RAPORT
Foto Rail Polska
Przewozy nietypowe
i materiałów
niebezpiecznych
leją. Przyjęcie tego aktu prawnego wypełniło pewną lukę
w prawie. Stało się tak, ponieważ poprzednie rozporządze-
nie regulujące ten zakres straciło ważność 1 lutego 2006 r.
(obowiązywało ono od 2000 r.). Dokument ten określa
rodzaje rzeczy, których transport może być utrudniony
ze względu na ich kształt, rozmiar lub masę. Stanowią one
Michał Grobelny Zbigniew Weinert przesyłkę nadzwyczajną, co do której, ze względu na wyżej
wymienione cechy, konieczne jest spełnienie szczególnych
W zeszłym miesiącu w raporcie poruszaliśmy tematy- warunków dotyczących czynności ładunkowych lub prze-
kę struktury kolejowych przewozów towarowych w Pol- wozu.
sce. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego, Kluczowa jest tutaj definicja skrajni ładunkowej. Wspo-
w 2006 roku przetransportowano ponad 291 mln ton mniane rozporządzenie opisuje ją następująco:  wymagane
ładunków. Najwięcej z tego stanowiły przewozy takich przez przewoz
nika maksymalne odległości punktów poło-
grup towarowych, jak węgiel kamienny i brykiety, minera- żonych na obrysie przekroju przesyłki od dwóch, wzajemnie
ły surowe i przetworzone oraz ruda żelaza i złom żelaza. prostopadłych płaszczyzn, z których jedna poprowadzona
Na czwartym miejscu pod względem masy przewiezionych jest stycznie do główek obydwu szyn, a druga przechodzi
ładunków znajduje się pojemna kategoria określana mia- przez oś podłużną toru prostopadle do płaszczyzny prze-
nem  pozostałe . W 2006 roku przetransportowano nie- kroju przesyłki, spoczywającej na wagonie stojącym na pro-
mal 30 mln ton towarów wchodzących w jej skład. Prze- stym i poziomym torze . Przewozy nietypowe, a zwłaszcza
wozy nietypowe, ponadgabarytowe i materiałów ciężkich ponadgabarytowe, określa się więc często jako  z przekro-
lub niebezpiecznych w większości zaliczane są do tej grupy czoną skrajnią lub też po prostu  ze skrajnią . Rozmiary
towarowej. skrajni w Europie Zachodniej, Środkowej, krajach Wspól-
Kolejowe przewozy nietypowe i niebezpieczne stano- noty Niepodległych Państw i w Wielkiej Brytanii różnią się
wią ciekawy przykład wykorzystania możliwości dzisiejszej od siebie dość znacznie. Według wzoru obowiązującego
techniki transportowej dla realizacji zadań niejednokrotnie w Polsce, dopuszczalna wysokość wagonu z ładunkiem jest
wyjątkowo trudnych. W tym celu używane są np. specjalne większa aż o 55 cm niż w większości krajów europejskich.
wagony przystosowane do przewożenia towarów o niespo- Poza przypadkami ładunków, które po załadowaniu
tykanie dużej masie. Niezbędne jest również przestrzega- na normalny wagon niekryty ustawiony na prostym i pozio-
nie przez wykonawcę procedur, ściśle określonych w spe- mym torze nie mieszczą się w obrysie skrajni ładunkowej,
cjalistycznych aktach normatywnych. rozporządzenie wymienia cały szereg rzeczy stanowiących
Do kolejowych przewozów nietypowych odnosi się przesyłkę nadzwyczajną. Są to np. te obiekty, które po zała-
rozporządzenie ministra transportu z 7 czerwca 2006 r. dowaniu na wagon będą ze względu na swą długość, więk-
w sprawie rodzaju i warunków przewozu rzeczy mogących szą niż długość wagonu ze zderzakami, wystawać poza ob-
powodować trudności transportowe przy przewozie ko- rys skrajni ładunkowej przy przejściu tego wagonu przez
10 RYNEK KOLEJOWY
RAPORT
31 paz
dziernika 2005 - pociąg z przekroczoną skrajnią z wagonem dziobowym typu NORCA32, relacji
Wrocław Gądów - Gdynia Port GpA, wjeżdża na stację Gdynia Wielki Kack. Foto Adam Robaczewski
łuk toru o promieniu 180 metrów. Ponadto za przesyłki zakresie, na podstawie odrębnych przepisów, do ruchu
nietypowe uznawane są te rzeczy, których umieszczenie po sieci określonych zarządców infrastruktury. Co więcej,
na wagonie wyklucza zachowanie odpowiednich, wyma- jeśli dany pojazd nie posiadający świadectw dopuszczenia
ganych przez przewoz
nika odstępów od krawędzi wago- do eksploatacji odbywa przejazd w ramach wykonywanych
nów, jak również te, których środek ciężkości znajduje się badań, również jest uznawany za przesyłkę nietypową.
na wysokości większej niż połowa szerokości podstawy, Pomimo opisanego powyżej enumeratywnego wylicze-
którejkolwiek sztuki ładowanej przesyłki lub znajduje się nia cech rzeczy, w przypadku których można mówić o prze-
1000 mm powyżej tej podstawy. Wymieniane są także te syłkach nietypowych, rozporządzenie stwierdza, że mogą
obiekty, których środek ciężkości wskutek przesunięcia je stanowić także inne ładunki. Warunkiem jest zgłoszenie
względem ich osi lub osi podłużnej wagonu stwarza zagro- przez nadawcę lub przewoz
nika konieczności uwzględnie-
żenie bezpieczeństwa przewozu. W przypadku przewozów nia odstępstw od wymagań określonych w przepisach doty-
rzeczy o dużej masie, za przesyłki nietypowe uznawane czących wykonywania czynności ładunkowych, bądz
prze-
są te, które ważą więcej niż 60 ton, jak również te, które wozu ze względu na ich kształt, rozmiar lub masę, szczegól-
powodują większe od dopuszczalnego dla określonej linii ne wymagania dotyczące drogi lub sposobu przewozu.
obciążenie na oś wagonu lub metr bieżący toru. Rozpo- Przy przewozach nietypowych konieczne jest zachowa-
rządzenie wymienia także szereg warunków, które muszą nie ściśle określonych procedur. Nadawca musi zawiadomić
zostać spełnione, aby uznać daną rzecz za przesyłkę po- przewoz
nika o zamiarze nadania przesyłki. Ma na to 30
nadgabarytową (prócz przekroczenia skrajni). Są to m.in.: (w komunikacji krajowej) lub 60 dni (w komunikacji mię-
długość jednej sztuki większa niż 36 metrów (w przypad- dzynarodowej) przed proponowanym w zawiadomieniu
ku ładowania na co najmniej dwa wagony bez użycia ław dniem rozpoczęcia czynności ładunkowych. Wyjątkiem
pokrętnych), wymóg użycia wagonu o ilości osi większej od tego przepisu jest nadawanie przesyłek specjalnych,
od ośmiu, wymóg załadowania na co najmniej dwa wagony które uzasadniane jest ważnymi względami bezpieczeń-
z ławami pokrętnymi lub przesuwnymi, nie połączonymi stwa państwa (zwłaszcza w przypadku wprowadzenia stanu
ze sobą sprzęgami wagonowymi lub wagonem pośrednim. klęski żywiołowej, stanu wyjątkowego, stanu wojennego).
