FILOZOFIA PRZYRODY I NAUK
KAZIMIERZ JODKOWSKI
PRZYRODNICZYCH
3
Instytut Filozofii
Uniwersytetu Zielonogórskiego
Dlaczego kreacjonizm
jest pseudonaukÄ…?
Zagadka obecnej pseudonaukowosci kreacjonizmu
Â
GÅ‚osny spor ewolucjonizm kreacjonizm ma zagadkowy charakter. Pewna
 Â
Î Â
wersja ewolucjonizmu, rozumianego jako poglad o wspolnocie pochodzenia,
mianowicie darwinizm (neodarwinizm) dominuje we wspołczesnej biologii.
Â
Darwinizm stwierdza nie tylko fakt ewolucji, pochodzenie wszystkich organiz-
mow od wspolnego przodka (lub grupy przodkow), ale i proponuje mechanizm
  Â
jej zachodzenia: zmiennos oraz dobor naturalny. Darwinizm nie jest jedyna
Âc  Î
Î Î Î
akceptowana dzisiaj lub dawniej w nauce wersja ewolucjonizmu. Sa i inne. Ale
niektore wersje ewolucjonizmu, jak Henri Bergsona czy Pierre'a Teilharda de
Â
Î Î
Chardina, maja nienaukowy charakter. Natomiast wszystkie bez wyjatku wer-
Î Î
sje kreacjonizmu uchodza powszechnie za pseudonaukowe. Nie  za niedobra
Î Î Î Î Î Î
nauke, błedna, fałszywa, niepoprawna, niezgodna z faktami, ale za pseudona-
Î Â
uke. Dawniej jednak tak kreacjonizmu nie traktowano. Jeszcze połtora wieku
Î
temu Darwin polemizował z biologami-kreacjonistami, np. Asa Grayem, Ri-
Î
chardem Owenem, Louisem Agassizem i innymi uczonymi. Kreacjonista był
Ç
tez na przykład Linneusz.
Jest pewien typ faktow, ktory filozof nauki powinien umiec wyjasniac, tak
    Â
jak fizyk wyjasnia spadanie przedmiotow, a astronom  ruchy planet. Sa to
  Î
Ç
opinie wspołczesnej wspolnoty uczonych. Skoro uczeni mowia, ze darwinizm
   Î
Î Â Â Î
jest nauka, a kreacjonizm  nie, to nie powinnismy zastanawiac sie, czy tak jest,
ale  dlaczego tak jest? Standardowym wyjasnieniem filozofa nauki, dlaczego
Â
Ç
jakas koncepcja nalezy do nauki, jest odwołanie sie do kryterium demarkacji.
 Î
Ç
Skoro dawniej mozna było byc uczonym i kreacjonista zarazem, a dzis  nie, to
 ΠÂ
Ç
Î Î Î
nasuwa sie hipoteza, ze musiały ulec zmianie obowiazujace kryteria demarka-
cji. Co i kiedy uległo zmianie?
317
317
Filozofia Przyrody
3 i Nauk Przyrodniczych Kazimierz Jodkowski
Zarys dziejow kryterium demarkacji od XIX do XX w.
Â
Ç
W XIX w., w ktorym zył i działał Darnin, ostatecznie porzucono relikt
Â
Arystotelesowskiego rozumienia nauki, jakim był wymog pewnosci twierdzen
  Â
Ç
Ç Ç
Î Â
naukowych. Zadne twierdzenie nie jest pewne, w kazde mozna zwatpic, wszyst-
Ç Ç
Î Î Â
kie sa omylne. Przyjeto powszechnie tzw. fallibilizm. Jesli nie mozna zadnego
Ç
twierdzenia naukowego uznac za absolutnie pewne, to jaka istnieje ro
 Âznica
Î Î Î Î Î Î Î
miedzy nauka a nienauka, miedzy wiedza naukowa a na przykład wiedza po-
Î Â Î
toczna? XIX-wieczni fallibilisci odpowiadali na to pytanie, wskazujac na me-
Ç
Î Î Î
tode. Wiedza naukowa była lepsza, bardziej wiarygodna, gdyz uzyskuje sie ja
metodycznie. Ale na temat tego, jaka metoda nadaje wiedzy walor naukowosci,
Â
Ç Ç Ç Ç
juz nie było jednomyslnosci. Jedni uwazali na przykład, ze nauke wyro
  ΠÂznia
formułowanie przewidywan, zwłaszcza przewidywan na podstawie dobrze po-
 Â
Ç Ç
Î Âc
twierdzonych praw przyrody. Inni  i stanowili oni wiekszos  uwazali, ze
Î Â Â
znamie naukowosci daje wiedzy metoda indukcyjna, metoda uogolniania
wczesniej zdobytych faktow (obserwacji i eksperymento
  Âw)1.
