Miejsce (Wpisuje zdający przed
rozpoczęciem pracy)
na naklejkę
z kodem
KOD ZDAJ
CEGO
PRÓBNY
EGZAMIN MATURALNY
Z J
ZYKA POLSKIEGO
ARKUSZ I
Arkusz I
GRUDZIEC

ROK 2004
Czas pracy 170 minut
Instrukcja dla zdającego
1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron.
Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu zespołu
nadzorującego egzamin.
2. Część 2 arkusza zawiera dwa tematy wypracowania. Do
opracowania trzeba wybrać jeden z nich i podkreślić.
3. Proszę zaplanować czynności tak, by było możliwe rozwiązanie
zadań z obu części arkusza w ciągu 170 minut.
4. Pracę proszę napisać czytelnie.
5. Proszę pisać tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisać
ołówkiem.
6. Nie wolno używać korektora.
7. Błędne zapisy trzeba wyraz
nie przekreślić.
Za rozwiązanie zadań
8. Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie, który
można otrzymać
nie będzie oceniany.
70 punktów
9. Podczas egzaminu można korzystać ze słownika poprawnej
polszczyzny i słownika ortograficznego.
20 pkt za część I
50 pkt za część II
Życzymy powodzenia!
(Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy)
PESEL ZDAJ
CEGO
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny I
Część I  rozumienie czytanego tekstu
Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu
i tylko własnymi słowami. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszony.
DWUGA
OS O TOLERANCJI
Ciągle nie lubię tolerancji
1. Tolerancja jest kategorią drugiego czy trzeciego rzędu wartości. Ma sens tylko w stosunku do
wcześniej uznanych podstawowych zasad ładu moralnego czy politycznego; sama takich zasad nie
tworzy.
2. Drugie zastrzeżenie bierze się z upraszczającego charakteru tolerancji. Ci, którzy lubią się na nią
powoływać, stracili zdolność rozróżniania między zdolnościami moralnymi i zachowaniami ludzkimi.
Tolerancja zabiła takie pojęcia, jak: wyrozumiałość, otwartość, pojednawczość, pobłażliwość,
życzliwość, poczucie sprawiedliwości, dobre wychowanie oraz wiele innych cnót i postaw, które
różnią się od siebie, wynikają z różnych motywacji i dotyczą różnych zachowań czy czynów.
Tolerancja nie tylko spustoszyła nasz język etyczny, ale także zniosła granice między tym, co
prywatne, społeczne i polityczne, wytwarzając przekonanie, że jest kluczem do wszystkich tych sfer.
3. Trzecia przyczyna niechęci to znikomość pozytywnych skutków praktycznych dzisiejszej idei
tolerancji. Ludzie najgłośniej powołujący się na nią sprawiają wrażenie osób dogmatycznych.
Dlaczego? Jedną z przyczyn jest głębokie, lecz naiwne przekonanie, że świat pełen tolerancji będzie
dobry, będzie czymś w rodzaju zeświecczonej wspólnoty pierwszych chrześcijan, a kto o tym wątpi,
ma złą wolę. Tolerancja przekształciła się w wygodny środek arbitralnych potępień i pochwał;
tolerancja i ład liberalny jawią się jak wielki buldożer, który ma przeorać naszą świadomość.
4. Ktoś powie, że to nie przyrodzone wady tolerancji, lecz uproszczenia i zafałszowania. A czy
tolerancja w wersji uszlachetnionej da się obronić? Za przykład wez
my wersję Wojciecha
Sadurskiego. Autor ten nie popełnia podstawowego błędu; stwierdza, że tolerancja jest wartością
drugiego rzędu, nie jest ideałem, lecz postawą obowiązującą w sytuacji, gdy ideały już istnieją. Jeśli
tolerancja jest wartością drugiego rzędu, to nie ma sensu określanie społeczeństw jako tolerancyjnych
lub nietolerancyjnych. Skoro chcemy coś istotnego wiedzieć o zbiorowości, powinniśmy ją
identyfikować poprzez cechy i zasady, które są dla niej istotne, a więc wartości pierwszego rzędu.
