Agnieszka JANAS
Karpacka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., Oddział Obrotu Gazem w Tarnowie  Gazownia Krakowska
email: [e-mail]
Rola gazu ziemnego w bilansie energetycznym
Unii Europejskiej
Słowa kluczowe
gaz ziemny  bilans gazowy  europejski rynek gazu  przesył i dystrybucja 
dywersyfikacja dostaw
Key words
natural gas  gas balance  europen gas market  gas transmition and distribution 
diversification of deliveries
Streszczenie
Ostatnie lata pokazują rosnące znaczenie gazu ziemnego w bilansie paliwowym Unii Euro-
pejskiej. To ekologiczne paliwo znajduje coraz częstsze zastosowanie w energetyce, gospo-
darstwach domowych i wielu gałęziach przemysłu. W artykule przedstawiono zagadnienie
wolnego i konkurencyjnego rynku gazu ziemnego. Zwrócono uwagę na kwestie bezpieczeń-
stwa dostaw, przesyłu oraz dystrybucji tego surowca. Przedstawiono obecne i perspektywiczne
kierunki dostaw oraz zużycia tego nośnika energii w Unii Europejskiej.
1. Wprowadzenie
Zrównoważony rozwój to pojęcie, które pierwotnie związane było z potrzebą ochrony zaso-
bów naturalnych oraz środowiska. Wraz z rozwojem społecznym i gospodarczym zmieniło się
to znaczenie i obecnie oznacza rozwój gospodarczy (cywilizacyjny, ekonomiczny i technicz-
ny) mający zaspokoić potrzeby zarówno pokolenia obecnego jak i przyszłego. Pojęcie to łączy
w sobie dążenie do wzrostu gospodarczego przy zachowaniu odpowiedzialności społeczeń-
stwa za środowisko oraz ograniczania niekorzystnego wpływu na nie. W sektorze energetycz-
nym oznacza to takie wykorzystanie nośników energii aby było spełnione kryterium SED 
Sustainable Energy Development. Gaz ziemny jako czyste paliwo jest jednym z najlepszych
rozwiązań w energetyce, przemyśle i gospodarce komunalnej.
119
Janas A.: Rola gazu ziemnego w bilansie energetycznym Unii Europejskiej
2. Rola gazu ziemnego w bilansie energetycznym Unii Europejskiej
Jeszcze do połowy lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku Unia Europejska nie wykazywa-
ła zainteresowania sektorem gazowniczym, jedyną kwestią poruszaną w tej dziedzinie było
bezpieczeństwo energetyczne całej Wspólnoty, pozostałe zaś zagadnienia leżały w interesie
państw członkowskich. Był to okres niekwestionowanej dominacji ropy naftowej i węgla ka-
miennego, zaś gaz ziemny traktowano jako surowiec wyłącznie do produkcji energii elektrycz-
nej. Dopiero z końcem lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku zainteresowano się tym nośni-
kiem, a następnie podjęto kroki w celu utworzenia Jednolitego Rynku Energetycznego. Rok
1999 stał się przełomowy w realizacji  wewnętrznego rynku gazu ziemnego . Zaczęto dążyć
do wolnego i konkurencyjnego rynku pozbawionego monopolistów. Poruszono kwestie bez-
pieczeństwa dostaw surowca, efektywności użytkowania, przesyłu oraz dystrybucji.
Nieustannie prowadzone badania poszukiwawcze pokazują, iż rozmieszczenie złóż gazu
ziemnego jest nierównomierne na całym globie. Do krajów zasobnych w gaz należą kraje byłe-
go Związku Radzieckiego oraz kraje na Bliskim Wschodzie. Spośród krajów Unii Europejs-
kiej do takich należą Holandia i Wielka Brytania. Jednakże ilości te ze względu na rosnące za-
potrzebowanie nie są wystarczające i muszą być uzupełniane dostawami spoza Unii Europej-
skiej. Głównym dostawcą gazu na rynek Unii Europejskiej jest Rosja, a jej największym od-
biorcą w 42% są Niemcy, a w 26% Włochy [BP 2006]. Również Algieria ma znaczącą pozy-
cję na europejskim rynku jako dostawca gazu rurociągami do Włoch, Portugalii i Hiszpanii,
a w postaci skroplonej LNG (41% eksportu) do Francji, Hiszpanii, Belgii, Włoch oraz Grecji.