Dodatkowo za przesyłki nietypowe uznawane są te rzeczy, Następnie przewoz
nik musi powiadomić nadawcę o wy-
których transport, ze względu na rozmiar, kształt, masę lub rażeniu zgody na przyjęcie do przewozu przesyłki w ciągu
położenie środka ciężkości, wymaga specjalistycznego ta- przynajmniej 10 dni przed pierwszym dniem, w którym
boru lub specjalnych zabezpieczeń (ma to ograniczać lub możliwe jest rozpoczęcie czynności ładunkowych. Zgoda
eliminować negatywne oddziaływanie wymienionych cech ta jest wyrażana na czas nie krótszy niż 100 dni, przy czym,
na bezpieczeństwo przewozu), jak również te, które z po- jeśli całe przedsięwzięcie wymaga szczególnego przygoto-
wodu kształtu, rozmiaru, masy lub drogi przewozu wyma- wania części infrastruktury kolejowej, potrzebna jest jesz-
gają specjalnej organizacji przewozu dla zapewnienia bez- cze zgoda zarządcy infrastruktury.
pieczeństwa. Transport tego typu przesyłek nastręcza najczęściej wie-
Za przesyłkę nietypową może zostać uznany także ta- le trudności. - Problemem jest przede wszystkim ustalenie
bor. Rozporządzenie wymienia kilka takich przypadków: trasy przewozu, określenie czy odbywać się on musi tylko
specjalistyczne pojazdy kolejowe toczące się na własnych jednym torem, czy też konieczne jest wstrzymanie ruchu
kołach, nie przeznaczone do wykonywania przewozów, jak na sąsiednim torze, żeby nie dochodziło do złamania ukre-
również pojazdy kolejowe toczące się na własnych kołach su, czyli starcia wagonów z jednego toru na drugi. To są
nie oznaczone znakami RiV, RiC lub MC, wagony na wła- problemy, które pojawiają się przy przewozie szczególnie
snych kołach, jeśli ich średnica jest mniejsza niż 840 mm szerokich przesyłek  mówi Roman Kępczyński, naczelnik
(również te wyposażone w wymienione wyżej oznacze- działu ekspedycyjnego Zakładu Przewozów Towarowych
nia) oraz pojazdy kolejowe dopuszczone w ograniczonym w Szczecinie. - Natomiast w przypadku ładunków szczegól-
12 RYNEK KOLEJOWY
RAPORT
nie wysokich, na liniach zelektryfikowanych, dotykają one
niemal parametrów zawieszenia linii trakcyjnej. Wówczas
stosowane jest uziemienie, a w najgorszych przypadkach
wyłącza się na trasie napięcie i przewóz odbywa się trakcją
spalinową. Jednak dawno nie mieliśmy takiego przewozu
 stwierdza naczelnik Kępczyński.
Z kolei zasady przewozu towarów niebezpiecznych
realizowanych transportem kolejowym w Polsce regulu-
je szereg przepisów zarówno o charakterze międzynaro-
dowym, jak i krajowym. Najistotniejsze znaczenie mają
postanowienia Regulaminu dla Międzynarodowego Prze-
wozu Kolejami Towarów Niebezpiecznych (RID), które
obowiązują zarówno w komunikacji krajowej, jak i mię-
dzynarodowej.
Regulacje dotyczące bezpieczeństwa przewozu towarów
niebezpiecznych koleją znalazły się już w pierwszej kon-
wencji dotyczącej międzynarodowego przewozu towarów
Foto Rail Polska
kolejami, znanej pod nazwą CIM i podpisanej w Bernie
14 paz
dziernika 1890 r., która weszła w życie po ratyfika- Regulamin dla Międzynarodowego Przewozu Kolejami
cji od 1 stycznia 1893 roku (na temat regulacji prawnych Towarów Niebezpiecznych RID składa się z 7 części oraz
w przewozach międzynarodowych zob. raport  Rynku z części nieoficjalnej, czyli  Przepisów dotyczących bada-
Kolejowego 9/2007). W wyniku dynamicznego rozwoju nia pojemników z tworzywa sztucznego . RID określa:
przemysłu (w tym chemicznego i petrochemicznego) za- a) towary niebezpieczne, które nie są dopuszczone
istniała konieczność wprowadzenia dodatkowych regulacji do przewozu międzynarodowego;
w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych realizowa- b) towary niebezpieczne, które są dopuszczone do prze-
nego transportem kolejowym. Dlatego też już w  Konwen- wozu międzynarodowego oraz przypisane do nich wa-
cji międzynarodowej o przewozie towarów kolejami żela- runki (z uwzględnieniem wyłączeń) dotyczące w szcze-
znemi (CIM) z 23 paz
dziernika 1924 r. regulacje w tym gólności:
zakresie zawarte zostały w Załączniku I pod nazwą  Prze-  klasyfikacji towarów, w tym kryteriów klasyfikacyjnych
pisy dotyczące przedmiotów przyjmowanych do przewo- oraz odpowiednich metod badawczych,
zu warunkowo . Podobnie było w przypadku  Konwencji  użytkowania opakowań (obejmujące pakowanie ra-
międzynarodowej o przewozie towarów kolejami żelazny- zem),
mi (CIM) z 23 listopada 1933 r., gdzie regulacje dotyczące  użytkowania cystern (obejmujące ich napełnianie),
przewozu towarów niebezpiecznych stanowiły Załącznik  procedur wysyłkowych (obejmujące oznakowanie
I pod nazwą  Przepisy dotyczące przedmiotów przyjmo- i stosowanie nalepek ostrzegawczych na sztukach
wanych do przewozu warunkowo . Należy podkreślić, przesyłki i na jednostkach transportowych, a także
że do wybuchu II wojny światowej zmiany do Załącznika sporządzania wymaganych dokumentów przewozo-
I do CIM każdorazowo były ogłaszane w Dzienniku Ustaw. wych oraz podawania wymaganych informacji),
Dla przykładu, ostanie zmiany ogłoszono w Dzienniku  przepisów z zakresu konstrukcji, badania i dopuszcza-
Ustaw z 1938 r., nr 75, poz. 527. nia opakowań i cystern,
 użytkowania jednostek transportowych (w tym zała-
Regulamin dla Międzynarodowego Przewozu Kolejami dunku, ładowania razem i rozładunku).
Towarów Niebezpiecznych (RID)
9 czerwca 1980 r. w Bernie powstała Organizacja Mię-
dzynarodowych Przewozów Kolejami (OTIF). Jednocześnie
uchwalono konwencję o międzynarodowym przewozie ko-
lejami (COTIF). Weszła ona w życie z dniem 1 maja 1985 r.,
po ratyfikowaniu przez poszczególne państwa członkow-
skie, w tym Polskę. Do konwencji COTIF dołączone były
dwa załączniki, z których Załącznik B  stanowiły  Przepi-
sy ujednolicone o umowie międzynarodowego przewozu
kolejami towarów (CIM). Do CIM został włączony m.in.
