchamiany. W ramach tej opcji widoczne s� dwa parametry, jeden o nazwie odpowiadaj�cej wykrytemu przez BIOS dyskowi twardemu (najcz�ciej chodzi o dysk pod��czony do kontrolera na p�ycie, do pierwszego kana�u interfejsu jako master), drugi oznaczony jako Bootable Add-in Cards. Je�eli przyk�adowo chcemy, by komputer by� najpierw uruchamiany z dysku pod��czonego do kontrolera znajduj�cego si� na dodatkowej karcie PCI, nale�y zamieni� kolejno�� parametr�w i ustawi� Bootable Add-in Cards jako pierwszy. First/Second/Third Boot Device Do�� popularny zestaw opcji pozwalaj�cy zdefiniowa�, z jakiego urz�dzenia (w jakiej kolejno�ci) BIOS b�dzie �adowa� system operacyjny. Przyk�adowo, je�eli chcemy uruchomi� instalator jakiego� systemu z p�yty startowej, nale�y dla opcji First (pierwszy) Boot Device wybra� parametr CDROM. Do�� uniwersalnym ustawieniem jest wybranie jako pierwszego urz�dzenia stacji dyskietek (Floppy), drugiego - nap�du CD/DVD (CDROM) i trzeciego - dysku twardego (Hard Disk). W takim przypadku BIOS b�dzie przeszukiwa� najpierw stacj� dyskietek, gdy nie znajdzie �adnych danych startowych (lub gdy w nap�dzie brak dyskietki) przejdzie do sprawdzania zawarto�ci p�yty w nap�dzie CD i dopiero wtedy za�aduje system z dysku twardego. U�ytkownikom, kt�rzy chc� natomiast maksymalnie skr�ci� czas bootowania zalecam wybranie jako pierwszego urz�dzenia dysku twardego, a pozosta�e dwie opcje (Second... i Third Boot Device) ustawiamy jako Disabled. Warto doda�, �e w nowych BIOS-ach, w�r�d urz�dze� kt�re mo�emy okre�li� jako startowe, znajduj� si� tak�e nap�dy CD/DVD czy dyski twarde pod��czane do z��czy USB a tak�e karta sieciowa (opcja LAN - umo�liwia bootowanie komputera zdalnie przez sie�). Boot Other Device Uaktywniona (ustawienie Enabled) powoduje, �e komputer b�dzie pr�bowa� uruchomi� system z innego urz�dzenia, gdy nie uda si� wystartowa� z dysku twardego (je�eli by� ustawiony jako pierwsze urz�dzenie), jest to tak�e przydatna funkcja, gdy np. pr�bujemy uruchomi� komputer z macierzy RAID pod��czonej do zewn�trznego kontrolera. Advanced BIOS Features Menu zawiera opcje dotycz�ce obs�ugi komponent�w komputera przez BIOS. Virus Warning - opcja wbrew nazwie stosunkowo ma�o u�yteczna. Ochrona "antywirusowa" sprowadza si� do �ledzenia przez BIOS zawarto�ci MBR (Master Boot Record - sektor rozruchowy pierwszego dysku twardego) i blokowania wszelkich modyfikacji. Zamys� mo�e i s�uszny, ale w praktyce przy w��czonej tej opcji nie mo�na np. zainstalowa� systemu operacyjnego, a wirusy i tak swoje robi�. Zalecane ustawienie: Disabled i zaopatrzenie si� w sensowny skaner antywirusowy. <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 Rys. 1. CPU L1 & L2 Cache - jedynym s�usznym ustawieniem tej opcji jest Enabled. Wy��czenie (Disabled) pami�ci cache pierwszego i drugiego poziomu to najprostsza droga do gwa�townej degradacji wydajno�ci komputera. Hyper-Threading Technology - opcja ze zrozumia�ych wzgl�d�w jest obecna tylko w przypadku procesor�w wyposa�onych w HyperThreading. Jednak nawet je�li mamy taki procesor, to pami�tajmy by niniejsz� opcj� aktywowa� (Enabled) jedynie, gdy korzystamy z systemu operacyjnego obs�uguj�cego HT (Windows XP Professional, Linux z j�drem 2.4.x lub nowszym) Quick Power On Self Test - wygodna opcja, kt�rej w��czenie przy�piesza nieco procedur� uruchamiania si� komputera (testy POST). Zalecane w��czenie (Enabled) Boot Up NumLock Status - w��cza lub wy��cza klawisz NumLock podczas uruchamiania komputera. Opcj� mo�na pozostawi� na ustawieniu domy�lnym (On - w��czony), chyba �e notorycznie korzystamy z klawiatury numerycznej jako zast�pnika klawiszy kursora albo gdy klawisz Home, Delete itp. s� uszkodzone. Typematic Rate Setting - opcja u�yteczna jedynie dla tych, kt�rzy korzystaj� z DOS-a. Jej uaktywnienie (Enabled) pozwala dostosowa� szybko�� pracy klawiatury (patrz poni�ej). Typematic Rate (Chars/Sec) - pozwala ustawi� szybko�� powt�rze� klawisza po jego wci�ni�ciu i przytrzymaniu (wybierana warto�� liczbowa okre�la liczb� znak�w na sekund�). Typematic Delay (Msec) - okre�la op�nienie, po kt�rym - w przypadku naci�ni�cia i przytrzymania klawisza klawiatury - znak b�dzie automatycznie powtarzany. Warto�� w milisekundach. APIC Mode - opcja aktywuj�ca i dezaktywuj�ca zaawansowany kontroler przerwa� (Advanced Programmable Interrupt Controller). Opcj� t� mo�na regulowa� tylko wtedy, gdy mamy komputer z jednym procesorem bez HyperThreadingu. W systemach wieloprocesorowych lub dla procesora z HyperThreadingiem kontroler APIC jest zawsze w��czony (Enabled). Dzi�ki APIC mo�liwe jest rozwi�zywanie konflikt�w pomi�dzy urz�dzeniami nawet w bardzo rozbudowanych komputerach (posiadaj�cych np. kilka kart graficznych, d�wi�kowych, itp.), nowy kontroler oferuje znacznie wi�ksz� liczb� przerwa� i szybsz� ich obs�ug�. Je�li nawet nie mamy komputera z wieloma procesorami czy procesora z HT, zalecane jest w��czenie tego kontrolera. Niestety je�eli korzystamy z DOS lub Windows 9x/Me, nale�y wy��czy� APIC - te systemy nie obs�uguj� nowego typu kontrolera. <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 MPS Version Control