(Wpisuje zdajÄ…cy przed
rozpoczęciem pracy)
Miejsce
na naklejkÄ™
z kodem
KOD ZDAJÄ„CEGO
PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY
przygotowany przez
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
Biologia. Poziom rozszerzony
Czas pracy 150 minut
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. Sprawdx
, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 24 strony. Ewentual-
ny brak zgłoS
przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin.
2. Rozwiązania zadań zamieS
ć w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/
/atramentem.
4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyrax
nie przekreS
l.
5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. Wypełnij tę częS
ć karty odpowiedzi, którą koduje zdający. Nie
wpisuj żadnych znaków w częS
ci przeznaczonej dla egzaminatora.
7. Na karcie odpowiedzi wpisz swojÄ… datÄ™ urodzenia i PESEL. Zama-
luj pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL. Błędne zazna-
Za rozwiÄ…zanie
wszystkich zadań
czenie otocz kółkiem i zaznacz właS
ciwe.
można otrzymać
Życzymy powodzenia! łącznie 60 punktów.
© 2008 by Wydawnictwo Szkolne OMEGA
(Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy)
PESEL ZDAJÄ„CEGO
2 Próbny egzamin maturalny
Zadanie 1. 2p.
Na rysunku przedstawiono budowę błony komórek eukariotycznych. Zewnętrzna błona
jest otoczona warstewką zbudowaną z łańcuchów cukrowcowych połączonych z białka-
mi lub lipidami błonowymi. Warstewka ta jest zwana glikokaliksem.
częS
ć
glikolipid
cukrowcowa
S
rodowisko
zewnętrzne
fosfolipid
białko
Podaj dwa przykłady funkcji, jakie może pełnić glikokaliks w komórkach organizmów
eukariotycznych.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
NAJLEPSZE KSIĄŻKI DO MATURY
komórki
wnętrze
Biologia. Poziom rozszerzony 3
Zadanie 2. 2p.
Niżej, na rysunku, przedstawiono chromosomy gamety człowieka zawierającej 22 auto-
somy i 1 chromosom płciowy.
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22 Y
Podaj rodzaj gamety (męska czy żeńska) i uzasadnij jej wybór. WyjaS
nij pojęcie: autosomy.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
4 Próbny egzamin maturalny
Zadanie 3. 1p.
Zdaniem wielu histologów nabłonek wielorzędowy ma budowę poS
rednią pomiędzy
nabłonkiem jednowarstwowym a nabłonkiem wielowarstwowym. Jest też nazywany
nabłonkiem pseudowarstwowym.
Na rysunku przedstawiono schemat nabłonka wielorzędowego migawkowego.
błona
podstawna
Na podstawie analizy rysunku uzasadnij słusznoS
ć stosowanego podwójnego nazew-
nictwa przedstawionego rodzaju nabłonka.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 4. 1p.
Na rysunku przedstawiono schemat budowy mitochondrium oraz przebieg jednej z za-
chodzących w nim reakcji chemicznych. Podaj nazwę struktury, w której zachodzi
przedstawiona obok reakcja, oraz uzasadnij udzielonÄ… odpowiedx
.
grzebienie mitochondrialne
matrix
kwas pirogronowy
NAD
CO2 NADH2
acetylo-CoA
mitochondrium
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
NAJLEPSZE KSIĄŻKI DO MATURY
Biologia. Poziom rozszerzony 5
Zadanie 5. 1p.
Na schemacie przedstawiono przebieg oddychania komórkowego zachodzącego
w obecnoS
ci tlenu. Podczas tego procesu zachodzi synteza ATP okreS
lana mianem
fosforylacji substratowej (A) i fosforylacji oksydacyjnej (B).
glukoza
ATP
A
ADP
pirogronian
O2
acetylo-CoA
H+
ATP
B
CO2 cykl
e
ADP
Krebsa
HO
2
Podaj różnicę między fosforylacją substratową (A) a fosforylacją oksydacyjną (B).
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 6. 1p.
Enzymy są głównie białkami, które posiadają zdolnoS
ć katalizowania reakcji metabo-
licznych zachodzących w komórkach. Podobnie jak katalizatory nieorganiczne przy-
spieszajÄ… przebieg reakcji.
Podaj jedną cechę różniącą enzymy od katalizatorów nieorganicznych i decydującą
o liczbie katalizowanych reakcji.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
glikoliza
łańcuch
oddechowy
6 Próbny egzamin maturalny