5. Podstawowy argument profesor Sadurski zilustrował przykładem marszu grupy nazistów przez
dzielnicę uciekinierów z hitlerowskich Niemiec. Postawa tolerancji wymaga, abyśmy powstrzymali
się od zakazywania tej demonstracji. Dlaczego? Nie chodzi o adwersarzy1  mówi Sadurski  ale o nas
samych. Wartość tolerancji nie dotyczy osób tolerowanych, w tym wypadku nazistów, lecz
tolerujących, owych uciekinierów. Argument dziwaczny. Tolerancja w klasycznej formule miała
wszak na celu dobro tolerowanych, nie tolerujących. Sadurski odwraca tę formułę.
6. Jedną z cech  społeczeństwa tolerancyjnego jest unikanie potępień. Oburzenie na czyny i słowa,
do których jednostki czy grupy mają uprawnienia, staje się aktem bardziej oburzającym niż pierwotny
przedmiot oburzenia. Dzisiejsza kultura prawna temu sprzyja. Zasada, iż co nie jest prawnie zakazane,
jest dozwolone, bywa obficie wykorzystywana; obyczaj, który ją mitygował, praktycznie przestał
istnieć. Coraz bardziej drobiazgowe są regulacje prawne związków między kobietami i mężczyznami,
nauczycielami i uczniami, rodzicami i dziećmi; prawne lub quasi-prawne regulacje dotyczące języka,
jakiego wolno używać publicznie.
7. Sadurski ma jeszcze jeden argument na rzecz tolerancji. Upraszczając: tolerujemy rzeczy
moralnie odrażające, ponieważ gdy znikną, to zmniejszy się możliwość naszego wyboru. Zniknięcie
rzeczy odrażających nie powinno nas [jednak] kłopotać. Jeśli wyrażamy oburzenie, to mamy nadzieję,
że nastąpi zmiana na lepsze. Wyrażać oburzenie, a jednocześnie zakładać, iż nie będzie ono miało
żadnych skutków praktycznych, kłóci się z podstawowymi odruchami ludzkimi.
8. Rzeczywistość moralna jawi się Sadurskiemu jak dom towarowy, tym lepszy, im zawiera więcej
dóbr do wyboru. Publiczna obecność nazistów nie jest [jednak] potrzebna do opowiedzenia się
przeciw nazizmowi. Nie znajdziemy racji, byśmy dbając o rozwój subtelności zachowań, poczucia
umiaru i stosowności, mieli bronić publicznej obecności umysłowego i obyczajowego prymitywizmu.
Powtarzam to od dziesięciu lat: jeśli mamy jakikolwiek problem do rozstrzygnięcia, ostatnią rzeczą,
1
adwersarz  ten, kto występuje przeciw komuś, przeciwnik
Strona 2 z 2
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny I
jaką należy zrobić, jest wprowadzenie pojęcia tolerancji. Nie czyni ona naszych myśli
klarowniejszymi ani działań lepszymi.
(Za Ryszardem Legutką,  Rzeczpospolita 81/2002)
Nie lubię nietolerancji
9. Profesor Legutko uważa tolerancję za ideał pośledniej rangi; ja za ideał naczelny
i fundamentalny. Legutko przypisuje tolerancji rozliczne negatywne konsekwencje, ja uważam,
że większe nieszczęścia wynikają z jej braku. Legutko uważa tolerancję za przykrą społeczną
przypadłość, a ja ubolewam nad niedostatkiem tolerancji.