Aneks I, czyli:  Regulamin dla Międzynarodowego Przewo-
zu Kolejami Towarów Niebezpiecznych (RID). W wyniku
przyjęcia w dniu 3 czerwca 1999 r. w Wilnie nowej wersji
konwencji COTIF (tzw. Protokół Wileński), która obowią-
zuje od 1 lipca 2006 r., po ratyfikowaniu przez państwa
członkowskie Organizacji, RID stał się Załącznikiem C
do konwencji COTIF. Aktualnie obowiązuje w wersji, któ-
ra weszła w życie z dniem 1 stycznia 2007 r. - z okresem
Foto Rail Polska
przejściowym do 30 czerwca 2007 r.
RYNEK KOLEJOWY 13
RAPORT
Regulamin RID zasadniczo nie reguluje zasad związa- Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy
nych z procesem przewozu towarów niebezpiecznych Międzynarodowe regulacje w zakresie bezpieczeństwa
(lub próżnych nieoczyszczonych jednostek transportowych przewozu towarów niebezpiecznych koleją zawarte są
po towarach niebezpiecznych) od momentu przyjęcia również w następujących dyrektywach Parlamentu Euro-
ich do przewozu przez przewoz
nika kolejowego lub użyt- pejskiego i Rady Europy:
kownika bocznicy kolejowej. Regulacje w tym zakresie wy-  Dyrektywa 96/35/WE z 3 czerwca 1996 r. w sprawie wy-
nikają z przepisów wewnętrznych (krajowych). znaczania kwalifikacji zawodowych doradców do spraw
bezpieczeństwa w transporcie drogowym, kolejowym
Przepisy o przewozie towarów niebezpiecznych i śródlądowym towarów niebezpiecznych;
Załącznik 2 do Umowy o Międzynarodowej Komunikacji  Dyrektywa 96/49/WE z 23 lipca 1996 r. w sprawie zbli-
Towarowej żania ustawodawstwa państw członkowskich w zakresie
W wyniku zmian geopolitycznych, które nastąpiły po za- kolejowego transportu towarów niebezpiecznych;
kończeniu II wojny światowej, Polska znalazła się w blo-  Dyrektywa 2000/18/WE z 17 kwietnia 2000 r. w spra-
ku państw socjalistycznych. Międzynarodowa wymiana wie minimalnych wymogów egzaminacyjnych dla dorad-
gospodarcza odbywała się głównie pomiędzy państwami ców do spraw bezpieczeństwa w drogowym, kolejowym
tego bloku. W związku ze wzrostem wymiany towarowej i śródlądowym transporcie towarów niebezpiecznych;
zaistniała pilna potrzeba stworzenia unormowania kwestii  Dyrektywa 1999/36/WE z 29 kwietnia 1999 r. w sprawie
związanych z międzynarodowym przewozem przesyłek to- ciśnieniowych urządzeń transportowych.
warowych. W dniu 10 czerwca 1951 r. w Warszawie pod-
pisano Umowę o Międzynarodowej Kolejowej Komunikacji Ustawy i rozporządzenia
Towarowej (SMGS). Początkowo  Specjalne warunki prze- Przy przewozie koleją towarów niebezpiecznych prio-
wozu towarów niebezpiecznych w międzynarodowej ko- rytetowe znaczenie mają regulacje zawarte w 24 ustawach
munikacji kolejowej stanowiły Załącznik 4 do SMGS, który i 40 rozporządzeniach wykonawczych. Ze względu na ob-
Transport generatora z A
odzi do Gdyni. Foto Grzegorz Mikosz
w póz
niejszym okresie stał się Załącznikiem 2. Dodatek 4, jętość raportu, omówione zostaną dwie ustawy oraz cztery
jak i Załącznik 2 do SMGS obowiązujący do 31 grudnia rozporządzenia.
1998 r., mimo iż regulował kwestie związane z przewoza- Ustawa z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym
mi towarów niebezpiecznych realizowanych transportem określa: obowiązki Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego
kolejowym, zdecydowanie różnił się od RID zarówno pod w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przewozu towa-
względem objętości, jak i struktury wewnętrznej. Aktualnie rów niebezpiecznych koleją wynikają głownie z zapisów
obowiązuje Załącznik 2 do SMGS, który wszedł w życie art. 13 ust. 2 ww. ustawy, określającego  Zadania Prezesa
z dniem 1 lipca 2006 r. - z okresem przejściowym do 31 Urzędu Transportu Kolejowego w zakresie nadzoru tech-
grudnia 2006 r. nicznego nad eksploatacją linii kolejowych i bezpieczeń-
Przepisy o Przewozie Towarów Niebezpiecznych (Zał. 2 stwem ruchu kolejowego . W szczególności istotne znacze-
do SMGS) mają konstrukcję i zawartość bardzo zbliżoną nie mają zapisy art. 13. ust. 2 pkt 5   nadzór nad bez-
do Regulaminu dla Międzynarodowego Przewozu Kolejami pieczeństwem przewozu koleją towarów niebezpiecznych
Towarów Niebezpiecznych RID (jest wersją RID z 2005 r.), oraz pkt 6   powoływanie komisji i nadawanie uprawnień
a różnice pomiędzy Zał. 2 do SMGS a RID dotyczą głównie doradcom do spraw bezpieczeństwa przewozu koleją to-
budowy i eksploatacji jednostek transportowych, oznako- warów niebezpiecznych .
wania jednostek transportowych oraz zasad dotyczących Ustawa z 31 marca 2004 r. o przewozie koleją towarów
zapewnienia bezpieczeństwa przewozu towarów niebez- niebezpiecznych określa: zasady przewozu koleją towarów
piecznych wysokiego ryzyka (Dział 1.10 RID). niebezpiecznych, obowiązki uczestników tego przewo-
14 RYNEK KOLEJOWY
RAPORT
zu, zasady dokonywania oceny zgodności ciśnieniowych Przepisy wewnętrzne zarządców infrastruktury kolejo-
urządzeń transportowych, uprawnienia doradcy do spraw wej
bezpieczeństwa przewozu oraz organy i jednostki właściwe Każdy z licencjonowanych przewoz
ników, któremu za-
do sprawowania nadzoru oraz kontroli w tych sprawach. rządca udostępnia infrastrukturę kolejową na podstawie
Rozporządzenie ministra infrastruktury z 18 lipca 2005 r. wniosku złożonego zgodnie z  Regulaminem przydzielania
w sprawie ogólnych warunków prowadzenia ruchu i sygna- tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pocią-
lizacji określa ogólne warunki prowadzenia ruchu i sygnali- gów , zobowiązany jest do bezwzględnego przestrzegania
zacji: na liniach kolejowych normalnotorowych i szerokoto- zarówno zapisów regulaminu, jak i dołączonych do niego
rowych, na liniach kolejowych wąskotorowych i na liniach przepisów wewnętrznych zarządcy infrastruktury kolejo-
metra. W rozporządzeniu określono m.in. zasady zestawia- wej. Z punktu widzenia bezpieczeństwa przewozu towa-
nia pociągów w składzie, w którym znajdują się wagony rów niebezpiecznych, najistotniejsze znaczenie mają na-
z towarami niebezpiecznymi, zasady wykonywania prac stępujące przepisy wewnętrzne:  Instrukcja o prowadzeniu
manewrowych z wagonami z towarami niebezpiecznymi ruchu pociągów na PKP Ir1 (R-1) ,  Instrukcja o technice
oraz próżnym, nieoczyszczonym taborem po przewozie to- pracy manewrowej Ir  9 (R-34) przyjęta do stosowania
warów niebezpiecznych. zarządzeniem nr 18 zarządu PKP PLK z 27 grudnia 2004 r.;
Rozporządzenie ministra infrastruktury z 16 sierpnia  Instrukcja sygnalizacji na PKP Ie1 (E1) przyjęta do sto-
2004 r. w sprawie wykazu stanowisk bezpośrednio związa- sowania zarządzeniem nr 16/2007 zarządu PKP PLK z 21
nych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowe- czerwca 2007 r. oraz  Wytyczne postępowania przy przewozie
go i warunków, jakie powinny spełniać osoby zatrudnione koleją towarów niebezpiecznych Cpn-1 opracowane przez
na tych stanowiskach oraz prowadzący pojazdy kolejowe. PKP CARGO, a przyjęte do stosowania przez PKP PLK zarzą-
Rozporządzenie określa m.in.: dzeniem nr 114 zarządu PKP PLK SA z 9 lutego 2005 r.