For OS - opcja zwi�zana z kontrolerem APIC dotyczy jedynie konfiguracji wieloprocesorowych (lub z HyperThreadingowym procesorem). Okre�la wersj� MPS (MultiProcessor Specification), jakiej ma u�ywa� elektronika p�yty g��wnej. Specyfikacja MPS zawiera m.in. tabele konfiguracyjne dla obs�ugi magistrali PCI i pod��czonych do niej urz�dze�. To, kt�r� z wersji mamy wybra�, zale�y od u�ywanego systemu operacyjnego. W przypadku Windows NT 4.0 wybieramy warto�� 1.1, dla nowszych wersji okien (Windows 2000 i Windows XP; oczywi�cie nie Windows 9x/Me - te systemy nie obs�uguj� konfiguracji wieloprocesorowych) 1.4. W praktyce jednak nawet Windows NT 4.0 (odpowiednio aktualizowany) obs�uguje MPS 1.4 - dlatego te� takie ustawienie nale�y wybra�. OS Select For DRAM > 64 MB - Opcja dotycz�ca specjalnego adresowania pami�ci RAM powy�ej 64 MB w systemie OS2. Je�eli nie korzystamy z tego systemu wybieramy parametr Non-OS2. HDD S.M.A.R.T. Capability - S.M.A.R.T. to skr�t od Self Monitoring Analysis and Reporting Technology, w��czenie tej funkcji (zalecane - Enabled) pozwoli kontrolowa� stan i kondycj� dysk�w twardych. Small Logo (EPA) Show - w��cza lub wy��cza wy�wietlanie podczas test�w POST logo EPA. Advanced Chipset Features To menu przede wszystkim dla overclocker�w. Zainteresowani podkr�ceniem mo�liwo�ci pami�ci i procesora obowi�zkowo powinni tu zajrze�. DRAM Timing Selectable - reguluje spos�b konfiguracji pami�ci RAM. Parametr By SPD oznacza, �e BIOS b�dzie pobiera� dane dotycz�ce pami�ci bezpo�rednio z modu��wpami�ci (z uk�adu SPD - Serial Presence Data) - jest to zdecydowanie najbezpieczniejsze ustawienie, natomiast ustawienie Manual umo�liwia wprowadzenie modyfikacji w czterech opisanych ni�ej opcjach, czyli co� dla overclocker�w. CAS Latency Time - ustawia czas op�nienia sygna�u adresuj�cego kolumn� kom�rek pami�ci (CAS - Column Address Strobe). Warto�� op�nienia zale�y od timingu pami�ci i od mo�liwo�ci samych uk�ad�w. Najbardziej wydajne ustawienie to najmniejsza warto�� op�nienia, jednak mo�e ono nie zadzia�a� modu��w DRAM �redniej jako�ci. Active to Precharge Delay - okre�la op�nienie mi�dzy aktywno�ci� a resetowaniem kom�rek pami�ci, ponownie im mniejsza warto��, tym lepiej, jednak nie zadzia�a to w ka�dym przypadku [8/7/6/5]. DRAM RAS# to CAS# Delay - definiuje op�nienie pomi�dzy sygna�em adresuj�cym kolumny i wiersze kom�rek pami�ci. Mniejsza warto�� oznacza wi�ksz� wydajno��. DRAM RAS# Precharge - okre�la czas przygotowania kom�rek pami�ci na dzia�anie. Warto�� mniejsza oznacza lepsz� wydajno��, ale zbyt ma�y czas zaowocuje b��dami i w rezultacie zawieszeniem si� komputera (zjawisko powszechnie wyst�puj�ce na komputerach overclocker�w). System BIOS Cacheable - powoduje przepisanie pami�ci BIOS z powolnego ROM-u (Read Only Memory - pami�� tylko do odczytu) do szybkiej pami�ci RAM. Zalecane oczywi�cie w��czenie tej funkcji (Enabled). W praktyce wp�yw tej funkcji jest istotny jednak tylko dla starszych system�w operacyjnych korzystaj�cych z procedur BIOS-u (DOS, Windows 3.x/9x). <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 Rys. 1. Video BIOS Cacheable - opcja ta mia�a znaczenie w zamierzch�ych czasach kr�lowania DOS-u. Obecnie nie ma �adnego wp�ywu na wydajno�� komputera, zalecane ustawienie: Disabled. Memory Hole At 15M-16M - uaktywnienie tej funkcji rezerwuje obszar pami�ci na potrzeby dancych zapisanych w pami�ci ROM kart ISA (dla m�odszych czytelnik�w ISA to przestarza�a architektura umo�liwiaj�ca instalowanie w komputerze kart rozszerze�, kr�lowa�a w latach 80-tych i pierwszej po�owie 90-tych XX wieku). Oczywi�cie wy��czamy (Disabled). Delay Prior to Thermal - funkcja w�a�ciwa tylko dla procesor�w Pentium 4, posiadaj�cych mechanizm ochrony termicznej polegaj�cy na tym, �e podczas przegrzania (przekroczenia okre�lonej temperatury) procesor zwalnia prac� (w miejsce niekt�rych cykli roboczych wprowadzane s� cykle puste, w czasie kt�rych procesor nie pracuje i ch�odzi si� - funkcja ta nosi nazw� throttlingu). Czas ustawiany w tej opcji okre�la, po ilu minutach automatyczna ochrona termiczna ma by� aktywowana. Dzi�ki tej funkcji procesor nie jest spowalniany podczas kr�tkotrwa�ych przeci��e�, kt�re w �adnym razie (o ile s� spowodowane wymogami obliczeniowymi) nie powoduj� jego uszkodzenia. AGP Aperture Size (MB) - rezerwuje obszar pami�ci dost�pny magistrali PCI dla komunikacji z kart� AGP. Proponuj� wybra� warto�� odpowiadaj�c� pojemno�ci pami�ci karty graficznej. PnP/PCI Configurations Menu zawieraj�ce opcje dotycz�ce konfiguracji urz�dze� Plug and Play. Reset Configuration Data - uaktywnienie resetuje aktualn� konfiguracj� urz�dze� w BIOS (tzw. ESCD - Extended System Configuration Data). Resetowanie przydaje si�, gdydo��czenie nowej karty PCI powoduje konflikt. Zresetowanie konfiguracji wymusi na BIOS-ie skonfigurowanie wszystkich urz�dze� od nowa. W praktyce bardzo rzadko si� u�ywa tej funkcji i w poprawnie dzia�aj�cym komputera, lepiej funkcj� t� wy��czy� (Disabled). Resources Controlled By - okre�la, w jaki spos�b zasoby s� przyporz�dkowane poszczeg�lnym urz�dzeniom. Oczywi�cie zalecane jest ustawienie