Prawo i instytucje UE
Jan J. Michałek
© JJ Michalek
y
ródła prawa wspólnotowego
System nie jest prosty ani przejrzysty.
Utworzenie Unii: jeszcze bardziej skomplikowano system;
("Unia buduje się w oparciu o Wspólnoty Europejskie")
y
ródła prawa wspólnotowego (prawo pierwotne: droit primaire):
traktaty założycielskie trzech wspólnot (paryskie i rzymskie), (z
aneksami)
umowy fuzyjna niektórych organów (komisji): IV. 1965;
układy o przystąpieniu nowych państw członkowskich (odpowiednio
rozłożone w czasie);
JAE: VII. 1987 (Europa 1992);
Traktat z Maastricht: podpisany: II.1992, wszedł w życie:1.07.1993
Traktat Amsterdamski: wszedł w życie: 1.05.1999: wzmocnienie unii
politycznej + przygotowanie rozszerzenia
Traktat z Nicei (podpisany: 26.01.2001), m.in. Rozszerzenia na Wschód
i zmiana systemu głosowania)
1
Traktat z Lizbony (2007):
Traktat z Lizbony podpisano 13 grudnia 2007 roku.
Zanim wejdzie w życie, będzie musiał zostać ratyfikowany przez wszystkie 27
państw członkowskich, co powinno nastąpić przed kolejnymi wyborami do
Parlamentu Europejskiego w czerwcu 2009 roku.
Główne cele traktatu to:
Uczynienie UE bardziej demokratyczna,
spełnienie oczekiwań mieszkańców Europy w zakresie wysokich standardów
dotyczących odpowiedzialności, otwartości, przejrzystości i udziału obywateli
uczynienie UE bardziej wydajnÄ… i skutecznÄ… w radzeniu sobie z globalnymi
wyzwaniami takimi jak zmiany klimatu, bezpieczeństwo i zrównoważony rozwój.
Podpisanie Traktatu z Lizbony nastąpiło po dyskusji w sprawie konstytucji .
 Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy został przyjęty przez głowy
państw i rządów podczas brukselskiego szczytu Rady Europejskiej w dniach 17-
18 czerwca 2004 roku i podpisany w Rzymie 29 paz
dziernika 2004 roku, lecz
nigdy nie został ratyfikowany.
© JJ Michalek
Ogólne i zwyczajowe zasady
prawa
A. Ogólne zasady prawa:
zasada dobrej wiary;
zasada posłuszeństwa prawu;
zasada zakazu dyskryminacji;
zasada proporcjonalności;
prawo do obrony;
podstawowe prawa człowieka.
B. Zwyczajowe prawa (często jeszcze rzymskie):
- nie należy karać drugi raz za to samo;
- nie ma zbrodni i winy bez uzasadnienia prawnego;
- wysłuchaj drugiej strony
2
© JJ Michalek
Prawo wtórne (secondary law)
- normy prawne tworzone przez odpowiednie instytucje wspólnot,
wyposażone w odpowiednie kompetencje (na mocy traktatów) do
realizacji zadań wyznaczonych przez traktaty.
- postanowienia umów międzynarodowych zawieranych przez
Wspólnoty, posiadające podmiotowość prawno-międzynarodową, (treaty
power-making: np. art. 228 Traktatu Rzymskiego).
- umowy zawierane pomiędzy państwami członkowskimi (gdy
instytucje Wspólnot nie mają odpowiednich kompetencji: np.
porozumienia ws. prywatnego prawa międzynarodowego).
- niepisane z
ródła prawa: przestrzegane przez wszystkie systemy
prawne i prawo zwyczajowe: formułowane w procesie orzecznictwa
Trybunału Wspólnot.
© JJ Michalek
Acquis communautaire i subsydiarność
Acquis communautaire: cały dorobek prawny Wspólnot Europejskich (będący w stałym rozwoju)
Traktat z Maastricht: nowo przystępujący członkowie muszą je zaakceptować w całości.
Zasada subsydiarności:
WE: podejmie działania tylko wówczas i w takim zakresie, gdy cele proponowanych działań nie
mogą być skutecznie realizowane przez kraje członkowskie, a z uwagi na skutki zostaną lepiej
zrealizowane przez WE
dotyczy tylko spraw, które nie podlegają wyłącznej kompetencji WE: czyli preferencje dla
decyzji na szczeblu krajowym i regionalnym, które są "bliżej obywateli".