10. Przypisał mi Legutko pogląd, iż  tolerancja jest wartością drugiego rzędu . Otóż nie pisałem
o tolerancji jako  wartości drugiego rzędu , [lecz]  drugiego stopnia , a to fundamentalna różnica. To,
że tolerancja jest wartością drugiego stopnia, oznacza tylko tyle, iż odnosi się do innych wartości. Tak
samo, jak myślenie o myśleniu. Czy oznacza to, że ideały drugiego stopnia są mniejszej wagi? Wprost
przeciwnie. Ideały drugiego stopnia są w istocie ważniejsze dla życia publicznego. Innymi słowy:
mniej jest dla mnie ważne, ilu jest w Polsce katolików, a ilu ateistów, [niż] czy zwolennicy
odmiennych ideologii wzajemnie się szanują i pragną swych oponentów co najwyżej przekonać,
[a] nie uwięzić lub wyeliminować.
11. Tolerancja wartościowa jest nie tylko dla tych, których obdarzamy jej dobrodziejstwem, ale także
dla nas samych.  Inni nie mogą rościć sobie prawa do tego, byśmy się z nimi zgadzali, ale mają
prawo domagać się, byśmy respektowali ich jako obywateli tej samej kategorii co my. Tolerancja to
niezgoda na poglądy lub postawy, a niezgoda w wolnym społeczeństwie zakłada prawo do wyrażania
braku akceptacji. Ale  nie akceptować to co innego niż  nie tolerować . Nietolerancja oznacza,
że gdybyśmy mogli, chcielibyśmy owe poglądy wyeliminować  a w praktyce często oznacza to
eliminację ich nosicieli.
12. Skoro tolerancja wymaga, byśmy nie karali za poglądy i postawy, to dlaczego nie wymaga
również, byśmy powstrzymywali się od wyrażania dezaprobaty? Często społeczna dezaprobata może
być bardziej dolegliwa niż formalna kara. Tolerancja potrzebna jest nie tylko tym, którym ją
okazujemy, ale także nam. Kształtowanie w sobie tolerancji jest istotną cechą jednostkową. Nie jest to
cnota łatwa ani mała; naturalnym odruchem na inność jest nietolerancja (zakazać, odrzucić,
wyeliminować). Tolerancja jest reakcją wyuczoną. Ale ta nauka przynosi dobre rezultaty. Pozwala
nam eliminować dezaprobatę płynącą z niskich pobudek  z uprzedzeń, agresji, egoizmu. Umożliwia
nam życie w społeczeństwie bogatym różnorodnością, w otoczeniu pluralistycznym. Tolerancja
wyklucza karanie, ale nie wyklucza dezaprobaty.
13. Czy różnorodność (gwarantowana przez tolerancję) jest wartością samoistną? Ci, którzy cenią
różnorodność jako wartość samoistną  sugeruje Legutko  traktują społeczeństwo jako wielki dom
towarowy. Taka wizja społeczeństwa i moralności byłaby oczywiście niedorzeczna: nie  wybieramy
sobie poglądów moralnych, religii czy stylu życia, w odróżnieniu od dóbr konsumpcyjnych.
Moralność i religia są w dużo większym stopniu częścią naszej tożsamości. Społeczeństwo nie jest
domem towarowym i nie jest również klasztorem, w którym poglądy i styl życia przypisywane są
komuś raz na zawsze. Ta możliwość świadomego wyboru w sprawach najważniejszych 
ostatecznych  jest dla nas, liberałów, ważnym dobrem.
14. Konserwatyści mieszają dwa pojęcia: głębię przekonań z ich niezmiennością; to właśnie
możliwość zmiany, odrzucenia, wyjścia i trzaśnięcia drzwiami zaświadcza o sile przekonań tych,
którzy zostają. I właśnie dlatego różnorodność  moralna, religijna, stylów życia itp.  jest dobrem
samoistnym. Społeczeństwo nie jest domem towarowym, ale powinno dawać ludziom wolność
w formowaniu swej tożsamości. Nie jest to relatywizm  nie oznacza, że każda moralność jest  tak
samo dobra . Tolerancja nie może opierać się na relatywizmie, bo wtedy wartość samej tolerancji
byłaby podważona  musiałaby być uznana za postawę  tak samo dobrą jak każda inna . Ale ludzka
wolność jest dobrem wielkiej wagi, wcale nie relatywnym. Bez tolerancji nie ma mowy ani o wolności
dla  innych od nas, ani dla nas samych.