Zadanie 7. 3p.
Przeczytaj opis:
U roS
lin tych występuje regularna przemiana pokoleń. Proces płciowy w całoS
ci przebiega na
sporoficie, z którym gametofit jest S
ciS
le związany. Przenoszenie plemników nie wymaga S
rodowis-
ka wodnego. Po zapłodnieniu komórki jajowej w rodni na gametoficie żeńskim rozwija się sporofit,
najpierw jako zarodek, póx
niej jako roS
lina o wzroS
cie jednoosiowym.
Podaj nazwÄ™ grupy roS
lin naczyniowych (paprotniki, roS
liny nagonasienne, roS
liny
okrytonasienne), której dotyczy powyższy opis. Przedstaw dwa argumenty uzasad-
niające wybór.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 8. 2p.
Na rysunku przedstawiono schematycznie wędrówkę larwy glisty ludzkiej (oznaczonej
literÄ… X).
jama ustna
gardziel płuca
przełyk
serce
wÄ…troba
X
jelito
Oceń prawdziwoS
ć poniższych zdań dotyczących przedstawionego cyklu rozwojowego
glisty ludzkiej, wpisując znak  + w odpowiedniej rubryce tabeli (P  prawda, F  fałsz).
Zdanie P F
1. Larwa glisty ludzkiej musi dotrzeć do płuc, gdyż tylko w nich może się
osiedlić.
2. Larwa glisty ludzkiej przekształca się w postać dorosłą dopiero po
odbyciu wędrówki w ciele swego jedynego żywiciela.
3. Larwa glisty ludzkiej wraz z prądem krwi przepływa z płuc do gardzieli.
4. Cykl życiowy glisty ludzkiej to cykl pasożyta jednodomowego.
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
NAJLEPSZE KSIĄŻKI DO MATURY
Biologia. Poziom rozszerzony 7
Zadanie 9. 2p.
Na rysunku przedstawiono schemat dwóch połączonych rodzajów cykli życiowych wirusów.
otoczka białkowa
kwas
nukleoinowy
wirusa
liza
komórki
CYKL CYKL
LITYCZNY LIZOGENNY
zainfekowana
komórka
wbudowanie DNA wirusa
do genomu komórki
namnażanie się wirusa
Na podstawie analizy schematu podaj dwie cechy różniące cykl lityczny od cyklu
lizogennego.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 10. 1p.
ObjętoS
ć wydalanej wraz z moczem wody jest S
ciS
le zwiÄ…zana z wielkoS
cią kłębuszków
naczyniowych w nefronach nerek. Duże kłębuszki zapewniają zwiększoną filtrację wody.
Na schemacie przedstawiono mechanizm osmoregulacji kostnoszkieletowej ryby morskiej.
utrata wody i usuwanie chlorków
pije
wydaliny z dużą iloS
ciÄ… soli
OkreS
l, czy przedstawiona na rysunku ryba ma w nerkach nefrony z małymi czy dużymi
kłębuszkami naczyniowymi. Odpowiedx
uzasadnij.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
8 Próbny egzamin maturalny
Zadanie 11. 1p.
Na rysunku przedstawiono schemat przeciwprądowego przepływu wody i krwi w skrze-
lach zwierzÄ…t wodnych.
woda
150
120 90 60 30
140 110 80 50 20
krew
(Liczby odpowiadajÄ… ciS
nieniu czÄ…stkowemu tlenu w mmHg w wodzie i krwi).
Korzystając z informacji zamieszczonych na rysunku, uzasadnij słusznoS
ć twierdzenia:
Zasada przeciwprądowego przepływu zapewnia optymalną wymianę tlenu między wodą a krwią.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 12. 1p.
Pobieranie wody przez korzenie roS
lin jest zależne od stężenia soli w roztworze glebowym.
Zbyt wysokie stężenie soli w roztworze glebowym powoduje wypływ wody z komórek ko-
rzenia, ponieważ transport wody zachodzi zgodnie z gradientem jej stężeń  z roztworu roz-
cieńczonego do roztworu bardziej stężonego. Zjawisko to nosi nazwę suszy fizjologicznej.
iloS
ć iloS
ć iloS
ć
pobieranej pobieranej pobieranej
wody wody wody
stężenie soli stężenie soli stężenie soli
A B C
Z wyżej podanych wykresów (A, B lub C) zaznacz ten, który prawidłowo ilustruje
zależnoS
ć pobierania wody przez roS
linę od stężenia soli. Uzasadnij swój wybór.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
NAJLEPSZE KSIĄŻKI DO MATURY
Biologia. Poziom rozszerzony 9
Zadanie 13. 1p.
W zamkniętych naczyniach z jednakową iloS
ciÄ… wody wapiennej (Ca(OH)2) zawieszono
w woreczkach z gazy jednakowe iloS
ci kiełkujących nasion (woreczki nie stykały się z wo-
dą wapienną). Zestawy na 3 godziny pozostawiono w różnych temperaturach:
zestaw I w temperaturze 4°C,

