BUDOWA CIAA
A LUDZKIEGO
TYPY KONSTYTUCYJNE
Człowieka określa budowa ciała i cechy psychiczne. Cechami psychicznymi
zajmuje się psychologia. Przedmiotem anatomii jest natomiast budowa ciała.
Budowę ciała ludzkiego określamy na podstawie rozwoju kośćca, mięśni, kształtu
głowy, stosunku długości kończyn do tułowia itp. Kretschmer rozróżniał trzy typy
konstytucyjne: a) asteniczny (leptosomiczny), b) atletyczny, c) pykniczny.
Typ asteniczny charakteryzuje się następującymi cechami: głowa średnio miarowa,
twarz wąska, szyja długa i cienka. Klatka piersiowa płaska, wąska, o kącie pod-
mostkowym ostrym. Żebra wąskie przyczepiające się do mostka pod kątem ostrym,
międzyżebrza natomiast szerokie. A
uki żebrowe sięgają prawie grzebieni kości
biodrowych. Powłoki brzucha wiotkie, często z rozstępami mięśniowymi. Trzewia
najczęściej opuszczone. Barki i miednica wąskie. Kończyny długie, szczupłe, palce
rÄ…k cienkie i dÅ‚ugie. Skóra blada, cienka i wiotka. Tkanka podskórna o sÅ‚abo roz­
winiętej podściółce tłuszczowej. Mięśnie wykazują małe napięcie toniczne. Często
stwierdzą się małe, wydłużone serce.
Typ atletyczny cechuje silny rozwój kośćca, twarz prawie kwadratowa. Guzy
czołowe oraz łuki brwiowe wyraz
nie zaznaczone. Kości jarzmowe wystające. Żuchwa
dobrze rozwiniÄ™ta. KoÅ„czyny o grubych koÅ›ciach. Mięśnie szyi i tuÅ‚owia silnie roz­
winięte. Barki i miednica szerokie. Klatka piersiowa szeroka, dobrze wysklepiona,
o kącie podmostkowym prawie prostym. Całe ciało cechuje silny i proporcjonalny
rozwój.
Typ pykniczny obejmuje osobników, których charakteryzuje duża głowa, twarz
szeroka i zaokrąglona. Szyja krótka, szeroka, barki i miednica szerokie. Klatka
piersiowa krótka, dobrze wysklepiona, kąt podmostkowy rozwarty. Brzuch o dużej
objętości. Kończyny grube. Mięśnie słabo rozwinięte. Podściółka tłuszczowa obfita.
Typ ten cechuje przewaga rozwoju szerokościowego nad długościowym.
POSTAWA CZA
OWIEKA
Postawa człowieka ulega zmianom w ciągu życia. Z wielu złożonych czynników
w okresie ksztaÅ‚towania siÄ™ postawy do najważniejszych należy zaliczyć charakte­
rystyczne dla procesu wzrostu zmiany proporcji ciała, przyrost wagi, rytm i okreso-
36
wość wzrostu, różnice zależne od płci oraz wpływy konstytucjonalne i środowiskowe.
Nie wszystkie części ciała rozwijają się proporcjonalnie z jednakową szybkością.
Głowa u noworodka stanowi 1/4 długości ciała, u osobnika dorosłego zaś tylko 1/8.
Długość kończyn dolnych u noworodka wynosi 30%, a u dorosłego 50% długości
ciała. Waga ciała w ciągu życia powiększa się przeciętnie 21 razy; w związku z tym
przesuwa się środek ciężkości ciała: u noworodka znajduje się on na wysokości
pępka,, a u dorosłego  na wysokości głów kości udowych.
Wzrost i waga ciała mają okresy szybszego i wolniejszego rozwoju, przy czym
występują różnice płciowe; w wieku 10 lat różnica ta wynosi około 1 roku, a w wieku
13 14 lat około 2 lat na korzyść dziewcząt. Proces kształtowania postaw człowieka
kończy się u chłopców w 17 20 roku życia, a u dziewcząt w 15 18 roku życia
(ryc. 19). Prawidłowa postawa zależna jest od wielu czynników, między innymi
od zrównoważenia ciała w postawie pionowej, w płaszczyz
nie czołowej i strzałkowej.