1) wykaz stanowisk bezpośrednio związanych z prowadze-
niem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz prowa- Przepisy wewnętrzne przewoz
ników kolejowych
dzących pojazdy kolejowe, Każdy z licencjonowanych przewoz
ników kolejowych
2) wymagania kwalifikacyjne, rodzaj, zakres i czas trwania posiada opracowane własne przepisy wewnętrzne, regu-
przygotowania zawodowego, zakres przedmiotowy eg- lujące m.in. zasady przewozu towarów niebezpiecznych.
zaminu kwalifikacyjnego na poszczególne stanowiska W związku z dominującą rolą PKP CARGO w towarowym
bezpośrednio związane z prowadzeniem i bezpieczeń- transporcie kolejowym, należy wymienić trzy podstawowe
stwem ruchu kolejowego oraz prowadzących pojazdy przepisy wewnętrzne regulujące większość wykonywanych
kolejowe, przewozów towarów niebezpiecznych koleją:
3) zasady przeprowadzania egzaminów: okresowych, we- 1) Regulamin Przewozu Przesyłek Towarowych PKP CAR-
ryfikacyjnych i autoryzacji na stanowiskach pracy bez- GO SA RPT  obowiązujący od 1 lutego 2007 r.;
pośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeń- 2)  Wytyczne postępowania przy przewozie koleją towa-
stwem ruchu kolejowego oraz prowadzących pojazdy rów niebezpiecznych Cpn-1 ;
kolejowe, 3) Regulamin Przewozu Przesyłek Wojskowych RPW 
4) zakres, zasady przeprowadzania i częstotliwość badań obowiązujący od 1 lipca 2007 r.
okresowych na stanowiskach bezpośrednio związanych Na szczególną uwagę zasługuje drugi punkt, ponieważ
z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego wyłącznie w  Wytycznych... określono wymogi technicz-
oraz prowadzących pojazdy kolejowe, ne dla toru wyznaczonego do awaryjnego odstawiania wa-
5) zasady wystawiania oraz wzory:  Prawa kierowania po- gonów z towarami niebezpiecznymi oraz zasady śledzenia
jazdem kolejowym oraz  Upoważnienia do wykonywa- (monitorowania) przewozu przesyłek materiałów szczegól-
nia czynności na stanowiskach bezpośrednio związanych nie niebezpiecznych (MSN), wybuchowych i promienio-
z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego. twórczych.
Rozporządzenie ministra gospodarki z 21 listopada Pojęcie  materiały szczególnie niebezpieczne obejmuje
2005 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny 15 substancji (początkowo 14  bez chlorku winylu). Pod-
odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyło- stawą ich wydzielenia była (niepublikowana) uchwała 60/
we dalekosiężne do transportu ropy naftowej oraz produktów 70 Rady Ministrów z 6 maja 1970 r. Natomiast podstawą
naftowych i ich usytuowanie, określa m.in. wymogi technicz- do wdrożenia procesu  śledzenia (monitorowania) prze-
ne dla kolejowych stanowisk ładunkowych usytuowanych wozu tych materiałów było zarządzenie ministra komunika-
na terenie baz i stacji paliw płynnych oraz wymagania w za- cji nr 33 z 19 lutego 1972 r. w sprawie bieżącego śledzenia
kresie ochrony przeciwpożarowej dla tych stanowisk. podczas przewozu koleją przesyłek substancji szczególnie
Rozporządzenie ministra infrastruktury z 1 maja 2004 r. toksycznych (trujących) oraz okólnik Ministerstwa Komuni-
w sprawie wzoru formularza rocznego sprawozdania z dzia- kacji nr CZH-1/72 z 21 lutego 1972 r. o wprowadzeniu
łalności w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych oraz  Instrukcji w sprawie trybu postępowania jednostek kolejo-
sposobu jego wypełniania, określa wzór formularza  Rocz- wych obowiązanych do śledzenia przewozu koleją przesy-
nego sprawozdania z działalności w zakresie przewozu to- łek substancji szczególnie toksycznych (trujących) . Proce-
warów niebezpiecznych . Sprawozdanie to zobowiązany dura  śledzenia pozwala na ustalenie (w dowolnym mo-
jest sporządzić w imieniu podmiotu uczestniczącego w prze- mencie) aktualnego miejsca pobytu wagonu lub wagonów
wozie towarów niebezpiecznych koleją i przesłać do preze- z materiałami szczególnie niebezpiecznymi, wybuchowymi
sa UTK wyznaczony przez ten podmiot doradca ds. bezpie- lub promieniotwórczymi. W Regulaminie RID nie występu-
czeństwa przewozu koleją towarów niebezpiecznych. je natomiast pojecie  MSN .
RYNEK KOLEJOWY 15
RAPORT
Po tragicznych w skutkach wydarzeniach z 11 września
2001 r. w Nowym Jorku zwrócono uwagę na możliwość
wystąpienia innych ataków terrorystycznych, między inny-
mi z wykorzystaniem towarów niebezpiecznych przewo-
żonych transportem kolejowym. W związku z powyższym,
wyspecyfikowano grupę towarów, które zaliczono do  To-
warów Niebezpiecznych Wysokiego Ryzyka (TNWR). Po-
cząwszy od wydania RID obowiązującego od 1 stycznia
2005 r., zagadnieniom związanym z zapewnieniem bez-
pieczeństwa poświęcono cały Dział 1.10. Grupa Towarów
Niebezpiecznych Wysokiego Ryzyka obejmuje wszystkie
 Materiały Szczególnie Niebezpieczne , wybuchowe i pro-
mieniotwórcze, które na terytorium Polski podlegały i pod-
legają  śledzeniu (monitorowaniu). Zapisy Działu 1.10 RID
zobowiązują wszystkie podmioty uczestniczące w procesie
przewozu TNWR m.in. do opracowania i wdrożenia  Pla-
nów Zapewnienia Bezpieczeństwa dla tych towarów oraz
stosowania urządzeń lub systemów telemetrycznych dla
ochrony przed kradzieżą pociągów lub wagonów z TNWR
i procedur ich śledzenia.