(Za Wojciechem Sadurskim,  Rzeczpospolita 81/2002)
Strona 3 z 3
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny I
Zadanie 1. (1 pkt)
Co mówią tytuły wypowiedzi o stanowiskach autorów wobec tolerancji?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 2. (1 pkt)
Jak Sadurski nazwał wprost poglądy swoje i adwersarza? (ak. 13. i 14.)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 3. (2 pkt)
Jakie słabości wytknął Legutko tolerancji w pierwszych trzech akapitach swojej wypowiedzi?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4. (1 pkt)
Co Legutko nazwał  argumentem dziwacznym ? (ak. 5.)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 5. (2 pkt)
Co wg Legutki w społeczeństwach liberalnych muszą zastępować regulacje prawne?
Dlaczego są one aż tak drobiazgowe?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 6. (1 pkt)
Kto co porównał negatywnie do  domu towarowego ?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 7. (1 pkt)
Czym według Sadurskiego różnią się kategorie  drugiego rzędu i  drugiego stopnia ?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 4 z 4
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny I
Zadanie 8. (2 pkt)
Co wg Sadurskiego znaczy  niezgoda , a co  nietolerancja ?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 9. (1 pkt)
Dlaczego wg Sadurskiego relatywizm z
le służyłby tolerancji?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 10. (2 pkt)
Wypisz przykłady użycia cudzysłowu w różnych funkcjach. Jakich?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 11. (2 pkt)
Wypisz dwa porównania o różnych funkcjach w tekście. Jakich?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 12. (1 pkt)
Z obu tytułów wykreśl wszystkie  nie (zapisz te tytuły). Które przekształcenie mocniej
zniekształciło intencje autora?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 13. (2 pkt)
Te dwie wypowiedzi poprzedziła trzecia. Czyja i jakie stanowisko zajął jej autor wobec
tolerancji?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 14. (1 pkt)
Czyją bierzesz stronę w tej polemice? Dlaczego (sformułuj konkretny, rzeczowy argument)?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 5 z 5
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny I
Część II  pisanie własnego tekstu
Temat 1.: Odczytując dwa poetyckie manifesty, porównaj pokolenia, które się w nich
wypowiedziały.
Adam Mickiewicz Oda do młodości (fragm.)
[...] Młodości! tobie nektar żywota
Natenczas słodki, gdy z innymi dzielę:
Serca niebieskie poi wesele,
Kiedy je razem nić powiąże złota.
Razem, młodzi przyjaciele!...
W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele;
Jednością silni, rozumni szałem,
Razem, młodzi przyjaciele!...
I ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu,
Jeżeli poległym ciałem
Dał innym szczebel do sławy grodu.
Razem, młodzi przyjaciele!...
Choć droga stroma i śliska,
Gwałt i słabość bronią wchodu:
Gwałt niech się gwałtem odciska,
A ze słabością łamać uczmy się za młodu.
Dzieckiem w kolebce, kto łeb urwał Hydrze,
Ten młody zdusi Centaury,
Piekłu ofiarę wydrze,
Do nieba pójdzie po laury.
Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga;
A
am, czego rozum nie złamie:
Młodości! orla twych lotów potęga,
Jako piorun twoje ramię!
Hej! ramię do ramienia! spólnymi łańcuchy
Opaszmy ziemskie kolisko!
Zestrzelmy myśli w jedno ognisko
I w jedno ognisko duchy!...
Dalej, bryło, z posad świata!
Nowymi cię pchniemy tory,
Aż opleśniałej zbywszy się kory,
Zielone przypomnisz lata [...]
(Kowno 1822)
Strona 6 z 6
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny I
Kazimierz Przerwa-Tetmajer Koniec wieku
Przekleństwo?... Tylko dziki, kiedy się skaleczy,
Złorzeczy swemu bogu, skrytemu w przestworze.
Ironia?... Lecz największe z szyderstw czyż się może
Równać z ironią biegu najzwyklejszych rzeczy?