Dziedziny objęte zasadą sybsydiarności:
- oświata, kultura, ochrona zdrowia,
- ochrona konsumentów, ochrona środowiska pracy,
- koordynacja polityk dot. wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Nie ma wyraz
nej hierarchii prawa wspólnotowego ( tylko, że nadrzędne jest prawo pierwotne).
np. - pomiędzy normami prawa pierwotnego i wtórnego a normami prawa międzynarodowego
wiążącego Wspólnoty (np. WTO);
- w Traktacie z Maastricht stwierdzono jedynie, że sprawa hierarchii wymaga zbadania.
3
© JJ Michalek
Prawo wtórne: cz. 1
"Rada i Komisja: wydają rozporządzenia i dyrektywy, podejmują decyzje oraz udzielają zaleceń i
opinii"
RozporzÄ…dzenie (Reglement):
- ma zasięg ogólny
- prymat nad ustawodawstwem wewnętrznym;
- bezwzględnie obowiązuje w całości;
- bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.
- nie potrzebne sÄ… dodatkowe akty prawne (norma prawna bez transformacji);
- wymaga obowiÄ…zkowej motywacji;
- publikowana w: "Journal Officiel des Communautes Europeennes"
Dyrektywa, (wytyczna) (Directive):
- podobnie jak rozporządzenia obowiązuje w całości
- ale potrzebne są akty władzy państwowej (państwa dokonują wyboru form i środków
potrzebnych do wdrożenia dyrektywy);
- zazwyczaj szczegółowo sformułowane i wymagają jedynie prostego przetworzenia na
prawo krajowe;
- musi być umotywowana
© JJ Michalek
Prawo wtórne: cz. 2
Decyzja (Decision):
- zakres decyzji ograniczony do określonych adresatów (dokładnie wskazanych);
- obowiązuje automatycznie i nie wymaga wewnętrznych przepisów wykonawczych;
- wyższość wobec prawa wewnętrznego;
- wymaga obowiÄ…zkowej motywacji;
- może nakładać zobowiązania pieniężne;
- jest publikowana w "Dzienniku Urzędowym" WE.
Zalecenie (Recommendation) i opinia (Avis):
- wyraża stanowisko organów WE;
- pozbawione mocy wiążącej;
- adresowane do krajów członkowskich a czasami osób prawnych lub fizycznych
- propozycja, której realizacja zależy od uznania adresatów;
- często poprzedza podjęcie decyzji czy rozporządzenia;
- może mieć walory moralno-polityczne: nie podporządkowanie się jej może
wywoływać negatywną ocenę innych państw.
4
© JJ Michalek
Instytucje wspólnotowe
Prawie wszystkie instytucje wypracowane w ramach
WE
Unia Europejska: jedynie adaptuje istniejÄ…ce instytucje
i ma zapewniać spójność ich działania;
Rada i Komisja: odpowiedzialne za spójność polityk;
Traktat z Maastricht powołuje nowe instytucje: Urząd
Rzecznika Praw Obywatelskich (Ombudsman),
Komitet Regionów, Komitet Koordynacyjny, Komitet
Ekonomiczno-Finansowy, Europejski Bank Centralny.
Instytucje UE
European Council
15 Heads of State or
Government and the
President of the
Commission
European Court of
Council of the EU
Justice
15 ministers
15 Judges
Committee of the Economic and Social
European Parliament
Regions Committee
626 members
222 members 222 members
European
Court of Auditors
Commission
15 members
20 members
European Central European
Bank Investment Bank
5
© JJ Michalek
Geneza Rady Europejskiej
RE- organ naczelny, który wykształcił się w praktyce w czasie tzw. konferencji na
szczycie (konferencje szefów państw)
RE: długo miała charakter poza-statutowy:
od 1961: konferencje na szczycie:
od 1969: konferencje raz na rok;
od 1974: trzy razy w roku;
od 1975: funkcjonuje nowy organ: Rada Europejska (potem powstał Sekretariat RE)
JAE (1987): Legalizacja i formalizacja RE
skład: szefowie państw i rządów, przewodniczący Komisji, ministrowie spraw zagranicznych
oraz jeden członek Komisji.
spotkania: co najmniej 2 razy w roku;
Przewodniczy: szef rządu, który w danym momencie przewodniczy Radzie Ministrów
Wspólnot.
Traktat z Maastricht (art. D): RE: "nadaje unii impuls niezbędny do rozwoju oraz określa
ogólne kierunki jej polityki".