Î Î Î
Przekonujaca polemike z tak rozumianym indukcjonizmem przedstawił
Popper. Teza indukcjonizmu jest zarowno intuicyjnie niewiarygodna (bo teorie
Â
Î Î Î Î
sa dokładniejsze, maja wiekszy zakres i sa bardziej abstrakcyjne od obserwa-
Ç
Î
cji), jak i historycznie fałszywa (badania z historii nauki pokazuja, ze nowe
Ç
Î Î
fakty odgrywały, co prawda, wazna role w rozwoju nauki, ale nie jako punkt
Ç Ç
wyjscia do uogolniajacych operacji tworzenia teorii. Fakty słuza do oceny juz
  ΠÎ
Î
istniejacych teorii  do ich potwierdzania lub obalania, ale same teorie wywo-
Ç
Î Î Â,
dza sie raczej z przednaukowych i nienaukowych koncepcji i rozwazan na
Î Â Î Î
przykład z pogladow filozoficznych czy religijnych2. Uwzgledniwszy krytyke
Ç
ÎÂ, Â
Poppera trudno przyjac ze za uznanie pseudonaukowosci kreacjonizmu od-
Ç
powiada to, ze kreacjonizm nie jest uogolnieniem faktow empirycznych. Rze-
 Â
Ç
czywiscie, nie jest. Ale to samo mozna powiedziec o ewolucjonizmie. Induk-
 Â
Î Î Â
cjonizm nie nadaje sie wiec do wyjasnienia, dlaczego darwinizm ma charakter
naukowy, a kreacjonizm go nie ma.
Wspołczesne, czyli XX-wieczne koncepcji demarkacji nauki i pseudonauki,
Â
Ç
Î Î Â
znajdowały sie pod przemoznym wpływem pogladow neopozytywistycznych.
Neopozytywisci oddzielali nauke od logiki i matematyki (twierdzenia logiki
 Î
1
Por. L. Laudan, Zgon problemu demarkacji, tłum. A. Koterski, w: Z badan nad prawda,
 Î
Î Â
nauka i poznaniem, red. Z. Muszynski, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodow-
skiej 1998, s. 67-68 [63-79], Realizm. RacjonalnosÂ. Relatywizm, t. 31.
Âc
2
Ç
Por. np. K.R. Popper, O statusie nauki i metafizyki, w: tenze, Droga do wiedzy. Domysły
i refutacje, tłum. S. Amsterdamski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1999, s. 315-327 [313-
-339], Biblioteka Wspołczesnych Filozofo
 Âw.
318
Filozofia Przyrody
Î
Dlaczego kreacjonizm jest pseudonauka? i Nauk Przyrodniczych 3
i matematyki miały byc analityczne, twierdzenia naukowe zas  syntetyczne),
 Â
a z drugiej  od metafizyki (twierdzenia naukowe miały byc sensowne, a meta-
Â
Ç Ç
fizyczne  bezsensowne). Uwazali jednoczesnie, ze demarkacja analityczne
Â
Î Âc
syntetyczne jest wzglednie nieproblematyczna, trudnos widzieli tylko w po-
dziale zdan na sensowne i bezsensowne. Znalezienie dobrego kryterium
Â
sensownosci, a to było jedno z głownych zadan, jakie sobie neopozytywis
   Âci
Ç
Î Â
postawili, mozna wiec uznac praktycznie za znalezienie kryterium demarkacji
Ç Ç
Î Â, Âci
nauka pseudonauka. Przyjawszy to, mozemy stwierdzic ze neopozytywis
zaproponowali dwa kryteria demarkacji3.