Zrównoważenie w płaszczyz
nie czołowej (ryc. 20). Ustrój ludzki charakteryzuje się
budowÄ… symetrycznÄ…. PodobieÅ„stwo strony prawej i lewej jest tylko częściowe i mo­
żemy stwierdzić odchylenia od tej ogólnej zasady symetrii. A więc można stwierdzić
równocześnie z cechami symetrii również i liczne przykłady asymetrii. Asymetrię
wykazują narządy parzyste i nieparzyste; np. oba płuca są nierówne pod względem
kształtu, objętości i położenia, a żołądek układa się bardziej w lewej połowie jamy
brzusznej. Prawa połowa twarzy w 59% przypadków jest szersza od lewej, szerokość
nosa w 68% z prawej strony jest większa niż z lewej. Kończyna górna prawa jest
przeciętnie o 1 cm dłuższa niż lewa, natomiast kończyna dolna lewa jest o 1,0 1,3 cm
dÅ‚uższa niż prawa. SÄ… to, jak widać, niewielkie różnice i praktycznie nie majÄ… wiÄ™ksze­
go znaczenia dla zrównoważenia ciała w postawie pionowej. Obustronna symetria
jest jednÄ… z cech prawidÅ‚owej postawy. PÅ‚aszczyznÄ… symetrii jest pÅ‚aszczyzna strzaÅ‚­
kowa, przebiegająca przez linie pośrodkowe, przednią i tylną, od wierzchołka głowy
do płaszczyzny podparcia. Linia pośrodkowa przednia biegnie od wierzchołka
głowy przez gładziznę, środek nosa, guzowatość bródkową, środek wcięcia szyjnego
rękojeści mostka, wyrostek mieczykowaty, środek spojenia łonowego. Linia pośrod-
37
kowa tylna przechodzi przez guzowatość potyliczną zewnętrzną, następnie wzdłuż
wierzchołków wyrostków kolczystych kręgów, przez grzebień krzyżowy pośrodkowy,
dalej między nadkłykciami przyśrodkowymi kości udowych, a następnie między
kostkami przyśrodkowymi. W przypadku dobrego zrównoważenia ciała środek
ciężkości znajduje się w płaszczyz
nie strzałkowej pośrodkowej.
Zrównoważenie w płaszczyz
nie strzÅ‚kowej (ryc. 21). PÅ‚aszczyzna czoÅ‚owa, prze­
chodząca przez środek wyrostka sutkowatego kości skroniowej, środek wyrostka
barkowego łopatki, krętarz większy kości udowej i środek stępu, dzieli ciało na
dwie połowy wagowe. Niewielkie odchylenia są dość częste i nie należy uznawać
ich za objaw wadliwej postawy. Odchylenia te są zrównoważone głównie przez
mięsień prostownik grzbietu.
Biorąc pod uwagę warunki zrównoważenia w płaszczyz
nie czołowej i strzałkowej,
postawÄ™ pionowÄ… cechujÄ…:
1) pionowe ustawienie głowy,
2) prawidłowo wysklepiona klatka piersiowa, z lekko opuszczonymi barkami,
3) powłoki brzucha wciągnięte w stosunku do powierzchni przedniej klatki
piersiowej,
4) prawidłowe ustawienie miednicy -jej grzebienie biodrowe ustawione są na
tej samej wysokości,
5) kończyna dolna wyprostowana we wszystkich stawach.
OSIE I PA
ASZCZYZNY CIAA
A LUDZKIEGO
Osie pionowe przechodzą prostopadle do płaszczyzny poziomej. Oś biegnąca
przez szczyt głowy stanowi oś główną ciała. Dokoła osi pionowych odbywają się
ruchy obrotowe (rotatio). Ruchy obrotowe w stawach kończyn wykonywane do
wewnÄ…trz nazywamy nawracaniem (pronatio), a na zewnÄ…trz odwracaniem (supinatio).
Osie poprzeczne biegną poziomo prostopadle do pionowych. Dokoła tych osi
wykonywane są ruchy zgięcia (flexio) i prostowania (extensi()).
