ANNALES ACADEMI AE MEDI CAE S TETI NENS I S
ROCZNI KI POMORS KI EJ AKADEMI I MEDYCZNEJ W S ZCZECI NI E
2009, 55, 1, 111 117
HANNA GRABOWSKA, KRZYSZTOF NARKIEWICZ1, WA
ADYSA
AW GRABOWSKI, MICHAA
GRZEGORCZYK,
ALEKSANDRA GAWORSKA-KRZEMIC
SKA, DARIUSZ ŚWIETLIK2
WIEDZA LICENCJATÓW PIEL
GNIARSTWA NA TEMAT
KLASYFIKACJI WARTOŚCI CIŚNIENIA T
TNICZEGO KRWI
ORAZ NAST
PSTW NADCIŚNIENIA T
TNICZEGO
WHAT NURSES WITH A BACHELOR OF NURSING DEGREE KNOW
ABOUT THE CLASSIFICATION OF ARTERIAL BLOOD PRESSURE
AND SEQUELLAE OF ARTERIAL HYPERTENSION
Pracownia Umiejętności Pielęgniarskich Katedry Pielęgniarstwa Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
ul. Do Studzienki 38, 80-227 Gdańsk
Kierownik: dr n. med. Aleksandra Gaworska-Krzemińska
1
Zakład Nadciśnienia Tętniczego Katedry Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
ul. Dębinki 7, 80-211 Gdańsk
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz
2
Wydziałowe Studium Informatyki Medycznej i Biostatystyki Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
ul. Dębinki 1, 80-211 Gdańsk
Kierownik: dr n. med. Dariusz Świetlik
Summary
Results: We found that half (on the average) of those
Introduction: Arterial hypertension is among the most questioned have an up-to-date knowledge regarding clas-
important risk factors of atherosclerosis and associated car- sification of blood pressure and prevalence of arterial hy-
diovascular pathology with a prevalence rate estimated at pertension but just one out of three respondents (on the
20 30% of the adult population. Nowadays, it is recom- average) was able to describe its sequellae. Relatively less
mended to perform an individual assessment of cardio- known among nurses with a Bachelor of Nursing degree
vascular risk in a patient and to determine the threshold were aspects of  white coat hypertension .
value for arterial hypertension, even though blood pressure Statistically significant differences regarding correct
classification values according to the European Society of answers were noted depending on seniority (p = 0.002),
Hypertension and the European Society of Cardiology (ESH/ place of work p < 0.001), or position (p < 0.001). There
ESC), as well as the Polish Society of Hypertension (PTNT) were no differences depending on age, place of residence,
have remained unchanged. marital status, or form of postgraduate education of nurses
Aim of study was to determine what nurses with a Bach- with a Bachelor of Nursing degree.
elor of Nursing degree know about the prevalence and clas- Conclusion: It is necessary to improve knowledge among
sification of arterial blood pressure, as well as sequellae of students of nursing (BN degree) about current classifica-
arterial hypertension. tion of blood pressure, as well as prevalence of arterial
Materials and methods: This study was done in 116 hypertension and its sequellae.
qualified nurses (112 females, 4 males; age 21 50; senior-
ity 0 29 years). The research period was from June 2007
to January 2008. The research tool was a questionnaire K e y w o r d s: arterial blood pressure  arterial hyperten-
devised by the authors. sion  bachelors of nursing.
112 HANNA GRABOWSKA, KRZYSZTOF NARKIEWICZ, WA
ADYSA
AW GRABOWSKI I WSP.
Streszczenie powikłań oraz na związane z nimi koszty leczenia i opieki [1,
2, 3]. Stanowi również najważniejszy czynnik całkowitego ry-
Wstęp: Nadciśnienie tętnicze stanowi jeden z najważ- zyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, zwiększa
niejszych czynników ryzyka miażdżycy i związanych z nim m.in. ryzyko zawału serca (2 3-krotnie), niewydolności serca
chorób sercowo-naczyniowych, a jego rozpowszechnienie (3-krotnie) oraz miażdżycy naczyń. W ostatnich latach obser-
szacuje się na 20 30% dorosłej populacji. Aktualnie zaleca wuje się stały wzrost liczby osób dotkniętych nadciśnieniem
się dokonywanie indywidualnej oceny ryzyka sercowo-na- tętniczym, co niewątpliwie związane jest z procesem starzenia
czyniowego występującego u pacjentów i ustalanie warto- się populacji oraz rosnącym problemem otyłości [1, 4].