Pierwsze z nich, mocniejsze, to kryterium empirycznej weryfikowalnosci.
Â
Wedle niego twierdzenie jest naukowe, jesli na podstawie doswiadczenia em-
 Â
Ç
pirycznego (obserwacji i eksperymentow) mozna wykazac jego prawdziwosÂ.
  Âc
Î Â Â
W tym ujeciu jakies zdanie jest naukowe, jesli jest samo jednostkowym zda-
Ç
niem obserwacyjnym lub jest rownowazne koniunkcji jednostkowych zdan
 Â
Ç
Î Î Âra Î Â
obserwacyjnych. Podobnie byłoby z teoria naukowa, kto Πprzeciez najczesciej
Ç
Î Â Â
uwaza sie za zbior twierdzen. Niestety, to kryterium jest za mocne. Nakazuje
ono wyrzucic poza nawias nauki niemal wszystkie interesujace teorie naukowe
 Î
Ç
Î Î
(tzw. teorie uniwersalne). Powodem jest to, ze teorie uniwersalne odnosza sie
do nieskonczonej ilosci jednostkowych faktow. Z praktycznych powodow nie
   Â
Ç
Î Â Î Î Â, Â Â
da sie ich wszystkich sprawdzic, nie da sie wiec wykluczyc ze za ktoryms razem
Ç
Î
przy sprawdzaniu teoria okaze sie niezgodna z faktami.
Skoro kryterium empirycznej weryfikowalnosci okazało sie wadliwe, nie
 Î
ma sensu na jego podstawie odpowiadac na pytanie, dlaczego darwinowski
Â
Î Î
ewolucjonizm jest nauka, a kreacjonizm  pseudonauka.
Kolejne kryterium demarkacji neopozytywistow było słabsze. Wymagało
Â
Ç Ç
ono nie mozliwosci wykazania prawdziwosci teorii, lecz jedynie mozliwosci jej
  Â
potwierdzenia na podstawie obserwacji i eksperymentow. Było to kryterium
Â
Ç
empirycznej konfirmowalnosci. Zdanie uwaza sie za skonfirmowane, gdy wy-
 Î
Î Î Â
nika z niego prawdziwe zdanie empiryczne, zdajace sprawe z jakiejs obserwacji
lub eksperymentu. Kryterium to pozwala uznac uniwersalne teorie za nauko-
Â
we, gdy niektore z jej obserwacyjnych przewidywan (a nie wszystkie, czego
 Â
Î Â Î
domagało sie poprzednio omawiane kryterium demarkacji) mogły okazac sie
Î Î Î
prawdziwe. Usuwało wiec wade, jaka obarczone było kryterium empirycznej
weryfikowalnosci.
Â
3
Nieco dokładniejsze omowienie por. w: K. Jodkowski, Metodologiczne aspekty kontrowersji
Â
ewolucjonizm kreacjonizm, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1998,
s. 219-224, Realizm. RacjonalnosÂ. Relatywizm t. 35; oraz K. Jodkowski, Filozofia nauki w XX
Âc
wieku, w: Filozofia wspołczesna, red. L. Gawor, Z. Stachowski, Bydgoszcz Warszawa Lublin:
Â
Oficyna Wydawnicza Branta 2006, s. 239-246 [235-257].