W chwili obecnej kraje Unii Europejskiej w stopniu umiarkowanym zależą od importu gazu
ziemnego, który aktualnie pokrywa 40% zapotrzebowania. Jednak ze względu na rosnące
uzależnienie od importowanych z
ródeł energii i coraz większe odległości od miejsca lokaliza-
cji stale wzrastają ceny transportu.
W trosce o zapewnienie dostaw i bezpieczeństwo energetyczne oraz rosnącą rolę gazu
ziemnego (druga pozycja po ropie naftowej wśród nośników energii  średnio 2,2% rocznie
według Raportu Międzynarodowej Unii Gazowniczej) podjęto zdecydowane działania w kie-
runku dywersyfikacji dostaw. Zmiany te powodują, że gaz ziemny ma coraz większe znaczenie
w bilansie energetycznym państw Unii Europejskiej i w przyszłości będzie konieczna ścisła
współpraca wszystkich krajów członkowskich w zakresie gospodarki tym paliwem
Około 90% obrotu gazem ziemnym na unijnym rynku odbywa się na podstawie kontrak-
tów długoterminowych. Warunki takiego kontraktu są tajne, jedno jest jednak pewne  odbior-
ca na podstawie takiego kontraktu jest zobowiązany do odbioru zakontraktowanego gazu. Naj-
bardziej rozwiniętym handlowo rynkiem jest rynek gazowy Wielkiej Brytanii. Jednym z pro-
blemów z jakimi muszą borykać się kraje importujące gaz z różnych z
ródeł (na przykład z Ro-
sji, Danii czy Norwegii) jest fakt różnicy w składzie tego paliwa, a co za tym idzie koniecz-
ność budowy specjalnych instalacji kondycjonujących gaz. Gaz sprowadzany z obszarów Mo-
rza Północnego ma wyższą wartość opałową, lecz z powodu niskiej zawartości metanu nie
wszyscy odbiorcy, szczególnie przemysłowi, mogą bezpiecznie korzystać z niego [Energia 
Środowisko 2004]. Jeśli mowa o bezpieczeństwie dostaw, to Unia Europejska ma szeroką ga-
mę zabezpieczeń między innymi kontrakty długoterminowe, dywersyfikacja dostaw, czy zapa-
sy dostaw w zbiornikach magazynowych. Kontrakty długoterminowe mają tą zaletę, iż stano-
wią stabilne z
ródło zaopatrzenia w gaz ziemny. Aby zapewnić sobie bezpieczeństwo kraje,
Unii Europejskiej dążą do zakupu gazu z różnych z
ródeł, czyli do dywersyfikacji umów. Zwy-
120
Krakowska Konferencja Młodych Uczonych 2007
kle kraje dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego kupują paliwo od jed-
nego eksportera w ilości nie większej niż 30% całości zapotrzebowania.
3. Prognoza zużycia gazu ziemnego do 2030 roku
Wszelkie analizy rynkowe wskazują na to, iż zużycie gazu ziemnego rośnie i będzie rosło.
I tak już od lat 60  tych ubiegłego wieku rynek gazu ziemnego jest najszybciej rozwijają-
cym się rynkiem w Unii Europejskiej. Na dzień dzisiejszy przewiduje się, iż różnica między
popytem a wielkością dostaw będzie rosła ze względu na niewystarczającą liczbę złóż gazu.
W związku z tym należy dążyć do pozyskania nowych inwestorów, którzy mogliby uatrakcyj-
nić rynek. Procesowi wprowadzania większej konkurencji w sektorze produkcji, dystrybucji
i obrocie gazem ma służyć liberalizacja rynków. Komisja europejska dąży również do rozwoju
infrastruktury technicznej, a wśród niej dużo uwagi poświęca projektom rozwoju połączeń
sieci gazowych oraz rozwoju terminali skroplonego gazu LNG. Obecnie ta część sektora, która
zajmuje się dostawami skroplonego gazu przeżywa prawdziwy rozkwit i w roku 2001 handel
nim przekroczył 30% obrotu. Wygląda na to, iż ma on szanse dorównaniu handlowi takich
paliw jak: węgiel kamienny, ropa naftowa czy rurociągowemu gazowi ziemnemu [Gromadzki
2002]. Wiadomo jest, że jeśli nie zostaną podjęte żadne kroki w ciągu kolejnych 20 30 lat,
zapotrzebowanie na surowce energetyczne będzie musiało być pokrywane w 70% surowcami
pochodzącymi z importu, przy czym obecnie stanowią one 50%. W tabeli 3.1 przedstawiono
prognozy zużycia paliw pierwotnych na rok 2030. Zasoby gazu w Europie to około 2% świa-
towych rezerw. Jak widzimy z tabeli 3.1 przedstawiającej scenariusz zużycia paliw  progno-
zowany jest wzrost zużycia gazu ziemnego.
