Technologie w produkcji zwierzęcej - Wykład 1 - świnie
Dzięki skamieniałościom odkryto, że zwierzęta podobne do dzikich świń zamieszkiwały lasy i bagna w
Europie i Azji już około 40 mln lat temu.
- w Chinach świnie zostały udomowione przed 4900 rokiem p.n.e.
- w Europie ich hodowla rozpoczęła się przed 1500 rokiem p.n.e.
1000 lat przed naszÄ… erÄ…:
HOMER
Fragment z 14 pieśni  Odysei
 & W środku obejścia dwanaście chlewów zbudował
Obok siebie, w nich na noc trzodę pilnie chował.
Pięćdziesiąt ryjów w każdej zamykał oborze,
Zwykle same maciory, wieprze śpią na dworze,
Lecz ich szczupło, gdyż liczbę zmniejszały codziennie
Szumne gachów biesiady, na które niezmiennie
Musiał dostarczać wieprzów z najgrubszą słoniną
Więc tylko trzysta sześćdziesiąt w zagrodzie miał ino& 
W starożytnym Rzymie prowadzono chów na dużą skalę świadczą notatki o żywieniu świń figami, miodem i
pojeniu ich winem.
Pliniusz zapisał, że tylko sama Etruria  nie licząc innych miejscowości dostarczała do Rzymu 20 tys. świń
rocznie.
W pracy o gospodarstwie rolnym napisanym ponad 2000 lat temu autor Marek Terencjusz Warron zalecał
pozostawienie do hodowli tylko te maciory, które rodzą nie mniej prosiąt niż posiadają sutek.
Wspomina również o przypadku urodzenia przez lochę 30 prosiąt.
Stwierdza również, że powinno uzyskać się od lochy dwa mioty rocznie, a prosięta należy odsadzać nie
póz
niej niż w wieku dwóch miesięcy.
AMERYKA
Na rozkaz Izabeli, Krzysztof Kolumb wziął na pokład osiem świń, wyruszając w podróż na Kubę w 1493
roku.
1
Ale  ojcem amerykańskiego przemysłu przetwórstwa mięsa wieprzowego można nazwać Hernando de
Soto. Wraz z pierwszymi 13 świniami dopłynął on do Zatoki Tampa na Florydzie w 1539 roku.
Hodowla zwierząt w tym świń we współczesnym pojęciu pojawiła się dopiero w połowie XVIII wieku.
Świnie udomowione do tego czasu niewiele różniły się od dzików. Masę 50 kg osiągały w 1,5 roku.
Większość obecnie hodowanych ras powstało dopiero w XX wieku.
Współczesne rasy dzieli się na 3 typy użytkowe:
- mięsne  póz
no dojrzewajÄ…ce i szybko rosnÄ…ce
- tłuszczowo-mięsne  wcześnie dojrzewające i szybko rosnące
- słoniowe  póz
no dojrzewajÄ…ce i wolno rosnÄ…ce
Obecnie rasy tłuszczowo-mięsne stopniowo przekształcane są na mięsne, a słoninowe wypierane przez
mięsne.
Najcenniejsze z ras europejskich to:
- wielka biała angielska,
- szwedzka krajowa (landrace),
- uszlachetniona duńska krajowa (landrace),
- pietrain.
W Polsce największe znaczenie mają rasy:
- wielka biała polska
- wielka biała zwisłoucha
doskonali się też rasy puławską i złotnicką.
Najważniejsze cechy użytkowe świń
- Wysoka rozrodczość
Częstotliwość oproszeń
Plenność gospodarcza
- Zdolności opasowe
- Wysoka wydajność rzez
na
2
Niektóre istotne cechy zachowania się świń:
- opiekuńczość macierzyńska
- życie społeczne instynkt stadny
- hierarchia w stadzie
- skłonność do ruchu
- skłonność do rycia
- odpoczynek i sen
- wydają zróżnicowane dz
więki
- inteligencja świń
W 1939 r. w Karolinie (USA), wyhodowano świnię, która ważyła 863,6 kg, nazwano ją  Big Boy   Duży
Chłopiec .
Polska biała zwisłoucha (pbz):
Jest nieco mniej wyprostowana niż rasa wbp, ale charakteryzuje się bardzo szlachetnym pokrojem. Jej
charakterystyczną cechą jest dość mała głowa ze zwisającymi uszami. Zwierzęta są jednolicie białe. Część
populacji cechuje podatność na stres. Lochy są bardzo płodne, rodzą przeciętnie w miocie 12-14 prosiąt, a
odchowujÄ… 10-12.
Knurek:
Wyniki użytkowości tucznej i rzez
nej:
- średni przyrost dzienny  815 g
- zawartość mięsa w tuszy  63,3%
- indeks oceny przyżyciowej  144 pkt
Loszka:
Wyniki użytkowości tucznej i rzez
nej:
- średni przyrost dzienny  719 g
- zawartość mięsa w tuszy  59,6%
- indeks oceny przyżyciowej  129 pkt
3
Wielka biała polska (wpb):
Jest rasą o białym umaszczeniu, szybko rosnącą i póz
niej dojrzewajÄ…cÄ…. Jej charakterystyczna cecha to
średniej wielkości, stojące i ostro zakończone uszy. Lochy są bardzo dobrymi i troskliwymi matkami. Rodzą
w miocie 10-12 prosiąt, a odchowują 10. Rasa ta charakteryzuje się dużą odpornością na stres i trudne
warunki środowiskowe.
Knurek:
Wyniki użytkowości tucznej i rzez
nej:
- średni przyrost dzienny  783 g
- zawartość mięsa w tuszy  63,4%
- indeks oceny przyżyciowej  139 pkt
Loszka:
Wyniki użytkowości tucznej i rzez
nej:
- średni przyrost dzienny  731 g
- zawartość mięsa w tuszy  61,2%
- indeks oceny przyżyciowej  136 pkt
Duroc:
Została sprowadzona do Polski na początku lat 80. Jest to typowo mięsna rasa o charakterystycznym
czerwono-brązowym umaszczeniu. Tusze tych świń cechuje mięso doskonałej jakości i bardzo smaczne.
Knurek:
Wyniki użytkowości tucznej i rzez
nej:
- średni przyrost dzienny  730 g
- zawartość mięsa w tuszy  62,5%
- indeks oceny przyżyciowej  123 pkt
Pietrain:
Trafiła do Polski w połowie lat 60. Jest rasą wyjątkowo mięsną: w tuszy  ponad 60% mięsa. Zwierzęta
mają umaszczenie od białego, poprzez łaciate do popielatego i prawie czarnego. Płodność loch jest
umiarkowana, w miocie rodzi się średnio poniżej 10 prosiąt. Większość osobników w tej populacji cechuje
podatność na stres.