319
319
Filozofia Przyrody
3 i Nauk Przyrodniczych Kazimierz Jodkowski
Î Â
Czy to słabsze kryterium pozwala rozwiazac problem postawiony w tym arty-
kule? Niestety, nie. Potwierdzalnos empiryczna jest łatwo osiagalna cecha roz-
Âc Î Î Î
maitych koncepcji. Darwinowski ewolucjonizm jest, oczywiscie, teoria naukowa
 ΠÎ
Ç
Î Î
z tego punktu widzenia, ze potwierdzaja go liczne obserwacje, dotyczace zmian
Î Â Â Î Â
czestosci jakiejs cechy w danej populacji (dokładniej: zmian czestosci alleli), wy-
niki eksperymentow laboratoryjnych, a nawet obserwacje powstawania nowych
Â
Ç Ç
gatunkow. Niestety, kryterium to kaze uznac rowniez i kreacjonizm za naukowy,
  Â
Ç Ç
gdyz mozna wskazac  nieliczne, co prawda  ale jednak potwierdzenia tej kon-
Â
cepcji. Na przykład kreacjonizm przewiduje systematyczne luki w zapisie kopal-
Î Î
nym, co sie potwierdza4, albo znajdowanie nieznanych dotad funkcji dla tzw.
Ç
organow szczatkowych5, albo smieciowego DNA6, co sie rowniez potwierdza.
 Π ΠÂ
Kryterium empirycznej konfirmowalnosci jest wyraznie wadliwe, skoro
 Â
Î Î
kwalifikuje pseudonauke jako nauke. Prowadzone przez wiele lat dyskusje
Ç
nad tym kryterium ujawniły takze kilka innych istotnych wad, ktorych tu jed-
Â
Î Î
nak nie bede omawiał. Ich istnienie skłoniło Karla Poppera do zaproponowa-
nia najbardziej popularnego dzis kryterium naukowosci, jakim jest empiryczna
 Â
falsyfikowalnosÂ.
Âc
Zgodnie z falsyfikacjonistycznym kryterium demarkacji twierdzenie jest
Ç
naukowe nie wtedy, kiedy mozna je zweryfikowac lub skonfirmowac, ale jes
  Âli
Ç
mozna je obalic na podstawie danych empirycznych. Musi byc wiec ono nie-
  Î
Ç
zgodne z pewnym mozliwym zdaniem obserwacyjnym (tzw. potencjalnym fal-
Ç
syfikatorem). Mowiac potocznie, teoria jest naukowa, jesli mozna sobie wyob-
 ΠÂ
razic takie doswiadczenie (obserwacje lub eksperyment), ktore obali teorie.
  Π Î
Ç
Î Â Â Â
Teoria naukowa musi wiec cos zakazywac, nie moze byc zgodna ze wszystkimi
Ç
mozliwymi do pomyslenia obserwacjami.
Â
Ale i to kryterium, jak i poprzednio przytaczane, nie pozwala uzasadnic
Â
Ç
rozro
Âznienia, przeprowadzanego przez uczonych  darwinowski ewolucjonizm
Ç
Î Î Î
jest nauka, kreacjonizm jest pseudonauka. Okazuje sie bowiem, ze kreacjonizm
Ç Ç
mozna empirycznie obalic. Jesli dla przykładu kreacjonisci twierdza, ze cały
   Î
swiat został stworzony 6-10 tys. lat temu, to zastosowanie rozmaitych metod
Â
4
Por. K. Jodkowski, Zapis kopalny. O konflikcie faktow i teorii  rozwazania metodologiczne,
 Ç
Î
Ä…Na poczatku...º 170-171 (2003), nr 7-8, s. 295-320; K. Jodkowski, Ewolucja ewolucjonizmu z po-
pperowskiego punktu widzenia, Ä…Filozofia Naukiº 11 (2003), nr 2 (42), s. 51-63.
5
Por. J. Bergman, G. Howe, Ä…Vestigial Organsº Are Fully Functional (A History and Evalua-
tion of The Vestigial Organ Origins Concept), Kansas City: Creation Research Society Books 1990.