Idee?... Ależ lat już minęły tysiące,
A idee są zawsze tylko ideami.
Modlitwa?... Lecz niewielu jeszcze tylko mami
Oko w trójkąt wprawione i na świat patrzące.
Wzgarda?... Lecz tylko głupiec gardzi tym ciężarem,
Którego wziąć na słabe nie zdoła ramiona.
Rozpacz?... Więc za przykładem trzeba iść skorpiona,
Co się zabija, kiedy otoczą go żarem?
Walka?... Ale czyż mrówka rzucona na szyny
Może walczyć z pociągiem nadchodzącym w pędzie?
Rezygnacja?... Czyż przez to mniej się cierpieć będzie,
Gdy się z poddaniem schyli pod nóż gilotyny?
Byt przyszły?... Gwiazd tajniki któż z ludzi ogląda,
Kto zliczy zgasłe słońca i kres światłu zgadnie?
Użycie?... Ależ w duszy jest zawsze coś na dnie,
Co wśród użycia pragnie, wśród rozkoszy żąda.
Cóż więc jest? Co zostało nam, co wszystko wiemy,
Dla których żadna z dawnych wiar już nie wystarcza?
Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza,
Człowiecze z końca wieku?... Głowę zwiesił niemy.
(Poezje. Seria II, 1894)
Strona 7 z 7
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny I
Temat 2.: Dlaczego przegrał? Na podstawie przytoczonego fragmentu i znajomości Lalki
Bolesława Prusa przedstaw przyczyny porażki Stanisława Wokulskiego.
Im więcej porównywał swoją miłość dla panny Izabeli z uczuciami ogółu mężczyzn dla
ogółu kobiet, tym bardziej wydawała mu się nienaturalną. Bo jak można zakochać się w kimś
od jednego rzutu oka? Albo jak można szaleć za kobietą, którą widzi się raz na kilka
miesięcy, i tylko po to, aby przekonać się, że ona nie dba o nas? [...]
Wzrok jego machinalnie padł na stół, gdzie leżał niedawno kupiony Mickiewicz.
 Ile ja to razy czytałem!...  westchnął, biorąc książkę do ręki.
Książka otworzyła się sama i Wokulski przeczytał:
 Zrywam się, biegnę, składam na pamięć wyrazy, którymi mam złorzeczyć okrucieństwu
twemu, składane, zapomniane już po milion razy... Ale gdy ciebie ujrzę, nie pojmuję, czemu
znowu jestem spokojny, zimniejszy nad głazy, aby goreć na nowo, milczeć po dawnemu...
 Teraz już wiem, przez kogo jestem tak zaczarowany...
Uczuł tę łzę pod powieką, lecz pohamował się i nie splamiła mu twarzy.
 Zmarnowaliście życie moje... Zatruliście dwa pokolenia...!  szepnął.  Oto skutki
waszych sentymentalnych poglądów na miłość...
Złożył książkę i cisnął ją w głąb pokoju, aż się rozleciały kartki.
Książka odbiła się od ściany, spadła na umywalnię i ze smutnym szelestem stoczyła się na
podłogę.
 Dobrze ci tak! tam twoje miejsce...  myślał Wokulski. Bo któż to miłość przedstawiał mi
jako świętą tajemnicę? Kto nauczył mnie gardzić codziennymi kobietami, a szukać
niepochwytnego ideału?... Miłość jest radością świata, słońcem życia, wesołą melodią w
pustyni, a ty co z niej zrobiłeś?... Żałobny ołtarz, przed którym śpiewa się egzekwie nad
zdeptanym sercem ludzkim!
Wtem nasunęło mu się pytanie:
 Jeżeli poezja zatruła twoje życie, to kto zatruł ją samą? I dlaczego Mickiewicz, zamiast
śmiać się i swawolić jak francuscy pieśniarze, umiał tylko tęsknić i rozpaczać?