zestaw II w temperaturze 20°C,

zestaw III w temperaturze 30°C.

W trakcie doS
wiadczenia w wodzie wapiennej zaobserwowano w każdym z zestawów
różne iloS
ci wytrącanego osadu. Sformułuj problem badawczy, który zbadano, wyko-
nujÄ…c to doS
wiadczenie.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 14. 2p.
Na poniższym schemacie przedstawiono przemiany chlorofilu zachodzące podczas fazy
S
wietlnej fotosyntezy.
S
wiatło
chlorofil chlorofil wzbudzony
 
e e
Podaj, który z niżej wypisanych związków jest:
a) bezpoS
rednim x
ródłem elektronów pobranych przez wzbudzony chlorofil,
b) akceptorem elektronów wybitych z chlorofilu.
ATP, NADP, woda, glukoza, dwutlenek węgla
a) ............................................................................................................................................................
b)............................................................................................................................................................
10 Próbny egzamin maturalny
Zadanie 15. 3p.
Zaplanuj doS
wiadczenie mające na celu zweryfikowanie następującej hipotezy:
Wzrost stężenia dwutlenku węgla w wodzie zwiększa intensywnoS
ć fotosyntezy.
Do doS
wiadczenia wykorzystaj: 6 jednakowej długoS
ci gałązek moczarki kanadyjskiej
o porównywalnej liczbie listków; dwie zlewki: jedną z wodą, drugą z wodnym roztwo-
rem KHCO3 oraz dwa lejki i dwie probówki. W planie doS
wiadczenia uwzględnij:
próbę kontrolną,

próbę badawczą,

sposób uzyskiwania wyników.

...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 16. 2p.
Na poniższym schemacie zestawiono efekty fizjologiczne wywoływane przez hormon
roS
linny X.
przerywanie spoczynku
bezwzględnego nasion
hormon roS
linny stymulacja
stymulacja rozwoju
X kiełkowania nasion
pędów bocznych
stymulacja rozwoju stymulacja rozwoju
owoców partenokarpicznych pędów kwiatowych
(pozbawionych nasion)
u niektórych roS
lin, np. u winoroS
li
a) Podaj nazwÄ™ hormonu roS
linnego X.
...................................................................................................................................................
b) Zaznacz na schemacie ten efekt jego działania, który wiąże się z przejS
ciem
roS
liny ze stadium rozwoju wegetatywnego do stadium rozwoju generatywnego.
Zadanie 17. 1p.
Na schemacie przedstawiono dwa rodzaje przewodzenia impulsu we włóknach nerwo-
wych. Przewodzenie ciągłe (I) we włóknach bezrdzennych, czyli szarych, oraz przewo-
dzenie skokowe (II) we włóknach rdzennych, czyli białych.
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
NAJLEPSZE KSIĄŻKI DO MATURY
Biologia. Poziom rozszerzony 11
+
+ + + + + + + + + +     + + + + + + + + +
         
+ + + + +
         
I
         
          + + + + +
+
+ + + + + + + + + +     + + + + + + + + +
+
+ + +


  