6
Por. K. Jodkowski, Metodologiczne aspekty, s. 363-364; P. Bylica, Testowalnos teorii inteligent-
Âc
nego projektu, Ä…Filozofia Naukiº 2003, nr 2, s. 48 [41-49]; W.A. Dembski, Powrot projektu do nauk
Â
przyrodniczych, tłum. D. Sagan, w: Teoria inteligentnego projektu  nowe rozumienie naukowos
Âci?,
red. K. Jodkowski, Warszawa: Wydawnictwo Megas 2007, s. 22 [11-24], Biblioteka Filozoficznych
Aspektow Genezy, t. 2; P. Bylica, Spor o naukowos teorii inteligentnego projektu, s. 75-76 [51-78];
  Âc
D. Sagan, Teoria inteligentnego projektu a naukowa debata nad pochodzeniem, s. 113-114 [79-122].
320
Filozofia Przyrody
Î
Dlaczego kreacjonizm jest pseudonauka? i Nauk Przyrodniczych 3
datowania warstw geologicznych, np. metod radiometrycznych, opartych na
tempie rozpadu atomow pierwiastkow promieniotworczych, pozwala wykazac
   Â,
Ç
Î Î Â
ze warstwy te sa znacznie starsze. Patrzac z tego punktu widzenia zarowno
ewolucjonizm, jak i kreacjonizm musiałyby posiadac naukowy charakter7.
Â
Ç Ç
W literaturze filozoficznej na ten temat mozna wyro  dwie grupy auto-
Âznic
Ç
row. Jedni popieraja poglad uczonych, ze kreacjonizm jest pseudonauka, ale
 ΠΠÎ
Ç
Î Â Î Â
nie potrafia podac przekonujacego powodu metodologicznego, ze tak własnie
jest. Inni z niepowodzen analiz metodologicznych wyprowadzaja niechetnie
 ΠÎ
Ç Ç
Î Î
wniosek, ze kreacjonizm jednak jest nauka, tylko ze gorsza albo nawet bardzo
Î Î Î Î Â
zła, nieaktualna, przestarzała8. Poszukiwali oni nastepnie jakichs innych, nie-
Ç Ç
opartych na kryteriach demarkacji, uzasadnien dla pogladu, ze nalezy zakazac
 ΠÂ
nauczania kreacjonizmu w szkołach.
Ç Ç
Jestem jednak zdania, ze filozof nauki nie ma w tej sprawie az takiej wolnos
Âci
Ç
i musi respektowac opinie uczonych. Jesli uczeni twierdza, ze kreacjonizm jest
  Î
Î Î Âc Â
pseudonauka, to filozof nauki ma obowiazek znalez adekwatny powod dla ta-
kiego przekonania. Niezgodnos opinii uczonych i filozofow nauki z swiadczy
Âc  Âle Â
Î Î
o tych drugich. Filozofia nauki w tej sprawie znalazła sie niewatpliwie w impasie.
Epistemiczny układ odniesienia wspołczesnej nauki
Â
Ç
Postawiona hipoteza, ze za pseudonaukowos kreacjonizmu odpowiedzialne
Âc
Î Â Î Î Âre
sa wspołczesne kryteria demarkacji, okazuje sie błedna. Wprawdzie niekto
Ç
kryteria demarkacji, jak kryterium empirycznej weryfikowalnosci, kaza uznac
 ΠÂ
Ç
Î
kreacjonizm za pseudonauke, ale samo to kryterium jest nie do utrzymania, gdyz
7
Ç
Zob. tez K. Jodkowski, Metodologiczne aspekty, s. 260-265.
8
Por. L. Laudan, Commentary: Science at the Bar  Causes for Concern, Ä…Science, Techno-
logy, and Human Valuesº 1982, vol. 7, no. 41, s. 16-19 (przedr. w: But Is It Science? The Philo-
sophical Question in the Creation/Evolution Controversy, ed. M. Ruse, Amherst New York: Pro-
metheus Books 1996, s. 351-355); P.L. Quinn, The Philosopher of Science as Expert Witness, w:
Science and Reality: Recent Work in the Philosophy of Science, red. J.T. Cushing, C.F. Delaney,
G.M. Gutting, Notre Dame: University of Notre Dame Press 1984, s. 32-53 (przedr. w: But Is It
Science?, s. 367-385); E. Sober, Core Questions in Philosophy: A Text with Readings, New York:
Ç
Macmillan 1991; tenze, The Philosophy of Biology, Westview Press, Boulder, CO 1993. Podobnie
Î
o teorii inteligentnego projektu sadzi Kitcher (P. Kitcher, Living with Darnin: Evolution, Design,
and the Future of Faith, Oxford: Oxford University Press 2007), a Peter McLaughlin pisze, jak
Î Â Â Î
zdumiewajaco wielu jego kolegow filozofow popiera ten poglad (por. P. McLaughlin, Reverend
Paley's Naturalist Revival, Ä…Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Scien-
cesº 2008, vol. 39, s. 26 [25-37]).