ści progowej rozpoznania nadciśnienia tętniczego, mimo Aktualne zalecenia Europejskiego Towarzystwa Nad-
iż klasyfikacja wartości ciśnienia tętniczego krwi wg zale- ciśnienia Tętniczego (European Society of Hypertension
ceń Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego  ESH) i Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego
(European Society of Hypertension  ESH) i Europejskiego (European Society of Cardiology  ESC) oraz Polskiego
Towarzystwa Kardiologicznego (European Society of Car- Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) podkreślają
diology  ESC) oraz Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia znaczenie dokonywania indywidualnej oceny całkowite-
Tętniczego (PTNT) nie uległa zmianie. go ryzyka sercowo-naczyniowego oraz ustalania wartości
Cel pracy stanowiła ocena wiedzy na temat stopnia roz- progowej rozpoznania nadciśnienia tętniczego. Autorzy
powszechnienia i klasyfikacji wartości ciśnienia tętniczego zaleceń wyrażają pogląd, iż być może byłoby wskazane
krwi oraz następstw nadciśnienia tętniczego prezentowanej stosowanie klasyfikacji ciśnienia tętniczego bez wykorzysty-
przez licencjatów pielęgniarstwa. wania terminu  nadciśnienie tętnicze , jednak z powodów
Materiał i metody: Badaniem objęto 116 licencjatów praktycznych postanowiono ten termin utrzymać [5, 6].
pielęgniarstwa (112 kobiet i 4 mężczyzn w wieku 21 50 Na podstawie wywiadu przeprowadzonego z pacjen-
lat, ze stażem pracy w zawodzie pielęgniarki 0 29 lat). Ba- tem oraz wyników pomiaru wartości ciśnienia tętniczego
danie z zastosowaniem metody sondażu diagnostycznego, krwi pielęgniarki mogą podejmować odpowiednie działa-
techniki ankietowej, przeprowadzono w okresie od czerwca nia zmniejszające ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego
2007 do stycznia 2008 roku. Narzędzie badawcze stanowił w przyszłości u osób zagrożonych jego wystąpieniem oraz
autorski kwestionariusz ankiety. ryzyko powikłań w przypadku nadciśnienia tętniczego
Wyniki: Wyniki badań świadczą o tym, że średnio stwierdzonego już wcześniej.
połowa badanych dysponuje aktualną wiedzą dotyczącą Cel niniejszej pracy stanowiła ocena wiedzy na temat
klasyfikacji wartości ciśnienia tętniczego (blood pressu- stopnia rozpowszechnienia i klasyfikacji wartości ciśnie-
re  BP) oraz rozpowszechnienia nadciśnienia tętniczego, nia tętniczego krwi oraz następstw nadciśnienia tętniczego
a co trzeci respondent potrafi wskazać jego następstwa. prezentowanej przez licencjatów pielęgniarstwa.
Stosunkowo mniej znanymi aspektami wśród licencjatów
pielęgniarstwa okazały się zagadnienia związane ze zja-
wiskiem  nadciśnienia białego fartucha . Materiał i metody
Wykazano statystycznie istotne różnice prawidło-
wych odpowiedzi w zależności od stażu pracy (p = 0,002), Badanie z zastosowaniem metody sondażu diagno-
miejsca pracy (p < 0,001) oraz zajmowanego stanowiska stycznego, techniki ankietowej, z wykorzystaniem autor-
(p < 0,001). Nie wykazano statystycznie istotnych różnic skiego kwestionariusza ankiety przeprowadzono w okresie
prawidłowych odpowiedzi w zależności od przedziałów od czerwca 2007 do stycznia 2008 r. w grupie 116 licen-
wiekowych, miejsca zamieszkania, sytuacji rodzinnej oraz cjatów pielęgniarstwa. Charakterystykę badanej grupy
form kształcenia podyplomowego podejmowanych przez przedstawiono w tabeli 1.
licencjatów pielęgniarstwa.
T a b e l a 1. Charakterystyka respondentów
Wnioski: Wskazana jest większa popularyzacja w gru-
T a b l e 1. Data of respondents
pie studentów pielęgniarstwa studiów pierwszego stopnia
wiedzy dotyczącej aktualnej klasyfikacji BP oraz rozpo-
Charakterystyka / Data Wartość / Value
wszechnienia i następstw nadciśnienia tętniczego.
Płeć: kobiety/mężczyz
ni
112 (96,60%)/4 (3,4%)
Gender: females/males
H a s ł a: ciśnienie tętnicze  nadciśnienie tętnicze  licen-
Wiek (lata) / Age (years) 21 50
cjaci pielęgniarstwa.