Ponieważ montaż i eksploatacja urządzeń lub systemów
telemetrycznych na wagonach są bardzo kosztowne, a za-
pisy dotyczące stosowania tych systemów zawarte w Dziale
1.10 RID mają właściwie charakter fakultatywny, właści-
ciele wagonów oraz dzierżawcy i nadawcy tych towarów
nie będą stosowali tych urządzeń/systemów, dopóki regula-
cje w tym zakresie nie znajdą się w RID w części dotyczącej
budowy cystern (cz. VI) lub eksploatacji cystern (cz. IV).
Procedura  śledzenia zapewnia wysoki poziom bezpie-
czeństwa, ponieważ daje możliwość ciągłego monitorowa-
Pociąg specjalny przewożący świeże paliwo jądrowe (ŚPJ) z portu
nia i ustalania miejsca pobytu wagonu lub wagonów z ma-
szczecińskiego do Czech. Foto PKP CARGO
teriałami szczególnie niebezpiecznymi, wybuchowymi oraz
promieniotwórczymi. Ponadto ten rodzaj przesyłek znaj-
duje się pod szczególnym nadzorem podmiotów uczest- ciężkich i ponadgabarytowych wykorzystywane są często
niczących w przewozie (nadawcy, przewoz
nicy kolejowi, przewoz
nicy prywatni. Trudno się temu dziwić, ponieważ
zarządca infrastruktury i odbiorcy). W związku z powyż- rynek przewozów nietypowych jest w Polsce bardzo nie-
szym bezwzględnie konieczne jest utrzymanie procedury stały i silnie uzależniony od stosunkowo rzadkich, ale kosz-
 śledzenia przewozu przesyłek materiałów szczególnie townych przedsięwzięć czy inwestycji. Sprawia to, że mają
niebezpiecznych, wybuchowych i promieniotwórczych, miejsce okresy, w których istnieje duży popyt na tego typu
przynajmniej do czasu wyposażenia wszystkich wagonów przewozy, a jednocześnie zdarza się czas, w którym branża
w urządzenia lub systemy telemetryczne zabezpieczające jest  martwa . - Rynek przewozów generatorów i transfor-
przed kradzieżą. matorów uzależniony jest od koniunktury na rynku ener-
Zasadnym jest także zweryfikowanie wykazu materia- getycznym, zamówień na nowe maszyny, stopnia zużycia
łów szczególnie niebezpiecznych, który nie był zmieniany i eksploatacji istniejących, możliwości produkcyjnych, do-
od blisko 30 lat, np. tetraetylek ołowiu od kilku lat nie jest stępności taboru oraz przepustowości i stanu infrastruktury
przewożony transportem kolejowym, a zmiany w proce- kolejowej - wylicza Cezary Szczepański, wiceprezes STK -
sie wytwarzania paliw płynnych wskazują, że najprawdo- Specjalistycznego Transportu Kolejowego sp. z o.o.
podobniej materiał ten nie będzie już przewożony koleją. Ponadto sporym problemem jest znalezienie odpowied-
Należałoby się natomiast zastanowić nad zakwalifikowa- niego taboru. Wagony specjalne stanowią konstrukcje drogie
niem epichlorohydryny do grupy materiałów szczególnie oraz kosztowne w utrzymaniu i eksploatacji. Są to pojazdy
niebezpiecznych, ponieważ jest ona materiałem zarówno ogromne i ciężkie, nawet o 32 osiach i masie do 220 ton.
trującym, jak i zapalnym. W skład podstawowych rodzajów wagonów towarowych
Oczywistą rzeczą jest fakt, że przewóz ładunków cięż- wchodzą m.in. wagony platformy specjalnej budowy (serie
kich w Polsce jest o wiele mniej szkodliwy dla środowiska L, S) oraz wagony specjalne (seria U). Te pierwsze mogą być
przy wykorzystaniu w tym celu kolei niż innych środków dostosowane do przewozów kontenerów i pojazdów koło-
transportu (choć często przewóz drogowy wyjątkowo cięż- wych, jak również szyn kolejowych, rur i innych ładunków
kich ładunków łączony jest z transportem koleją). Dotych- o dużej masie lub wymiarach. Wagony oznaczone literą
czas w naszym kraju przewożono m.in. turbiny, generatory U mają z kolei bardzo zróżnicowaną budowę nadwozia.
i transformatory. Rzadziej niż w poprzednich latach zyskiwał Jest ona przystosowana do rodzaju przewożonego towaru
na tym przewoz
nik państwowy, PKP CARGO. Nie inwestu-  głównie ciężkich ładunków i urządzeń przemysłowych
je on w specjalistyczny tabor, stąd przy transporcie towarów o dużych gabarytach.
16 RYNEK KOLEJOWY
RAPORT
Kontenery przewożące trotyl. Foto Zbigniew Weinert
Niektóre wagony specjalistyczne wykorzystywane w Polsce: ładunków w dwóch układach: dziobowym (ładunek
" Wagon platforma zagłębiona serii Uaai, typ 604Z  jest w takim przypadku elementem nośnym wagonu)
ośmioosiowy, stosowany do przewozu ciężkich ładun- lub burtowym (ładunek jest zamocowany na belkach
ków przemysłowych o dużych gabarytach. Wyposażony burtowych). Wagony te, użytkowane przez PKP CAR-
w dwa pomosty końcowe z możliwością przejścia i pod- GO, są własnością Zakładów Remontowych Energetyki
łogę mostu nośnego wykonaną z blachy stalowej. Wa- we Wrocławiu. Dane techniczne typu Norca 32: długość
gony tego typu mają własną masę konstrukcyjną 57 ton  53 metry, masa  220 ton, maksymalna prędkość  80
i długość 23 metry. (próżny), 50 (załadowany), liczba osi  32. Dane tech-
" Wagon platforma zagłębiona serii Uaai, typ 605Z  niczne typu Norca 24: długość  42 metry, masa  177
ośmioosiowy, podobny do poprzedniego, jednak na jed- ton, maksymalna prędkość  80 (wagon próżny), 50 (za-
nym z pomostów końcowych umieszczona jest budka ładowany), liczba osi  24.