+ +
II
+ + 
  


+
+ + +
Podaj nazwę rodzaju włókien (szare czy białe), które unerwiają szkieletowe mięS
nie po-
przecznie prążkowane, oraz przedstaw wyjaS
nienie swojej odpowiedzi.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 18 1p.
Tabela przedstawia masę mózgu człowieka w zależnoS
ci od wieku i płci (wartoS
ci S
rednie).
Masa mózgu (kg)
Wiek
kobiety mężczyx
ni
Noworodek 0,3 0,4
2 lata 0,75 0,85
8 lat 1,12 1,2
21 lat 1,25 1,4
60 80 lat 1,13 1,285
Korzystając z danych przedstawionych w tabeli, sformułuj wniosek dotyczący tempa
przyrostu masy mózgu.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
12 Próbny egzamin maturalny
Zadanie 19. 2p.
Przeczytaj uważnie poniższy tekst.
MięS
nie gładkie poszczególnych narządów wewnętrznych różnią się stopniem unerwienia ich
przez układ autonomiczny. Wyróżnia się dwa zasadnicze rodzaje mięS
ni gładkich: mięS
nie gładkie
typu wielojednostkowego oraz mięS
nie gładkie typu jednostkowego (trzewnego). MięS
nie gładkie
wielojednostkowe charakteryzuje obfite unerwienie, przeciętna odległoS
ć między zakończeniami
nerwowymi a komórkami mięS
ni gładkich wynosi zaledwie 10 30 nm. W rezultacie ten rodzaj
mięS
ni gładkich poddany jest silnej kontroli nerwowej i nie ma własnego automatyzmu. MięS
nie
gładkie typu jednostkowego (trzewnego) charakteryzuje bardzo skąpe unerwienie i duże odległoS
ci
pomiędzy komórkami mięS
niowymi a zakończeniami nerwowymi, często przekraczające 100 nm.
MięS
nie gładkie tego rodzaju są znacznie słabiej kontrolowane przez układ autonomiczny, ale
charakteryzują się dużym stopniem automatyzmu.
Skonstruuj tabelę, w której porównasz unerwienie, odległoS
ć między zakończeniami
nerwowymi a komórkami mięS
niowymi oraz kontrolÄ™ nerwowÄ… wymienionych ro-
dzajów mięS
ni gładkich, wpisując informacje podane w tekS
cie.
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
NAJLEPSZE KSIĄŻKI DO MATURY
Biologia. Poziom rozszerzony 13
Zadanie 20. 2p.
Jeden kierunek przepływu krwi w organizmie wiąże się z samą budową serca i obecnoS
ciÄ…
zastawek, które uniemożliwiają cofanie się krwi. Między przedsionkami a komorami serca
znajdują się zastawki przedsionkowo-komorowe. U podstawy dwóch dużych tętnic od-
chodzących od komór  aorty i tętnicy płucnej  znajdują się zastawki półksiężycowate.
Uzupełnij poniższą tabelę, podając, który rodzaj zastawek jest otwarty, a który zamk-
nięty podczas skurczu i rozkurczu komór serca.
Faza cyklu Zastawki
Zastawki półksiężycowate
pracy serca przedsionkowo-komorowe
Rozkurcz komór
............................................................. .............................................................
Skurcz komór
............................................................. .............................................................
Zadanie 21. 1p.
ObjętoS
ć wydalanego moczu jest S
ciS
le zwiÄ…zana z wydzielaniem wazopresyny produ-
kowanej przez podwzgórze, a magazynowanej i uwalnianej z tylnego (nerwowego)
płata przysadki mózgowej. Alkohol hamuje wydzielanie wazopresyny, a wysiłek fizycz-
ny zwiększa iloS
ć tego hormonu w osoczu krwi.
SpoS
ród niżej wymienionych (A C) zaznacz zdanie zawierające błędną informację.
A. Alkohol, hamując wydzielanie wazopresyny, zwiększa objętoS
ć wydalonego
moczu.
B. Wysiłek fizyczny, stymulując wydzielanie wazopresyny, zmniejsza objętoS
ć wy-
dalanego moczu.
C. Alkohol, hamując wytwarzanie wazopresyny przez neurony podwzgórza, jedno-
czeS
nie wpływa na zmniejszanie objętoS
ci wydalanego moczu.
Podaj uzasadnienie wyboru.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
14 Próbny egzamin maturalny
Zadanie 22. 3p.