© JJ Michalek
Rola Rady Europejskiej
Zadania:
- podejmuje decyzje niemożliwe do podjęcia na niższym szczeblu decyzyjnym;
- podejmuje uchwały (oświadczenia końcowe) na zasadzie konsensu;
- podejmuje decyzje polityczne, które stają się wiążące dla Rady Unii (która nadaje im
moc prawnÄ…);
- zajmuje czołowe miejsce ze względu na swą rangę;
- ale jej status formalny: niezbyt jasny
- instytucja niezbyt zbiurokratyzowana i sformalizowana: przyczynia siÄ™ do
sprawniejszego działania
Ewolucja historyczna RE:
1. początkowo analizowano szczegółowo kwestie: lata 70.: polityka energetyczny, unia
monetarna, reforma polityki rolnej, stworzenie jednolitego rynku wewnętrznego,
rozszerzenie wspólnot
2. lata 90.: kwestie ogólniejsze: impuls potrzebny do rozwoju.
Funkcjonowanie RE: odzwierciedla realny układ sił zmniejszenie roli Rady Ministrów
6
© JJ Michalek
Rada Unii  d. Rada Ministrów
RU: międzyrządowy organ Unii: kompetencje ustawodawcze;
główny organ podejmowania wszelakich uchwał i innych decyzji, ważnych dla funkcjonowania Wspólnot
(Unii).
Organizacja pracy Rady:
Wspólny organ naczelny 3 Wspólnot: Rada Ministrów (a od 1993: Rada Unii).
Członkowie RM: reprezentanci na szczeblu ministerialnym (odpowiedni minister), upoważnieni do
działania w imieniu danego rządu (i tylko przed nim odpowiedzialni);
1. sesja "zwykła": najwyższa i ostateczna instancja (uczestniczą ministrowie spraw zagranicznych)
2. sesja "specjalna" (techniczna): ministrowie reprezentujÄ…cy odpowiednie resorty;
3. "maratony": zatrzymanie czasu (termin decyzji wynikający z Traktatów): negocjacje trwają do czasu
podjęcia decyzji (szczególnie w odniesieniu do WPR, budżetu).
Przewodniczący: minister z danego kraju: rotacja co 6 miesięcy w porządku alfabetycznym:
zsynchronizowane z przewodniczeniem Rady Europejskiej.
Rada obraduje przynajmniej 1 raz w miesiącu lub na wniosek Komisji Europejskiej (ale w praktyce: sześć
dni w miesiÄ…cu w Brukseli lub Luksemburgu);
Ogromna ilość podejmowanych decyzji: kilkaset aktów prawnych w ciągu roku
Rada (jako całość) odpowiedzialna przed Trybunałem Wspólnot (bada legalność i ważność decyzji
zgodnie z postanowieniami traktatowymi);
COMPOSITION OF THE COUNCIL
One representative of each Member State at ministerial level,
with composition varying according to the subject discussed, for example:
Economic and
General Affairs
Financial Affairs Transport Council Agriculture Council
Council
(Ecofin) Council
Permanent Representatives
Committee Special Committee for Agriculture
'Coreper I and II'
Working groups
General Secretariat (approximately 2 200 officials)
Tasks
Drawing up Coordination of Budgetary External
Appointments
legislation economic policy control relations
7
Prezydencja Rady UE
The Presidency of the Council rotates every six months. In other words, each
EU country in turn takes charge of the Council agenda and chairs all the
meetings for a six-month period, promoting legislative and political decisions
and brokering compromises between the member states.
The rota for 2003-2006 is as follows:
2003 First half of the year: Greece
Second half of the
Italy
year:
2004 First half of the year: Ireland
Second half of the
Netherlands
year:
2005 First half of the year: Luxembourg
Second half of the United
year: Kingom
2006 First half of the year: Austria
Second half of the
Finland
year:
© JJ Michalek
Zakres decyzji Rady Unii
art 145 traktatu rzymskiego: Rada zapewnia koordynację ogólnej polityki
gospodarczej i ma prawo podejmowana decyzji;
art 235: TR: kompetencje do stanowienia aktów prawnych we wszystkich sprawach, "które
okaże się niezbędne do realizacji jednego z celów Wspólnoty", a które nie zostały
przewidziane w Traktacie;
Ogólne uprawnienia do podejmowana decyzji: bez rozróżnienia stanowionych aktów
prawnych;
art 145 + art 10 JAE: uchwały podjęte przez RM są realizowane przez Komisję (organ
wykonawczy);
Rada Unii: prawo do decyzji co sposobu wykonywania uprawnień wykonawczych przez
Radę (na wniosek Komisji, jednomyślnie przez Radę i po zaciągnięciu opinii Parlamentu
Europejskiego).