hamulcowa. Jest on ponadto nieco dłuższy (24,7 me- " Wagon platforma burtowa serii Uaais, typ 619Za  ośmio-
trów), ale lżejszy (54 tony). Może być ciągnięty z maksy- osiowy, stosowany do przewozu ciężkich urządzeń prze-
malną prędkością 100 km/h. mysłowych. Jego nadwozie ma dwie burty boczne i pięć
" Wagon platforma członowa serii Uaai, typ 606Z  wy- belek poprzecznych, co tworzy konstrukcję ramową,
korzystywany przy przewozie ciężkich urządzeń ener- na której umieszczany jest ładunek. Na końcach wago-
getycznych, takich jak transformatory i generatory dużej nu znajdują się natomiast dwa pomosty końcowe. Wa-
mocy. Może transportować także wielkogabarytowe ła- gon ten jest długi na 23 metry. Jego masa konstrukcyjna
dunki specjalne nieprzekraczające skrajni budowli. Wy- to 50 ton. Może być ciągnięty z maksymalną prędkością
posażony jest w dwie belki dziobowe, służące (po za- 100 km/h.
stosowaniu odpowiednich tarcz) do przewozu ładun- " Wagon platforma zagłębiona serii Uaais, typ 621Za  dla
ku w układzie dziobowym. Wówczas ładunek stanowi transportu ciężkich urządzeń przemysłowych o przekro-
element nośny wagonu. Uniwersalna konstrukcja nośna czonej skrajni i ciężkich urządzeń energetycznych. Wy-
tego wagonu sprawia, że możliwy jest przewóz różnych posażony jest w dwa pomosty końcowe z możliwością
ładunków wielkogabarytowych. Ma on długość 28 me- przejścia. Niektóre dane techniczne: długość  27 me-
trów, masę 93 ton, 16 osi i przygotowany jest do maksy- trów, masa 60 ton, maksymalna prędkość  100 km/h
malnej prędkości 80 km/h. oraz liczba osi  8.
" Wagon platforma członowa serii Uaai, typ 172  podob- " Wagony platformy zagłębione typu 418Za i 423Z, z serii
ny do poprzedniego, w którym ładunek jest elementem Uai  czteroosiowe, stosowane również przy transpor-
nośnym wagonu. Próżny wagon ma 29,5 metra długości cie dużych rozmiarów urządzeń przemysłowych oraz
(załadowany  37 metrów), masę konstrukcyjną 94 ton urządzeń energetycznych o wielkim ciężarze. Wagon
i 18 osi. W skład jego wyposażenia dodatkowego wcho- typu 418Za wyposażony jest w dwanaście obrotowych
dzi podnośnik hydrauliczny mostu nośnego, konstrukcja kłonic bocznych służących do unieruchomienia ładun-
nośna do przewozu transformatora i pokrywy (tarcze) ku. Niektóre dane techniczne typu 418Za: długość  27
do transportowania turbogeneratora oraz dwie budki metrów, masa 36 ton, maksymalna prędkość  80 km/h.
hamulcowe. Niektóre dane techniczne typu 423Z: długość  24 me-
" Wagony platformy członowe (dziobowe) typu Norca 24 try, masa konstrukcyjna - 33 tony, maksymalna prędkość
i Norca 32, z serii Uaai  wykonane w dwóch wersjach,  80 km/h oraz liczba osi  4.
również przeznaczone do transportu głównie ciężkich
urządzeń energetycznych. Wyposażone są one w tzw. Transport ładunków nietypowych ze względu na wagę
czop zredukowany, urządzenie zmniejszające wysiąg lub gabaryty jest jednym z głównych zadań wykonywanych
na łukach. Sprawia to, że możliwy jest przewóz ładun- przez firmę STK  Specjalistyczny Transport Kolejowy sp.
ków do ok. 17 metrów. Oba typy umożliwiają przewóz z o.o. Realizuje ona skomplikowane pod względem logi-
18 RYNEK KOLEJOWY
RAPORT
Niektóre dane techniczne wagonów wykorzystywanych podczas przewozów towarów ponadgabarytowych i o dużej wadze (z
ródło: PKP CARGO)
Długość ze Masa Maksymalna Minimalny
Wagon Rok budowy zderzakami konstrukcyjna prędkość promień łuku Liczba osi
(mm) (kg) (km/h) toru (m)
Uaai 604Z 1960 23 258 57 000 80 130 8
Uaai 605Z 1962 24 708 54 000 100 90 8
Uaai 606Z 1961 28 510 93 000 80 80 16
Uaai 17Z 1957 29 560 94 120 45 3 18
Uaai Norca32 1983 53 710 220 000 80 75 32
Uaai Norca24 1983 42 560 177 000 80 75 24
Uaais 619Za 1982 23 820 50 000 100 150 8
Uaais 621Za 1983 27 820 60 000 100 35 8
Uai 418Za 1975 27 340 36 000 80 200 4
Uai 423Z 1978 24 040 33 000 80 200 4
Niektóre rodzaje
wagonów
specjalnych
(grafika: PKP CARGO)
A
adunki ponadgabarytowe bardzo często transportowa-
ne są przez Zakład Przewozów Towarowych w Szczecinie.
Dzieje się tak, ponieważ port Szczecin-Świnoujście wyko-
stycznym projekty komunikacyjne. Dla przewozów nie- rzystywany jest przez wojsko. W ostatnich latach często
normatywnych STK wykorzystuje lokomotywy elektryczne przewożono ciężki sprzęt oddziałów NATO i udających się
181, lokomotywy spalinowe S200, T448P, SM42 i TEM2. lub wracających z misji w Iraku.  Ostatnio wykonujemy
STK przewozi przede wszystkim kilkadziesiąt sztuk rocznie bardzo dużo przewozów natowskich na poligon w Draw-
generatorów produkcji Alstom Wrocław dla odbiorców za- sku Pomorskim. Jest on jednym z głównych obiektów tego
granicznych z Wrocławia do Gdyni (i dalej drogą morską), rodzaju w Polsce, z którego korzystają nie tylko wojska pol-
kilka sztuk rocznie generatorów produkcji Alstom Wrocław skie, ale także wiele innych z Sojuszu Północnoatlantyckie-
dla odbiorców krajowych (elektrownie), generatory i trans- go. Stacja przeznaczenia to Jankowo Pomorskie lub Prosty-
formatory z elektrowni i zakładów przemysłowych do re- nia i przejście graniczne Szczecin  Gumieńce. W ostatnim
montu (Energoserwis Lubliniec) i w kierunku odwrotnym czasie mieliśmy wojska brytyjskie, których sprzęt przewiez
-
(do kilkunastu sztuk w roku), generatory produkcji zagra- liśmy do Jankowa. Z kolei przez nasze wojska wykorzysty-
nicznej dla odbiorców krajowych (z Gdyni), a także inne wany jest poligon w Ustce  mówi naczelnik Roman Kęp-
ładunki, np. wały korbowe produkcji HCP w Poznaniu. czyński z Zakładu Przewozów Towarowych w Szczecinie.
Innym przewoz
nikiem jest Heavy Cargo + Service sp.  Jeśli natomiast chodzi o inne firmy, to głównie są to prze-
z o.o., która - posiadając własny park wagonów kolejowych wozy kontenerów o dużych gabarytach, tzw. high-cube y.