Wytwarzanie moczu składa się z trzech etapów: filtracji, wchłaniania zwrotnego, któ-
remu towarzyszy zagęszczanie moczu, oraz wydzielania kanalikowego. W poniższej
tabeli przedstawiono skład osocza krwi, moczu pierwotnego i moczu ostatecznego
(w g/100 ml płynu).
Składniki Osocze krwi Mocz pierwotny Mocz ostateczny
mocznik 0,03 0,03 2,0
kwas moczowy 0,004 0,004 0,05
glukoza 0,10 0,10 brak
aminokwasy 0,05 0,05 brak
sole nieorganiczne 0,72 0,72 1,50
białka i inne koloidy 8,00 brak brak
Podaj, które substancje:
a) nie sÄ… filtrowane,
b) są w całoS
ci wchłaniane zwrotnie.
WyjaS
nij przyczynę wysokiego stężenia mocznika w moczu ostatecznym w stosunku do
moczu pierwotnego.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
NAJLEPSZE KSIĄŻKI DO MATURY
Biologia. Poziom rozszerzony 15
Zadanie 23. 1p.
Jedną z ważnych funkcji krwi jest transport gazów oddechowych. Przedstawiony po-
niżej schemat ilustruje procesy zachodzące w naczyniu włosowatym tkanek.
TKANKA TKANKA
osocze
CO2
reakcja
S
ciana
HCO3
CO2 + H2O
2
powolna
naczynia
włosowatego tkanki
HCO3
2
S
ciana HbO2
+H+
naczynia
O2
włosowatego
O2
Hb
tkanki
Cl Cl
H
H+ HCO3 HCO3
anhydraza
HO
2
węglanowa
CO2
HCO3 CO2
2
erytrocyt
Na podstawie analizy schematu przedstaw różnicę w transporcie tlenu i dwutlenku
węgla.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
16 Próbny egzamin maturalny
Zadanie 24. 1p.
Podwyższone stężenie CO2 powoduje wzrost kwasowoS
ci krwi, przesuwajÄ…c krzywÄ…
dysocjacji oksyhemoglobiny w prawo, tak jak przedstawiono na poniższym schemacie.
Oznacza to, że hemoglobina oddaje większe iloS
ci tlenu. To zjawisko znane jest pod
nazwą efektu Bohra. Stwierdzono, że hemoglobina drobnych ssaków jest bardziej wraż-
liwa na zakwaszenie niż hemoglobina dużych ssaków.
wzrost
kwasowoS
ci
EFEKT BOHRA
pO2
WyjaS
nij znaczenie silniejszego efektu Bohra dla utrzymania szybkiego tempa meta-
bolizmu komórkowego w organizmach małych ssaków.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 25. 1p.
Enzymy proteolityczne sÄ… syntetyzowane i uwalniane w postaci nieczynnych pro-
enzymów, których uaktywnianie następuje dopiero w S
wietle przewodu pokarmowego
przy udziale hormonów tkankowych.
Uporządkuj chronologicznie przedstawione niżej etapy aktywacji pepsynogenu, wpi-
sujÄ…c w odpowiednie rubryki tabeli liczby od 1 do 4.
Wydzielanie pepsynogenu przez komórki główne S
ciany żołądka.
............
Komórki okładzinowe żołądka wytwarzają kwas solny, który zakwasza treS
ć
............
pokarmową żołądka.
CzęS
ć odx
wiernikowa żołądka wydziela gastrynę, która pobudza komórki okła-
............
dzinowe żołądka.
Aktywacja pepsynogenu, który przekształca się w pepsynę.
............
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
NAJLEPSZE KSIĄŻKI DO MATURY
2
%HbO
Biologia. Poziom rozszerzony 17
Zadanie 26. 2p.
Schemat ilustruje transport glukozy i fruktozy ze S
wiatła jelita.
S
wiatło
wnętrze
komórki
krew
jelita
nabłonka
jelita
GLUKOZA
GLUKOZA
błona komórkowa
FRUKTOZA
FRUKTOZA
GLUKOZA
FRUKTOZA
Korzystając z powyższego schematu, okreS
l  dla każdego z wymienionych związków
(glukoza, fruktoza)  rodzaj transportu warunkujący jego wchłanianie do wnętrza ko-
mórek nabłonka jelita. Podaj wyjaS
nienie każdej z udzielonych odpowiedzi.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 27. 1p.
Zestaw w pary komórki powstałe w trakcie gametogenezy człowieka z występującymi
w nich chromosomami płciowymi X lub Y.
I. spermatyda X
II. ciałko polarne (polocyt) Y
I. ...................
II. ...................
stężenie
(jednostki umowne)
18 Próbny egzamin maturalny
Zadanie 28. 2p.