Osie strzaÅ‚kowe biegnÄ… poziomo od przodu ku tyÅ‚owi, prostopadle do osi pio­
nowych i poprzecznych. Dokoła tych osi zachodzą ruchy zgięcia bocznego
(flexio lateralis) oraz odwodzenia (abductio) i przywodzenia (adductio).
Płaszczyzny strzałkowe określają osie strzałkowe i pionowe. Płaszczyzna, która
przechodzi przez oś główną ciała, stanowi płaszczyznę pośrodkową, dzielącą ciało
na dwie symetryczne połowy  prawą i lewą.
Płaszczyzny czołowe są wyznaczone przez osie poprzeczne i pionowe; leżą one
na ogół równolegle do płaszczyzny czoła, dzieląc ciało na część przednią i tylną.
Płaszczyzny poziome określają osie poprzeczne i strzałkowe. Leżą one pod kątem
prostym do obu poprzednich płaszczyzn, dzieląc ciało na cześć górną i dolną.
LINIE PRZEPROWADZONE NA POWIERZCHNI
CIAA
A LUDZKIEGO
Linia pośrodkowa przednia biegnie od szczytu głowy przez środek gładzizny,
środek wcięcia szyjnego rękojeści mostka do dolnego brzegu spojenia łonowego
(ryc. 22).
Linia sutkowa lub środkowo-obojczykowa rozpoczyna się w połowie długości
obojczyka i biegnie pionowo przez brodawkÄ™ sutkowÄ… do brzegu dolnego klatki
piersiowej, równolegle do linii pośrodkowej przedniej.
Linia pachowa, nazywana przez klinicystów linią pachową środkową, rozpoczyna
się w szczycie dołu pachowego i biegnie po bocznej ścianie klatki piersiowej ku
dołowi. Rozróżnia się czasem trzy linie pachowe: przednią środkową i tylną {patrz
niżej).
Linia łopatkowa, przy opuszczonych kończynach górnych wzdłuż tułowia, biegnie
pionowo przez dolny kąt łopatki równolegle do linii pośrodkowej tylnej.
Linia pośrodkowa tylna biegnie od szczytu głowy poprzez końce wyrostków
kolczystych kręgów, grzebień pośrodkowy kości krzyżowej do wierzchołka kości
krzyżowej. Oprócz powyższych linii podstawowych rozróżnia się linie dodatkowe,
które są często używane przez lekarzy.
Linia mostkowa biegnie wzdłuż bocznego brzegu mostka.
Linia przymostkowa przechodzi w połowie odległości pomiędzy linią mostkową
a środkowo-obojczykową.
Linia pachowa przednia biegnie pionowo przez fałd pachowy przedni.
Linia pachowa tylna biegnie przez fałd pachowy tylny.
39
OSIE I PA
ASZCZYZNY CIAA
A LUDZKIEGO
Osie pionowe przechodzą prostopadle do płaszczyzny poziomej. Oś biegnąca
przez szczyt głowy stanowi oś główną ciała. Dokoła osi pionowych odbywają się
ruchy obrotowe (rotatio). Ruchy obrotowe w stawach kończyn wykonywane do
wewnÄ…trz nazywamy nawracaniem (pronatio), a na zewnÄ…trz odwracaniem (supinatio).
Osie poprzeczne biegną poziomo prostopadle do pionowych. Dokoła tych osi
wykonywane są ruchy zgięcia (flexio) i prostowania (extensio).
Osie strzaÅ‚kowe biegnÄ… poziomo od przodu ku tyÅ‚owi, prostopadle do osi pio­
nowych i poprzecznych. Dokoła tych osi zachodzą ruchy zgięcia bocznego
(flexio lateralis) oraz odwodzenia (abductio) i przywodzenia (adductio).
Płaszczyzny strzałkowe określają osie strzałkowe i pionowe. Płaszczyzna, która
przechodzi przez oś główną ciała, stanowi płaszczyznę pośrodkową, dzielącą ciało
na dwie symetryczne połowy  prawą i lewą.
Płaszczyzny czołowe są wyznaczone przez osie poprzeczne i pionowe; leżą one
na ogół równolegle do płaszczyzny czoła, dzieląc ciało na część przednią i tylną.
Płaszczyzny poziome określają osie poprzeczne i strzałkowe. Leżą one pod kątem
prostym do obu poprzednich płaszczyzn, dzieląc ciało na część górną i dolną.