- może transportować towary, dla których potrzebny jest ta- Transportowane są także inne pojazdy, np. lokomotywy,
bor o ekstremalnie dużej ładowności. Jest ona spółką-córką które muszą poruszać się po liniach w stanie nieczynnym,
firmy Nuclear Cargo + Service GmbH, należącą do Deut- jak również na wagonach platformach  stwierdza naczel-
sche Bahn Gruppe. Firma posiada ponad 120 wagonów nik Kępczyński.
specjalistycznych, dzięki czemu może świadczyć usługi Kolejowy transport ciężki i ponadgabarytowy stanowi
transportowe m.in. dla producentów największych gene- część zadań wykonywanych także przez Zakład Przewo-
ratorów i transformatorów, takich jak ABB, Siemens, Elin zów Towarowych w Gdyni. Związane jest to ściśle z trans-
czy Zakłady im. H. Cegielskiego (silniki okrętowe dla stocz- portem kombinowanym  niecodzienne ładunki najpierw
ni). Dysponuje ponad trzydziestoma rodzajami wagonów przewożone są drogą lądową, a póz
niej w porcie trafiają
z zagłębioną podłogą (mającymi od 10 do 32 osi). Część na statki (lub odwrotnie).
z nich ma możliwość hydraulicznego przesuwania ładun- Dwa, jak i trzy lata temu także firma Rail Polska wyko-
ków w pionie i poziomie. nała kilka przewozów ładunków dużych gabarytów i wagi.
20 RYNEK KOLEJOWY
RAPORT
Przykładowe przewozy nietypowe i niebezpieczne
STK prowadzi przewozy ładunków z przekroczoną skraj- Jesienią 2006 roku Heavy Cargo + Service zorganizowało
nią przede wszystkim w relacji Wrocław  Gdynia Port przewóz elementów linii technologicznej walcowni z Gdyni
(nowe generatory produkcji firmy Alstom). W 2007 roku do Krakowa. A
adunek ten przypłynął do bałtyckiego portu
przetransportowano 29 takich generatorów. Do tego na pokładzie kilku statków, a poszczególne elementy ważyły
celu wykorzystywane są wagony członowe z przesuwem ponad 100 ton (najlżejszy  136 ton, najcięższy  aż 209
hydraulicznym: 24-osiowy wagon serii Uaai Norca 24 ton). Transport ten był nie tylko niezwykle ciężki, ale także
(prod. Konstal Chorzów 1983), 32-osiowy wagon serii ponadgabarytowy  największy element miał 12 metrów dłu-
Uaai Norca 32 (prod. Konstal Chorzów 1983) oraz - w gości, 2,2 metry szerokości oraz 4,6 metra wysokości. Prze-
zależności od potrzeb - również inne wagony, np. włoski wóz takiego ładunku oznaczał zorganizowanie prawdziwej
ITEF  32 czy niemiecki Krupp 32. Ponadto w 2007 roku operacji logistycznej. Problemem było nie tylko przekrocze-
zrealizowano przewozy w relacjach: nie skrajni pociągu, ale także skrajni budowlanej, jak również
" Wrocław  Będzin (Elektrownia A
agisza)  nowy gene- częste niewpisywanie się całego transportu w skrajnie łuków.
rator, wagon Norca 24, Całość przedsięwzięcia obejmowała przewóz 15 ładunków
" Lubliniec  Pątnów (Elektrownia PAK)  generator, wa- w czasie od 9 paz
dziernika do 8 listopada. Wymagał on uży-
gon serii Uaai platforma członowa 16-osiowa 606Z, cia 12 specjalistycznych wagonów, od 12- do 24-osiowych.
" Lubliniec - Jaworzno (Elektrownia Jaworzno III)  gene- W tym celu sprowadzono je do Polski z Austrii, Niemiec
rator, wagon serii Uaai platforma członowa 16-osiowa i Włoch (wagony należały m.in. do niemieckiego Railiona).
606Z, O ogromie wykonanej pracy może świadczyć fakt, że opera-
" Gdynia Port  Pątnów (Elektrownia PAK)  transforma- cję przeprowadzono w ciągu miesiąca, ale przygotowywano
tor, wagon Krupp 32, się do niej już od marca 2006 roku.
" Wrocław  Płock (PKN Orlen)  transformator, wagon Innym realizowanym przez Heavy Cargo + Service prze-
Norca 24, wozem był transport transformatora z Polski do Niemiec. A
a-
" Płock (PKN Orlen)  Lubliniec  transformator, wagon dunek ten ważył ponad 200 ton i przetransportowany został
serii Uaai platforma burtowa 16-osiowa 603Z, z Kolonii do Elektrowni PSE w Koninie. Przy tym transporcie
" Lubliniec  Dolna Odra (elektrownia)  transformator, wykorzystano nie tylko kolej, ale również barkę rzeczną, sta-
wagon serii Uaai platforma burtowa 16-osiowa 603Z, tek i ogromnych rozmiarów naczepę samochodową.
" Dolna Odra (elektrownia)  Połaniec (elektrownia) W 2004 i 2005 roku Rail Polska zrealizowała kilka prze-
 transformator, wagon serii Uaai platforma burtowa wozów na trasie Wrocław Gądów - Gdynia Port na rzecz Do-
16-osiowa 603Z. zamel sp. z o.o. Zlecenie obejmowało przewóz generatorów
produkcji firmy Alstom o wadze około 300 ton każdy. Prze-
wozy odbywały się w szczególnych warunkach technicznych
Przetransportowano wówczas generatory przy zastosowa- i organizacyjnych. A
adunki umieszczane były na wagonie
niu wagonów Norca ciągniętych przez lokomotywy TEM2. platformie serii Uaai Norca 32. - Konstrukcja wagonu składa
W roku 2006 transportem kolejowym przewieziono się z dwóch członów, które obejmują przewożony ładunek
ogółem 19 674 972 ton towarów niebezpiecznych, z cze- z obu stron, przy czym ładunek stanowi część nośną wago-
go 57% przewiozły PKP CARGO SA. Za wyjątkiem mate- nu. Platforma zaopatrzona jest w urządzenie hydrauliczne
riałów klasy 6.2 -  materiałów zakaz
nych (wg RID/Zał. 2 do podnoszenia i opuszczania oraz przesuwu bocznego
do SMGS) transportowane były towary wszystkich pozo- mostów wraz z ładunkiem. Wielkość przesuwów bocznych
stałych klas. W przewozach dominowały towary zaliczone wynosi do 500 mm w każdą stronę, przesuw w pionie: gór-
do następujących klas (wg RID/Zał. 2 do SMGS): ny do 350 mm, dolny do 150 mm. Wagon obsługiwany
" klasy 2  Gazy , z tej klasy najwięcej przewieziono wę- jest przez wyspecjalizowaną załogę. Urządzenia do przesu-
glowodorów gazowych, mieszaniny skroplonej propanu/ wu mostów znajdują się w dwóch kabinach usytuowanych
butanu o numerze UN (ONZ) 1965; w skrajnych miejscach wagonu - przybliża szczegółowe dane
" klasy 3  Materiałów ciekłych zapalnych , z tej klasy naj- techniczne specjalistycznego taboru Paweł Szczapiński, dy-
więcej przewieziono: paliwa do silników Diesla (nr UN rektor marketingu i sprzedaży Rail Polska sp. z o.o.