Miejsce zamieszkania: miasto/wieś
95 (81,90%)/21 (18,10%)
Place of residence: city/village
Sytuacja rodzinna:
Wstęp
osoby zamężne/niezamężne 56 (48,28%)/60 (51,72%)
Marital status: married/unmarried
Nadciśnienie tętnicze, którego rozpowszechnienie szacuje
Staż pracy w zawodzie
się na 20 30% dorosłej populacji, wywiera istotny wpływ pielęgniarki (lata) 0 29
Seniority as nurse (years)
na oceniane łącznie występowanie wszystkich chorób i ich
WIEDZA LICENCJATÓW PIEL
GNIARSTWA NA TEMAT NADCIŚNIENIA T
TNICZEGO 113
W grupie respondentów 32 osoby (27,59%) nie podję- charakterystykę form podejmowanego przez respondentów
ły jeszcze pracy zawodowej, natomiast wśród czynnych kształcenia podyplomowego zawarto w tabeli 3.
zawodowo dominowały osoby zatrudnione na oddziałach W statystycznej analizie danych zastosowano program
internistycznych. Miejsce pracy uczestników badania przed- Statistica (wersja 8.0). Dla opisu zmiennych ilościowych
stawiono w tabeli 2. obliczono wartości średnie oraz ich odchylenie standardowe
Blisko co drugi respondent wypełniał obowiązki pielę- (SD), natomiast dla opisu zmiennych jakościowych podano
gniarki odcinkowej (66 osób, tj. 56,89%). Prawie połowę ba- częstość ich występowania wyrażoną w postaci procento-
danych licencjatów pielęgniarstwa stanowiła grupa studentów wej. Do oceny różnic międzygrupowych dla zmiennych
I roku studiów niestacjonarnych drugiego stopnia. Szczegółową ilościowych zastosowano test t-Studenta.
Kwestionariusz ankiety*
Instrukcja: Poniższy kwestionariusz ankiety jest anonimowy i składa się z pytań dotyczących zagadnień zwią-
zanych z rozpowszechnieniem, klasyfikacją oraz następstwami nadciśnienia tętniczego. Uprzejmie proszę o uważne
zapoznanie się z poniższymi twierdzeniami/pytaniami i zaznaczenie tych kategorii odpowiedzi, które są, zdaniem
Pani/Pana, prawdziwe.
Uzyskane wyniki posłużą wyłącznie celom naukowym oraz przyczynią się do ewaluacji procesu kształcenia przed-
i podyplomowego pielęgniarek.
Dziękuję serdecznie za poświęcony czas i wypełnienie ankiety.
Część A
1. Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego wśród dorosłej populacji Polski wynosi około:
A. 5 10%
B. 11 15%
C. 20 30%
D. 40 50%
2. Nadciśnienie tętnicze stanowi jeden z najważniejszych czynników ryzyka:
A. Miażdżycy TAK NIE NIE WIEM
B. Udaru mózgu TAK NIE NIE WIEM
C. Choroby wieńcowej TAK NIE NIE WIEM
D. Chorób naczyń obwodowych kończyn TAK NIE NIE WIEM
E. Niewydolności serca TAK NIE NIE WIEM
F. Niewydolności nerek TAK NIE NIE WIEM
G. Encefalopatii TAK NIE NIE WIEM
3. W aktualnej klasyfikacji ciśnienia tętniczego u osób < 18. r.ż., które nie przyjmują leków hipotensyjnych, ciśnieniem
optymalnym jest ciśnienie spełniające poniższe kryteria:
A. Ciśnienie skurczowe < 120 mmHg, rozkurczowe < 80 mmHg
B. Ciśnienie skurczowe 120 129 mmHg, rozkurczowe 80 84 mmHg
C. Ciśnienie skurczowe 130 139 mmHg, rozkurczowe 85 89 mmHg
D. Ciśnienie skurczowe 140 149 mmHg, rozkurczowe 90 95 mmHg
4. Nadciśnienie tętnicze rozpoznawane jest przy wartościach:
A. Ciśnienia skurczowego 140 mmHg i powyżej, a rozkurczowego 90 mmHg i powyżej
B. Ciśnienia skurczowego 140 mmHg i powyżej, a rozkurczowego 95 mmHg i powyżej
C. Ciśnienia skurczowego 150 mmHg i powyżej, a rozkurczowego 95 mmHg i powyżej
D. Ciśnienia skurczowego 160 mmHg i powyżej, a rozkurczowego 100 mmHg i powyżej
5. Stwierdzenie podwyższonych wartości ciśnienia krwi w trakcie pomiaru wykonywanego przez lekarza lub pielę-
gniarkę u osób bez nadciśnienia tętniczego oznacza:
A. Efekt  białego fartucha
B. Nadciśnienie  białego fartucha
C. Nadciśnienie izolowane
D. Nadciśnienie złośliwe
114 HANNA GRABOWSKA, KRZYSZTOF NARKIEWICZ, WA
ADYSA
AW GRABOWSKI I WSP.