LINIE PRZEPROWADZONE NA POWIERZCHNI
CIAA
A LUDZKIEGO
Linia pośrodkowa przednia biegnie od szczytu głowy przez środek gładzizny,
środek wcięcia szyjnego rękojeści mostka do dolnego brzegu spojenia łonowego
(ryc. 22).
Linia sutkowa lub środkowo-obojczykowa rozpoczyna się w połowie długości
obojczyka i biegnie pionowo przez brodawkÄ™ sutkowÄ… do brzegu dolnego klatki
piersiowej, równolegle do linii pośrodkowej przedniej.
Linia pachowa, nazywana przez klinicystów linią pachową środkową, rozpoczyna
się w szczycie dołu pachowego i biegnie po bocznej ścianie klatki piersiowej ku
dołowi. Rozróżnia się czasem trzy linie pachowe: przednią, środkową i tylną {patrz
niżej).
Linia łopatkowa, przy opuszczonych kończynach górnych wzdłuż tułowia, biegnie
pionowo przez dolny kąt łopatki równolegle do linii pośrodkowej tylnej.
Linia pośrodkowa tylna biegnie od szczytu głowy poprzez końce wyrostków
kolczystych kręgów, grzebień pośrodkowy kości krzyżowej do wierzchołka kości
krzyżowej. Oprócz powyższych linii podstawowych rozróżnia się linie dodatkowe,
które są często używane przez lekarzy.
Linia mostkowa biegnie wzdłuż bocznego brzegu mostka.
Linia przymostkowa przechodzi w polowie odległości pomiędzy linią mostkową
a środkowo-obojczykowa.
Linia pachowa przednia biegnie pionowo przez fałd pachowy przedni.
Linia pachowa tylna biegnie przez fałd pachowy tylny.
39
Linia pośrodkowa przednia
Linia pośrodkowa tylna
Linia Å‚opatkowa
Linia środkowo-
obojczykowa
(sutkowa)
Linia pachowa
Linie orientacyjne na klatce piersiowej (widok od przodu i od tyłu).
Linia międzyłopatkowa przebiega w połowie odległości pomiędzy linią łopatkową
i pośrodkową tylną. Wszystkie te linie biegną pionowo i łącznie z krzyżującymi je
żebrami pozwalają dokładnie wyznaczyć granice narządów klatki piersiowej.
OKOLICE CIAA
A LUDZKIEGO
Ciało ludzkie składa się z następujących części:
1. GÅ‚owa (caput).
2. Szyja (collum).
3. Tułów (truncus), w którym wyróżniamy
a) klatkÄ™ piersiowÄ… (thorax),
b) brzuch (abdomen),
c) miednicÄ™ (pelvis).
4. Kończyna górna (membrum superius).
5. Kończyna dolna (membrum inferius).
Okolice głowy
Okolice głowy dzielimy na okolice sklepienia czaszki i okolice twarzy (ryc. 23).
Na sklepieniu czaszki wyróżniamy następujące okolice:
1) czołową (regio frontalis),
Okolica czołowa
Okolica oczodołowa
Okolica policzkowa
Okolica nosowa
Okolica podoczodołowa
Okolica jarzmowa
Okolica ciemieniowa
Okolica ustna
Okolica skroniowa
Okolica bródkowa
Okolica podskroniowa
Okolica przyuszniczo
- żwaczowa
Okolica potyliczna
Okolica przednia szyi
Okolica mostkowo-obojczykowo-sutkowa
Okolica boczna szyi
Okolice głowy i szyi (widok z boku).
2) skroniowÄ… (regio temporalis),
3) podskroniowÄ… (regio infratemporalis),
4) ciemieniowÄ… (regio parietalis),
5) potylicznÄ… (regio occipitalis).
Na twarzy wyróżniamy nieparzyste okolice:
1) nosowÄ… (regio nasalis),
2) ustnÄ… (regio oralis),
3) bródkową (regio mentalis),
oraz parzyste:
4) oczodołową (regio orbitalis),
5) podoczodołową (regio infraorbitalis),
6) jarzmowÄ… (regio zygomatica),
7) policzkowÄ… (regio buccalis),
8) przyuszniezo-żwaczową (regio paro tideo masse terica).