Bo on, tak jak i ja, kochał pannę wysokiego urodzenia, która mogła stać się nagrodą nie
rozumu, nie pracy, nie poświęceń, nawet nie geniuszu, ale... pieniędzy i tytułu...
 Biedny męczenniku!  szepnął Wokulski.  Tyś oddał narodowi, coś miał najlepszego;
lecz cóżeś winien, że przelewając w niego własną duszę, razem z nią przelałeś cierpienia,
jakimi nasycali ciebie? To oni są winni twoim, moim i naszym nieszczęściom...
Podniósł się z fotela i ze czcią zebrał porozdzierane kartki.
 Nie dość, że byłeś umęczony przez nich, ale jeszcze miałbyś odpowiadać za ich
występki?... To oni winni, oni, że twoje serce, zamiast śpiewać, jęczało jak dzwon rozbity. .
(Bolesław Prus, Lalka, t. II, Warszawa 1968)
Strona 8 z 8
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny I
WYPRACOWANIE
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 9 z 9
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny I
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 10 z 10
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny I
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 11 z 11
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny I
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
BRUDNOPIS
Strona 12 z 12
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny II
Miejsce (Wpisuje zdający przed
rozpoczęciem pracy)
na naklejkę
z kodem
KOD ZDAJ
CEGO
PRÓBNY
EGZAMIN MATURALNY
Z J
ZYKA POLSKIEGO
ARKUSZ II
Arkusz II
GRUDZIEC

(dla poziomu rozszerzonego)
ROK 2004
Czas pracy 130 minut
Instrukcja dla zdającego
10. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 8 stron.
Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu zespołu
nadzorującego egzamin.
11. Arkusz zawiera dwa tematy. Do opracowania trzeba wybrać
jeden z nich i podkreślić.
12. Pracę proszę napisać czytelnie.
13. Proszę pisać tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisać
ołówkiem.
14. Nie wolno używać korektora.
15. Błędne zapisy trzeba wyraz
nie przekreślić.
16. Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie, który
Za opracowanie
nie będzie oceniany.
tematu można
17. Podczas egzaminu można korzystać ze słownika poprawnej
otrzymać
polszczyzny i słownika ortograficznego.
40 punktów
Życzymy powodzenia!
(Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy)
PESEL ZDAJ
CEGO
Strona 13 z 13
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny II
Temat 1: Odczytanie (analiza i interpretacja) wiersza Adama Zagajewskiego Szybki
wiersz.
Adam Zagajewski Szybki wiersz
Słucham śpiewu gregoriańskiego
w pędzącym samochodzie
na autostradzie, we Francji.
Drzewa śpieszyły się. Głosy mnichów
chwaliły niewidzialnego Pana
(o świcie, w drżącej od chłodu kaplicy).
Domine, exaudi orationem meam,*
prosiły męskie głosy tak spokojnie,
jakby zbawienie rosło w ogrodzie.
Dokąd jechałem? Gdzie schowało się słońce?
Moje życie leżało rozdarte
po obu stronach drogi, kruche jak papier mapy.
Razem ze słodkimi mnichami
zmierzałem w stronę chmur, sinych,
ciężkich, nieprzeniknionych
jak opaska na oczach skazańca,
w stronę przyszłości, otchłani,
połykającej twarde łzy gradu.
Daleko od świtu. Daleko od domu.
Zamiast murów  cienka blacha.
Ucieczka zamiast czuwania.
Podróż zamiast zapomnienia.
Zamiast hymnu  szybki wiersz.
Przede mną
biegła mała, zmęczona gwiazda
i błyszczał asfalt szosy,
wskazując, gdzie jest ziemia,
gdzie ukryła się brzytwa horyzontu,
a gdzie czarny ptak wieczoru
i noc, wdowa po tylu marzeniach.
(A. Zagajewski, Póz
ne święta, Warszawa 1998)
* Domine, exaudi orationem meam  Panie, wysłuchaj mojej modlitwy
Temat 2.: Kobiety kupują stroje. Jak o kobiecym stylu zachowania opowiadają
narratorzy we fragmentach Lalki Bolesława Prusa i Esther Stefana Chwina?
