Unia Europejska
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
JAK FUNKCJONUJE UNIA EUROPEJSKA
JAK FUNKCJONUJE UNIA EUROP
EJSKA
UE z Maastricht nie wyłączył tych dziedzin z
Jak funkcjonuje
Jak funkcjonuje
uprawnień inicjatywnych Komisji.
Unia Europejska
Unia Europejska
Komisja Europejska opracowuje stosowne
(proces decyzyjny)
(proces decyzyjny)
propozycje aktów prawnych (rozporządzeń, dy-
rektyw, decyzji, zaleceń i opinii) i przedkłada je
Radzie UE. W trakcie przygotowywania tych pro-
pozycji Komisja ma obowiązek sprawdzenia, czy
Unię Europejską tworzy obecnie piętnaS
cie są one zbieżne z interesem Wspólnot; musi prze-
Unię
Europejską
tworzy
obecnie
piętnaS
cie
państw, które zachowują swoją suwerennoS
ć i są prowadzić odpowiednie konsultacje (których mi-
państw, które zachowują swoją suwerennoS
ć i są
pełnoprawnymi podmiotami prawa międzynaro- nimalny zakres jest okreS
lony zapisami traktato-
pełnoprawnymi podmiotami prawa międzynaro-
dowego. Państwa te, decydując się na członko- wymi) oraz zbadać celowoS
ć proponowanej legis-
dowego.
Państwa
te,
decydując
się
na
członko-
stwo we Wspólnotach Europejskich, dobrowolnie lacji z punktu widzenia zasady subsydiarnoS
ci
stwo we Wspólnotach Europejskich, dobrowolnie
przekazały częS
ć swoich kompetencji ponadnaro- (pomocniczoS
ci). Ustalając ostateczną wersję pro-
przekazały częS
ć swoich kompetencji ponadnaro-
dowym organom wspólnotowym. ponowanego aktu prawnego, Komisja działa
dowym organom wspólnotowym.
kolegialnie, podejmując decyzję zwykłą więk-
Funkcjonowanie i rozwój Wspólnot Euro- szoS
cią głosów.
pejskich wymaga - w celu zrealizowania posta-
wionych przed nimi zadań - podejmowania róż- Przedłożona przez Komisję Radzie UE pro-
nego rodzaju i różnej wagi decyzji oraz odpo- pozycja legislacji może być przez Radę UE zmie-
wiednio skutecznego wdrażania tych decyzji. Ins- niona tylko w trakcie głosowania jednomyS
lnego
tytucją wykonawcza jest Komisja Europejska i na (z niewielkimi wyjątkami). W innym przypadku
niej spoczywa obowiązek wdrażania postano- propozycja powinna zostać przez Radę przyjęta
wień podjętych przez inne, upoważnione do tego lub odrzucona. Rada UE może przekazać Komisji
organy. Natomiast sam mechanizm podejmowa- Europejskiej swe uprawnienia do wydawania
nia decyzji we Wspólnotach jest skomplikowany, aktów wykonawczych do przyjętych aktów praw-
bywa wieloetapowy i wielopłaszczyznowy. Proces nych, co ułatwia i przyspiesza proces legislacyjny.
uzgadniania decyzji przebiega zarówno na
szczeblu wspólnotowym, jak i w poszczególnych Organ decyzyjny
Organ decyzyjny
państwach członkowskich. - Rada Unii Europejskiej
- Rada Unii Europejskiej
Inicjatywa legislacyjna Podstawowe decyzje o skutkach zasadni-
Inicjatywa legislacyjna
czych dla kształtu i rozwoju Wspólnot Europej-
Komisja Europejska na mocy traktatowej ma skich zapadają na zasadzie konsensu na forum
wyłącznoS
ć wszelkiej inicjatywy legislacyjnej w Rady Europejskiej (zgromadzenia szefów państw i
dziedzinach objętych Traktatem o Wspólnocie rządów), która zbiera się na swych regularnych
Europejskiej. Nie posiada ona natomiast takiego sesjach raz na pół roku, a poza tym na jednym lub
 monopolu" w kwestiach mieszczących się w II fi- dwóch dodatkowych spotkaniach w ciągu roku.