Część B
Doskonalenie i rozwój zawodowy:
Płeć: Kobieta Mężczyzna
ukończony kurs kwalifikacyjny w dziedzinie:
Wiek: & & lat
& & & & & ................................................................
& & & & & & & & & ................................................
Miejsce zamieszkania: Miasto Wieś
& & & & & & & & & ................................................
Województwo: & & & & & & & & & & & & ....& .& ..
ukończona specjalizacja w dziedzinie:
& & & & & ................................................................
Sytuacja rodzinna:
& & & & & & & & & ................................................
mężatka/zamężny
studia wyższe I stopnia (licencjackie) w dziedzinie
wolna/wolny
pielęgniarstwa (nazwa uczelni)
& ................................................................................
Staż pracy w zawodzie pielęgniarki: & & lat
studia wyższe II stopnia (magisterskie) w dziedzinie
Miejsce pracy:
pielęgniarstwa (nazwa uczelni)
podstawowa opieka zdrowotna:
.........................& .......................................................
gabinet promocji zdrowia
gabinet zabiegowy
studia wyższe I stopnia (licencjackie) z zakresu
środowisko zamieszkania
innej dziedziny niż pielęgniarstwo (jakiej?) .............
inne: & & & & & & & & & & & & & & .........& &
...................................................................................
środowisko nauczania i wychowania
studia wyższe II stopnia (magisterskie) z zakresu
ochrona zdrowia pracujących
innej dziedziny niż pielęgniarstwo (jakiej?)
oddział szpitalny (jaki?) ..........................................
...................................................................................
inne miejsce (jakie?) & & & & ...............................
Potwierdzam posiadanie:
Zajmowane stanowisko:
aktualnego prawa wykonywania zawodu
pielęgniarka odcinkowa
pielęgniarki/pielęgniarza
pielęgniarka koordynująca
TAK NIE
pielęgniarka oddziałowa
pielęgniarka przełożona
Wyrażam zgodę na udział w badaniu ankietowym:
dyrektor ds. pielęgniarstwa (pielęgniarka naczelna)
TAK NIE
inne: & & & & .........................................................
* Prezentowany w niniejszej pracy kwestionariusz ankiety stanowi element narzędzia skonstruowanego w celu poznania wiedzy pielę-
gniarek/pielęgniarzy na temat prewencji pierwotnej nadciśnienia tętniczego oraz techniki pomiaru wartości ciśnienia tętniczego.
T a b e l a 2. Miejsce pracy respondentów T a b e l a 3. Formy kształcenia podyplomowego respondentów
T a b l e 2. Place of work of respondents T a b l e 3. Form of postgraduate education of respondents
Formy kształcenia podyplomowego
Miejsce pracy / Place of work n %
n %
Form of postgraduate education
Osoby, które nie podjęły pracy zawodowej
32 27,59
Niestacjonarne magisterskie
Never employed
studia uzupełniające 55 47,41
Oddziały zabiegowe / Surgery ward 15 12,93
Master part-time course
Oddziały intensywnej opieki
17 14,66
Intensive care ward
Stacjonarne magisterskie studia uzupełniające
42 36,21
Oddziały zachowawcze Master full-time course
22 18,97
Conservative ward
Szkolenie specjalizacyjne
10 8,62
Oddziały pediatryczne / Pediatric ward 4 3,45
Specialization training
Podstawowa opieka zdrowotna
14 12,07
Kurs kwalifikacyjny / Competency course 5 4,31
Primary health care
Inne formy / Other 4 3,45
Inne / Other 12 10,34
Ogółem / Total 116 100,00 Ogółem / Total 116 100,00
WIEDZA LICENCJATÓW PIEL
GNIARSTWA NA TEMAT NADCIŚNIENIA T
TNICZEGO 115
Zmienne jakościowe zostały przedstawione w postaci wartości ciśnienia tętniczego z ryzykiem wystąpienia uda-
procentowych wartości odpowiedzi prawidłowych i nieprawi- ru mózgu, natomiast najrzadziej z rozwojem encefalopatii.
dłowych, co umożliwiło przeprowadzenie analizy z zastoso- Udział procentowy poszczególnych kategorii odpowiedzi
waniem ANOVY nieparametrycznej (test Kruskala Wallisa). zawarto w tabeli 5.