Ograniczenia tych szerokich kompetencji: w większości przypadków określonych traktatowo
podjęcie uchwały przez Radę jest uzależnione od przedłożenia odpowiedniego projektu
przez KomisjÄ™.
ale Rada może odrzucić projekt Komisji lub jednomyślnie zaproponować poprawki.
8
© JJ Michalek
Inne kompetencje Rady
W niektórych przypadkach Rada musi zasięgnąć opinii (niewiążąco) Parlamentu,
czy Komitetu Ekonomiczno-Społecznego lub Walutowego.
Rada zawiera umowy międzynarodowe: przy współudziale Komisji i Parlamentu
(przystąpienie nowych państw, państwa stowarzyszone, umowy z organizacjami
międzynarodowymi);
Uchwalanie budżetu: uprawnienia Rady bardzo szerokie ws. wydatków
obligatoryjnych (jest oddzielny temat)
Mianuje członków innych organów i instytucji wspólnot Europejskich;
Dodatkowe nowe kompetencje Rady (po Traktacie z Maastricht):
- w dziedzinie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (TM: tyt V, art J2 i
J3);
- współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości.
Rada: stworzyła organy pomocnicze i doradcze w celu:
1. usprawnienia funkcjonowania (ogromna ilość podejmowanych spraw);
2. stworzenia przeciwwagi dla rozbudowanego aparatu Komisji.
© JJ Michalek
COREPER:
Comite des Representants Permanents (Komitet Stałych Przedstawicieli)
Główny organ pomocniczy: przygotowuje (często praktycznie podejmuje) główne decyzje
Rady
- powołany na podst. art 151 traktatu WE;
- członkowie: szefowie (ambasadorowie) stałych przedstawicielstw: ich zastępcy:
zastępcami w COREPER: obraduje (od 1962) na dwóch szczeblach;
- powołuje wiele grup roboczych lub organów pomocniczych ok. 30 grup;
--> zarzuty, że COREPER jest wymierzony głównie przeciwko Komisji (tworzy trzecią
siłę (obok Rady i Komisji);
Sposób funkcjonowania:
lista A: sprawy co do których osiągnięto jednomyślność poglądów (akceptowalne en bloc
przez RadÄ™);
lista B: sprawy nie uzgodnione (jednomyślnie) w wyznaczonym terminie: wymagają
dalszych negocjacji w Radzie;
-- 75% spraw podejmowanych przez Radę z listy A (procent na liście A: miara
efektywności funkcjonowania COREPER-u)
9
© JJ Michalek
Podejmowanie decyzji przez RadÄ™
Rada może podejmować decyzje:
a/ większością głosów (sprawy mniej ważne);
b/ kwalifikowaną większością głosów (art. 148);
c/ jednomyślnie.
Rozkład głosów (do głosowania kwalifikowaną większością głosów) od 1.01.1995:
(zależy od potencjału ludnościowego i pozycji gospodarczej)
10 głosów: Francja, Anglia, Niemcy, Włochy;
8 głosów: Hiszpania;
5 głosów: Belgia, Grecja, Holandia, Portugalia;
4 głosy: Szwecja, Austria;
3 głosy: Dania, Irlandia, Finlandia;
2 głosy Luksemburg
suma głosów 87;
kwalifikowana większość: 62 głosy należące do 10 spośród 15 tu członków.
JAE (1987): większa ilość spraw podejm. kwalifikowaną większością: np..:
- polityka walutowa; integracja w zakresie B&R;
- polityka socjalna; ochrona środowiska.
Ale jednogłośność wymagana do decyzji o kluczowym znaczeniu (m.in):
© JJ Michalek
Jednogłośność w Radzie
Ale jednogłośność wymagana do decyzji o kluczowym znaczeniu (m.in):
- przyjmowanie nowych członków;
- rewizja traktatów, stowarzyszenie państw trzecich;
- mianowanie członków Komisji;
- polityka zagraniczna;
- nowe dziedziny działania (art. 235 TR):
W praktyce: jednogłośność: we wszystkich ważniejszych sprawach (cicha rewizja TR:
protokół luksemburski z 1966 r.)
kwalifikowana większość "gdy jednak dotyczą one bardzo ważnych interesów jednego lub
kilku partnerów, członkowie Rady dołożą starań by w rozsądnym czasie osiągnąć
rozwiązanie możliwe do przyjęcia przez wszystkich członków Rady..." - efekt silnej presji
Francji.