1202), oleju opałowego lekkiego (nr UN 1202), benzyny W 2005 roku Vattenfall Heat Poland instalował w Elektro-
(nr UN 1203); ciepłowni Żerań nowoczesny turbozespół o mocy 97 mega-
" klasy 8  Materiały żrące , z tej klasy najwięcej przewie- watów mocy elektrycznej. Dla tego celu z Niemiec przetrans-
ziono: kwasu chlorowodorowego (nr UN 1789), wodo- portowano za pomocą kolei generator ważący około 100 ton.
rotlenku sodu, roztworu (nr UN 1824), kwasu siarkowe- Należy tutaj zauważyć, że na torach miał również znalez
ć się
go (nr UN 1830). drugi element niezbędny w przedsięwzięciu modernizacji
Zdecydowana większość towarów niebezpiecznych zali- elektrowni  wielkich rozmiarów turbina. Jednak okazało
czonych do klasy 3 (m.in. paliwo do silników Diesla - nazy- się, że przekracza ona skrajnię w zbyt dużym stopniu. Z tego
wane  olejem napędowym , olej opałowy lekki, benzyna, względu turbinę z Czech przetransportowano od producenta
czy też paliwo lotnicze do silników turbinowych) była prze- przy użyciu drogowego transportu kołowego.
wożona jako przesyłki całopociągowe. Pozostałe towary Zakład Przewozów Towarowych w Gdyni w marcu 2006
niebezpieczne były przewożone jako przesyłki jedno- lub roku zorganizował transport dwóch dużych przekładni za-
kilkuwagonowe. Do przewozu towarów w stanie ciekłym mówionych przez Chińczyków. Oba niecodzienne ładunki
najczęściej wykorzystywane są wagony-cysterny lub konte- zostały przewiezione z Elbląga do portu w Gdyni. Konwo-
nery-cysterny. jowane pociągi jechały z maksymalną prędkością 40 km/h.
RYNEK KOLEJOWY 21
RAPORT
Największa przekładnia ważyła ok. 105 ton, mierząc 31 me- Innym przypadkiem potraktowania taboru jako przesyłki
trów długości, 3,5 metra szerokości i 2,7 metra wysokości. ponadgabarytowej był transport starych lokomotyw spali-
W paz
dzierniku 2007 roku do Elektrowni A
agisza, znaj- nowych wykonany przez Zakład Przewozów Towarowych
dującej się w Będzinie w Zagłębiu Dąbrowskim, prze- w Gdyni. Zostały one zakupione przez koleje Korei Pół-
wieziono ważący 270 ton generator typu 50WT23E-104. nocnej od PKP. W drugą stronę zostały natomiast przewie-
Wykorzystano w tym celu 24-osiowy wagon Norca 24. zione wagony dla warszawskiego metra. Przypłynęły one
Na przyjęcie tego ładunku przygotowywano się ponad ty- do Gdańska statkiem, gdzie zostały przeniesione na platfor-
dzień. 8 paz
dziernika rozpoczęto montaż specjalnej kon- my kolejowe za pomocą wielkich dz
wigów.
strukcji służącej do rozładunku i posadowienia generatora Jako przykład sprawnego przebiegu całego procesu prze-
w siłowni elektrowni. 15 paz
dziernika zakończono nato- wozowego towarów niebezpiecznych, przy jednoczesnym
miast mocowanie zaczepów rozładowczych, olinowania zachowaniu pełnego bezpieczeństwa i profesjonalizmie
itp. Następnego dnia rozpoczęła się operacja podnoszenia wszystkich jego uczestników, można podać przewóz tran-
generatora z wagonu, a następnie jego montaż i posado- zytem przez terytorium Polski materiałów promieniotwór-
wienie. Tą częścią operacji zajęła się firma Alstom Power. czych dla elektrowni w czeskim Temelinie (w bieżącym
Ciekawym transportem był z pewnością również prze- roku miały miejsce trzy takie przewozy).
wóz świerku, który w 1997 roku mieszkańcy Zakopanego Zarówno w komunikacji krajowej, jak i międzynaro-
podarowali papieżowi Janowi Pawłowi II.  Choinka dla dowej (tranzyt) przewożone są towary zaliczone do klasy
Ojca Świętego miała ponad 30 metrów długości i szero- 1 (wg RID/Zał. 2 do SMGS), czyli materiały wybuchowe
ką koronę. Zajmowała trzy platformy. W osobnym wagonie i przedmioty z materiałem wybuchowym. Przesyłki z takimi
znalazło się 26 mniejszych drzewek, które zostały przezna- towarami konwojowane są na całej drodze przewozu przez
czone do ozdobienia watykańskich sal. Nietypowa przesył- firmy ochroniarskie: nadawcy, odbiorcy, spedytora bądz

ka została odprawiona z dworca PKP w Zakopanem i prze- też przez pracowników Straży Ochrony Kolei (na mocy od-
wieziona do przejścia granicznego w Zebrzydowicach. dzielnej umowy). Do transportu tego rodzaju towarów naj-
Do Rzymu dotarła po dziesięciodniowej podróży. Ówcze- częściej wykorzystywane są wagony kryte oraz kontenery.
sny burmistrz Zakopanego Adam Bachleda-Curuś mówił Jeszcze w II połowie lat 80. ubiegłego wieku znaczący
wtedy, że transport kolejowy był w tym przypadku jedynym udział miały przewozy wojskowe realizowane w ramach
wyjściem. Kilka lat wcześniej drzewo wiezione ze Słowacji transportów operacyjnych i w transportach zaopatrzenia.
doznało poważnych uszkodzeń w trakcie transportu przez W ostatnich latach wielkość tych przewozów radykalnie
górskie wąskie tunele. spadła, natomiast wzrosła liczba przewozów wojskowych
Latem 2006 roku PKP LHS sprowadziły do Polski szero- państw, korzystających z polskich poligonów, tj. Czechy,
kotorową lokomotywę TEM-18. Została ona przewieziona Austria, Włochy, Wielka Brytania czy Niemcy.
do naszego kraju, jadąc  na zimno , ciągnięta przez inną W transporcie każdego rodzaju ładunku, a towarów nie-
lokomotywę. Zamówiona i przetransportowana z zakła- bezpiecznych, ponadgabarytowych i o dużej masie w szcze-
dów w Briańsku pozyskana została za 2,1 mln złotych. Była gólności, bezpieczeństwo jest jednym z najistotniejszych
pierwszym tego typu zakupem od ponad 30 lat. Nabyto ją kryteriów. Wypracowane przez dziesiątki lat doświadczeń
w ramach inwestycji w powstające Międzynarodowe Cen- i obowiązujące aktualnie procedury dają gwarancję bezpie-
trum Logistyczne w Sławkowie. czeństwa tego rodzaju przewozów.
6 czerwca 2006 - skład z przekroczoną skrajnią z wagonem
dziobowym typu NORCA32, który dotarł z Wrocławia,
jest wpychany na Nabrzeże Rumuńskie w gdyńskim porcie.
Foto Adam Robaczewski
22 RYNEK KOLEJOWY