U muszki owocowej częstoS
ć crossing-over między genami zredukowanych skrzydeł v
i białych oczu b wynosi 12%.
Przedstaw krzyżówkę genetyczną między muszkami o genotypach:
bV/Bv x bv/bv
Oblicz, jaki procent muszek w potomstwie tej krzyżówki będzie miał zredukowane
skrzydła i białe oczy.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 29. 2p.
Jednym z podstawowych typów mutacji są mutacje genomowe dotyczące zmiany liczby
chromosomów w genomie jądrowym.
Wiedząc, że pewien organizm roS
linny ma 8 chromosomów w komórkach diploidal-
nych, podaj prawidłową liczbę chromosomów występującą u:
a) triploida..............................................................................................................................
b) trisomika ............................................................................................................................
c) monosomika ......................................................................................................................
d) monoploida .......................................................................................................................
Zadanie 30. 1p.
Mukowiscydoza  ciężka choroba u ludzi  powodowana jest przez recesywny zmutowa-
ny allel a. Zdrowe małżeństwo ma jedno dziecko chore i jedno zdrowe. Podaj genotypy
rodziców i oblicz prawdopodobieństwo urodzenia się  jako kolejnego  chorego dziecka.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
NAJLEPSZE KSIĄŻKI DO MATURY
Biologia. Poziom rozszerzony 19
Zadanie 31. 2p.
Jeżeli dwie (lub więcej) niezależne pary genów mają podobny wpływ na tę samą cechę,
a efekty tego wpływu sumują się, to ten typ dziedziczenia okreS
la siÄ™ jako dziedziczenie
wielogenowe, a geny noszą nazwę poligenów. Cechy determinowane przez te geny
zmieniają się w sposób ciągły, ponieważ duża liczba możliwych kombinacji alleli w poli-
genach decyduje o tym, że wS
ród organizmów występują wszystkie możliwe iloS
ciowe
warianty danej cechy.
Załóżmy, że barwa skóry u człowieka jest determinowana przez dwa geny: A i B, przy
czym oba odpowiadajÄ… za produkcjÄ™ takiej samej iloS
ci barwnika skóry.
Podaj, zapisując odpowiednią krzyżówkę genetyczną, liczbę różnych grup fenotypo-
wych, które mogą pojawić się w potomstwie pary Mulatów o genotypach AaBb. Podaj
genotypy warunkujące wskazane rodzaje fenotypów.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
20 Próbny egzamin maturalny
Zadanie 32. 1p.
Na schemacie przedstawiono mechanizm regulacji ekspresji genów w komórkach pro-
kariotycznych na przykładzie operonu laktozowego.
polimeraza  RNA  przesuwa siÄ™
P  promotor
DNA
o  operator
o
z y x
z, y, x  geny kodujÄ…ce enzymy
P
m-RNA
laktoza
represor
aktywny
białko
E1 E2 E3 enzymy
represor
nieaktywny
W genie kodującym represor zaszła mutacja powodująca niezdolnoS
ć do przyłączania
laktozy przez represor.
OkreS
l, jak zmieni siÄ™ aktywnoS
ć enzymów operonu laktozowego (zmniejszy się czy
zwiększy) u tego mutanta. Podaj wyjaS
nienie udzielonej odpowiedzi.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 33. 1p.
Na schemacie przedstawiono drogi metabolizmu fenyloalaniny u człowieka. Cyframi 1 i 2
oznaczono bloki metaboliczne wywołane zaburzeniami uwarunkowanymi genetycznie.
fenyloalanina
1
tyrozyna dihydroksyfenyloalanina
2
melanina
kwas homogentyzynowy
kwas acetooctowy
CO2 + H2O
Przyporządkuj cyfry do niżej podanych nazw chorób wywołanych przez powstałe bloki
metaboliczne.
A. albinizm ................... B. fenyloketonuria ...................
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
NAJLEPSZE KSIĄŻKI DO MATURY