larze Unii Europejskiej, czyli w ramach Wspólnej Rada Europejska wytycza tylko podstawowy kurs
Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, ani też w na przyszłoS
ć, natomiast szczegółowe decyzje
III filarze - współpracy w dziedzinie wymiaru spra- gwarantujące realizację postanowień szczytu mu-
wiedliwoS
ci i spraw wewnętrznych, choć Traktat o szą zostać podjęte na szczeblu Rady UE, która jest
j
e
i
k
s
j
e
p
o
r
u
E
i
i
n
U
C
B
ABC Unii Europejskiej
A
Jak funkcjonuje Unia Europejska
Jak funkcjonuje Unia Europejska
głównym organem decyzyjnym w Unii Europejskiej. osiedlania się obcokrajowców, przyjmowanie
W skład Rady UE wchodzą przedstawiciele (po i realizacja ramowych programów badań nauko-
jednym) każdego państwa członkowskiego, na wych i rozwoju technologicznego, kwestie ochrony
szczeblu ministerialnym. zdrowia i interesów konsumentów (w tym przyjmo-
wanie wspólnych norm weterynaryjnych i fitosanit-
Zanim propozycja Komisji Europejskiej trafi do arnych) i in.
Rady UE jest ona zwykle uprzednio dyskutowana na
forum Komitetu Stałych Przedstawicieli (COREPER), Traktat nicejski, uzgodniony na  szczycie UE w
który tworzą ambasadorowie państw członkowskich Nicei w grudniu 2000 r., idzie jeszcze dalej w kie-
akredytowani przy UE. Ambasadorowie bardzo czę- runku rozszerzenia zakresu decyzji podejmowanych
sto przeprowadzają stosowne konsultacje ze swoim kwalifikowaną większoS
cią głosów. Z wymogu jed-
rządem i w ten właS
nie sposób poszczególne pań- nomyS
lnoS
ci zrezygnowano m.in. w odniesieniu do
stwa członkowskie uczestniczą w procedurze uzgod- nominacji na wyższe unijne stanowiska (w tym prze-
nieniowej. Wiele prostych spraw jest natomiast roz- wodniczącego Komisji Europejskiej oraz sekretarza
strzyganych na poziomie COREPER-u, a przyjęte generalnego Rady UE - Wysokiego Przedstawiciela
uzgodnienia zostają już tylko formalnie potwierdzo- ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa
ne na forum Rady UE. oraz jego zastępcy), a także w przypadku decyzji
odnoszących się do międzynarodowego handlu
Decyzje Rady UE zapadają, w zależnoS
ci od usługami (z pewnymi wyjątkami). Od 1 maja 2004 r.
wagi sprawy, przy zastosowaniu jednej z trzech pro- zasada głosowania większoS
ciowego zacznie obo-
cedur głosowania: na zasadzie zwykłej większoS
ci wiązywać w odniesieniu do niektórych decyzji z za-
głosów, większoS
ci kwalifikowanej bądx
jednomyS
l- kresu polityki wizowej i azylowej, a od 1 stycznia
nie. 2007 r. - w kwestiach związanych z funduszami
strukturalnymi i Funduszem SpójnoS
ci.
Zasada zwykłej większoS
ci głosów jest stoso-
wana w przypadkach, co do których zapisy traktato- Przy głosowaniu kwalifikowaną większoS
cią,
we nie stanowią inaczej. Są to przeważnie sprawy o waga głosów zależy przede wszystkim od liczebno-
charakterze proceduralnym, lub niewielkiej wadze. S
ci społeczeństwa danego kraju członkowskiego.