Kryterium  bardzo ważny interes": pominięty milczeniem w JAE i traktacie z Maastricht: b.
ważny element podejmowania decyzji w UE.
Próbowano dokonać korekty w 1996 roku: ale bez skutku:
- szczególne zastrzeżenia: nadreprezentacja w decyzjach jednogłośnych krajów małych
10
Liczba głosów w Radzie obecnie:
© JJ Michalek
Rada  głosy po rozszerzeniu
Rada Ministrów - liczba głosów zapisana w Traktacie z Nicei
skumulowana skumulowana
liczba liczba
głosów w% suma w% głosów w% suma w%
Niemcy 29 8,4 29 8,4 Bułgaria 10 2,9 277 80,3
W. Brytan 29 8,4 58 16,8 Austria 10 2,9 287 83,2
Francja 29 8,4 87 25,2 Slowacja 7 2,0 294 85,2
WÅ‚ochy 29 8,4 116 33,6 Dania 7 2,0 301 87,2
Hiszpania 27 7,8 143 41,4 Finlandia 7 2,0 308 89,3
Polska 27 7,8 170 49,3 Irlandia 7 2,0 315 91,3
Rumunia 14 4,1 184 53,3 Litwa 7 2,0 322 93,3
Holandia 13 3,8 197 57,1 Lotwa 4 1,2 326 94,5
Grecja 12 3,5 209 60,6 SÅ‚owenia 4 1,2 330 95,7
Re. Czesk 12 3,5 221 64,1 Estonia 4 1,2 334 96,8
Belgia 12 3,5 233 67,5 Cypr 4 1,2 338 98,0
Węgry 12 3,5 245 71,0 Luxembou 4 1,2 342 99,1
Portugalia 12 3,5 257 74,5 Malta 3 0,9 345 100,0
Szwecja 10 2,9 267 77,4 suma 345 100,0
11
© JJ Michalek
Komisja - organizacja
Komisja: organ wykonawczo-zarządzający  Rząd Wspólnot;
Członkowie Komisji:
- 20 osób: jedynie członkowie UE;
- skład: przynajmniej jeden obywatel państwa członkowskiego (a duże kraje mają po dwóch komisarzy:
Anglia, Niemcy, Hiszpania, WÅ‚ochy i Francja).
Obecnie 25 komisarzy z każdego kraju: Manuel Barroso
Mianowanie: po Traktacie z Maastricht:
1. rzÄ…dy, po porozumieniu z Parlamentem, przedstawiajÄ… propozycjÄ™ przewodniczÄ…cego;
2. przewodniczący z rządami: propozycje pozostałych członków;
3. zatwierdzenie składu przez Parlament potem jednomyślna akceptacja przez rządy;
PrzewodniczÄ…cy (od 1995: J. Santera a obecnie R. Prodi) mianowany na 5 lat;
Członkowie: status funkcjonariuszy międzynarodowych (niezależność od rządów, które ich wybrały): mają
brać pod uwagę jedynie interes unii: rządy nie powinny starać się oddziaływać;
- komisarze:nie mogą podejmować w czasie kadencji żadnej innej działalności
- mogą być odwołani decyzją Trybunału na wniosek Unii: jeżeli nie odpowiadają warunkom niezbędnym
do pełnienia funkcji;
- decyzje: podejmowane bezwzględną większością głosów (11 komisarzy);
Administracja Komisji: 15 tys. osób;
- 23 Dyrekcji Generalnych (potem Dyrekcje i Wydziały).
© JJ Michalek
Główne funkcje Komisji
- prawo i obowiÄ…zek inicjatywy legislacyjnej;
- organ wykonawczo-zarządzający 3 Wspólnot:
 Rząd Wspólnot
- nadzoruje realizację postanowień
traktatowych.