W ocenie zależności pomiędzy zmiennymi ilościowy-
T a b e l a 5. Następstwa nadciśnienia tętniczego w opinii badanych
mi wykorzystano współczynnik korelacji Spearmana. Za
T a b l e 5. Sequellae of arterial hypertension according
poziom istotności statystycznej przyjęto p = 0,05.
to respondents
Odpowiedzi Odpowiedzi
Powikłania
Brak
Wyniki
prawidłowe nieprawidłowe
nadciśnienia
odpowiedzi
Correct Incorrect
tętniczego
No answer
answer answer
Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego w Polsce Sequellae of arterial
hypertension
prawidłowo wskazała połowa badanych  50,00% (58 osób).
n % n % n %
W toku badań oceniono stopień znajomości klasyfikacji war-
Miażdżyca
86 74,14 29 25,00 1 0,86
tości ciśnienia tętniczego krwi. Licencjatów pielęgniarstwa
Atherosclerosis
poproszono o wskazanie wartości ciśnienia optymalnego,
Udar mózgu
które poprawnie zaznaczyło 39 osób, co stanowi 33,62% 116 100,0    
Stroke
badanych oraz wartości ciśnienia uznawanego za próg nad-
Choroba wieńcowa
ciśnienia tętniczego (63,79% prawidłowych wskazań, tj. 74
Coronary artery 106 91,38 10 8,62  
osoby). Podjęto również próbę ustalenia, jaką orientację
disease
wykazują respondenci w aspekcie wpływu czynników
Choroby naczyń
emocjonalnych związanych z faktem pomiaru ciśnienia
obwodowych
tętniczego krwi dokonywanego przez personel medyczny,
kończyn 73 62,93 43 37,07  
opisywanego w piśmiennictwie jako izolowane nadciśnienie
Vascular pathology
tętnicze w pomiarach gabinetowych ( białego fartucha ).
of the extremities
Prawidłową wiedzę w tym zakresie prezentowało zaledwie
Niewydolność serca
99 85,34 17 14,66  
11 osób, co stanowi 9,48% badanych. Uzyskane wyniki
Cardiac failure
zaprezentowano w tabeli 4.
Niewydolność nerek
Respondentów poproszono o zaznaczenie powikłań,
78 67,24 36 31,03 2 1,72
Renal failure
które mogą się pojawić w przebiegu nadciśnienia tętniczego.
Encefalopatia
Średnio co trzecia osoba udzieliła poprawnych wskazań.
34 29,31 81 69,83 1 0,86
Encephalopathy
Uczestnicy badania najczęściej wiązali wpływ wysokich
Analiza statystyczna (analiza wariancji ANOVA) wyka-
T a b e l a 4. Rozpowszechnienie i klasyfikacja wartości ciśnienia
tętniczego w opinii respondentów zała statystycznie istotne różnice prawidłowych odpowiedzi
w zależności od stażu pracy (p = 0,002) oraz w zależności
T a b l e 4. Prevalence and classification of blood pressure according
to respondents
od miejsca pracy (p < 0,001)  pomiędzy osobami, które
jeszcze nie podjęły pracy zawodowej a osobami ze stażem
Odpowiedzi Odpowiedzi
Brak
Kategoria ciśnienia
11 15 lat (p = 0,02), a także ww. grupą a osobami zatrud-
prawidłowe nieprawidłowe
odpowiedzi
tętniczego
nionymi na oddziałach zabiegowych (p = 0,02). Wyniki
Correct Incorrect
No answer
Blood pressure
answer answer przedstawiono w tabelach 6 i 7.
category
n % n % n %
T a b e l a 6. Staż pracy vs stopień wskazań poprawnych odpowiedzi
Rozpowszechnienie
T a b l e 6. Seniority as nurse vs number of correct answers
nadciśnienia
58 50,00 53 45,69 5 4,31
Prevalence of
Średnia poprawnych
hypertension
Staż pracy (lata) odpowiedzi (%)
n SD
Ciśnienie
Seniority (years) Correct answers
optymalne
(average)  %
39 33,62 77 66,38  
Optimal blood
0 53,34 32 7,13%
pressure
< 1 43,58 14 15,04%
Nadciśnienie
2 5 51,74 7 7,39%
tętnicze
74 63,79 42 36,21  
6 10 47,15 9 13,45%
Arterial
11 15 42,06 16 8,60%
hypertension
16 20 51,09 21 7,30%
Nadciśnienie
21 25 49,39 11 9,29%
 białego fartucha
11 9,48 102 87,93 3 2,59
> 25 54,05 6 10,81%
 White coat
hypertension Ogół grupy / Total 49,79 116 9,71%
116 HANNA GRABOWSKA, KRZYSZTOF NARKIEWICZ, WA
ADYSA
AW GRABOWSKI I WSP.