4
 Knurek:
Wyniki użytkowości tucznej i rzez
nej:
- średni przyrost dzienny  807 g
- zawartość mięsa w tuszy  65,0%
- indeks oceny przyżyciowej  145 pkt
Hampshire:
Sprowadzono do Polski na początku lat 70. Zwierzęta są czarno umaszczone, z charakterystycznym
białym pasem na łopatkach. Jest to rasa typowo mięsna. Ostatnio jednak traci popularność ze względu na
znaczne obciążenie genem kwaśnego mięsa. Powoduje to pogorszenie jego przydatności technologicznej.
Knurek:
Wyniki użytkowości tucznej i rzez
nej:
- średni przyrost dzienny  809 g
- zawartość mięsa w tuszy  62,1%
- indeks oceny przyżyciowej  132 pkt
Puławska
Rasa objęta Programem Ochrony Zasobów Genetycznych
Typowy wzorzec to:
- umaszczenie łaciate czarno-białe z nieregularnym rozmieszczeniem czarnych plam na białym tle, których
nasilenie nie powinno przekraczać 70% powierzchni skóry
- tułów średniej długości, osadzony na mocnych, dobrze spionowanych kończynach
- zadnia część tułowia dobrze rozwinięta, szynki uwypuklone, ale średniej długości
- wyraz
nie zaznaczone zewnętrzne narządy płciowe
- temperament żywy, ale usposobienie łagodne bez przejawów agresji wobec innych zwierząt w grupie
- rasę charakteryzuje wczesność dojrzewania rozpłodowego, dobre przystosowanie do trudnych warunków
utrzymania, długowieczność oraz wysoka odporność na specyficzne patogeny
- wykazują wysoką płodność, plenność oraz posiadającą dobre cechy macierzyste
- masa ciała dorosłych osobników:
·ð Knury: 250-350 kg
·ð Lochy: 200-280 kg
5
ZÅ‚otnicka pstra:
- są to świnie w typie mięsno-słoninowym w kierunku mięsnym, póz
no dojrzewające, o średnim tempie
wzrostu
- głowa powinna być średniej wielkości, ryj średnio długi i prosty, uszy pochylone do przodu, średniej
wielkości
- tułów długi, lekko spłaszczony, dopuszczalna jest lekka karpiowatość grzbietu
- kończyny mocne o grubej kości
- co najmniej 12 prawidłowo rozwiniętych sutek, dopuszczalna jest asymetria jednego sutka
- umaszczenie łaciate, czarno-białe, ponad 50% maści białej
- przy czym najbardziej pożądany jest układ łat sprawiający wrażenie  drugiej skóry narzuconej na grzbiet
zwierzęcia
- szczecina powinna przybierać barwę pigmentu skóry
- płodność rzeczywista wynosi ok. 11 prosiąt
- masa ciała dorosłych osobników:
·ð Knury: 300-350 kg
·ð Lochy 200-300 kg
Złotnicka biała:
Są to świnie o typie mięsnym, póz
no dojrzewające, o średnio-szybkim tempie wzrostu
- jest średnio duża, o harmonijnej budowie ciała, dobrze związana
- głowa mała, ryj średnio długi i prosty, uszy pochylone do przodu, średniej wielkości
- tułów długi, w kształcie trapezu zwężający się ku przodowi. Zad powinien być dobrze wypełniony
- kończyny wysokie, dobrze ustawione
- co najmniej 12 prawidłowo rozwiniętych sutek, dopuszczalna jest asymetria jednego sutka
- umaszczenie białe, dopuszczalne niewielkie ciemne łatki
- płodność rzeczywista wynosi ok. 10,5 prosiąt
- masa ciała dorosłych osobników:
·ð Knury: 250-300 kg
·ð Lochy: 200-250 kg
6
Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej  POLSUS na podstawie Decyzji Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 lutego 2004 r. prowadzi rejestry dla mieszańców świń, które pochodzą z
krzyżowania następujących ras:
1. Duroc x pietrain
2. Duroc x Hampshire
3. Hampshire x pietrain
Loszki mieszańcowe mogą być produkowane tylko i wyłącznie w oparciu o następujące rasy mateczne:
- wielką białą polską
- polską białą zwisłouchą
- puławską
Natomiast knury mieszańce produkowane są tylko i wyłącznie z wykorzystaniem następujących ras
ojcowskich:
- hampshire
- duroc
- pietrain
Linia 990
Liczba knurów i loch poszczególnych ras użytych do tworzenia linii 990
Rasa Liczba knurów Liczba loch
Wielka biała polska 91 1079
Belgijska krajowa 23 61
Duroc 26 48
Niemiecka krajowa 15 -
Walijska 14 -
Hampshire 12 -
Szacuje się, że w Polsce istnieje potencjał pomieszczeń wystarczający na roczną produkcję ponad 20 mln
świń.
W Polsce, jak i w Europie największą rolę odgrywają świnie należące do typu mięsnego, charakteryzujące
się przede wszystkim szybkimi przyrostami, ekonomicznym wykorzystaniem paszy na przyrost, masy ciała,
wysoką mięsnością.
Większość tuczników w Polsce utrzymywanych jest do masy ciała średnio 105 kg.
7
W Polsce podstawowym systemem utrzymania jest system ściółkowy.
W większości są to chlewnie na:
- płytkiej ściółce
- głębokiej ściółce
- na posadzkach o dużym stopniu nachylenia
W Polsce od kilku lat zmniejsza się udział gospodarstw bardzo małych ( do 9 szt.) i małych (10-49 szt.), a
wzrasta dużych (100-499 szt.).
W chowie trzody chlewnej stabilna jest liczebność gospodarstw średnich (50-99 szt.) i bardzo dużych
(ponad 499 szt.).
Obecnie około 1/3 pogłowia trzody znajduje się w małych gospodarstwach.
Można szacować, że udział gospodarstw dużych i średnich to około 72 tys. producentów trzody.
Przykładowa obsada świń na 100 ha użytków rolnych:
Województwo
Województwo Województwo
Obszar zachodnio- Polska Dania
pomorskie wielkopolskie
pomorskie
Obsada świń
na 100 ha
71 129 222 100 450
użytków
rolnych
Polski handel mięsem w 2009 r.:
W bieżącym roku odbudowuje się powoli eksport wieprzowiny z Polski. Wg wstępnych danych (MRiRW) w
pierwszych czterech miesiącach roku eksport nieprzetworzonej wieprzowiny (CN 0203) wyniósł 55,4 tys. t
w porównaniu z 52,7 tys. t w tym samym okresie przed rokiem.