Okolice szyi
Na szyi, po każdej stronie wyznaczamy następujące okolice:
1) przedniÄ… szyi (regio colli anterior),
2) mostkowo-obojczykowo-sutkowÄ… (regio sterno clei domasto idea),
3) bocznÄ… szyi (regio colli lateralis),
4) tylnÄ… szyi (regio colli posterior).
Okolice klatki piersiowej
Klatka piersiowa (ryc. 24) dzieli się na następujące okolice:
1) podobojczykowÄ… (regio infraclavicularis),
2) sutkowÄ… (regio mammalis),
3) pachowÄ… (regio axillaris).
Okolica czołowa
Okolica oczodołowa
Okolica skroniowa Okolica podoczodołowa
Okolica jarzmowa Okolica nosowa
-Okolica ustna
Okolica przyuszniczo-
- żwaczowa Okolica policzkowa
Okolica przednia szyi
Okolica bródkowa
Okolica mostkowo-obojczykowo-
sutkowa
Okolica boczna szyi
Okolica podobojczykowa
Okolica naramienna"
Okolica sutkowa
Okolica przednia ramienia
Okolica podżebrowa
prawa
Okolica nabrzuszna
Okolica pępkowa
Dłoń
Okolica
Å‚onowa
Okolica kroczowa
Okolica przednia uda
Okolica przednia kolana
Okolica przednia goleni
Grzbiet stopy
Okolice ciała (widok od przodu).
Okolice brzucha
Na brzuchu wyznaczamy nieparzyste okolice:
1) nabrzuszna (regio epigastrica),
2) pępkową (regio umbilicalis),
3) Å‚onowÄ… (regio pubica),
oraz parzyste:
4) podżebrowa (regio hypochondriaca),
5) bocznÄ… brzucha (regio lateralis),
6) pachwinowÄ… (regio inguinalis).
Luk aorty
PÅ‚uco prawe
Przełyk-
Nadnercze prawe
Åšledziona
Trzustka-
Nerka lewa
Dwunastnica
Położenie niektórych narządów wewnętrznych w stosunku do linii orientacyjnych.
Okolica podżebrowa-
-Okolica podżebrowa lewa
prawa
Okolica nabrzuszna
Okolica boczna prawa
Okolica boczna lewa
Okolica pępkowa
Okolica pachwinowa Okolica pachwinowa lewa
prawa
Okolica Å‚onowa
Linie orientacyjne dzielÄ…ce brzuch na okolice.
Okolice grzbietu
Na grzbiecie (ryc. 27) wyznaczamy nieparzyste okolice:
1) kręgową (regio vertebralis),
2) krzyżową (regio sacralis)
oraz parzyste:
3) Å‚opatkowÄ… (regio scapularis),
4) podłopatkową (regio infrascapularis),
5) lędz
wiowÄ… (regio lumbalis).
Okolica ciemieniowa
Okolica skroniowa Okolica potyliczna
Okolica podskroniowa
Okolica tylna szyi
Okolica naramienna
Okolica Å‚opatkowa'
" Okolica kręgowa
Okolica tylna ramienia
Okolica podlopatkowa
Okolica Å‚okciowa tylna
Okolica lędz
wiowa
Okolica tylna
przedramienia
Okolica pośladkowa
Grzbiet ręki
Okolica krzyżowa
Okolica tylna uda
Okolica tylna kolana
Okolica tylna goleni
Grzbiet stopy
Okolica piętowa
Podeszwa
Okolice ciała (widok od tyłu).
Okolica kroczowa
Okolica kroczowa podzielona jest na okolice:
1) odbytowÄ… (regio analis),
2) moczowo-płciową (regio urogenitalis).
Okolice kończyny górnej
Na kończynie górnej wyróżniamy następujące okolice:
1) naramiennÄ… (regio deltoidea),
2) ramienia przedniÄ… (regio brachii anterior),
3) ramienia tylnÄ… (regio brachii posterior),
4) Å‚okciowÄ… przedniÄ… (regio cubiti anterior),
5) Å‚okciowÄ… tylnÄ… (regio cubiti posterior),
6) przedramienia przedniÄ… (regio antebrachii anterior),
7) przedramienia tylnÄ… (regio antebrachii posterior),
8) dłoń (palma manus),
9) grzbiet ręki (dorsum manus).