Każde głosujące państwo dysponuje w ramach tej Ogólna liczba głosów będąca w dyspozycji Rady UE
procedury jednym głosem. wynosi obecnie 87 i jest podzielona w sposób nastę-
pujący: Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy -
Zasada kwalifikowanej większoS
ci głosów obo- po 10 głosów, Hiszpania - 8, Belgia, Grecja,
wiązuje - na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego - Holandia i Portugalia - po 5, Austria i Szwecja - po 4,
w prawie wszystkich sprawach wiążących się z ryn- Dania, Finlandia i Irlandia - po 3 oraz Luksemburg -
kiem wewnętrznym. Traktat o UE z Maastricht roz- 2 głosy. JeS
li głosowanie odbywa się na wniosek Ko-
ciągnął zasadę głosowania kwalifikowanego m.in. misji, dla jego przyjęcia wymagane są co najmniej
na uchwalanie przepisów w ramach Wspólnej Poli- 62 głosy opowiadające się za wnioskiem, a w innych
tyki Rolnej, swobodę przepływu siły roboczej oraz przypadkach - co najmniej 62 głosów oddanych
zawieranie niektórych umów z państwami trzecimi przez co najmniej 10 państw.
i organizacjami międzynarodowymi. Traktat amster-
damski z 1997 r. znacznie rozszerzył zakres przed- Kwestia  ważenia głosów w Radzie UE była
miotowy decyzji podejmowanych kwalifikowaną jednym z głównych punktów agendy toczącej się od
większoS
cią głosów na takie m.in. sytuacje, jak za- 14 lutego 2000 r. konferencji międzyrządowej,
wieszenie danego państwa członkowskiego w pra- mającej na celu uzgodnienie zmian o charakterze
wach członka w przypadku stwierdzenia trwałego instytucjonalnym, uznanych za najważniejsze w kon-
i poważnego łamania przez nie fundamentalnych tekS
cie zamierzonego rozszerzenia Unii Europejskiej
praw człowieka, decyzje wykonawcze wobec decy- na Wschód. Konferencja ta zakończyła się uzgod-
zji ramowych w ramach II i III filaru UE oraz decyzje o nieniem wspomnianego wyżej traktatu nicejskiego w
przyjęciu wspólnych akcji lub wspólnych stanowisk w nocy z 10 na 11 grudnia 2000 r. Traktat rozstrzyga o
wykonaniu zatwierdzonych wczeS
niej przez Radę nowym podziale głosów w Radzie UE pomiędzy obe-
Europejską wspólnych strategii, ujednolicanie cnymi państwami członkowskimi, a także rezerwuje
przepisów prawnych i administracyjnych w zakresie stosowną liczbę głosów dla każdego spoS
ród pro-
Jak funkcjonuje Unia Europejska
Jak funkcjonuje Unia Europejska
wadzących negocjacje akcesyjne dwunastu państw bec projektów legislacyjnych przesyłanych do niego
kandydujących. Największą (i równą - po 29) liczbą przez Komisję Europejską, była we Wspólnotach
głosów dysponować będą w przyszłoS
ci cztery naj- Europejskich tradycyjnie najczęS
ciej stosowana. Od-
większe państwa członkowskie: Niemcy, Wielka Bry- nosi się ona obecnie m.in. do kwestii obywatelstwa
tania, Francja i Włochy. Hiszpania otrzyma 27 gło- UE, prawa osiedlania się, harmonizacji podatków
sów, Holandia 13, Grecja, Belgia i Portugalia - po poS
rednich, spójnoS
ci gospodarczej i społecznej,
12, Szwecja i Austria - po 10, Dania, Finlandia oraz Wspólnej Polityki Rolnej i in.
Irlandia - po 7, a najmniejszy Luksemburg - 4 głosy.