Tabela 3.1. Prognoza żużycia paliw pierwotnych w UE w roku 2030 (%)
Table 3.1. The prognosis consumption of primary fuels in UE in year 2030 (%)
Lp. Rodzaj paliwa 2005* 2030**
1 Węgiel kamienny 19 19
2 Węgiel brunatny 0 0
3 Ropa naftowa 44 38
4 Gaz ziemny 20 29
5 Odnawialne z
ródła energii 17 14
Razem 100 100
y
ródło: [Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.]
Ze względu na niewystarczające zasoby gazu ziemnego bardzo ważnym elementem dla
Unii Europejskiej jest utrzymanie dobrych kontaktów szczególnie z krajami tranzytowymi. Ro-
sja jest krajem dostarczającym 42% zapotrzebowania, ale również odkryty został znaczny po-
tencjał na Morzu Kaspijskim, dlatego należy poważnie rozważyć pomoc w celu rozwinięcia
tamtejszej infrastruktury tranzytowej dla gazu ziemnego. Patrząc w przyszłość, możemy być
pewni, iż nie ma groz
by powstania karteli wśród krajów dostarczających gaz, lecz biorąc pod
uwagę zasoby rosyjskie, nastąpi pewien wzrost zależności od tego kraju. Dlatego należy dążyć
do dywersyfikacji umów. Wzrost popytu oraz handlu gazem ziemnym w dłuższej perspektywie
wymagał będzie większej rozbudowy infrastruktury sieci dystrybucyjnej, zarówno śródlądo-
wej, jak i morskiej dla gazu płynnego. Usytuowanie Unii Europejskiej w stosunku do istnieją-
121
Janas A.: Rola gazu ziemnego w bilansie energetycznym Unii Europejskiej
cych już rurociągów jest bardzo korzystne, szczególnie względem takich eksporterów jak: Nor-
wegia, Rosja czy Algieria. W przyszłości dużymi dostawcami gazu ziemnego mogą stać się
kraje Bliskiego Wschodu jak Irak, czy Katar oraz kraje Azji Środkowej [Gromadzki 2002].
Z licznych prognoz wynika, że w ciągu następnych dziesięcioleci nastąpi wzrost zapotrze-
bowania na gaz ziemny w krajach Unii Europejskiej  tabela 3.2. Przewiduje się również, iż
ze względu na małą liczbę złóż rodzimych nastąpi spadek ich udziału w ogólnym bilansie na
rzecz zwiększenia importu (do roku 2020 wzrost z 40% do 70% zużywanego gazu  tabela 3.3).
Tabela 3.2. Prognozy zapotrzebowania na paliwa pierwotne w Unii Europejskiej, mtoe
Table 3.2. The prognosis of demand on primary fuels in European Union, the mtoe
RODZAJ PALIWA ROK
1990 2000 2010 2020 2030
Paliwa stałe 431 303 243 252 296
Paliwa ciekłe 599 634 655 675 685
Gaz ziemny 259 376 510 598 630
Energia jądrowa 197 238 245 214 185
Energia odnawialna 70 97 133 152 170
Razem 1 558 1 650 1 788 1 895 1 968
y
ródło: EU-25 Energy and Transport Outlook to 2030
Tabela 3.3. Prognozy produkcji paliw pierwotnych w Unii Europejskiej, mtoe
Table 3.3. The prognosis of production primary fuels in European Union, the mtoe
RODZAJ PALIWA ROK
1990 2000 2010 2020 2030
Paliwa stałe 350,9 203,1 152,3 124,1 101,6
Węgiel kamienny 212,7 120,2 81,4 64,4 54,7
Węgiel brunatny 138,3 82,9 70,9 59,7 46,9
Paliwa ciekłe 120,4 164,1 131,5 102,0 86,4
Gaz ziemny 139,6 196,7 196,9 147,6 117,1
Energia jądrowa 197,1 237,8 245,4 213,7 185,2
Energia odnawialna 70,5 97,2 132,9 151,5 169,6
Razem 878 899 859 739 660
y
ródło: EU-25 Energy and Transport Outlook to 2030
Rosja jest i będzie z
ródłem gazu dla Unii Europejskie. Dążenie do bezpieczeństwa dostaw
jest przyczyną dążenia Wspólnoty do porozumienia z Norwegią, która mogła by być ważnym
dostawcą gazu do części Europy Środkowo  wschodniej oraz Afryką Północną dla południo-
wej części Europy. Również bardzo ważne jest utrzymanie dostępu do algierskiego gazu ziem-
nego, dzięki czemu Unia Europejska może zachować w minimalnym stopniu niezależność do-
staw. Patrząc w przyszłość istotną kwestią będzie wyczerpywanie się zasobów gazu krajów
członkowskich. Dlatego bardzo ważne jest porozumienie z Rosją, gdyż kraj ten będzie zarów-
no eksporterem gazu do Unii, ale również krajem tranzytowym gazu importowanego z Azji
Centralnej, jak również prawdopodobnie z Azerbejdżanu (Zielona księga).