Gorzej niż w przypadku mięsa wygląda sytuacja w eksporcie trzody chlewnej. W pierwszych czterech
miesiącach eksport wyniósł 13,0 tys. t w porównaniu z 15,4 tys. t przed rokiem. Potwierdziły się obawy o
wpływ podwyższenia ceł na sprzedaż do Rosji. Spadła ona o 90%. Natomiast na pierwsze miejsce wśród
odbiorców trzody z Polski powróciły Węgry zwiększając import ponad sześciokrotnie.
W dniach 26-29 września 2011 r. w Krakowie odbyło się, organizowane w ramach Polskiej Prezydencji w
UW, nadzwyczajne posiedzenie grupy Głównych Lekarzy Weterynarii Państw Członkowskich UE
połączone z konferencja dotyczącą występowania i zwalczania afrykańskiego pomoru świń (ASF). Do
udziału w konferencji zaproszeni zostali również Główni Lekarze Weterynarii Federacji Rosyjskiej, Ukrainy i
Białorusi.
8
Afrykański pomór świń (ASF)  wyjątkowo groz
na, nieuleczalna, wysoce zakaz
na i zaraz
liwa wirusowa
choroba świń domowych wszystkich ras oraz dzików, stanowi w ostatnich latach poważny problem w Rosji i
państwach położonych na Kaukazie (Gruzja, Armenia). Zasadnicze straty związane z wystąpieniem ASF
związane są przede wszystkim z całkowitym zablokowaniem importu świń oraz mięsa wieprzowego z
krajów dotkniętych ASF przez kraje wolne od tej choroby.
Przyszłość światowego rynku mięsa:
Wg przewidywań FAO, ceny wołowiny na świecie w latach 2010-2015 utrzymają się na stałym poziomie. W
większości krajów stada bydła będą odbudowywane po uprzednim spadku liczebności.
Po 2015 r. podaż wołowiny wzrośnie, co spowoduje niewielki spadek jej cen.
Ceny wieprzowiny do 2019 r. powinny utrzymywać się na względnie stałym poziomie
Ceny baraniny początkowo niskie, wzrosną na skutek ograniczenia pogłowia owiec w Nowej Zelandii.
Popyt na mięso drobiu będzie wysoki, na skutek czego jego ceny utrzymają się na niezmienionym
poziomie.
W latach 2010-2019 spożycie mięsa większy się. Wzrost ten zaznaczy się głównie w krajach nienależących
do OECD.
Spożycie mięsa:
drobiu w tych państwach w 2019 r. będzie o 38% większe niż w 2009 r.
wieprzowiny  o 33%
wołowiny  o 23%
a baraniny  o 31%
W krajach OECD spożycie mięsa zwiększy się o 4%. Światowy eksport mięsa wzrośnie w omawianym
okresie o 22% (głównie za sprawą eksportu wołowiny i mięsa drobiu). W krajach OECD eksport zwiększy
siÄ™ o 7%, a w krajach spoza OECD- o 29%.
Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej  POLSUS jest organizacją samorządową,
działająca od 1958 roku. Obejmuje swym zasięgiem działania teren całego kraju. Może realizować program
hodowlany o zasięgu krajowym dla ras świń: wbp, pbz, bz, Hampshire, duroc, pietrain.
Działalność PZHiPTCh  POLSUS :
- ocena wartości użytkowej i hodowlanej trzody chlewnej
- prowadzenie ksiąg i rejestrów zwierząt hodowlanych oraz systemów informacyjnych dla potrzeb rejestracji
danych
- bilansowanie potrzeb i możliwości produkcyjnych w hodowli zwierząt
- prowadzenie specjalistycznych szkoleń zawodowych dla osób prowadzących ocenę wartości użytkowej,
sztuczne unasienianie oraz wydawanie odpowiednich zaświadczeń w tym zakresie
9
- kwalifikacja materiału hodowlanego
- prowadzenie oceny poubojowej zwierzÄ…t rzez
nych
- tworzenie grup producenckich związanych umowami z ubojniami zwierząt, wytwórniami pasz i siecią
handlu
- negocjowanie cen minimalnych i interwencyjnych skupu zwierzÄ…t hodowlanych i rzez
nych
- doskonalenie produkcji zwierząt hodowlanych trzody chlewnej przez stosowanie właściwych metod
selekcji i doboru zwierząt oraz upowszechnianie metod krzyżowania towarowego świń, współtworzenie
programów hodowlanych
- podnoszenie wiedzy producentów trzody chlewnej w zakresie racjonalnych metod hodowli i chowu świń
oraz zwiększaniu dochodowości gospodarstw
Wielkopolski Związek Hodowców Trzody Chlewnej z siedziba w Poznaniu  związek jest zrzeszeniem
87 hodowców trzody chlewnej z rejonu całej Wielkopolski.
W kwietniu 1999 amerykańska firma Smithfield Foods Inc. przejęła większościowy pakiet akcji ANIMEX
S.A. stając się tym samym inwestorem strategicznym Spółki.
Animex jest częścią grupy kapitałowej Smithfield Group.
Smithfield Foods, Inc. z siedzibą w Wirginii jest największym producentem mięsa i przetworów
wieprzowych na świecie. Firma przetwarza rocznie 20 milionów sztuk trzody chlewnej, w tym 12 milionów
pochodzi z własnych hodowli.
(2006 r.)
Prima Farms należąca do koncernu Smithfield współpracuje z ponad 300 indywidualnymi hodowcami świń.
Dostarczają one do zakładów mięsnych 750 tys. sztuk rocznie.
W skład spółek Prima-Farms wchodzą 3 grupy hodowlane: Prima Sp. z o.o., Agri Sp. z o.o., Agri Plus Sp. z
o.o.
A
Ä…cznie grupa posiada 21 ferm hodowlanych.
Tylko 4 fermy zajmują się tuczem świń, pozostałe koncentrują się na hodowli prosiąt i warchlaków.
Więksi producenci trzody chlewnej:
Fermy świń:
Święcicki  8 ferm
Duda  5 ferm
Stokłosa  4 fermy
Tucz nastawny
Poldanor  29 ferm
10
Podstawową działalnością firmy Poldanor jest chów i hodowla trzody chlewnej, w tym produkcja loszek
hodowlanych na podstawie kontraktu z Pig Improvement Company (PIC) z przeznaczeniem na sprzedaż w
Polsce i za granicÄ….
Produkcja trzody chlewnej w Poldanorze oparta jest na wysokiej jakości materiale hodowlanym o bardzo
wysokim statusie zdrowotnym, importowanym z Anglii i Danii.
Organizacja chowu trzody chlewnej w Poldanorze oparta jest na koncepcji produkcji trójfazowej, w której
cykl produkcyjny podzielony jest na 3 etapy:
- fermy mateczne
- fermy odchowu prosiÄ…t  klimatyczne
- fermy tuczu
W Polsce po roku 1970 wybudowano w Państwowych Gospodarstwach Rolnych (PGR) przemysłowe
wielkotowarowe fermy świń.