T a b e l a 7. Miejsce pracy vs stopień wskazań poprawnych
Dyskusja
odpowiedzi
T a b l e 7. Place of work vs number of correct answers
W 2007 r. ESH/ESC opublikowało nowe zalecenia doty-
Średnia
czące leczenia nadciśnienia tętniczego, w których utrzymano
poprawnych
dotychczasową klasyfikację wartości ciśnienia tętniczego
Miejsce pracy
odpowiedzi (%) n SD
krwi zastosowaną w wytycznych ESH/ESC oraz PTNT
Place of work
Correct answers
z 2003 r. Również zalecenia Czwartej Wspólnej Grupy
(average)  %
Roboczej oraz Brytyjskiego Towarzystwa Nadciśnienia
Osoby niepracujące
54,22 32 6,90%
Tętniczego popularyzują ww. klasyfikację [5, 6, 7, 8]. Obo-
Unemployed
wiązująca w Polsce klasyfikacja ciśnienia tętniczego różni
Oddziały zabiegowe
43,42 15 7,47%
Surgery ward się od zaleceń amerykańskich JNC 7 (The Seventh Report
Oddziały intensywnej opieki
of the Joint National Committee on Prevention, Detection,
46,10 17 12,48%
Intensive care ward
Evaluation, and Treatment of High Blond Pressure), w któ-
Oddziały zachowawcze
rych kategorię ciśnienia prawidłowego i wysokiego prawi-
50,98 22 10,26%
Conservative ward
dłowego połączono w jedną, odnoszącą się do tzw. stanu
Oddziały pediatryczne
59,46 4 4,41% poprzedzającego rozwój nadciśnienia tętniczego  stanu
Pediatric ward
 przednadciśnieniowego [1, 9].
Podstawowa opieka zdrowotna
48,84 14 8,45%
Wyodrębnienie kategorii ciśnienia optymalnego i pra-
Primary health care
widłowego uzasadnia fakt, że ryzyko sercowo-naczyniowe
Inne / Other 46,85 12 9,10%
zwiększa się wraz ze wzrostem ciśnienia tętniczego, w tym
Ogół grupy / Total 49,79 116 9,71%
w zakresach ciśnień arbitralnie uznanych za prawidłowe
Statystycznie istotne różnice w zależności od zajmowa- [10, 11].
nego stanowiska (p < 0,001), wykazane za pomocą analizy Wartości ciśnienia uznawanego za optymalne znane były
wariancji (ANOVA), występują również pomiędzy osobami, co trzeciemu uczestnikowi badań, podobnie jak w wynikach
które nie pracują a respondentami na stanowisku pielęgniarki wcześniejszego badania przeprowadzonego przez autorów
koordynującej (p = 0,02) oraz pomiędzy osobami na stano- niniejszej pracy w grupie studentów V roku pielęgniarstwa
wisku kierowniczym a osobami na stanowisku pielęgniarki Akademii Medycznej w Gdańsku (odpowiednio 33,62%
koordynującej (p = 0,02), co przedstawiono w tabeli 8. i 33,96% poprawnych wskazań) [12]. Znacznie wyższą
Analiza wariancji (ANOVA) nie wykazała statystycznie orientację w tym zakresie wykazali studenci uczelni wro-
istotnych różnic prawidłowych odpowiedzi w zależności cławskich, którzy w badaniach przeprowadzonych przez
od przedziałów wiekowych oraz w zależności od form Zawadzkiego i wsp. wykazali znajomość ciśnienia opty-
kształcenia podyplomowego podejmowanych przez respon- malnego w 89,16% [13].
dentów, natomiast test t-Studenta nie wykazał statystycznie Wszystkie klasyfikacje i międzynarodowe zalecenia
istotnych różnic prawidłowych odpowiedzi w zależności ujmują wartości świadczące o nadciśnieniu tętniczym
od miejsca zamieszkania, a także od sytuacji rodzinnej w przedziale e" 140 SBP (systolic blood pressure  skur-
respondentów. czowe ciśnienie tętnicze) i/lub e" 90 mmHg DBP (diastolic
blood pressure  rozkurczowe ciśnienie tętnicze) [5, 7, 8, 9].