SpoS
ród nowych, przyszłych członków największa Procedura współdecydowania została wpro-
liczba głosów przypadnie Polsce - 27, a następnie wadzona na mocy traktatu z Maastricht i miała na
Rumunii - 14, Czechom i Węgrom - po 12, Bułgarii - celu demokratyzację procesu legislacyjnego we
10, Słowacji i Litwie - po 7, Łotwie, Słowenii, Estonii Wspólnotach. OkreS
la ona podział ról w tym pro-
i Cyprowi - po 4 oraz Malcie - 3 głosy. W głosowa- cesie pomiędzy Radą UE a Parlamentem, dając
niach, które będą się odbywać przed poszerzeniem Parlamentowi prawo odrzucenia przedstawionej
UE, na wniosek Komisji Europejskiej dla podjęcia de- przez Komisję propozycji legislacyjnej. Parlament
cyzji kwalifikowaną większoS
cią wymagane będzie musi zaS
w pierwszym etapie tej procedury działać
170 głosów  za" (na łączną liczbę 237 głosów), absolutną większoS
cią głosów, a w drugim - kwalifi-
oddanych przez co najmniej połowę członków, w kowaną większoS
cią głosów.
innych przypadkach 170 głosów  za", oddanych
przez co najmniej dwie trzecie członków. Po rozsze- Traktat amsterdamski rozszerzył zakres proce-
rzeniu UE o wszystkich dwunastu prowadzących dury współdecydowania m.in. na sprawy w dziedzi-
obecnie negocjacje akcesyjne kandydatów, łączna nie wspomagania zatrudnienia, niektóre aspekty
liczba głosów w Radzie UE wzroS
nie do 345, a dla ochrony zdrowia, polityki socjalnej i transportowej,
podjęcia decyzji kwalifikowaną większoS
cią głosów walkę z oszustwami finansowymi, współpracę służb
potrzeba będzie co najmniej 258 głosów  za" odda- celnych, statystykę, kwestię ochrony danych osobo-
nych przez większoS
ć państw (jeS
li głosowanie odby- wych, sieci transeuropejskie, programy w dziedzinie
wa się na wniosek Komisji) lub dwie trzecie państw (w badań naukowych i rozwoju technologii oraz inne.
innych przypadkach). Dodatkowo ustalono 62-proc.
próg ludnoS
ciowy, który oznacza, że za decyzją Rola akceptująca Parlamentu Europejskiego
podejmowaną kwalifikowaną większoS
cią głosów wobec propozycji zgłaszanych przez Komisję Euro-
powinny się opowiedzieć państwa reprezentujące co pejską, a następnie przyjętych przez Radę UE, uwi-
najmniej 62 proc. potencjału ludnoS
ciowego całej dacznia się wyrax
nie podczas przyjmowania
Unii. budżetu UE. Parlament ma prawo do częS
ciowej
zmiany budżetu (w ramach tzw. wydatków nieobli-
Zasada jednomyS
lnoS
ci przy podejmowaniu gatoryjnych, nie wynikających ze zobowiązań trak-
decyzji przez Radę UE jest stosowana, jeS
li rozstrzy- tatowych) lub do jego całkowitego odrzucenia (kwa-
gane są sprawy o znaczeniu podstawowym. Należą lifikowaną większoS
cią dwóch trzecich głosów).
do nich np. kwestie związane z zawieraniem umów o
stowarzyszeniu, czy też traktatów akcesyjnych. Za- Ponadto, Parlament Europejski na mocy Trak-
kres stosowania zasady jednomyS
lnoS
ci jest - wraz z tatu amsterdamskiego zatwierdza skład Komisji
postępem europejskiej integracji - stopniowo ogra- Europejskiej oraz wyraża zgodę na nominację prze-
niczany. wodniczącego Komisji Europejskiej, którego kandy-
datura została wczeS
niej uzgodniona przez państwa
Uprawnienia Parlamentu Europejskiego
Uprawnienia Parlamentu Europejskiego członkowskie (poprzednio Parlament miał wyłącznie
w procesie decyzyjnym prawo opiniowania tej kandydatury).