Biologia. Poziom rozszerzony 21
Zadanie 34. 2p.
Na wykresie przedstawiono wpływ selekcji na częstoS
ć (q) allelu recesywnego a  wywo-
Å‚ujÄ…cego S
miertelną chorobę  w populacji, przy zupełnej eliminacji homozygot rece-
sywnych.
q
0,5
q  częstoS
ć allelu a
0,2
n  liczba pokoleń
0,1
0,05
n
5 10 15 20
Na podstawie analizy wykresu odczytaj liczbę pokoleń konieczną do spadku q od 0,5 do
0,1 oraz okreS
l wartoS
ć q, która jest już niezależna od liczby pokoleń.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 35. 2p.
Z wymienionych niżej cech ssaków zaznacz dwie, które są charakterystyczne wyłącznie
dla człowieka (Homo sapiens).
A. bezjÄ…drzaste erytrocyty.
B. dwunożnoS
ć.
C. przeciwstawny kciuk.
D. kręgosłup z czterema łukowatymi krzywiznami, upodobniającymi go do dwu-
krotnie powtórzonej litery S.
E. obecnoS
ć paznokci.
F. wysklepiona stopa.
Zadanie 36. 1p.
Izolowana od innych populacja przeszła katastrofę, która spowodowała radykalne ogra-
niczenie liczebnoS
ci. Po upływie pewnego czasu populacja ta powróciła do liczebnoS
ci
sprzed katastrofy.
Zaznacz wS
ród niżej wymienionych opis zjawiska, które nie stanowi konsekwencji wspom-
nianej katastrofy.
A. Populacja ta może dać początek nowemu gatunkowi.
B. Populacja po katastrofie charakteryzuje się większym stopniem heterozygotycznoS
ci.
C. Struktura genetyczna populacji powstałej po katastrofie jest odmienna.
22 Próbny egzamin maturalny
Zadanie 37. 2p.
Jeden z popularnych tygodników doniósł, że glony zatruły już kilka dużych jezior
w Chinach. Woda z tych jezior nie nadaje się do picia, a na przykład występujące w nich
krewetki są niejadalne. Przyczyną są trujące glony, których bujny rozkwit spowodowa-
ny został nadmierną iloS
cią trafiających do wód związków azotu i fosforu. Ich obecnoS
ć
powoduje eutrofizację (wzmożoną żyznoS
ć) jezior. Eutrofizacji zbiorników wodnych nie
da się już cofnąć, ale można spowodować jej spowolnienie. Zaproponuj dwa rodzaje
zabiegów, które mogłyby prowadzić do zmniejszania tempa eutrofizacji wód.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 38. 1p.
Budowa nowych dróg i autostrad w Polsce jest konieczna. Należy jednak pamiętać, że
ruchliwe trasy są często barierą odgradzającą płazy od zbiorników wodnych, w których
składają skrzek.
Podaj przykład zabezpieczeń, które powinny uwzględnić firmy budujące autostrady.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 39. 1p.
Na rysunkach zamieszczonych na następnej stronie przedstawiono schematycznie prze-
bieg procesu klonowania organizmów zwierzęcych (rys. 1.) i otrzymywanie zwierząt
transgenicznych (rys. 2.).
Na podstawie analizy rysunków podaj zasadniczą różnicę między organizmami trans-
genicznymi a organizmami powstałymi w wyniku klonowania.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
NAJLEPSZE KSIĄŻKI DO MATURY
Biologia. Poziom rozszerzony 23
ZWIERZĘ zwierzę
KLONOWANE  dostarczajÄ…ce
DAWCA DNA oocyt
fragment DNA
szczura, kodujÄ…cego
hormon wzrostu,
pobranie
pobranie
przygotowany do
komórki
oocytu
transformacji
somatycznej
mikropipeta
komórka
usunięcie
pobranie
jajowa
materiału
jÄ…dra
wprowadzenie
genetycz-
komórkowego
obcego DNA
nego
umieszczenie
transformowanych
przeniesienie
komórek jajowych
pobranego jÄ…dra
w macicy matki
do oocytu
zastępczej
oocyt
z DNA
dawcy
ekspresja obcego
hodowla do
DNA u częS
ci
stadium wczesnego
potomstwa
zarodka
implantacja
do macicy
matki zastępczej
poród
jagniÄ™ 
KLON
MYSZY
DAWCY
TRANSGENICZNE
DNA
Rys. 1. Rys. 2.
24 Próbny egzamin maturalny
BRUDNOPIS
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Wydawnictwo Szkolne OMEGA
NAJLEPSZE KSIĄŻKI DO MATURY