10 ferm dużych o rocznej produkcji 36 000 tuczników fermy typu Kołbacz, Gi-Gi, Emona, Schmidt-Ankum
Kilkadziesiąt ferm typu Agrokompleks na 15 000 i 30 000 tuczników rocznie
Bisprol na 6 000, 12 000 tuczników rocznie
Typy regionalne bydgoski, poznański i inne.
BYA
Y TO FERMY W CYKLU ZAMKNI
TYM.
Warunki utrzymania
Pojęcie, które powstało wraz z wkroczeniem chowu i hodowli zwierząt na poziom produkcji towarowej.
Zaprojektowane dla wygody człowieka systemy utrzymania modyfikują nie tylko zachowanie zwierzęci, ale i
fizjologię jego organizmu, wpływając tym samym na jakość pozyskiwanych produktów.
Proces ten jest nieustannie pogłębiany i wyraża się tzw. intensyfikacją produkcji.
11
Technologie w produkcji zwierzęcej - Wykład 2 - świnie
Rada Europy w Strasburgu uchwaliła następujące konwencje o ochronie zwierząt:
1. Europejska konwencja o ochronie zwierząt utrzymywanych dla celów hodowlanych z 10.03.1976
2. Europejska konwencja o ochronie zwierzÄ…t domowych z 13.11.1987
3. Europejska konwencja o ochronie zwierzÄ…t rzez
nych z 10.05.1979
4. Europejska konwencja dotycząca ochrony zwierząt kręgowych przeznaczonych do celów
doświadczalnych i naukowych z 18.03.1986
5. Europejska konwencja dotycząca transportu międzynarodowego zwierząt z 13.12.1986
W Unii Europejskiej ochronę zwierząt gospodarskich regulują między innymi następujące akty
prawne:
98/58/EC  dotycząca ochrony zwierząt hodowlanych do celów rolniczych
91/629/EEC, 97/182/EEC  utrzymywanie cielÄ…t
93/119/EEC  ubój zwierząt
91/628/EEC  transport  ogólnie
97/1255  szczegóły na temat transportu
98/411  transport drogowy
1040/2003  transport  rozp. zmieniajÄ…ce 97/1255
1/2005  transport  stosowanie od dnia 5 stycznia 2007 roku
Akty prawne dotyczÄ…ce dobrostanu:
Dyrektywa Rady 91/630/EEC z dnia 19 listopada 1991 r. określająca standardy minimalne ochrony świń
oraz Dyrektywa Rady 2001/88/EC z dnia 23 paz
dziernika 2001 r., zmieniajÄ…ca DyrektywÄ™ 91/630/EEC o
standardach minimalnych ochrony świń.
Do świń mają także zastosowanie ogólne przepisy o dobrostanie zwierząt.
Polskie akty prawne w zakresie ochrony zwierzÄ…t gospodarskich to:
- Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierzÄ…t (Dz. U. Nr 106, poz. 1002=
- RozporzÄ…dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 paz
dziernika 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków
i sposobu transportu zwierzÄ…t Dz. U. Nr 185, poz. 1809)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 2003 r. w sprawie Krajowej Komisji Etycznej do Spraw
Doświadczeń na Zwierzętach oraz lokalnych komisji etycznych do spraw doświadczeń na zwierzętach Dz.
U. Nr 167, poz. 1622)
12
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 września 2003 r. w sprawie minimalnych
warunków utrzymywania poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich Dz. U. Nr 167, poz. 1629)
W ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierzÄ…t (tekst pierwotny Dz. U. 1997 Nr 111 poz. 724)
(tekst jednolity: Dz. U. 2003 r. Nr 106 poz. 1002) zapisano, że
 zwierzę, jako istota żyjąca zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien
poszanowanie, ochronÄ™ i opiekÄ™ .
Ustawa ta reguluje postępowanie ze zwierzętami:
1. Domowymi
2. Gospodarskimi
3. Wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych
4. Używanymi w procedurach doświadczalnych
5. Utrzymywanymi w ogrodach zoologicznych
6. Wolno żyjącymi (dzikimi)
7. Obcymi faunie rodzimej
Zgodnie z zapisem tej ustawy, kto utrzymuje zwierzęta gospodarskie jest obowiązany do zapewnienia im
opieki właściwych warunków bytowania.
Warunki chowy lub hodowli zwierząt nie mogą powodować urazów i uszkodzeń ciała lub innych cierpień.
Zabrania się w szczególności:
- &
- używania do popędzania zwierząt przedmiotów lub narzędzi, które mogą spowodować okaleczenie
zwierzęcia
- &
Definicja dobrostanu:
 Dobrostan jest to stan zdrowia fizycznego i psychicznego, w którym zwierzęta są w pełni harmonii ze
swoim środowiskiem  Hughesa w 1976 r.
 Dobrostan jest to stan, w którym zwierzęta mogą się zaadaptować bez cierpienia do środowiska
stworzonego przez człowieka  Carpenter 1980 r.
 Dobrostan jest stanem, w którym zwierzę potrafi  stawić czoła ,  uporać się ze środowiskiem  Broom
1986 r.
13
Pojęcie dobrostan zwierząt określa odpowiedni status zwierzęcia i jakość jego bytu, na który składa
siÄ™:
- zaspokojenie wszystkich potrzeb, nie tylko w zakresie pokarmowym
- dobrej opieki zdrowotnej
- odpowiednich pomieszczeń hodowlanych
- wymagań wynikających z potrzeb psychicznych, objawiających się właściwym, charakterystycznym dla
danego gatunku behawiorem (zachowaniem, postępowaniem), (Kołacz)
Główne założenia dobrostanu zwierząt zostały opracowane przez angielskich specjalistów z Rady
Dobrostanu ZwierzÄ…t (Farm Animals Walfare Council  FAWC).
Kodeks Dobrostanu ZwierzÄ…t Gospodarskich:
(Cods for the Walfare of Livestock).
Podstawowe założenia tego kodeksu mówią o tym, że zwierzęta powinny być:
1. Wolne od głodu i pragnienia  przez zapewnienie im świeżej wody i paszy zabezpieczającej ich
potrzeby w zakresie dobrej zdrowotności, wzrostu i żywotności.
2. Wolne od dyskomfortu  przez zabezpieczenie schronienia, optymalnych warunków środowiska i
wygodnej powierzchni legowiska do wypoczynku.
3. Wolnej od bólu, urazów i chorób  poprzez zapewnienie im odpowiedniej prewencji, profilaktyki,
szybkiej diagnostyki i leczenia
4. Zdolne do wyrażania normalnego behawioru  poprzez zapewnienie im odpowiedniej powierzchni i
właściwego składu socjalnego w grupie.