122
Krakowska Konferencja Młodych Uczonych 2007
Rosnące inwestycje w sektorze energetycznym świadczą o wzrastającym znaczeniu gazu
ziemnego. Nie tylko kraje Unii Europejskiej ale i inne kraje świata są w trakcie bądz
posiadają
plany inwestycyjne związane z budową gazociągów i instalacji do skraplania gazu, co ułatwia
jego transport. A co za tym idzie rośnie jego zastosowanie. Jest to między innymi rezultatem
poszukiwań alternatywnych rozwiązań dla paliw kopalnych, których użycie wiąże się z dużą
emisją szkodliwych substancji zanieczyszczających środowisko. Liczne badania, w których po-
równano ropę naftową, węgiel kamienny, energię atomową i gaz ziemny pokazały iż ten ostat-
ni jest najbezpieczniejszym i najmniej uciążliwym dla środowiska z
ródłem energii. Również
takie aspekty jak: wydobywanie, magazynowanie oraz transport, które odbywają się w warun-
kach bardziej przyjaznych dla środowiska, przemawiają za jego powszechnym stosowaniem.
Ze względu na swoją czystość, komfort użytkowania jak i uniwersalność, gaz ziemny jest wy-
korzystywany jako paliwo nie tylko przez gospodarstwa domowe ale i przez zakłady przemy-
słowe na małą i dużą skalę.
Dążenie do udoskonalania obecnych procesów technologicznych oraz poszukiwanie no-
wych przyniosły coraz to nowsze zastosowanie tego paliwa zarówno w rolnictwie, handlu,
usługach jak i gałęziach przemysłu, a to ze względu na brak konieczności magazynowania
u odbiorcy, braku odpadów czy emisji dwutlenku siarki, pyłów i węglowodorów aromatycz-
nych wynikających ze spalania tego paliwa.
Ze względu na swoje liczne walory gaz ziemny znajduje szerokie zastosowanie w sektorze
spożywczym między innymi w takich urządzeniach jak: kuchnie do gotowania, smażenia i pie-
czenia, wędzarnie i grille. Innymi przemysłami stosującymi ten nośnik energii są: hutnictwo
szkła, metali nieżelaznych, żelaza i stali, szczególnie ogrzewnictwo pieców technologicznych
czy suszarń od których to zależy jakość czy barwa produktu. Również przemysł chemiczny
znalazł zastosowanie dla tego paliwa między innymi do produkcji wodoru, amoniaku, klejów
i nawozów sztucznych.
Jednak wciąż na skalę globalną gospodarstwa domowe są głównymi konsumentami tego
paliwa. Główne zastosowanie znajduje w kuchenkach służących do przygotowywania posił-
ków i do ogrzewania pomieszczeń mieszkalnych.
Również coraz większym zainteresowaniem zaczyna się cieszyć gaz ziemny jako paliwo do
napędu pojazdów samochodowych w transporcie.
Opinie wielu fachowców są zgodne, stwierdzają w nich iż gaz ziemny jest najbezpieczniej-
szym i najbardziej ekologicznym spośród pierwotnych nośników energii dostępnych na rynku.
Dlatego też troska o środowisko powinna skłaniać wszystkich do szerokiego stosowania tego
paliwa.