12
ADMINISTRATIVE STRUCTURE OF THE EUROPEAN COMMISSION
Commission (20 members)
Cabinets
Secretariat General
Legal Service
Press and Communication Service
Economic and Financial Affairs DG Trade DG
Enterprise Development DG
Competition DG Enlargement DG
Employment and Social Affairs DG Common Service for External
Agriculture DG Relations
Transport DG Humanitarian Aid Office
Environment DG Eurostat
Research DG Personnel and Administration DG
Joint Research Centre Inspectorate General
Information Society DG Budget DG
Fisheries DG Financial Control DG
Internal Market DG European Anti-Fraud Office
Regional Policy DG
Energy DG Joint Interpreting and Conference
Taxation and Customs Union DG
Education and Culture DG Service
Health and Consumer Protection DG
Justice and Home Affairs DG Translation Service
External Relations DG Publications Office
© JJ Michalek
Szczegółowe funkcje Komisji:
1
1. Inicjowanie i przygotowanie większości uchwał Rady Unii;
(w wielu artykułach: Rada na wniosek Komisji)
- brak aprobaty przez Radę: Komisja może zmienić wniosek;
2. prawo do inicjowania działalności Rady w innych pominiętych
przypadkach: - 1992: projekty 848 uchwał
3. Prawo do podejmowania samodzielnych uchwał (art 155): ale tylko w
odniesieniu do zaleceń i opinii (nie posiadających mocy wiążącej) tj.: prawo do
wywierania presji moralnej i politycznej na rzÄ…dy.
4. władza wykonawcza w stos. do wszystkich uchwał podjętych przez Radę;
art. 153 TR (realizacja zasad) oraz art 10 JAE (funkcje wykonawcze);
5. Funkcje zarzÄ…dzajÄ…ce: najbardziej absorbujÄ…ca: funkcjonowanie unii celnej,
polityka rolna, polityka konkurencji, zarzÄ…dzanie funduszami strukturalnymi.
13
© JJ Michalek
Szczegółowe funkcje Komisji:
2
6. "Pies łańcuchowy" (chien de garde): nadzór nad właściwym wykonaniem i
stosowaniem postanowień traktatowych i uchwał organów Wspólnot etapy
postępowania:
a/ rejestr pogwałcenia prawa (przez państwa członkowskie);
b/ wydanie odpowiednich zalecenie o przywrócenie zgodności;
c/ skierowanie sprawy do Trybunału (przekazano ok. 300 spraw).
(naruszenia dotyczyły głównie unii celnej, polityki rolnej, zasad konkurencji);
7. Wykonywanie budżetu;
8. Negocjacje (w oparciu o mandaty) umów międzynarodowych;
9. Stosunki z innymi organizacjami międzynarodowymi (typu WTO).
10. Dla realizacji celów: konieczność współpracy z licznymi grupami nacisku typu:
a/ Związek Przemysłów WE;
b/ Komitet Zawodowy Organizacji Rolnych WE;
c/ Komitet Organizacji Handlowych WE;
© JJ Michalek
Zakres samodzielności
Komisji
Propozycja W. Hallsteina (marzec 1965) zwiększenia uprawnień Komisji w
dziedzinie:
finansowania polityki rolnej, utworzenia środków finansowych (zarządzanych
przez Komisję), zwiększenia uprawnień Parlamentu Europejskiego
Silny opór Francji: kryzys "pustego krzesła" (czerwiec 1965- styczeń 1996)
protokół luksemburski: już wcześniej omówiony.
Komisja formalnie niezależna i stojąca ponad państwami --> w
rzeczywistości skuteczna kontrola państw członkowskich (skład Komisji i
podejmowanie uchwał i propozycji dla Rady).
- granice autonomii zdeterminowane przez interesy państw członkowskich:
- częsty postulat odbiurokratyzowania "eurokratów z Brukseli"
14
© JJ Michalek
Skład Parlamentu
Nazwy: Zgromadzenie, Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne (od 1962:
Parlament Europejski)

- jedyny organ Unii mający demokratyczną legitymację do działania: jego zakres
stopniowo rozszerza siÄ™;
Skład Parlamentu:
- członkowie wybierani (od 1979) w wyborach bezpośrednich;
- mandat 5 letni, immunitet,
- parlamentarzysta nie może otrzymywać instrukcji od własnych rządów czy
parlamentów.
- Liczba parlamentarzystów (od 1992 roku do 2004 roku):
Niemcy: 99; Francja, W. Brytania, WÅ‚ochy: 87;
Hiszpania: 64; Holandia: 31;
Belgia, Grecja, Portugalia: 25; Szwecja: 22;
Austria: 21; Dania, Finlandia: 16;
Irlandia: 15; Luksemburg: 6: w sumie: 626 posłów.