Bolesław Prus Lalka
[...] Powóz stanął, lokaj zeskoczył z kozła i pomógł paniom wysiąść.
Następnie otworzył z łoskotem drzwi do sklepu Wokulskiego, panna Izabela
z podniesioną głową weszła.
Pan Rzecki już stał na środku sklepu i zacierając ręce, witał ją niskimi ukłonami. W głębi
pan Lisiecki, podczesując piękną brodę, okrągłymi i pełnymi godności ruchami prezentował
brązowe kandelabry jakiejś damie, która siedziała na krześle. Mizerny Klejn wybierał laski
młodzieńcowi, który na widok panny Izabeli szybko uzbroił się w binokle  a pachnący
Strona 14 z 14
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny II
heliotropem Mraczewski palił wzrokiem i sztyletował wąsikami dwie rumiane panienki, które
towarzyszyły damie i oglądały tualetowe cacka.
Na prawo ode drzwi, za kantorkiem, siedział Wokulski, schylony nad rachunkami.
Gdy panna Izabela weszła, młodzieniec oglądający laski poprawił kołnierzyk na szyi, dwie
panienki spojrzały na siebie, pan Lisiecki urwał w połowie swój okrągły frazes o stylu
kandelabrów, ale zatrzymał okrągłą pozę, a nawet dama, słuchająca jego wykładu, ciężko
odwróciła się na krześle. Przez chwilę w sklepie zaległa cisza, którą dopiero panna Izabela
przerwała, odezwawszy się pięknym kontraltem:
 Czy zastałyśmy pana Mraczewskiego?...
Mraczewski już stał przy pannie Izabeli, zarumieniony jak wiśnia, pachnący jak
kadzielnica, z pochyloną głową, jak kita wodnej trzciny.
 Przyszłyśmy pana prosić o rękawiczki.
 Numerek pięć i pół  odparł Mraczewski i już trzymał pudełko, które mu nieco drżało
w rękach pod wpływem spojrzenia panny Izabeli.
 Otóż nie...  przerwała panna ze śmiechem.  Pięć i trzy czwarte... Już pan
zapomniał!...
 Pani, są rzeczy, których nigdy się nie zapomina. Jeżeli jednak rozkazuje pani pięć i trzy
czwarte  dodał z lekkim westchnieniem, podsuwając jej kilka innych pudełek  stanowczo
zsuną się z rączek...
- Geniusz!  cicho szepnął pan Ignacy, mrugając na Lisieckiego, który pogardliwie ruszył
ustami.
Dama siedząca na krześle zwróciła się do kandelabrów, dwie panny do tualetki
z oliwkowego drzewa, młodzieniec w binoklach począł znowu wybierać laski i  rzeczy
w sklepie przeszły do spokojnego trybu. Tylko rozgorączkowany Mraczewski zeskakiwał
i wbiegał na drabinkę, wysuwał szuflady i wydobywał coraz to nowe pudełka, tłumacząc
pannie Izabeli po polsku i po francusku, że nie może nosić innych rękawiczek, tylko pięć
i pół, ani używać innych perfum, tylko oryginalnych Atkinsona, ani ozdabiać swego stolika
innymi drobiazgami jak paryskimi.
Wokulski pochylił się nad kantorkiem tak, że żyły nabrzmiały mu na czole, i  wciąż
rachował w myśli.
[...] Spod oka spojrzał w stronę panny Izabeli, rozmawiającej z Mraczewskim. Oboje stali
zwróceni do niego profilem; dostrzegł więc pałający wzrok subiekta, przykuty do panny
Izabeli, na co ona w sposób demonstracyjny odpowiedziała uśmiechem i spojrzeniem
łagodnej zachęty.
(Bolesław Prus, Lalka, Wrocław 1998)
Stefan Chwin Przymierzanie sukien (fragm. Esther)
[...] A któregoś popołudnia zaszliśmy do Hersego.