321
321
Filozofia Przyrody
3 i Nauk Przyrodniczych Kazimierz Jodkowski
Ç Ç
Î Â
razem z kreacjonizmem za pseudonauke kaze uznawac bardzo wazne fragmenty
nauki (prawa i teorie uniwersalne). Natomiast te kryteria, kto sa do utrzyma-
Âre Î
Ç
nia, empirycznej konfirmowalnosci lub empirycznej falsyfikowalnosci, kaza
  Î
uznac kreacjonizm za nauke fałszywa, nieaktualna, ale jednak nauke.
 ΠΠΠÎ
Najwyrazniej powod kwalifikacji kreacjonizmu jako pseudonauki nie znaj-
 Â
Ç Ç
Î
duje sie po stronie kryterium demarkacji. Blizsza analiza nauki pokazuje, ze
Î Â
funkcjonuja w niej bardziej podstawowe, bardziej ogolne, bardziej fundamen-
Ç Ç
talne załozenia niz te kryteria. Nauka wypowiada twierdzenia empirycznie
konfirmowalne czy empirycznie falsyfikowalne (nie ma potrzeby rozstrzygac
Â
tu, ktore kryterium jest lepsze, ani czy w ogole jakies jest dobre), ale na pew-
  Â
nym tylko terenie, w pewnych ramach. W kilku publikacjach ramy te nazwałem
Î
epistemicznym układem odniesienia9. Epistemiczny układ odniesienia jest wiec
Ç
czyms w rodzaju Ä…mapy pol minowychº, pokazujacej, gdzie mozna i gdzie nie
  Î
Ç
mozna uprawiac nauki. Ä…Mapyº te sa historycznie zmienne i dzisiaj wyznacza je
 Î
głownie naturalizm. Naturalizm wyjasnienia naukowe ogranicza jedynie do
 Â
tych, ktore odwołuja sie do przyczyn, czynnikow, układow czy struktur natu-
 ΠΠ Â
Î
ralnych (stad nazwa), czyli przyrodniczych, materialnych. Naturalizm zakazuje
wyjasnien odwołujacych sie do bytow nadnaturalnych, nadprzyrodzonych.
  ΠΠÂ
Ç
Î
W konsekwencji kazde takie odwołanie pietnowane jest jako pseudonaukowe.
Inna jednak sytuacja panowała w połowie XIX w. Wyjasnien naturalistycz-
 Â
Ç Ç
nych uzywano juz od setek lat, ale gdy nie wystarczały, bez skrupułow siegano
 Î
do wyjasnien nadnaturalistycznych. Robili tak nawet znakomici uczeni jak
 Â
Newton, ktory Bogu przypisał zasługe trwałosci układu swiata  bez ingerencji
 Π Â
Î
Boga gwiazdy pod wpływem grawitacji zbiłyby sie, jego zadaniem, w jedno
Ç Ç
rozzarzone ciało10. Dopiero Darwin konsekwentnie stosował bez zadnego wy-
Î
jatku i propagował to, co dzisiaj nazywamy naturalizmem metodologicznym.