Auto. IRQ Resources - to podmenu jest aktywne tylko w przypadku wybrania r�cznego (parametr Manual w powy�szej opcji) zarz�dzania zasobami urz�dze�. Wywo�anie tego menu pozwala okre�li�, czy przerwanie ma by� dost�pne urz�dzeniu PCI, czy zarezerwowane (czyt. zablokowane). U�yteczno�� tej funkcji jest obecnie �adna. Mia�a ona znaczenie w komputerach z magistral� ISA, gdy� urz�dzenia ISA wymaga�y niekiedy rezerwacji konkretnego przerwania. <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 PCI/VGA Palette Snoop - funkcja u�yteczna dla kart graficznych niezgodnych z VGA. Takich obecnie praktycznie nie ma, wi�c jedynym s�usznym ustawieniem jest Disabled. PCI Latency Timer (CLK) - okre�la op�nienie magistrali PCI. Optymaln� warto�ci� jest 32. PCI SLOT 1/2/3/4/5 - pi�� opcji umo�liwiaj�cych r�czny przydzia� przerwania dla wybranego slotu magistrali PCI. Warto zwr�ci� uwag�, �e po wybraniu danej opcji po prawej stronie ekranu zobaczymy list� urz�dze�, kt�re korzystaj� z danego slotu. Zalecane ustawienie dla wszystkich: Auto. Frequency/Voltage Control Kolejne overclockerskie menu... CPU Clock Ratio - okre�la mno�nik procesora. Opcja ta jest dost�pna tylko wtedy, gdy mno�nik nie zosta� zablokowany przez producenta procesora. Spread Spectrum - w��cza i wy��cza funkcj� redukowania zak��ce� elektromagnetycznych (interferencje). CPU HOST Frequency (MHz) - okre�la podstawow� cz�stotliwo�� pracy magistrali FSB. Finalna cz�stotliwo�� procesora jest iloczynem tej warto�ci i mno�nika. DDR:CPU Ratio - okre�la stosunek cz�stotliwo�ci taktowania pami�ci, do magistrali procesora. Najbezpieczniej ustawi� opcj� Default, ale overclockerzy z pewno�ci� wypr�buj� inne ustawienia. DDR Speed (Strobe/Sec) - opcja informacyjna, wy�wietla informacje o szybko�ci taktowania pami�ci. AGP/PCI Speed Setting - Okre�la cz�stotliwo�� pracy AGP, PCI. AGP Frequency (MHz) - informacja o szybko�ci taktowania szyny AGP. PCI Frequency (MHz) - informacja o szybko�ci taktowania magistrali AGP. Default CPU Voltage (Volt) - informacyjna, wy�wietla domy�lne napi�cie zasilania procesora. CPU Voltage (Volt) - umo�liwia zmian� napi�cia zasilania procesora. Uwaga! Podwy�szenie napi�cia mo�e uszkodzi� procesor. AGP Voltage (Volt) - umo�liwia zmian� napi�cia zasilania szyny AGP. Opcja ryzykowna. DDR Voltage (Volt) - kolejna overclockerska funkcja umo�liwiaj�ca wyb�r napi�cia zasilaj�cego pami�ci. Podwy�szenie (minimalne!) celem zwi�kszenia wydajno�ci ma sens jedynie wtedy, gdy dysponujemy dobrymi uk�adami z wbudowanym ch�odzeniem. <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 Rys. 1. Peripherals Init Display First Opcja dotycz�ca tylko konfiguracji z dwoma kartami graficznymi. Pozwala wybra�, czy nadrz�dn� kart� b�dzie karta AGP, czy PCI. OnChip IDE Device Menu dotycz�ce wbudowanych w p�yt� kontroler�w dysk�w twardych. IDE HDD Block Mode - w��cza transfer blokowy w dyskach twardych. Ustawienie zalecane (Enabled) On-Chip Primary/Secondary PCI IDE - w��cza lub wy��cza pierwszy/drugi kana� kontrolera IDE/ATA. Zalecane oczywi�cie w��czenie (Enabled). IDE Primary/Secondary Master/Slave PIO/UDMA - opcje okre�laj�ce spos�b pracy tryb�w PIO i UDMA. Najlepszym rozwi�zaniem jest pozostawienie tych opcji na domy�lnym, automatycznym ustawieniu. On-Chip Serial ATA - okre�la tryb pracy wbudowanego w p�yt� kontrolera Serial ATA. Dost�pne s� nast�puj�ce parametry: Auto - parametr domy�lny, BIOS automatycznie ustawia tryb pracy kontrolera. Disabled - wy��cza kontroler Serial ATA Combined Mode - tzw. tryb "kombinowany", w kt�rym kontrolery ATA i SATA dzia�aj� jak jedno urz�dzenie. W tym trybie mo�na korzysta� z maksymalnie czterech dysk�w lub innych urz�dze� (po dwa urz�dzenia na kana�, tak jak to jest w ATA). Dyski SATA "udaj�" dyski pod��czone do kontrolera ATA. Enhanced Mode - w tym trybie kontrolery ATA i SATA pracuj� niezale�nie; umo�liwia on pod��czenie najwi�kszej liczby urz�dze� (dysk�w). Serial ATA Port0/Port1 Mode - okre�la tryb pracy dysku pod��czonego do kontrolera SATA. Dost�pne parametry zale�� od ustawionego trybu pracy samego kontrolera SATA. Przyk�adowo w trybie kombinowanym dysk SATA mo�emy ustawi� jako master lub slave dla ka�dego z dw�ch dost�pnych kana��w. <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 Rys. 1. Onboard Device Menu zawieraj�ce opcje aktywuj�ce poszczeg�lne urz�dzenia wbudowane w p�yt� g��wn�. Z poziomu tego menu mo�emy w��czy� b�d� wy��czy� np. kontroler USB, USB2.0, obs�ug� klawiatury USB, wbudowany uk�ad d�wi�kowy, kart� sieciow�, kontroler FireWire i inne urz�dzenia, jakie mog� by� wbudowane w p�yt�. Onboard I/O Chip Setup Menu zawieraj�ce opcje steruj�ce urz�dzeniami wej�cia/wyj�cia wbudowanymi w p�yt� g��wn�. PWRON After PWR-Fail - okre�la, jak komputer zachowa si� po awarii zasilania (np. chwilowym braku pr�du). Parametr Off (domy�lny) pozostawi komputer wy��czonym, parametr On uruchomi komputer bez wzgl�du na to, czy przed awari� by� w��czony, czy te� nie. Natomiast parametr Former-Sts po awarii uaktywni komputer w takim trybie, w jakim pracowa� przed awari� (je�eli by� w��czony, zostanie w��czony, w przeciwnym przypadku pozostanie