5. Wolne od strachu i stresu  poprzez eliminację czynników powodujących stres.
W 15 paz
dziernika 1975 r. pod patronatem UNESCO uchwalono
Deklarację Praw Zwierzęcia.
W preambule tej Deklaracji zapisano:
- że każde zwierzę jako istota żywa ma prawo w sferze moralnej
- że nieznajomość i niezauważanie tych praw prowadziły człowieka i prowadzą go nadal na drogę
przestępstw przeciwko naturze i zwierzętom.
- że człowiek nie może rościć sobie prawa do niehumanitarnego wykorzystywania swojej przewagi, wprost
przeciwnie, każde zwierzę ma prawo oczekiwać od człowieka poszanowania, opieki i ochrony
14
Dobrostan to stan przeciwstawny do stanu stresu
Zwierzę jest w stanie stresu gdy jego organizm musi posłużyć się normalnymi lub ekstremalnymi
możliwościami dostosowania w reakcjach fizjologicznych lub behawioralnych aby utrzymać się przy życiu
wobec zmienionych na niekorzyść warunków środowiskowych (Faser 1975)
Stres zaburza homeostazÄ™ organizmu, a w tym wszystkie funkcje somatyczne, psychiczne, kontrolowane
przez system neuroendokrynologiczny.
Wskaz
niki fizjologiczne charakterystyczne dla oceny wpływu stresu w ocenie dobrostanu:
- tętno, oddechy, stężenie glukozy we krwi, stężenie mocznika, poziom katecholamin, poziom wolnych
kortykosterydów, wskaz
niki immunologiczne
Zdrowotne kryteria oceny dobrostanu:
Zdrowie  brak specyficznych reakcji patofizjologicznych (lub fizjologicznych) na obecność czynnika
patogennego lub czynników uszkadzających.
Niedostateczny dobrostan lub jego brak zawsze oznacza zły stan zdrowia,
Choroby cywilizacyjne zwierzÄ…t  technopatie  choroby niezakaz
ne wywołane bezpośrednio lub
pośrednio przez elementy technologii utrzymania zwierząt
Czynniki decydujÄ…ce o poziomie dobrostanu zwierzÄ…t:
Mikroklimat:
1. Oświetlenie
2. Warunki termiczne i wilgotnościowe
3. Promieniowanie (jonizujÄ…ce, ultrafioletowe, elektromagnetyczne, geopatyczne)
4. Zanieczyszczenie powietrza (chemiczne, biologiczne, mechaniczne)
Systemy utrzymania:
1. Rodzaj podłogi
2. Zagęszczenie zwierząt
3. Rodzaj kojców
4. Manipulacje technologiczne (wczesne odsadzanie, zmiana matki, przegrupowania, znakowanie,
obcinanie kiełków, ogonków, kastracje, szczepienia)
5. Jakość paszy i wody
6. Systemy zadawnia paszy i wody (pojenia)
7. Transport
15
Odległe następstwa stresu:
Nadmierny stres prowadzi u zwierząt do zaburzeń Zaburzenia behawioralne
fizjologicznych i anatomopatologicznych:
- nerwice
- zaburzenia rozrodu w samic
- stereotypie
- hypo- lub agalakcji
- autonarkotyzm
- obniżenie wartości immunologicznej siary
- zaburzenia płodności u samców
- obniżenie odporności
- częste schorzenia warunkowo-zakaz
ne
- wrzody żołądka
- zmniejszenie przyrostów masy ciała
- gorsze wykorzystanie paszy
- nagła śmierć sercowa
Przyczyny anomalii behawioralnych:
- rusztowe podłogi
- zbytnie zagęszczenie zwierząt
- duża obsada kojca
- intensywność oświetlenia
- trudności w dostępie paszy
- niedostateczna wentylacja
- nadmierny ruch powietrza, przeciÄ…gi
- unieruchomienie zwierzÄ…t
- tłumienie instynktów
- brak lub nadmierna stymulacja środowisk  (frustracje)
16
Behawioralne kryteria oceny dobrostanu:
Stereotypie- są to zachowania odbiegające od normy o niewyjaśnionej do końca etiologii.
Może być to wyrazem niemożności adaptacji, co prowadzi do uszkodzenia systemów fizjologicznych, to
wykonywane proste, często rytmicznie powtarzane przez zwierzęta czynności pozbawione celu i
nieprowadzÄ…ce do zaspokojenia faktycznych, fizjologicznych potrzeb organizmu.
Mogą być: stałe, nieodwracalne, zachowania bezsensowne, zachowania autodestrukcyjne
Autonarkotyzm  uzależnienie od uwalnianej przez mózg beta-endorfiny
Uzależnienie rozwija się w warunkach:
- nudy
- frustracji
- ograniczenia wolności
- nadreakcji w sytuacjach chronicznych lub powtarzających się napięć
Stres a przewód pokarmowy:
Zaburzenia w wydzielaniu śliny, soku żołądkowego, enzymów trawiennych, wzmożenie perystaltyki jelit
(biegunki), zmiany czynnościowe w motoryce, zapalenia błon śluzowych, owrzodzenie żołądka i jelit
Niektóre technopatie zwierząt gospodarskich:
Technopatie Przyczyny technopatii
- urazy kończyn, skrzydeł - bezściółkowe podłogi, ograniczenie ruchu, brak
korekcji racic, kopyt
- uszkodzenia ciała, rany, odgryzienia ogonów,
odbytu, uszu, grzebieni, odgniecenia, ropnie - pogryzienia, otarcia, duże zagęszczenie,
powierzchni ciała, wymion, strzyków, zgrubienia nieergonomiczne kojce
skóry, zrogowacenie naskórka
- brak ruchu, światła, stres termiczny,
- zaburzenia w rozrodzie niedostateczne żywienie
- wypadanie pochwy, macicy, odbytu - uwięzione systemy utrzymania, duże nachylenie
podłóg
- trudne porody
- brak ruchu w okresie rozrodczym (ciąży)
- przedłużone porody (lochy)
- błędy żywieniowe
17
Wskaz
niki dobrostanu:
Wskaz
niki niskiego poziomu dobrostanu
Wskaz
niki wysokiego poziomu dobrostanu
(wysokiego natężenia stresu)
- obniżony poziom zdolności adaptacyjnych na stres - przejawianie różnorodnych form naturalnego
zachowania
- brak zainteresowania otoczeniem
- normalny behawioryzm
- obniżona zdolność wzrostu, wydajności i rozrodu
- utrzymanie w normie wskaz
ników fizjologicznych
- uszkodzenia ciała
- choroby
- immunosupresja
- brak naturalnych reakcji behawioralnych
- patologie behawioralne
- autonarkotyzm
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 września 2003 r. w sprawie minimalnych
warunków utrzymywania poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich określa minimalne warunki
utrzymywania zwierząt gospodarskich, odrębnie dla każdego gatunku, wieku i stanu fizjologicznego tych
zwierząt, w tym obsadę zwierząt w zależności od systemów utrzymywania.