15
Parlament
PO: EPL
SLD: PES
PIS: UEN
Posłowie
parlament
u obecnie
16
© JJ Michalek
Parlament  głosy po rozszerzeniu
Parlament Europejski skumulowana skumulowana
w% suma w% w% suma w%
Niemcy 99 13,5 99 13,5 Bułgaria 17 2,3 614 83,9
W. Brytania 72 9,8 171 23,4 Austria 17 2,3 631 86,2
Francja 72 9,8 243 33,2 Slowacja 13 1,8 644 88,0
WÅ‚ochy 72 9,8 315 43,0 Dania 13 1,8 657 89,8
Hiszpania 50 6,8 365 49,9 Finlandia 13 1,8 670 91,5
Polska 50 6,8 415 56,7 Irlandia 12 1,6 682 93,2
Rumunia 33 4,5 448 61,2 Litwa 12 1,6 694 94,8
Holandia 25 3,4 473 64,6 Lotwa 8 1,1 702 95,9
Grecja 22 3,0 495 67,6 SÅ‚owenia 7 1,0 709 96,9
Rep. Czeska 20 2,7 515 70,4 Estonia 6 0,8 715 97,7
Belgia 22 3,0 537 73,4 Cypr 6 0,8 721 98,5
Węgry 20 2,7 557 76,1 Luxembu 6 0,8 727 99,3
Portugalia 22 3,0 579 79,1 Malta 5 0,7 732 100
Szwecja 18 2,5 597 81,6 suma 100
© JJ Michalek
Podejmowanie decyzji przez Parlament
1. Normalnie: decyzje zwykłą większością głosów;
2. Większość kwalifikowana dla decyzji o dużej wadze
np.: - decyzje budżetowe;
- wotum nieufności dla Komisji Europejskiej
3. Kworum: 1/3 ogólnej liczby parlamentarzystów.
Kompetencje (nieco rozszerzone) niewspółmierne do ambicji Parlamentu;
Prymat Parlamentu w procesie prawotwórczym: ale nie ma wyraz
nych
kompetencji ustawodawczych; (jedynie wspomaganie Rady Unii oraz Komisji).
Kompetencje bezpośrednie: skonkretyzowane w Traktatach i wymagające
współudziału Parlamentu: zazwyczaj opinia Parlamentu jest nie wiążąca;
Kompetencje pośrednie: wykonywanie funkcji kontrolnych głównie nad Komisją
za pomocÄ… klasycznych metod stosowanych przez parlamenty krajowe.
17
© JJ Michalek
Główne pola działania Parlamentu
Procedura budżetowa:
- główne zmiany kompetencji w 1970 i 1975 roku (utworzenie funduszy własnych z VAT);
- wydatki nieobligatoryjne: decydujący głos parlamentu: ok. 25% budżetu: (polityka,
regionalna, socjalna, energetyczna, ekologiczna):
- wydatki obligatoryjne: Parlament może zaproponować poprawki a decyzja należy do
Rady Unii (głównie wydatki na politykę rolną).
- absolutorium: udziela absolutorium na jego wykonanie (ale bez konsekwencji prawnych);
Zmiany wynikajÄ…ce z JAE:
- rozszerzeniu składu Wspólnot: potrzebna zgoda parlamentu (art 237;
procedura współpracy: (rola opiniodawcza w następujących dziedzinach): regulacja rynku
wewnętrznego, polityka społeczna, badania B&R, spójność europejska;
© JJ Michalek
Nowe pola działania
Parlamentu
Traktat z Maastricht: nowe zakresy działania:
- art 138b: prawo inicjatywy prawotwórczej w stosunku do Komisji: może
złożyć wniosek o przełożenie odpowiednich uchwał:
- art. 138c: może powołał Komitet Dochodzeniowy (na wniosek 1/4
członków) dla zbadania domniemanych wykroczeń lub niewłaściwego
zarzÄ…dzania;
- art.138d: może przyjmować petycje od obywateli UE (również od osób
fizycznych i prawnych) pod warunkiem że sprawa dotyczy funkcjonowania WE;
- mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich; (analiza skarg)
18
© JJ Michalek
Nowa procedura współdecydowania
(procedure do co-decision) (art. 251-252 TWE)
- Komisja przedkłada propozycję Parlamentowi i Radzie;
- Rada, zapoznaje siÄ™ z opiniÄ… Parlamentu;
- Rada, kwalifikowaną większością głosów zajmuje wspólne stanowisko i przekazuje je
Parlamentowi (wraz z uzasadnieniem): podobnie czyni Komisja;
- Możliwe stanowiska Parlamentu (do podjęcia w ciągu trzech miesięcy):
a/ zgoda ze wspólnym stanowiskiem Rady i Komisji --> Rada podejmuje uchwałę;
b/ Parlament nie podejmuje decyzji --> Rada podejmuje (w drugim czytaniu) decyzje zgodnÄ… ze
swym stanowiskiem;
c/ Parlament bezwzględną większością głosów wyraża zamiar odrzucenia wspólnego stanowiska: -->
posiedzenie tzw. Komitetu Pojednawczego --> Parlament może nadal bezwzględną większością odrzucić
wspólne stanowisko --> akt nie przyjęty;
d/ Parlament bezwzględną większością proponuje poprawki --> stanowisko rady nt. proponowanych
poprawek
Większe uprawnienia Parlamentu (łącznie z możliwością poprawek i odrzucenia propozycji Rady) w:
decyzjach dotyczÄ…cych:
- swobodnego przepływu pracowników i świadczenia pracy;
- swobody prowadzenia działalności gospodarczej; rozwoju europejskiego wymiaru oświaty;
- rozwoju sieci transeuropejskiej; ochrony środowiska.