Okolice kończyny dolnej
Kończyna dolna dzieli się na następujące okolice:
1) pośladkową (regio glutea),
2) uda przedniÄ… (regio femoris anterior),
3) uda tylnÄ… (regio femoris posterior),
4) kolana przedniÄ… (regio genus anterior),
5) kolana tylnÄ… (regio genus posterior),
6) goleni przedniÄ… (regio cruris anterior),
7) goleni tylnÄ… (regio cruris posterior),
8) piętową (regio calcanea),
9) grzbiet stopy (dorsum pedis),
10) podeszwa stopy (planta pedis).
Anatomia i Fizlologia Człowieka
Wydanie V
poprawione i uzupełnione
OSTEOLOGIA SZCZEGÓA
OWA
KR
GOSA
UP
Kręgosłup {columna vertebralis) składa się z kości, zwanych kręgami {verte-
brae). Kręgi łącząc się ze sobą tworzą elastyczny słup będący osią tułowia. Górny
koniec kręgosłupa podpiera czaszkę, dolny łączy się z kośćmi miednicy. Wewnątrz
łcręgosłupa leży rdzeń kręgowy.
Kręgosłup składa się z 33-34 kręgów i dzieli się na pięć odcinków (tab. 1).
Typowy krÄ™g skÅ‚ada siÄ™ z trzonu, Å‚uku oraz siedmiu wyrostków. Masywnie zbu­
dowany trzon krÄ™gu zwrócony jest ku przodowi. Do jego tylnej powierzchni przy­
lega Å‚uk, który zamyka od tyÅ‚u otwór krÄ™gowy, bÄ™dÄ…cy odcinkiem kanaÅ‚u krÄ™gowe­
go. Z łukiem łączą się dwie pary wyrostków stawowych służących do połączenia
z sÄ…siednimi krÄ™gami i stÄ…d znajdujÄ… siÄ™ na nich powierzchnie stawowe. Symetrycz­
nie położone wyrostki poprzeczne służą między innymi jako miejsce przyczepu
mięśni. Wyrostek kolczysty przymocowuje się na tylnej części łuku i tworzy moc-
Liczba kręgów w poszczególnych odcinkach
kręgosłupa
Odcinki kręgosłupa
Odcinek Liczba kręgów
7
Szyiny
Piersiowy 12
Lędz
wiowy 5
Krzyżowy 5
Guziczny 4-5
Odcinek
szyjny
Odcinek
piersiowy
Odcinek
lędz
wiowy
K. krzyżowa
Odcinek
guziczny
Kręgosłup człowieka.
płaszczyzny poziomej. Wyrostki poprzeczne, rozdwojone na końcach, przebite są
pionowo otworem wyrostka poprzecznego, przez który przechodzi tÄ™tnica krÄ™go­
wa. Otwór kręgowy ma kształt trójkątny.
Pierwszy krÄ™g szyjny nosi nazwÄ™ krÄ™gu szczytowego (atlas). Nie ma on trzo­
nu, lecz składa się z dwóch łuków: przedniego i tylnego. Miejsca ich połączenia są
zgrubiaÅ‚e i noszÄ… nazwÄ™ części bocznych. Na tylnej powierzchni Å‚uku przedniego le­
ży dołek zębowy służący do połączenia z zębem kręgu obrotowego. Na częściach
bocznych leżą dołki stawowe górne do połączenia z kłykciami kości potylicznej
i dolne, przylegające do odpowiednich powierzchni stawowych kręgu obrotowego.
Kręg obrotowy (axis) jest drugim kręgiem szyjnym. Wydłużony ku górze
trzon tworzy zÄ…b krÄ™gu obrotowego. Przednia powierzchnia stawowa zÄ™ba przyle­
ga do doÅ‚ka zÄ™bowego krÄ™gu szczytowego, powierzchnia tylna - do wiÄ™zadÅ‚a po­
przecznego.
Ostatni siódmy kręg szyjny ma długi wyrostek kolczysty i stąd został nazwany
kręgiem wystającym (vertebra prominens).