Zwierzęta gospodarskie utrzymuje się w warunkach:
- nieszkodliwych dla ich zdrowia oraz niepowodujących urazów i uszkodzeń ciała lub cierpień
- zapewniających im swobodę ruchy, a w szczególności kładzenia się, wstawania oraz leżenia
- umożliwiających kontakt wzrokowy z innymi zwierzętami (loszki i lochy w tygodniu poprzedzającym
przewidywany termin proszenia oraz w okresie proszenia się mogą być utrzymywane w warunkach, w
których nie mają kontaktu wzrokowego z innymi zwierzętami)
Pomieszczenia inwentarskie dla zwierząt gospodarskich oświetla się, przystosowanym dla danego gatunku
zwierząt, światłem sztucznym lub zapewnia dostęp światła naturalnego.
Świnie utrzymuje się w pomieszczeniach inwentarskich oświetlonych przez nie mniej niż 8 godzin
dziennie światłem o natężeniu co najmniej 40 lux.
Pomieszczenia inwentarskie wyposaża się w stałe lub przenośne oświetlenie umożliwiające ich kontrolę i
doglądanie zwierząt o każdej porze.
Utrzymujący zwierzęta gospodarskie powinien doglądać je co najmniej raz dziennie.
18
Pomieszczenia dla zwierząt gospodarskich, ich wyposażenie oraz sprzęt używany przy utrzymywaniu
zwierząt gospodarskich wykonuje się z materiałów nieszkodliwych dla zdrowia zwierząt oraz nadających
siÄ™ do czyszczenia i dezynfekcji.
Odchody zwierząt oraz niezjedzone resztki pasz usuwa się z pomieszczeń gospodarskich tak często, aby
uniknąć wydzielania się nieprzyjemnych woni oraz zabezpiecza się je przed muchami i gryzoniami.
W pomieszczeniach inwentarskich dla zwierząt gospodarskich obieg powietrza, stopień zapylenia,
temperatura, względna wilgotność powietrza i stężenie gazów powinny być utrzymane na poziomie
nieszkodliwym dla tych zwierzÄ…t.
Świnie karmi się co najmniej raz dziennie, przy czym świniom utrzymywanym grupowo zapewnia się
dostęp do paszy w tym samym czasie.
Lochom i loszkom między okresem okołoporodowym a odsadzeniem prosiąt zapewnia się wystarczającą
ilość pokarmu wysokoenergetycznego oraz pokarmu objętościowego lub wysokowłóknistego.
Minimalne warunki utrzymywania świń:
W gospodarstwach utrzymujących co najmniej 6 świń lub 5 loch z prosiętami, w pomieszczeniu
inwentarskim utrzymuje się je w kojcu na ściółce lub bez ściółki:
1. Pojedynczo
2. Grupowo
Świń nie utrzymuje się na uwięzi!!!
W przypadku utrzymywania świń w grupach:
1. Grupuje się zwierzęta o zbliżonym wieku
2. Utrzymujący zwierzęta podejmuje działania minimalizujące agresję i zapobiegające walkom
zwierzÄ…t.
Utrzymywane grupowo świnie chore, zranione, wykazujące cechy agresywne lub atakowane przez inne
zwierzęta, czasowo utrzymuje się pojedynczo.
Lochy i loszki od 4. Tygodnia po pokryciu do tygodnia przed przewidywanym terminem proszenia utrzymuje
siÄ™ grupowo.
W przypadku gdy w gospodarstwie utrzymuje się mniej niż 10 sztuk loch lub loszek, można je utrzymywać
pojedynczo.
Kojec, w którym utrzymywane są lochy i loszki, w tygodniu poprzedzającym przewidywany termin
proszenia, zaopatruje się w materiał umożliwiający budowę gniazda.
Prośne lochy i loszki umieszczone w kojcach do proszenia:
1. Czyści się dokładnie
2. Leczy przeciwko zewnętrznym i wewnętrznym pasożytom, jeżeli to konieczne.
19
Powierzchnie kojca do proszenia powinna umożliwiać proszenie naturalne lub zapewniać osobie
obsługującej dostęp do zwierzęcia.
Kojec powinien być zbudowany w sposób zapewniający prosiętom swobodny dostęp do karmiącej lochy.
W przypadku utrzymywania loch z prosiętami:
1. Kojec wyposaża się w przegrodę zapobiegającą przygnieceniu prosiąt przez lochę
2. W kojcu wydziela się część ze ściółką o powierzchni pozwalającej na jednoczesny odpoczynek
zwierzÄ…t.
Świniom zapewnia się stały dostęp do materiałów i przedmiotów absorbujących ich uwagę, w
szczególności słony, siana, drewna i trocin, o jakości niewywierającej szkodliwego wpływu na zdrowie
zwierzÄ…t.
Prosięta odsadza się nie wcześniej niż w 29. dniu od dnia urodzenia.
W przypadku zagrożenia zdrowia lochy lub prosięcia, prosięta odsadza się nie wcześniej niż w 22 dniu od
dnia urodzenia.
Po odsadzeniu prosiÄ™ umieszcza siÄ™ w pomieszczeniu inwentarskim:
1. Uprzednio oczyszczonym i zdezynfekowanym
2. Odizolowanym od pomieszczeń inwentarskich, w których są utrzymywane lochy
Świnie poddaje się następującym zabiegom:
- diagnostycznym, terapeutycznym oraz związanym z identyfikacją świń
- redukcją kłów u prosiąt i knurów
- obcinaniem części ogona
- kastracją samców świń
- kolczykowaniem nosa, w przypadku utrzymywania świń w systemie ściółkowym
Redukcję kłów wykonuje się poprzez ich ścieranie lub obcinanie, z pozostawieniem nienaruszonej, gładkiej
powierzchni; nie póz
niej niż w 7. dniu życia prosięcia.
Zabiegi, o których mowa wykonuje się jedynie ze względów bezpieczeństwa świń oraz w celu
przeciwdziałania okaleczaniu innych świń.
Kastrację samców świń wykonuje się przy zastosowaniu technik niepowodujących rozrywania tkanek.
Po ukończeniu 7 dnia życia kastracja, może być wykonana u świń, wyłącznie po zastosowaniu
długotrwałego znieczulenia.