wy��czony). POWER ON Function - funkcja u�yteczna dla tych, kt�rym nie chce si� w��cza� komputera przyciskiem na obudowie. Dost�pne s� nast�puj�ce parametry: Password - umo�liwia uruchamianie komputera poprzez wpisanie odpowiedniego has�a na klawiaturze; Uwaga! W niekt�rych p�ytach g��wnych aktywacja uruchamiania komputera has�em wyklucza mo�liwo�� uruchomienia go przyciskiem na obudowie. Lepiej w takiej sytuacji pami�ta� has�o. Hot KEY - ustawia w��czanie komputera za pomoc� okre�lonej sekwencji klawiszy. Mouse Left / Mouse Right - ustawienie jednego z tych dw�ch parametr�w powoduje, �e komputer b�dzie uruchamiany za pomoc� myszki (odpowiednio poprzez klikni�cie jej lewego b�d� prawego przycisku). Any KEY - uaktywnia w��czanie komputera dowolnym klawiszem klawiatury. BUTTON ONLY - domy�lnie ustawiany parametr; komputer w��czany jest tylko przyciskiem na obudowie. Keyboard 98 - teoretycznie parametr ten umo�liwia w��czanie komputera specjalnym przyciskiem na klawiaturze (niekt�re klawiatury s� wyposa�one dodatkowo w przyciski w��czania/wy��czania komputera, czy prze��czania w tryb u�pienia. Niestety, funkcja ta dzia�a nie dla ka�dej takiej klawiatury. KB Power ON Password - umo�liwia zdefiniowanie has�a, gdy zdecydowali�my si� w taki spos�b uruchamia� komputer. <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 Hot Key Power ON - opcja aktywna, gdy ustawili�my w��czanie PC parametrem Hot KEY (patrz wy�ej). Parametry tu dost�pne s� zarazem sekwencjami klawiszy, jakie uruchomi� komputer (najcz�ciej kombinacje Ctrl i klawiszy funkcjyjnych od F1 do F12). Onboard FDC Controller - w��cza/wy��cza wbudowany w p�yt� g��wn� kontroler stacji dyskietek. Onboard Serial Port 1/2 - umo�liwia wy��czenie portu szeregowego lub w��czenie z jednoczesnym przypisaniemokre�lonych parametr�w (m.in. przerwania). Je�eli korzystamy z port�w szeregowych, najwygodniej ustawi� parametr Auto. UART Mode Select - ustawia tryb pracy interfejsu przesy�ania danych przez podczerwie�. To, jaki tryb ustawi�, nale�y skonfrontowa� z urz�dzeniem z kt�rym chcemy wymienia� dane t� metod�. RxD, TxD Active - opcje okre�laj�ce, jak ma by� realizowana transmisja przez podczerwie�. Odpowiedzi na to pytanie nale�y szuka� w dokumentacji sprz�tu kt�ry wykorzystuje ten rodzaj komunikacji. IR Transmission Delay - w��cza/wy��cza op�nienie transmisji przez podczerwie�; opcja ta jest konfigurowalna tylko gdy z��cze podczerwieni pracuje w trybie IrDA lub ASKIR. UR2 Duplex Mode / Use IR Pins - ponownie opcje dotycz�ce komunikacji przez podczerwie�; je�eli u�ywamy urz�dze� na podczerwie�, ustawienie weryfikujemy z ich dokumentacj�. Onboard Parallel Port - okre�la parametry (adres, przerwanie) portu r�wnoleg�ego (zwanego te� drukarkowym) lub pozwala na jego wy��czenie. Parallel Port Mode - okre�la tryb pracy portu r�wnoleg�ego. W przypadkach szczeg�lnych nale�y ustawi� tryb w�a�ciwy dla posiadanego przez nas sprz�tu pod��czonego do portu r�wnoleg�ego. EPP Mode Select - W nowym sprz�cie korzystaj�cym z portu r�wnoleg�ego wybieramy EPP 1.9, dla starszych urz�dze� obs�uguj�cych EPP - warto�� 1.7; warto sprawdzi� zalecenia producenta danego urz�dzenia. ECP Mode Use DMA - okre�la numer kana�u DMA (Direct Memory Access - bezpo�redni dost�p do pami�ci) wykorzystywanego przez urz�dzenie pod��czone do portu r�wnoleg�ego i pracuj�ce w trybie ECP. Game Port Address - ustawia adres portu joysticka lub go wy��cza. Je�eli nie korzystamy z joysticka pod��czanego do tego portu, zalecane jest wy��czenie (Disabled). Midi Port Address / Midi Port IRQ - te dwie opcje pozwalaj� na ustawienie odpowiednio adresu portu MIDI i przerwania, jakie ma ten port wykorzystywa�. W przypadku gdy nie korzystamy z �adnych urz�dze� MIDI, pierwsz� z opcji wy��czamy (Disabled), a druga w tym momencie przestaje mie� znaczenie. Power Grupa opcji dotycz�cych r�norodnych funkcji BIOS-u zwi�zanych z zasilaniem i oszcz�dzaniem energii. ACPI Suspend Type Okre�la tryb u�pienia komputera. Dost�pne s� nast�puj�ce parametry: S1 - ustawia tryb u�pienia charakteryzuj�cy si� tym, �e monitor oraz dyski twarde i nap�dy s� wy��czone, nadal zasilany jest procesor, pami�� podr�czna, wentylatory, pami�� RAM. W niekt�rych komputerach stan ten sygnalizowany jest odpowiednio oznakowan� diod� na obudowie. <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 Rys. 1. S3 - ustawia najbardziej energooszcz�dny tryb wstrzymania (u�pienia). Dostarczana jest jedynie niewielka moc do podtrzymania pami�ci RAM. Wszystkie inne urz�dzenia s� wy��czone. S1&S3 - BIOS nie determinuje trybu u�pienia. Udost�pnia dwa ww. tryby oprogramowaniu systemowemu. Run VGABIOS if S3 Resume Pozwala wybra�, czy ma by� odczytywany BIOS karty graficznej w przypadku "rozbudzania" komputera z trybu S3. Najlepiej ustawi� tu parametr Auto. Power Management Okre�la, czy u�ytkownik samodzielnie chce dostosowa� opcje oszcz�dzania energii (User Define), czy te� woli wybra� jedno z dw�ch predefiniowanych ustawie� (maksymalna oszcz�dno�� energii - Max Saving - oraz minimalna - Min Saving). Video Off Method Okre�la spos�b wygaszania ekranu w trybie oszcz�dzania energii. Parametr