T a b e l a 8. Zajmowane stanowisko vs stopień wskazań poprawnych
Znajomością tych wartości wykazało się 63,79% badanych
odpowiedzi
respondentów, prezentując nieco wyższy poziom wiedzy
T a b l e 8. Position vs number of correct answers
w porównaniu ze studentami V roku pielęgniarstwa (58,49%)
Średnia
oraz studentami uczelni wrocławskich (49,58%) [12, 13].
poprawnych
Badania o zbliżonej tematyce zrealizowali również Gry-
Stanowisko
odpowiedzi (%) n SD
Position
glewska i wsp., którzy oceniali wiedzę studentów VI roku
Correct answers
Wydziału Lekarskiego na temat stanu przednadciśnieniowego.
(average)  %
Wyniki badań wykazały znajomość stanu przednadciśnie-
Osoby niepracujące
54,05 32 6,86%
Unemployed niowego w grupie 56,3% studentów, a kryteria rozpoznania
Pielęgniarka odcinkowa ciśnienia wysokiego prawidłowego  63,9% [14].
47,59 66 9,76%
Ward nurse
Podwyższone ciśnienie tętnicze (blood pressure  BP)
Stanowisko kierownicze
stanowi czynnik ryzyka rozwoju miażdżycy i związanych
58,92 5 9,44%
Head nurse
z nią chorób sercowo-naczyniowych, takich jak: udar mózgu,
Pielęgniarka rodzinna
53,15 5 7,96% choroba wieńcowa, choroby naczyń obwodowych kończyn,
Family nurse
a także bezpośrednich powikłań, do których zalicza się:
Pielęgniarka zabiegowa
46,85 3 5,63%
niewydolność serca, niewydolność nerek, encefalopatię.
Surgery nurse
Istnieje odwrotna korelacja pomiędzy wartością BP a funk-
Pielęgniarka koordynująca
38,38 5 11,53%
cjami poznawczymi, a występowanie nadciśnienia tętniczego
Coordinator nurse
Ogół grupy / Total 49,79 116 9,71% stwarza ryzyko występowania demencji [1, 4, 5, 8, 9].
WIEDZA LICENCJATÓW PIEL
GNIARSTWA NA TEMAT NADCIŚNIENIA T
TNICZEGO 117
Badani licencjaci pielęgniarstwa posiadali umiarko- izolowanego nadciśnienia tętniczego w pomiarach gabi-
waną wiedzę w zakresie znajomości rozpowszechnienia netowych.
i następstw nadciśnienia tętniczego. Połowa responden- 2. Wskazana jest większa popularyzacja w grupie stu-
tów poprawnie zaznaczyła odsetek nadciśnienia tętniczego dentów pielęgniarstwa studiów pierwszego stopnia wiedzy
występującego w Polsce, natomiast studenci V roku pie- dotyczącej aktualnej klasyfikacji ciśnienia tętniczego oraz
lęgniarstwa w 62,26% [12]. Zwiększone ryzyko rozwoju rozpowszechnienia i następstw nadciśnienia tętniczego.
miażdżycy znane było 74,14% badanym, tylko nieco więcej
poprawnych wskazań udzielili studenci V roku pielęgniar-
Piśmiennictwo
stwa (81,13%), natomiast studenci uczelni wrocławskich
68,75% [12, 13].
1. Kaplan N.M.: Nadciśnienie tętnicze  aspekty kliniczne. Wyd. Czelej,
Znaczącą różnicę zaobserwowano, analizując opinie
Lublin 2006, 1 176.
respondentów dotyczące ryzyka wystąpienia udaru mózgu,
2. Wyrzykowski B.: Nadciśnienie pierwotne. In: Nadciśnienie tętnicze.
które prawidłowo zaznaczyło 78,75% studentów wyższych
Eds: A. Januszewicz, W. Januszewicz, E. Szczepańska-Sadowska,
szkół Wrocławia [13], natomiast zarówno licencjaci, jak
M. Sznajderman. Medycyna Praktyczna, Kraków 2004, 521 534.
również studenci V roku pielęgniarstwa wskazali prawi- 3. Kawecka-Jaszcz K., Kocemba J.: Nadciśnienie tętnicze. In: Kardiologia.
Ed. T. Mandecki. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005, 442 502.
dłową odpowiedz
w 100% [12], a także w odniesieniu
4. Rywik S., Broda G., Zdrojewski T.: Epidemiologia nadciśnienia tętni-
do ryzyka niewydolności nerek, które poprawnie okre-
czego. In: Nadciśnienie tętnicze. Eds: A. Januszewicz, W. Januszewicz,
śliło 26,62% studentów uczelni wrocławskich [13], 67,24%
E. Szczepańska-Sadowska, M. Sznajderman. Medycyna Praktyczna,
licencjatów pielęgniarstwa i 90,57% studentów V roku
Kraków 2004, 385 399.