w procesie decyzyjnym
Uprawnienia Parlamentu Europejskiego w pro- Instytucje doradcze
Instytucje doradcze
cesie decyzyjnym mogą mieć charakter opiniodaw-
czy, współdecydujący i akceptujący. Funkcje doradcze w procesie podejmowania
decyzji przypadają Komitetowi Ekonomiczno-Spo-
Pierwsza procedura, w ramach której Parla- łecznemu (wspólnemu dla Wspólnoty Europejskiej
ment Europejski wyraża wyłącznie swoją opinię wo- i EURATOM-u), Komitetowi Regionów (powołanemu
Jak funkcjonuje Unia Europejska
Jak funkcjonuje Unia Europejska
dla Wspólnoty Europejskiej przez Traktat o UE) oraz Więcej informacji na stronach:
Komitetowi Konsultacyjnemu, istniejącemu w struk-
turze Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W niek- http://www.europa.eu.int
tórych, istotnych z punktu widzenia rozwoju społecz- http://www.europa.eu.int/abc-en.htm
no-gospodarczego sprawach, jak np. swobodny
przepływ siły roboczej, prawo osiedlania się, komu- Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
nikacja i transport, kształcenie ogólne i zawodowe, http://www.europa.delpol.pl
ochrona zdrowia, sieci transeuropejskie czy spójnoS
ć
gospodarcza i społeczna, Komisja Europejska i Rada Urząd Komitetu Integracji Europejskiej
UE mają obowiązek przeprowadzenia konsultacji z http://www.ukie.gov.pl
Komitetem Ekonomiczno-Społecznym. W przypadku
Komitetu Regionów obowiązek taki występuje m.in.
w odniesieniu do legislacji związanej z kształceniem
ogólnym i zawodowym, kulturą, ochroną zdrowia,
transportem, sieciami transeuropejskimi oraz spój-
noS
cią gospodarczą i społeczną.
Rola Trybunału SprawiedliwoS
ci
Rola Trybunału SprawiedliwoS
ci
Porządek prawny Unii Europejskiej jest stale
wzbogacany o orzecznictwo Trybunału Sprawiedli-
woS
ci, dokonującego interpretacji prawa wspólno-
towego. Trybunał SprawiedliwoS
ci jest instancją
ostateczną. Rozstrzyga on m.in. spory pomiędzy
państwami na tle wykładni prawa traktatowego.
Również Komisja Europejska może wystąpić do
Trybunału z powództwem przeciw danemu państwu
członkowskiemu, nie wywiązującemu się z przyję-
tych w traktatach zobowiązań.
Orzeczenie Trybunału SprawiedliwoS
ci prze-
ciwko któremuS
państwu członkowskiemu ma chara-
kter deklaratywny, stwierdzający stan prawny. Try-
bunał nie może natomiast w sposób bezpoS
redni na-
kazać danemu państwu usunięcia rozbieżnoS
ci
prawnych lub też uchylić niezgodny - jego zdaniem -
przepis prawny istniejący w danym państwie. JeS
li
państwo nie stosuje się do orzeczenia Trybunału,
Komisja Europejska jest upoważniona do wyrażenia
swej opinii na ten temat, a następnie - do ponownego
wniesienia sprawy do Trybunału SprawiedliwoS
ci,
przedkładając równoczeS
nie Trybunałowi propozy-
cję nałożenia na dane państwo okreS
lonej kary
INFORMACYJNY
pieniężnej.
Trybunał SprawiedliwoS
ci kontroluje też
E UR OP E J S KI E J
legalnoS
ć aktów prawnych wydawanych przez upo-
ważnione instytucje UE, pociągających za sobą
Punkt Informacyjny Unii Europejskiej
Punkt Informacyjny Unii Europejskiej
skutki prawne dla stron trzecich.
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
ul. Emilii Plater 53, 00-113 Warszawa
tel.: [phone]; fax: [phone]
maj 2002
e-mail: [e-mail]
www.europa.delpol.pl
U N I I
PUN
K
T
PUN
K
T