Blank Screen czy�ci bufor wideo, parametr V/H SYNC+Blank opr�cz wyczyszczenia bufora dodatkowo wy��cza sygna�y synchronizacji poziomej i pionowej, natomiast parametr DPMS ceduje obs�ug� zarz�dzania energi� (czyli spos�b wy��czenia) na sam monitor (ten musi obs�ugiwa� standard DPMS - Display Power Management Signaling). Video Off In Suspend Okre�la, czy zasilanie monitora w trybie u�pienia ma by� od��czane. MODEM Use IRQ Pozwala wybra�, z kt�rego przerwania korzysta modem; ustawienie w�a�ciwej warto�ci ma znaczenie, je�li chcemy uaktywni� wybudzanie komputera ze stanu u�pienia za pomoc� modemu. Dodatkowo nale�y jeszcze uaktywni� odpowiedni� opcj� w grupie Wake Up Control (patrz poni�ej). Suspend Mode Okre�la, po jakim czasie bezczynno�ci komputer ma przej�� w tryb u�pienia. Je�eli nie chcemy, by komputer w og�le usypia�, wybieramy parametr Disabled. HDD Power Down Pozwala wybra� czas (bezczynno�ci), po up�ywie kt�rego dyski twarde b�d� wy��czane; tak�e wtedy, gdy nie chcemy, by dyski by�y wy��czane, wybieramy Disabled. <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 Soft-Off by PWR-BTTN Pozwala wybra� spos�b wy��czania si� komputera po u�yciu przycisku zasilania na obudowie. Parametr Instant-Off (domy�lnie ustawiany) powoduje, �e komputer b�dzie wy��czany natychmiast, natomiast parametr Delay 4 Sec. wprowadza 4-sekundowe op�nienie (tj. zanim komputer si� wy��czy u�ytkownik musi trzyma� wci�ni�ty przycisk zasilania przez 4 sekundy). Ta druga zapobiega przypadkowemu u�yciu wy��cznika. Dzi�ki op�nieniu aktualnie wykonywana praca nie p�jdzie w "kosmos" ). Wake Up Control Menu zawieraj�ce opcje pozwalaj�ce ustali�, jakie zdarzenia b�d� powodowa� wybudzenie komputera ze stanu u�pienia. PCI PME Wake Up - w��czenie tej funkcji spowoduje wybudzenie komputera w razie jakiejkolwiek aktywno�ci sieci lokalnej. Ring Wake Up - w��cza/wy��cza wybudzanie komputera poprzez modem. USB KB Wake-Up From S3 - w��czenie tej funkcji umo�liwia wybudzenie komputera za pomoc� klawiatury pod��czonej do portu USB. RTC Wake Up - w��czenie tej funkcji powoduje, �e komputer zostanie wybudzony, a tak�e w��czony o okre�lonym (za pomoc� poni�szych dw�ch opcji) czasie. Date (of Month) Alarm - okre�la dzie� miesi�ca, w kt�rym komputer (o godzinie okre�lonej w opcji Time - p. ni�ej) si� w��czy. Warto�� 0 oznacza, �e komputer b�dzie uruchamiany ka�dego dnia, natomiast wybranie warto�ci 31 dla miesi�ca o 30 dniach (lub mniej jak w lutym) spowoduje, �e komputer w��czy si� dopiero w najbli�szym 31. dniu miesi�ca (przyk�adowo ustawienie warto�ci 31 we wrze�niu spowoduje, �e komputer w��czy si� dopiero 31 pa�dziernika). Time (hh:mm:ss) Alarm - ustawia dok�adny czas w��czenia komputera. Primary/Secondary IDE 0/1 - w��czenie tej funkcji spowoduje wybudzenie komputera ze stanu u�pienia w razie jakiejkolwiek aktywno�ci dysku/urz�dzenia pod��czonego do kontrolera na p�ycie g��wnej. FDD, COM, LPT Port - opcja analogiczna do powy�szej; w��czenie powoduje, �e jakakolwiek aktywno�� na portach COM czy LPT, czy w stacji dyskietek wybudzi komputer ze stanu u�pienia. PCI PIRQ[A-D]# - jw. dotyczy sytuacji wywo�ania przerwania przez jakiekolwiek urz�dzenie korzystaj�ce z magistrali PCI. HW Monitor Ta grupa opcji nie zawiera praktycznie �adnych konfigurowalnych funkcji. Wyj�tkiem mo�e by� jedynie opcja Case Open Warning (opisana poni�ej), poza tym znajdziemy tu szczeg�owe informacje o temperaturze systemu, temperaturze procesora, szybko�ci obrotowej zamontowanych w obudowie wiatraczk�w oraz o poziomach napi�� zasilaj�cych poszczeg�lne komponenty. Case Open Warning - w��czenie tej opcji powoduje, �e np. otworzenie obudowy podczas kolejnego uruchomienia komputera, spowoduje ukazanie si� informacji na ekranie komputera o uprzednim otwarciu obudowy. Opcja przydatna gdy chcemy sprawdzi�, czy kto� nie grzeba� w komputerze. <> SPIS TRE�CI BIOS w praktyce 2003-11-06 Rys. 1. Defaults Grupa opcji dotycz�cych zapisu i odczytu ca�o�ciowych parametr�w konfiguracyjnych BIOS-u. Load System Default Settings �aduje domy�lne (ustalone pocz�tkowo przez producenta p�yty) ustawienia BIOS-u. Load System Turbo Settings Opcja spotykana w niekt�rych modelach p�yt g��wnych; pozwala automatycznie ustawi� "overclockerskie" parametry. Najcz�ciej jednak wymaga odpowiedniego ch�odzenia i wysokiej jako�ci podzespo��w (pami�ci RAM). Load CMOS From BIOS Pozwala za�adowa� predefiniowan� konfiguracj� ustawion� przez u�ytkownika. Save CMOS To BIOS Bardzo przydatna opcja, zw�aszcza gdy bateria podtrzymuj�ca pami�� CMOS, w kt�rej zapisywane s� ustawienia BIOS-u, nie jest ju� wystarczaj�co mocna. Dzi�ki tej opcji pieczo�owicie ustawion� konfiguracj� BIOS-u mo�na zapisa� w nieulotnej pami�ci FlashROM (nie wymagaj�cej podtrzymania bateryjnego). Tak zapisane ustawienia mo�emy w ka�dej chwili za�adowa� opcj� opisan� wy�ej. Rys. 2. <> SPIS TRE�CI Flashki 2004-02-27 Andrzej Majkowski Marek Winter Rys. 1. P�przezroczysty kawa�ek obudowy nap�du Transcend wygl�da bardzo atrakcyjnie, ale sam nap�d nie nale�y do demon�w szybko�ci Czy to si� op�aca? Pami�ci flash maj� coraz wi�ksze pojemno�ci liczone w setkach megabajt�w, a s� ju� modele o pojemno�ci 1 a nawet 2 GB. Jednak ceny ich s� bardzo wysokie. 