5. Zalecenia ESH/ESC dotyczące leczenia nadciśnienia tętniczego  2007
pielęgniarstwa [12].
rok. Nadciśn. Tętn. 2007, 11, Suppl. D, 1 22.
Wyniki zbliżone, prezentowane przez omawiane gru-
6. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym. Wytyczne Polskiego
py, uzyskano w aspekcie znajomości ryzyka wystąpienia
Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego oraz Kolegium Lekarzy Ro-
zawału mięśnia sercowego w przebiegu nadciśnienia tętni-
dzinnych w Polsce. Nadciśn. Tętn. 2008, 12, 5, 317 342.
czego, bowiem odsetek prawidłowych wskazań wahał się
7. Williams B., Poulter N.R., Brown M.J., Davis M., McInnes G.T., Potter
J.F. et al.: Guidelines for managament of hypertension: report of the
w granicach 90% [12, 13] oraz niewydolności serca 85 89%
fourth working party of the British Hypertension Society, 2004  BHS
i chorób naczyń obwodowych 60 63% [12].
IV. J. Hum. Hypertens. 2004, 18, 139 185.
Izolowane nadciśnienie tętnicze w pomiarach gabi-
8. Europejskie wytyczne dotyczące prewencji chorób sercowo-naczy-
netowych ( nadciśnienie białego fartucha ), polegające
niowych w praktyce klinicznej  wersja skrócona. Kardiol. Pol. 2008,
na występowaniu podwyższonych wartości BP w pomiarze
66, 4, Suppl. 1, 25 28.
9. The Seventh Report of the Joint National Committee on Prevention,
klinicznym, bez stwierdzanego wzrostu w całodobowym
Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure. NH Pub-
monitorowaniu ciśnienia tętniczego (ambulatory blood pres-
lication No. 04-5230, August 2004, 1 17.
sure measurement  ABPM) lub w pomiarach domowych
10. Middeke M.: Nadciśnienie tętnicze. Wyd. Czelej, Lublin 2006, 23 64.
[1, 5, 9, 15], znane było w bardzo małym stopniu zarówno
11. Januszewicz W., Januszewicz A., Prejbisz A., Kabat M.: Wytyczne
licencjatom, jak i studentom w przededniu ukończenia stu-
i zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym. In: Postępowanie
diów magisterskich (odpowiednio 9,48% i 11,32% popraw- z chorym o dużym ryzyku sercowo-naczyniowym. Eds: A. Janusze-
wicz, M. Naruszewicz, W. Rużyłło. Medycyna Praktyczna, Kraków
nych wskazań) [12].
2005, 249 266.
Analiza statystyczna uzyskanych wyników potwierdziła
12. Grabowska H., Narkiewicz K., Grabowski W., Krajewska M., Gaworska-
statystycznie istotne różnice prawidłowych wskazań w za-
Krzemińska A., Świetlik D.: Wiedza studentów V roku pielęgniarstwa
leżności od stażu, miejsca pracy i zajmowanego stanowiska
nt. rozpowszechnienia, klasyfikacji i następstw nadciśnienia tętniczego.
w grupie licencjatów pielęgniarstwa, natomiast takich za- In: Problemy terapeutyczno-pielęgnacyjne: od poczęcia do starości.
Eds: E. Krajewska-Kułak, M. Szczepański, C. A
ukaszuk, J. Lewko.
leżności nie stwierdzono w grupie studentów V roku [12].
Akad. Med. w Białymstoku, Białystok 2007, 315 321.
13. Zawadzki M., Poręba R., Gać P., Lewczuk K., Pawlas K., Andrzejak R.:
Wiedza studentów uczelni Wrocławia na temat nadciśnienia tętniczego.
Wnioski
Nadciśn. Tętn. 2007, 11, 5, 418 427.
14. Gryglewska B., Kierzkowska I., Grodzicki T.: Stan przednadciśnie-
niowy  wiedza studentów VI roku wydziału lekarskiego. Nadciśn.
1. Średnio połowa badanych dysponuje aktualną wie-
Tętn. 2006, 10, 5, 470.
dzą dotyczącą klasyfikacji wartości ciśnienia tętniczego
15. Kabat M., Pęczkowska M., Cendrowska-Demkow I.: Pomiar ciśnienia
oraz rozpowszechnienia nadciśnienia tętniczego, a co trze-
tętniczego. In: Nadciśnienie tętnicze. Eds: A. Januszewicz, W. Janu-
ci respondent potrafi wskazać jego następstwa, natomiast
szewicz, E. Szczepańska-Sadowska, M. Sznajderman. Medycyna
Praktyczna, Kraków 2004, 423 431.
tylko co dziesiąta osoba prawidłowo interpretuje zjawisko