Wielkie drzwi ze złoconą nazwą. Subiekt, który podbiegając w ukłonach, wyjął parasolkę
z jej rąk:  Zechciejcie państwo łaskawie chwilę zaczekać... A potem monsier Lagrande,
o którym pisano nawet w  Kłosach , z oszklonych szaf zaczął wyjmować z czułą zręcznością
upierścienionych palców coraz to nowe suknie, jakby na światło dzienne z ciemnej studni
wywlekał połyskliwe wodorosty  seledynowe, lazurowe, purpurowe. Pytała mnie:  Panie
Aleksandrze, a co pan myśli o tej? A ta? Nie za ciemna? I brała każdą w palce, sprawdzając
kruchość jedwabiu, miękkość organdyny, śliską jędrność satyn, a suknie, uniesione w rękach
monsieur Lagrande a, wstrząśnięte mocnym ruchem, rozjaśniały się świeżymi barwami
niczym lekkie pióropusze rozpryśnięte w obłok gazy. Subiekci zwabieni jej urodą, uwijali się
wokół nas bezszelestnie, podsuwając białe, złote i czerwone okrągłe pudla z firmowymi
znakami  Urania ,  Astra ,  Vienna , z których bez pośpiechu wyjmowała wielkie kapelusze
podobne do nastroszonych dalii, a lustra ustawione pod ścianami z namiętną starannością
powtarzały każdy jej ruch, każde przechylenie głowy, każdy błysk kolczyków przy upinaniu
Strona 15 z 15
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny II
woalki. Czekała na moje rady? Tu, wśród tych luster, które mówiły wszystko? Ciemny,
obsypany cekinami jedwab, który przyłożyła do piersi, wygładzając palcami marszczenia
i koronki, pięknie grał z barwą jej oczu, czyż jednak śnieżna jasność sukni z angielskiej tafty
nie grałaby równie pięknie z połyskiem czarnych włosów upiętych w lekką, wysoką koronę?
A ona wahała się, czy już coś kupić, czy raczej, pozorując głęboki namysł nad wstążkami
i koronkami, bawić się jeszcze tą chwilą, gdy serce jeszcze nie wie, co wybrać: lekką
organdynę czy ciężki flausz, śliski jedwab czy ziarnisty brokat, tak pięknie grający pod
dłonią, gdy się go czule przesypuje w palcach jak złoty piasek!  Radziłbym rozważyć, czy nie
warto byłoby...  dyskrecją zaufanego przyjaciela domu monsieur Lagrande podsuwał coraz
to nowe szmaragdowe zielenie i puszyste biele, które ze zręcznością magika jednym
wstrząśnieniem rozwiewał w wachlarzowatą strugę fałd i koronek, a suknia, uniesiona
w świetle, poddawała się temu falowaniu z miękką swobodą, odsłaniając lśnieniami haftów
wszystkie swoje zalety.  Wezmę chyba tę...  Panna Esther rozdmuchiwała rąbek batikowej
jasności, który mienił się naszytymi koralikami, a ja chłonąłem tę grę łapczywej ciekawości
i uprzejmie skrywanego rozczarowania, skrzącą się w jej zmrużonych oczach. Ach, te barwy,
zapachy i szelesty, z którymi serce  spłoszone i szczęśliwe  nie wiedziało co począć.  Tak 
palce panny Esther wygładzały jasny materiał  właśnie takiej szukałam . Suknia, na którą
padł wybór, mieniła się w rękach pana Lagrande a pawimi odcieniami chłodnego błękitu.
Cienkie ramiączka, nad gorsem róża, a w dole, na samej krawędzi lejącego się śliskimi
fałdami jedwabiu, śnieżna koronka.
(Stefan Chwin, Esther, Gdańsk 1999)
Strona 16 z 16
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny II
WYPRACOWANIE
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 17 z 17
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny II
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 18 z 18
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny II
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 19 z 19
Próbny egzamin maturalny z języka polskiego
Arkusz egzaminacyjny II
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
BRUDNOPIS
Strona 20 z 20