1 GB pami�ci flash USB kosztuje ponad 1100 z�. Je�li por�wnamy t� cen� z cen� przeci�tnego dysku twardego o pojemno�ci 120 GB (500-600 z�), to widzimy, �e koszt pami�ci flash w przeliczeniu na jednostk� pami�ci (np. 1 GB) jest 240 razy wi�kszy ni� w przypadku dysku twardego. Warto jednak zwr�ci� uwag� na funkcjonalno�� flasha. Jest on zdecydowanie mniejszy, por�czniejszy w u�yciu (mo�liwo�� pod��czania w locie do USB), nie jest wra�liwy na wstrz�sy i uderzenia, nie ma ruchomych cz�ci, kt�re mog� ulec uszkodzeniu, a tak�e - co jest nie mniej wa�ne - jest absolutnie bezg�o�ny w dzia�aniu. Poza tym rola pami�ci flash nie polega na d�ugotrwa�ym gromadzeniu na nim danych, tak jak to ma miejsce w przypadku dysk�w twardych, a raczej na �atwym przenoszeniu r�nych plik�w z jednego komputera na inny. I t� rol� flash spe�nia znakomicie. Jaka przysz�o�� czeka pami�ci flash? B�d� one produkowane w wersjach o coraz wi�kszych pojemno�ciach i b�d� coraz ta�sze, lecz na pewno nie zast�pi� poczciwych dysk�w twardych. G��wnie z uwagi na wysokie koszty i zdecydowanie s�absze parametry (szczeg�lnie transfer danych). Zdecydowanie jednak lepiej wyposa�y� si� nawet w ma�� pami�� flash na USB (32 lub 64 MB) ni� korzysta� z dyskietek elastycznych. Miejsce tych ostatnich wraz z towarzysz�cymi im nap�dami ju� od paru lat powinno by� w muzeum. Co i jak testowali�my? Pomiary wykonywali�my na komputerze wyposa�onym w system Windows XP Professional. Podstawowym testem by�o kopiowanie plik�w mi�dzy HDD i flashami w obie strony. W pierwszym przypadku - pojedynczego, du�ego 30 MB pliku, w drugim - 194 ma�ych plik�w (od 10 do 1500 kB) o ��cznej obj�to�ci r�wnie� 30 MB. Do pomiar�w wykorzystali�my tak�e program HD Tach 2.61, kt�rym mierzyli�my warto�� transferu danych przy zapisie i odczycie, obci��enie procesora oraz czas dost�pu do danych. Ocena ko�cowa obliczana by�a na podstawie wska�nika pr�dko�ci danego modelu. Wska�nik pr�dko�ci natomiast wyliczany by� jako �rednia z pomiar�w transferu przy zapisie i odczycie zmierzonego przez program HD Tach 2.61 oraz pomiar�w wykonywanych przy kopiowaniu plik�w z dysku twardego na urz�dzenie flash oraz z pami�ci flash na dysk twardy. Wyb�r najbardziej ekonomicznego nap�du, kt�ry otrzyma� nagrod� "najlepsza cena", by� �redni� wa�on� ceny 1 MB danego nap�du (z wag� 70%) i wska�nika pr�dko�ci (z wag� 30%). <> SPIS TRE�CI Atramentowe atrakcje 2004-02-27 Andrzej Majkowski Marek Winter Dodatkowe wyposa�enie drukarek fotograficznych Pojawiaj�ce si� serie drukarek oznaczonych jako fotograficzne s� r�nie klasyfikowane przez poszczeg�lnych producent�w. Canon oznacza je du�� liter� D, np. i470D. HP okre�la takie modele nazw� "photosmart". Epson opisuje je jako "stylus photo", a Lexmark ma obecnie w ofercie jedyn� tak� drukark�, P707. Ka�da taka drukarka ma specjalne wyposa�enie. S� nim gniazda do obs�ugi kart pami�ci flash stosowanych w cyfrowych aparatach fotograficznych. Tylko niekt�re drukarki z tej klasy maj� dodatkowo wbudowany male�ki ekran LCD do podgl�du zdj�� zapisanych na karcie pami�ci przeniesionej z aparatu. Wi�kszo�� drukarek klasy fotograficznej ma te� specjalny port "direct print" do bezpo�redniego pod��czenia cyfrowego aparatu i drukowania zdj�� z jego pami�ci wewn�trznej. Jednak tylko dwie spo�r�d testowanych drukarek (Epson Stylus Photo 935 i Canon i470D) mia�y przjazny port "direct print", tzn. taki, kt�ry nie wymaga� specjalnego kabla USB lub przej�ci�wki.. Programowe dodatki Wraz z drukark� u�ytkownik otrzymuje zestaw sterownik�w do system�w operacyjnych Windows, a tak�e niekiedy do Mac OS czy Linux. Coraz cz�ciej drukarkom atramentowym towarzysz� dodatkowe programy lub specjalne funkcje w oprogramowaniu steruj�cym, usprawniaj�ce proces drukowania oraz poprawiaj�ce jako�� wydruk�w. Oto co proponuj� producenci: Canon Oprogramowanie Easy-WebPrint upraszcza wydruk stron internetowych i redukuje zu�ycie papieru i atramentu, dzi�ki skalowaniu wydruku, tak aby ca�a strona WWW zosta�a wydrukowana na jednym arkuszu, nawet gdy obejmuje ona wiele ekran�w. PhotoViewer umo�liwia wykorzystanie monitora komputerowego do wyboru zdj�� zapisanych na karcie pami�ci. Oprogramowanie Easy-PhotoPrint u�atwia skalowanie i stosowanie efekt�w fotograficznych na zdj�ciach. Ponadto poprawia jako�� cyfrowych obraz�w zgodnych z Exif 2.2 przy wykorzystaniu dodatkowych informacji zapisanych w chwili rejestracji zdj�cia; daje to wy�sz� jako�� i bardziej naturalny wygl�d wydruk�w. Do drukarki i850 do��czono: Canon PhotoRecord, umo�liwiaj�cy rozmieszczenie wielu zdj�� i odpowiednie dopasowanie ich rozmiar�w do r�nych format�w papieru; Canon ZoomBrowser EX s�u��cy do archiwizowania, retuszu zdj�� oraz edycji pokazu slajd�w; Canon PhotoStich pozwalaj�cy na ��czenie zdj�� w celu utworzenia panoramy. Drukarki i470D oraz i850 oferuj� ponadto wiele nowych funkcji programowego przetwarzania cyfrowego, np. Photo Noise Reduction, kt�ra redukuje szumy zdj��. Ma to na celu rozpoznanie zak��ce� spowodowanych nisk� rozdzielczo�ci� aparatu lub powsta�ych podczas