Kręgi piersiowe są większe od kręgów szyjnych. Trzony kręgowe są płaskie,
ich wymiar strzałkowy jest większy od poprzecznego. Wyrostki stawowe są długie,
ich powierzchnie stawowe ustawione w płaszczyz
nie zbliżonej do czołowej. Długie
i pochylone ku dołowi wyrostki kolczyste zachodzą na siebie dachówkowato.
Na zgrubiałym końcu długich wyrostków poprzecznych leży dołek żebrowy
wyrostka poprzecznego, służący do połączenia się z guzkiem żebra. Na bocznych
powierzchniach trzonów w sąsiedztwie krawędzi znajdują się dołki żebrowe. Dołki
dwóch sąsiadujących kręgów tworzą powierzchnie stawowe, służące do połączenia
z głowami żeber.
Kręgi lędz
wiowe, największe, mają trzony nerkowatego kształtu. Ich wymiar
poprzeczny jest większy od strzałkowego. Duże wyrostki stawowe ustawione są
strzaÅ‚kowo. Wyrostki poprzeczne cienkie i dÅ‚ugie sÄ… wÅ‚aÅ›ciwie szczÄ…tkowymi żebra­
mi, stąd też noszą one nazwę wyrostków żebrowych. Wyrostki kolczyste kręgów
lędz
wiowych są wysokie, silnie rozwinięte i ustawione poziomo w płaszczyz
nie
strzałkowej.
Kość krzyżowa (os sacrum) powstała ze zrośnięcia się ze sobą pięciu kręgów
krzyżowych. Ma kształt zwężającego się ku dołowi graniastosłupa. Wyróżniamy
w niej podstawę zwróconą ku górze oraz wierzchołek, zwrócony ku tyłowi i dołowi.
Od przodu znajduje siÄ™ gÅ‚adka powierzchnia miedniczna. Grzbietowa powierzch­
nia kości krzyżowej jest nierówna. Na powierzchni miednicznej widoczne są cztery
pary otworów krzyżowych miednicznych, które łączą się z kanałem krzyżowym.
Na nierównej powierzchni grzbietowej znajdujÄ… siÄ™ grzebienie, powstajÄ…ce ze zro­
śnięcia się odpowiednich wyrostków kręgowych. Grzebień pośrodkowy powstał ze
zrośniętych wyrostków kolczystych. Wyrostki stawowe utworzyły grzebienie krzy-
żowe pośrednie, a wyrostki poprzeczne - grzebienie boczne. Między grzebieniami
pośrednim i bocznym leżą otwory krzyżowe grzbietowe. Wzdłuż kości krzyżowej
biegnie kanał krzyżowy - przedłużenie kanału kręgowego. Kanał kończy się rozwo-
rem krzyżowym. Na masywnie zbudowanych częściach bocznych kości krzyżowej
leżą powierzchnie uchowate, łączące się z podobnymi powierzchniami kości mied-
nicznej.
Kość guziczna {os coccygis) ma u człowieka charakter szczątkowy. W jej skład
wchodzi 4 lub 5 krÄ™gów, majÄ…cych postać trójkÄ…tnych lub okrÄ…gÅ‚ych kostek. Podsta­
wa kości guzicznej łączy się z kością krzyżową.
SZKIELET KLATKI PIERSIOWEJ
Szkielet klatki piersiowej składa się z 12 kręgów piersiowych. 12 par żeber
i mostka.
Å»ebra (costae) majÄ… postać wygiÄ™tych półksiężycowato blaszek kostnych. Każ­
de z nich ma koniec przedni, czyli mostkowy, trzon i koniec tylny - kręgosłupowy.
Koniec przedni koÅ›ci żebrowej Å‚Ä…czy siÄ™ z chrzÄ™stnym przedÅ‚użeniem żebra, zwa­
nym chrząstką żebrową. Zgrubiały koniec tylny żebra nosi nazwę głowy żebra.
Pierwszy kręg piersiowy
Wcięcie
obojczykowe Rękojeść mostka
mostka
Trzon mostka
Wyrostek
mieczyko
waty
Żebra
rzekome
Żebra wolne
Szkielet klatki piersiowej.