20
Powierzchnia kojca powinna wynosić w przypadku:
1. Utrzymywania knurów pojedynczo  co najmniej 6 m2
2. Krycia w kojcu  co najmniej 10 m2
3. Loch w okresie porodu i odchowu prosiÄ…t ssÄ…cych  co najmniej 3,5 m2
4. Utrzymywania pojedynczo knurków i loszek hodowlanych o masie ciała od 30 do110 kg  co
najmniej 2,7 m2
Wymiary kojca w przypadku utrzymywania loch pojedynczo powinny wynosić co najmniej:
1. Długość  odpowiadać długości zwierzęcia powiększonej o 0,3 m2, nie mniej jednak niż 2 m
2. Szerokość  0,6 m
Powierzchnia kojca powinna wynosić , w przeliczeniu na jedną sztukę, w przypadku utrzymywania
grupowo:
1. knurów - co najmniej 6 m2
2. warchlaków i tuczników o masie ciała:
a) do 10 kg  co najmniej 0,15 m2
b) powyżej 10 do 20 kg  co najmniej 0,2 m2
c) powyżej 20 do 30 kg  co najmniej 0,3 m2
d) powyżej 30 do 50 kg  co najmniej 0,4 m2
e) powyżej 50 do 85 kg  co najmniej 0,55 m2
f) powyżej 85 do 110 kg  co najmniej 0,65 m2
g) powyżej 110  co najmniej 1 m2
knurków i loszek hodowlanych o masie ciała powyżej 30 do 110 kg  co najmniej 1,4 m2
loch - co najmniej 2,25 m2, przy czym dla loch prośnych co najmniej 1,3 m2 powierzchni kojca powinno
stanowić stałe podłoże i nie więcej niż 15% tego podłoża  podłoga szczelinowa
loszek po pokryciu - co najmniej 1,64 m2, przy czym co najmniej 0,95 m2 powierzchni kojca powinno
stanowić stałe podłoże i nie więcej niż 15% tego podłoża  podłoga szczelinowa
Powierzchnia kojca w przypadku utrzymywania w grupie loch lub loszek po pokryciu:
1. do 5 sztuk  powinna być większa o 10%
2. powyżej 39 sztuk  może być mniejsza o 10%
21
W gospodarstwach utrzymujących co najmniej 10 loch lub loszek, długość boków kojca powinna
wynosić w przypadku grup:
1. do 5 sztuk  co najmniej 2,41 m
2. powyżej 5 sztuk  co najmniej 2,81 m
W przypadku utrzymywania świń grupowo na podłodze szczelinowej:
1. szerokość otworów w podłodze nie może wynosić dla:
a) prosiąt  więcej niż 11 mm
b) warchlaków, loszek i knurków hodowlanych  więcej niż 14 mm
c) tuczników  więcej niż 18 mm
d) loszek po pokryciu lub loch  więcej niż 20 mm
2. szerokość beleczki w podłodze powinna wynosić dla:
a) prosiąt i warchlaków  co najmniej 50 mm
b) tuczników, loszek i knurków hodowlanych, loszek po pokryciu lub loch  co najmniej 80 mm
W pomieszczeniach inwentarskich dla świń:
1. hałas:
a) nie powinien być stały lub wywoływany nagle
b) jego natężenie nie powinno przekraczać 85 dB
2. stężenie:
a) dwutlenku węgla (CO2) nie powinno przekraczać 3.000 ppm
b) siarkowodoru (H2S) nie powinno przekraczać 5 ppm
3. koncentracja amoniaku (NH3) nie powinna przekraczać 20 ppm
Bezpieczeństwo biologiczne  bioasekuracja:
 Bioasekuracja jest to sposób postępowania lub filozofia w chowie zwierząt ukierunkowana na utrzymanie
lub poprawę statusu zdrowia z jednoczesną jego ochroną przed wtargnięciem nowych patogenów  zespół
przedsięwzięć natury organizacyjnej (ogrodzenie, prysznic etc.) .
22
USTAWA
z dnia 29 stycznia 2004 r.
o Inspekcji Weterynaryjnej
Art. 3.
1. Inspekcja realizuje zadania z zakresu ochrony zdrowia zwierząt oraz bezpieczeństwa produktów
pochodzenia zwierzęcego w celu zapewnienia ochrony zdrowia publicznego.
2. Inspekcja wykonuje swoje zadania w szczególności przez:
& & ..
i) przestrzeganiem wymagań weterynaryjnych w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta
gospodarskie
& & &
USTAWA
z dnia 11 marca 2004 r.
o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaz
nych zwierzÄ…t
Ustawa określa:
1. Wymagania weterynaryjne dla podejmowania i prowadzanie działalności w zakresie:
& & & & & & & & &
n) utrzymywania zwierzÄ…t gospodarskich, w celu umieszczania na rynku tych zwierzÄ…t lub
produktów pochodzących z tych zwierząt lub od tych zwierząt,
& & & & & & & & & .
Rozdział 2
Wymagania weterynaryjne dla podejmowania i prowadzenia działalności nadzorowanej
& & & & & & & ..
Przedmioty prowadzące działalność podlegającą nadzorowi organów Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie
spełnienia wymagań weterynaryjnych
są zobowiązane zapewniać wymagania
·ð lokalizacyjne
·ð zdrowotne
23
·ð higieniczne
·ð sanitarne
·ð organizacyjne
·ð techniczne lub technologiczne
zabezpieczające przed zagrożeniem epizootycznym, epidemicznym lub zapewniające właściwą jakość
produktów.
Ochrona zdrowia zwierząt przez działalność organizacyjno-techniczną:
Budowa, adaptacja lub dostosowanie istniejących pomieszczeń do wymogów fizjologicznych
poszczególnych gatunków zwierząt.
Spełnienie wymogów fizjologicznych (dobrostan) w stosunku do poszczególnych grup wiekowych:
- mikroklimat (temperatura, wilgotność, ruch powietrza,
zapylenie, hałas, oświetlenie)
- żywienie (profilaktyka żywnieniowa)
- odpowiednie wymiary stanowisk (kojców, wybiegów)
- ruchy zwierzÄ…t w gospodarstwie (fermie) (zasiedlanie
poszczególnych sektorów)
Zapobieganie stresom
Zabezpieczenie epizootyczne
Podstawowe elementy zabezpieczenia epizootycznego
- Biobezpieczeństwo 
1. Ogrodzenie  podział zagrody, gospodarstwa, (fermy) na strefy
2. Opracowanie zasad poruszania siÄ™ po gospodarstwie (fermie)
- regulamin zachowania siÄ™ w fermie.