rejestrowania obrazu z d�ugim czasem na�wietlania lub przy s�abym �wietle. Obraz zostanie wyg�adzony, a zak��cenia usuni�te. Natomiast technologia �ywych kolor�w Vivid Photo wp�ywa na podniesienie wierno�ci odwzorowa�, jako�ci i realno�ci kolorowych wydruk�w. S�owniczek DPOF (Digital Print Order Format) - pozwala na drukowanie zdj�� przes�anych bezpo�rednio z aparatu cyfrowego. Dzi�ki standardowi DPOF mo�na w aparacie cyfrowym wybra� numery zdj��, kt�re maj� by� wydrukowane i dla ka�dego z nich okre�li� liczb� kopii. Do przygotowania zestawu danych DPOF konieczny jest aparat cyfrowy zgodny z tym standardem. Exif Print 2.2 - oprogramowanie, kt�re pozwala na wykorzystanie dodatkowych informacji zarejestrowanych przez aparat cyfrowy, do dalszego uwydatnienia kolor�w i jako�ci wydruku bez u�ywania komputera. Pikolitr - obj�to�� (w tym przypadku kropli atramentu) r�wna 10 do pot�gi -12 litra (10-12 l). 1 pikolitr ma si� tak do 1 litra jak 1 sekunda do 31 688 lat lub 1 cm do 13-krotnej drogi Ziemia-Ksi�yc. Epson PhotoQuicker 3.4 upraszcza tworzenie i dostosowywanie wielu uk�ad�w zdj�� na wszystkich typach i rozmiarach papieru. Opr�cz tego programy Print Image Framer 2.0 i Print Image Framer Designer 2.0 umo�liwiaj� kreatywne wyko�czenie zdj��: tworzenie, �adowanie i stosowanie ramek. Natomiast system EPSON PRINT Image Matching II zapewnia prawid�owe odwzorowanie cyfrowych zdj�� oryginalnych, fotografowanych obraz�w. HP HP Photo and Imaging pozwala tworzy� albumy ze zdj�ciami, s�u��ce do udost�pniania lub archiwizacji fotografii. Natomiast modu� HP Memories Disc Creator umo�liwia nagranie dysku CD, zawieraj�cego pokaz slajd�w, w kt�rym zdj�ciom cyfrowym towarzysz� wybrane utwory muzyczne. Z kolei HP Share-to-Web pozwala na pobieranie z Internetu uaktualnie� firmware’u drukarki oraz wymian� danych poczt� elektroniczn�. Lexmark Wraz z programem steruj�cym drukarkami tego producenta dost�pne jest "Centrum obs�ugi". Pomaga ono w obs�udze ca�ego procesu drukowania (konserwacja drukarki, rozwi�zywanie problem�w, kontakt z producentem itp.). Ciekawostk� jest funkcja Nowo�ci z sieci Web, umo�liwiaj�ca okresowe pobieranie z Sieci aktualizacji oprogramowania drukarki zainstalowanej na komputerze. Ciekawsze funkcje sterownik�w drukarek Lexmarka: Plakat - funkcja umo�liwiaj�ca drukowanie obrazu na kilku arkuszach papieru, kt�re po z�o�eniu tworz� powi�kszon� wersj� obrazu oryginalnego. Mo�na drukowa� plakaty sk�adaj�ce si� z 4, 9 lub 16 stron A4. Drukowanie wst�gi - mo�na drukowa� na papierze wst�gowym. D�ugo�� wst�gi nie jest zdefiniowana. Drukowanie znaku wodnego, czyli jasnego elementu graficznego lub tekstu widocznego w tle na ka�dej stronie dokumentu. Co i jak testowali�my? Wszystkie drukarki oceniane by�y wed�ug czterech kryteri�w: jako�ci druku, szybko�ci druku, koszt�w eksploatacji i ceny samego urz�dzenia. W ka�dym z tych kryteri�w przydzielali�my dla najlepszego produktu maksymalnie 100 pkt., a pozosta�e urz�dzenia otrzymywa�y proporcjonalnie mniej. Dla koszt�w eksploatacji i ceny najlepszym wynikiem by�a najmniejsza warto��. Szybko�� by�a wyliczana na podstawie �redniej z pi�ciu test�w, przy za�o�eniu, �e w ka�dym te�cie najkr�tszy czas by� punktowany najwy�ej. Drukarki wykonywa�y na czas nast�puj�ce prace: 1. list w MS Word (rys. 1), 2. arkusz z MS Excel (rys. 2), 3. instrukcja z Adobe Acrobat (rys. 3), 4. wzory z CorelDraw (rys. 4), 5. zestaw fotografii z Adobe Photoshop (rys. 5). Wyniki testu szybko�ci przedstawiono na wykresie na str. 054. Pierwsze trzy zadania wykonywane by�y na zwyk�ym papierze w normalnym lub standardowym trybie jako�ci w pi�ciu kopiach. Dwa ostatnie drukowane by�y po jednej kopii w najwy�szej rozdzielczo�ci lub najlepszym jako�ciowo trybie i na najlepszym papierze wskazanym przez producenta danej drukarki. R�wnie� dwa ostatnie zadania by�y podstaw� do oceny jako�ci druku. Jako�� druku ocenia�o jury z�o�one z 7 os�b. Ka�da z nich przydziela�a punkty (od 12 dla najlepszego druku do 1 dla najgorszego). Przy ocenie wydruk�w nazwy drukarek, na kt�rych te prace by�y wykonane, nie by�y widoczne dla os�b oceniaj�cych. Ko�cowa ocena by�a wyliczana jako suma wa�ona wska�nik�w uzyskanych w poszczeg�lnych parametrach. Wagi parametr�w podajemy obok na wykresach. <> SPIS TRE�CI W centrum akcji 2004-03-05 �ukasz Spufi�ski Edycja film�w z d�wi�kiem przestrzennym O ile konwersja d�wi�ku z i do AC3 czy DTS nie nastr�cza wi�kszych problem�w (istniej� darmowe narz�dzia do tego celu, np. BeSweet, http://dspguru.doom9.net), to niestety nie ma dobrego darmowego b�d� taniego edytora film�w wyposa�onego w obs�ug� przestrzennej �cie�ki d�wi�kowej. Popularne edytory wideo, np. Adobe Premiere, dopiero niedawno doczeka�y si� tego rodzaju funkcjonalno�ci. W momencie pisania artyku�u najnowsza wersja Adobe Premiere (Adobe Premiere Pro) nie by�a jeszcze u nas dost�pna. Znacznie d�u�ej na rynku dost�pny jest edytor wideo o nazwie Vegas (wersja 4.0), firmy Sonic Foundry (http://www.sonicfoundry.com). Za pomoc� dodatkowego zestawu plug-in�w potrafi on tego rodzaju �cie�k� d�wi�kow� r�wnie� zakodowa� w AC3, a ca�y poddany edycji film nagra� w