© JJ Michalek
Trybunał Sprawiedliwości
Cel : zapewnienie poszanowania prawa przy interpretowaniu i wykonywaniu
traktatów Wspólnot --> b. szerokie uprawnienia;
- utworzony w 1951 dla EWWIS: obecnie wspólny dla wszystkich Wspólnot;
skład: 15 sędziów (każde państwo: jeden członek) i 9 rzeczników generalnych
(kraje duże mają po jednym) wybieranych na postawie jednomyślnej decyzji
państw członkowskich
- kadencja trwa 6 lat (rotacja częściowa co 3 lata): status funkcjonariuszy
międzynarodowych;
Trybunał orzeka na:
a/ sesjach plenarnych;
b/ w izbach :
- 4 izby trzy-osobowe;
- 2 izby pięcio-osobowe.
19
Skład Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości
COMPOSITION OF THE EUROPEAN COURT OF JUSTICE
Governments of the
Member States appoint the
15 Judges
and
8 (9) Advocates-General
by common accord for
a term of six years
Types of proceeding
Actions for failure to fulfil Actions for annulment and Cases referred from national
obligations under the actions on grounds of failure courts for preliminary
Treaties: to act rulings
Commission v Member State brought by a Community to clarify the meaning and
(Article 226); Member State v institution or a Member State in scope of Community law
Member State connection with an illegal act (Article 234)
(Art. 227) or failure to act
(Articles 230 and 232)
© JJ Michalek
Uprawnienia Trybunału
- orzekanie o legalności (zgodności z Traktatami) uchwał prawnie wiążących
(dyrektywy, i decyzje) Rady Unii, Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku
Centralnego oraz parlamentu o skutkach prawnych dla stron trzecich;
- orzekanie o naruszeniu prawa przez zaniechanie ze strony Rady, Komisji lub
Parlamentu (poprzednio odpowiedni organ musi był wezwany do działania)
- rozstrzyganie sporów w sprawie wykonania przez państwa członkowskie
zobowiązań; (przed tym zlecenia Komisji do przestrzegania)
- orzekanie w sporach pomiędzy Wspólnotami a jej funkcjonariuszami;
Wyroki Trybunału: charakter ostateczny i nie podlegają apelacji
- rocznie: wpływa ok. 450 spraw a jest rozstrzyganych: 250
--> postępowanie przez Trybunałem ulega stałemu wydłużeniu.
- czas oczekiwania na orzeczenie wstępne: 18 miesięcy;
czas rozpatrywania skarg wnoszonych przez obywateli Unii: ponad 2 lat;
20
© JJ Michalek
S
D PIERWSZEJ INSTANCJI
Sąd powołano ażeby odciążyć Trybunał (od 1989)
- 15 sędziów wyznaczonych przez obywateli Unii;
Sąd pierwszej instancji rozpatruje następujące sprawy:
- spory między Wspólnotami i jej funkcjonariuszami;
- spory między osobami prawnymi i fizycznymi oraz organami
Wspólnoty ws. stosowania prawa o konkurencji i A-D;
- - spory dot. stosowania ograniczeń ilościowych na produkcję węgla i
stali;
- spory o odszkodowanie z tytułu odpowiedzialności deliktowej. Sąd nie
rozpatruje: spraw wnoszonych przez państwa członkowskie lub organy
Wspólnot.
21