3. Åšluzy dezynfekcyjne
4. Utrzymanie porządku i czystości  pomieszczeń, zwierząt, środków transportu, urządzeń, narzędzi
5. Zachowanie zasady jednogatunkowego chowu zwierzÄ…t
24
6. Stosowanie zasady  all in/all out (pełny/pusty), (całe pomieszczenie pełne/całe pomieszczenie puste 
CPP/CPP)
7. Dezynfekcja, dezynsekcja i deratyzacja
8. kontrola skuteczności czyszczenia, mycia i dezynfekcji
9. Monitorowanie zagrożeń biologicznych
10. Systematyczna kontrola stanu zdrowia zwierząt (stały nadzór lekarsko-weterynaryjny)
11. Okresowa diagnostyka laboratoryjna-monitoring
12. Czyszczenie i dezynfekcja środków transportu zwierząt wewnątrz i poza gospodarstwem
13. Kwarantanna i izolatka
14. Systematyczna kontrola paszy i wody pod względem higienicznym oraz paszy pod względem
receptorowym pokrywajÄ…cym zapotrzebowanie pokarmowe zwierzÄ…t
Strefa biała i czarna
Strefa biała  obszar, na którym znajdują się pomieszczenia, budynki inwentarskie oraz techniczne
związane z bezpośrednią obsługą zwierząt oddzielony szczelnym ogrodzeniem od pozostałej części
gospodarstwa  strefy czarnej.
Podstawowe elementy zabezpieczenia epizootycznego
- Biobezpieczeństwo 
Teren gospodarstwa, zakładu (fermy) powinien być dokładnie ogrodzony  zabezpieczenie przed
wchodzeniem na ten teren niepożądanych ludzi i zwierząt.
Oddzielenie strefy  białej od  czarnej
Ogrodzenie powinno posiadać fundament i cokół.
Do ogrodzenia, białej strefy, po obu jego stronach nie mogą przylegać żadne krzewy, drzewa lub
jakiekolwiek przedmioty.
Trawa wokół ogrodzenia przynajmniej po stronie wewnętrznej powinna być systematycznie krótko
przycinana.
Regulamin poruszania siÄ™ po gospodarstwie (fermie);
- obsługa
- osoby świadczące usługi
- osoby wizytujÄ…ce
25
Regulamin normujący zasady poruszania się po gospodarstwie, zakładzie, fermie.
Regulamin powinien znajdować się w dużych i w małych gospodarstwach, nawet wtedy, kiedy
obsługującym zwierzęta jest sam właściciel.
Regulamin powinien między innymi wymagać od osób wchodzących do białej strefy gospodarstwa (fermy)
przestrzegania zasady utrzymania higieny osobistej i otoczenia ze względów epizootycznych.
Powinien być stosowany okres karencji dla osób wizytujących fermę tzn. osoba wchodząca na teren białej
strefy nie powinna być w podobnym obiekcie w przeciągu co najmniej 48 godzin.
Jeżeli gospodarstwo składa się z więcej niż z jednego budynku to powinny być stosowane maty
dezynfekcyjne w przejściach pomiędzy budynkami.
Narzędzia powinny być przypisane do budynków czy pomieszczeń, powinny być czyste i zdezynfekowane
tak przed jak i po użyciu.
U wszystkich pracowników, a w szczególności u tych, którzy wykonują czynności w różnych miejscach
strefy białej, powinno się wyrobić odruch czystych i zdezynfekowanych butów, rąk i narzędzi.
Przestrzegania tych zasad powinien dopilnować właściciel (zarządzający) oraz lekarz weterynarii
nadzorujÄ…cy fermÄ™ (gospodarstwo).
Śluzy dezynfekcyjne dla osób  wejściowe
Wejście do białej strefy powinni być możliwe tylko poprzez śluzy dezynfekcyjne.
Śluzy dla osób powinny być wyposażone w:
- szatnie na odzież cywilną (ubrania prywatne)
- Å‚azienki z prysznicami
- szatnie, ubrania roboczego (kombinezony, buty, rękawice)
- pojemniki lub dozowniki ze środkiem do dezynfekcji wnoszonych przedmiotów, narzędzi, rąk
* komory z lampami dezynfekujÄ…cymi
- ręczniki jednorazowego użytku
- maty dezynfekcyjne  (z obecnością pełnowartościowego środka dezynfekcyjnego) tak usytuowane, aby
nie można było ich ominąć
Każda osoba wchodząca do strefy białej po kąpieli powinna być przebrana w odzież ochronną używaną
tylko w obrębie tej strefy i powinna dokonać dezynfekcji rąk w przeznaczonym do tego celu środkiem
dezynfekcyjnym.
Ta zasada dotyczy w równym stopniu osób obsługujących zwierzęta, jak również osób z obsługi
weterynaryjnej, technicznej, ekip DDD czy administracji.
26
Jeżeli właściciel (zarządzający) zgadza się na wpuszczenie osób postronnych powinien zapewnić im
własną odzież ochronną, najlepiej jednorazowego użytku i powinien wymagać od wchodzących
przestrzegania regulaminu fermy (gospodarstwa).
Śluzy dezynfekcyjne wjazdowe powinny składać się z:
- basenów (zagłębień) napełnionych skutecznym środkiem dezynfekcyjnym
- zadaszenia zabezpieczajÄ…cego przed opadami atmosferycznymi
- śluzy wjazdowe powinny posiadać zawory spustowe, dające możliwość szybkiej, okresowa wymiany
środka dezynfekcyjnego
- śluzy mogą być wykonane inaczej, ale muszą spełniać podstawowy warunek, koła pojazdów muszą
zanurzyć się całym obwodem w skutecznym środku dezynfekcyjnym.
Czynności w celu przeprowadzenia skutecznego odkażania budynków inwentarskich w rutynowej
obsłudze fermy (pełne/puste):
- usunięcie zwierząt
- opróżnienie pomieszczeń z odchodów i ściółki
- mechaniczne usunięcie resztek  oczyszczanie
- odkażanie systemu wodnego
- płukanie wstępne, namoczenie
- mysie z użyciem środków myjących (detergentów lub środków sanityzujących)
- płukanie
- osuszenie
- dezynfekcja otoczenia, pomieszczeń i urządzeń
- odczekanie stosownie długo do zastosowanego preparatu dezynfekcyjnego  zgodnie z instrukcją
- płukanie końcowe
- osuszenie
- pozostawienie pomieszczeń pustych przez okres minimum 3 dni.
Po zabiciu w gospodarstwie zwierząt z gatunków wrażliwych, zniszczenie środków żywienia zwierząt
Powiatowy Lekarz Weterynarii nakazuje i nadzoruje: czyszczenie i odkażanie sprzętu lub przedmiotów,
pomieszczeń, środków transportu oraz miejsc, w których przebywały zwierzęta z gatunków wrażliwych, a
także sprzętu, z którym miały kontakt, w celu wyeliminowania ryzyka szerzenia się lub przetrwania
czynnika zakaz
nego.
27