standardowym formacie DVD. G�o�niki Je�eli nasz PC jest ju� wyposa�ony w satysfakcjonuj�cy nas podsystem audio, to mo�emy przyst�pi� do dalszego etapu budowy w�asnego, domowego kina. Opr�cz dobrego �r�d�a sygna�u potrzebne jest jeszcze dobre �r�d�o d�wi�ku, czyli dobre g�o�niki. Przy zakupie g�o�nik�w powinni�my zwr�ci� szczeg�ln� uwag� na takie ich parametry, jak moc, pasmo przenoszenia (najlepiej gdy wszystkie z nich, poza subwooferem, obs�uguj� pe�ny zakres cz�stotliwo�ci, czyli 20 Hz-20000 Hz) oraz niski poziom szum�w i zniekszta�ce�. Certyfikat THX, kt�ry jest przyznawany systemom nag�a�niaj�cym wysokiej jako�ci, wymaga m.in., aby g�o�niki lewy i prawy oraz g�o�niki dook�lne by�y co najmniej dipolowymi, czyli daj�cymi d�wi�k rozproszony a nie jednokierunkowy. Do�� interesuj�c� ofert� stanowi� g�o�niki z do��czonym dekoderem/wzmacniaczem Dolby Digital i DTS. Zestawy takie oferuj� np. Logitech (zestaw Z-680, z certyfikatem THX, cena ok. 2000 z�) czy Creative (zestawy z serii Inspire 5.1 Digital, ceny od 1200 z�). Je�eli zdecydujemy si� na zakup jednego z tych zestaw�w, to do pod��czenia go do PC wystarczy nam posiadanie interfejsu S/P DIF w komputerze i odpowiedniego kabelka. Bardzo istotn� kwesti� jest prawid�owe ustawienie g�o�nik�w w pomieszczeniu, kt�re b�dzie s�u�y�o nam za namiastk� kina. Najcz�ciej pope�nianym b��dem jest ustawianie g�o�nik�w dla kana��w dook�lnych z ty�u, a przecie� kana�y dook�lne to, jak sama nazwa wskazuje, d�wi�k, kt�ry powinien dociera� do nas zar�wno z ty�u, jak i z boku. Gdy ustawimy i pod��czymy g�o�niki, pozostaje nam jeszcze konfiguracja d�wi�ku w samym �r�dle sygna�u, czyli w naszym PC (w ustawieniach odtwarzacza DVD). Powinni�my wtedy zwr�ci� szczeg�ln� uwag� na takie parametry, jak op�nienie (d�wi�k, kt�ry dotrze do uszu s�uchaczy, b�dzie pokonywa� przedtem pewn� odleg�o��, a co za tym idzie, b�dzie dociera� z op�nieniem) oraz g�o�no�� poszczeg�lnych kana��w. Ale w tym miejscu zalecamy poeksperymentowa� we w�asnym zakresie. <. Opisy pomagaj� osobom korzystaj�cym z wolnych ��czy internetowych (najpierw ukazuje si� opis obrazka), u�ywaj�cym przegl�darek tekstowych, a tak�e... wyszukiwarkom internetowym. Rozmiary obrazk�w Gdy umieszczamy w dokumencie HTML obrazki, warto od razu podawa� rozmiar ka�dego z nich. Wstawiaj�c ilustracj� przy wykorzystaniu znacznika , umieszczajmy przy nim atrybuty WIDTH= "x" (szeroko�� w pikselach) i HEIGHT="y" (wysoko�� w pikselach). Dzi�ki temu wczytywanie si� strony b�dzie sprawniejsze, a ilustracja zachowa zawsze taki sam rozmiar. Prawid�owy kolor t�a Je�eli stosujemy na stronie tapet� z elementu graficznego, pami�tajmy, aby dodatkowo ustali� odpowiedni� barw� t�a. Ten kolor b�dzie wy�wietlany przez przegl�dark� internetow� do chwili wczytania grafiki. Je�eli b�dzie zbyt odmienny od barw tapety (do kt�rej b�d� dobrane kolory czcionki), to strona ta do momentu ca�kowitego za�adowania mo�e by� nieczytelna. Optymalizacja grafiki Sprawd�my, czy ka�da z podstron wczytuje si� odpowiednio szybko. Je�eli nie, warto wykorzysta� narz�dzia np. PNGcrush, SmartSaver Pro i/lub Adobe ImageReady w celu skutecznej optymalizacji plik�w PNG, JPEG i GIF (czyli zmniejszeniu wielko�ci plik�w przy zachowaniu dobrej jako�ci ilustracji). Nadmierna obj�to�� plik�w graficznych to nie tylko d�u�sze wczytywanie si� stron, ale te� wi�ksze obci��enie serwera przy wielu odwiedzinach witryny. Zaznaczenie nietypowych odno�nik�w Koniecznie skontrolujmy, czy internauta zorientuje si�, kt�re odno�niki umieszczone na naszej stronie przekierowuj� go do innej witryny. Warto takie odsy�acze odpowiednio wyr�ni� lub/i opisa�. Wa�na jest te� informacja, czy po klikni�ciu odsy�acza nowa strona otworzy si� w nowym, czy w tym samym oknie przegl�darki. Upewnijmy si�, �e ka�dy nietypowy odno�nik jest odpowiednio opisany. Rys. 3. Rys. 4. <> SPIS TRE�CI Zanim umie�cimy w Sieci 2004-03-16 Marcin Wichary Rys. 1. Formularze B��dne formularze Przy tworzeniu formularzy upewnijmy si�, �e witryna nie b�dzie "zmusza�a" odwiedzaj�cego, aby wype�nia� formularz za ka�dym razem, gdy pope�ni w nim b��d. Oznaczmy obowi�zkowe pola formularza i upewnijmy si�, �e witryna poprawnie radzi sobie z nieprawid�owo wype�nionym formularzem. Potwierdzenie Cz�sto zdarza si�, �e po wpisaniu danych i ich zatwierdzeniu wczytywana jest strona g��wna serwisu i odwiedzaj�cy nie jest pewny, czy poprawnie wype�ni� formularz i czy dane zosta�y wys�ane. Zatem tworz�c formularz, utw�rzmy te� osobn� podstron� z podzi�kowaniami i informacj�, �e dane zosta�y przes�ane do serwera. Przycisk Kasuj Czy w kt�rymkolwiek z formularzy umie�cili�my przycisk Kasuj? Je�eli tak, to jak najpr�dzej go... skasujmy. Nie daje on internaucie nic opr�cz irytacji, kiedy zostanie przypadkowo wci�ni�ty zamiast przycisku Wy�lij. Ramki Zastosowanie ramek Je�eli w�a�nie ko�czymy tworzy� witryn�, mo�e by� na to nieco za p�no, ale zawsze warto zastanowi� si�, czy rzeczywi�cie konieczne s� ramki. W wi�kszo�ci przypadk�w maj� one wi�cej wad ni� zalet, m.in. problemy z nawigacj� i odno�nikami. Mo�na je bezpiecznie zast�pi� tabelkami lub p�ywaj�cymi ramkami (znacznik