Î
Wszyscy znaja zasługi Darwina w dziedzinie biologii. Ale bardzo niewielu
uswiadamia sobie jego zasługi na terenie metodologii, a paradoksalnie, te dru-
Â
Ç
Î Î Î
gie sa wieksze niz pierwsze. Teorie ewolucji bowiem poprawiano, zmieniano,
Ç
Î Î
modyfikowano, precyzowano i rozszerzano tak, ze dzisiaj słusznie nazywa sie ja
9
Por. K. Jodkowski, Epistemiczne ukÅ‚ady odniesienia i Ä…warunek Jodkowskiegoº (w druku;
jest to tekst referatu wygłoszonego na konferencji ąFilozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy
Ç
obrazu swiataº 8, Uniwersytet KardynaÅ‚a Stefana Wyszynskiego, Warszawa 1 grudnia 2004); tenze,
 Â
Epistemiczny ukÅ‚ad odniesienia teorii inteligentnego projektu, Ä…Filozofia Naukiº 53 (2006), nr 1,
Ç Î Î
s. 95-105; tenze, Spor ewolucjonizmu z kreacjonizmem. Podstawowe pojecia i poglady, Warszawa:
Â
Wydawnictwo Megas Warszawa 2007, s. 179-181, Biblioteka Filozoficznych Aspektow Genezy t. 1;
Â
Ç
tenze, Konflikt nauka religia a teoria inteligentnego projektu, w: Teoria inteligentnego projektu,
s. 157-166 [145-180].
10
Por. G. Smoot, K. Davidson, Narodziny galaktyk, tłum. P. Amsterdamski, Warszawa: Wyd.
CIS 1996, s. 35-36.
322
Filozofia Przyrody
Î
Dlaczego kreacjonizm jest pseudonauka? i Nauk Przyrodniczych 3
Î
neodarwinizmem. Natomiast poglady metodologiczne Darwina zyskały po-
Ç Ç
Î Î Î Â,
wszechna akceptacje takze poza biologia. Bez przesady mozna powiedziec
Ç
ze wspołczesne rozumienie nauki sformułował dopiero Darwin, a nie Newton
Â
czy Galileusz, jak niektorzy sadza.
 ΠÎ
Ç
Epistemiczny układ odniesienia wspołczesnej nauki, ktory kaze ewolucjo-
 Â
nizm uznac za teorie naukowa, a kreacjonizm  za koncepcje pseudonaukowa,
 ΠΠΠÎ
Ç
Î Î Â Î
jest historycznie i kulturowo zmienny. Trudno wiec z cała pewnoscia orzec, ze
aktualne rozumienie naukowosci utrzyma sie na zawsze. Nie widac jednak
 ΠÂ
Î Â Âw.
oznak, by miało sie ono zmienic za naszych czaso
Kazimierz Jodkowski
Why creationism is a pseudoscience?
Abst ract
In the 19th century creationism was a real alternative for Darwin's theory of
evolution. Today it is universally treated as a pseudo-science and as such is expelled
from science. Usually philosophers of science invoke so-called criterion of demarca-
tion in deciding if a theory is or is not a scientific one. In this paper I have tried to find
a good reason why creation science is a pseudo-science. Analyses of various criteria
of demarcation proposed by philosophers in two previous centuries have shown,
however, that they are not an appropriate ground to explain the unanimous opinion
of contemporary scientists about creationism. In my view, there are assumptions in
science deeper than demarcation criteria. These assumptions are also responsible for
the theory's scientificality. In my latest publications I have introduced the concept of
epistemic frameworks which are something like Ä…maps of landminesº. They deter-
mine areas on which scientists can practice science legitimately. Naturalism is such
an epistemic framework in the present-day biology  it claims that science must
explain all natural phenomena with natural agencies. Creation science rejects nat-
uralism and it is why scientists regard it as a pseudo-science.
Słowa kluczowe: darwinizm, epistemiczne układy odniesienia, ewolucjonizm, fallibi-
lizm, falsyfikacjonizm, indukcjonizm, konfirmacjonizm, kreacjonizm, kryteria
demarkacji, naturalizm, pseudonauka, weryfikacjonizm.
Keywords: Darwinism, epistemic frameworks, evolutionism, fallibilism, falsificatio-
nism, inductionism, confirmationism, creationism, demarcation criteria, natura-
lism, pseudoscience, verificationism
323
323