4. Wnioski
- Zastosowanie gazu ziemnego w stosunku do innych paliw kopalnych jest bardzo korzystne
ze względu na takie walory jak: brak emisji szkodliwych pyłów, metali i węglowodorów
aromatycznych podczas spalania, minimalny współczynnik emisji, CO2 i SO2 oraz brak od-
padów z procesów spalania paliwa. A wiec jego użytkowanie niemal nie ma wpływu na
obecne problemy środowiskowe związane z rosnącą ilością gazów cieplarnianych w atmo-
sferze, kwaśnymi deszczami i dziurą ozonową.
- Gaz ziemny jako czyste paliwo jest jednym z najlepszych w energetyce, przemyśle i gospo-
darce komunalnej.
123
Janas A.: Rola gazu ziemnego w bilansie energetycznym Unii Europejskiej
- Liczne badania, w których porównano ropę naftową, węgiel kamienny, energię atomową
i gaz ziemny pokazały iż ten ostatni jest najbezpieczniejszym i najmniej uciążliwym dla
środowiska z
ródłem energii.
- Rynek gazu ziemnego jest jednym z najszybciej rozwijających się w Unii Europejskiej.
- Liczne badania przewidują, iż ze względu na małą liczbę złóż w krajach Unii Europejskiej
nastąpi spadek zużycia własnego gazu na rzecz importowanego i do roku 2030 jego ilość
ma wzrosnąć do 70%.
- Unia Europejska w 50% zależy od importu gazu ziemnego, z czego 40% pochodzi z Rosji,
dlatego bardzo ważna jest dywersyfikacja dostaw, która pozwoli uniknąć uzależnienia wy-
łącznie od jednego dostawcy.
- Roczna produkcja gazu ziemnego w Unii Europejskiej wyniosła 183,13 mtoe (2003 r.).
- Coraz większe znaczenie ma skroplony gaz ziemny LNG, co jest spowodowane łatwiej-
szym przesyłem z różnie usytuowanych z
ródeł i odbiorców.
- W obecnej chwili kraje Unii Europejskiej zachęcone doświadczeniami Stanów Zjednoczo-
nych i Wielkiej Brytanii przeprowadzają liberalizację swoich rynków. Proces ten bowiem
przyniósł tym krają spadek taryf gazowych, a stało się to głównie dzięki konkurencji.
- Utworzenie w pełni konkurencyjnego rynku w całej Unii Europejskiej wpłynie na całko-
wity zanik granic między krajami członkowskim oraz da pełny dostęp do sieci przesyłowej
i dystrybucyjnej w innych krajach.
Literatura
[1] BP Statistical Review of Worlk Energy. June 2006 www.bp.com
[2] EU 25 Energy and Transport Outlook to 2030
[3] Energia  Środowisko, Dodatek promocyjno  reklamowy do  Rzeczpospolitej Polityka energe-
tyczna Polski do 2025., nr 299 (6982) 22 grudzień 2004r.
[4] Gromadzki G.: O przyszłości Europy. Między potrzebą a uzależnieniem. Rosyjski gaz w bilansie
energetycznym rozszerzonej UE. Raport nr.8, grudzień 2002. Warszawa
[5] Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A., Koordynacja dążeń Polski do osiągnięcia w polity-
ce energetycznej poziomu zintegrowanej Europy www.kape.gov.pl
[6] Majerkiewicz W.: Światowe rynki gazu ziemnego. 2007-01-04 www.nbportal.pl
[7] Steczko K., Hajdus D.: Od poszukiwań do użytkowania. Przegląd Gazowniczy nr 1 (5) marzec
2005
[8] Ślifierz M.: Urząd Regulacji Energetyki. Integracja Europejska. VIII Europejskie forum regulacji
gazu, Madryt 8 9 lipca 2004, Biuletyn URE 5/2004
[9] Zielona księga, Ku europejskiej strategii bezpieczeństwa energetycznego. Bruksela, 29 listopada
2000 r. http://www.mgip.gov.pl
Absract
In the European Union the meaning of natural gas for fuel mix is growing in last years.
This ecological fuel is more and more often used in power sector, households and in many
branches of industry. The problem of free and competitive market of natural gas is described
in the paper. The attention is given to issues concerning safety of deliveries, transmission and
distribution of natural gas. The present and perspective directions of deliveries and
consumption this energy carrier in European Union are shown in the paper.
124