Wybrane metody
i formy pracy
z uczniem zdolnym
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 1
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 1
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
Proponowane formy pracy
począwszy od klas i szkół dla
uzdolnionych, poprzez specjalne
programy i indywidualny tok pracy,
do wielopoziomowego nauczania
w typowych zespołach klasowych
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 2
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 2
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
Formy pracy organizacyjnej:
1. Wzbogacanie
Polega na przystosowaniu nauczania do
mo\
liwości intelektualnych ucznia.
Zwiększamy intensywność jego pracy,
poszerzamy zakres wiedzy (wzbogacanie
pionowe), dostarczamy w trakcie nauki
większej liczby zadań o tym samym
poziomie trudności (wzbogacanie poziome).
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 3
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 3
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
2. Akceleracja (przyspieszenie).
wcześniejsze rozpoczynanie nauki,
podwójna promocja (przeskakiwania klas)
szybsze przerabianie materiału
system nauczania bezklasowego,
wcześniejsze kończenie szkoły
i przechodzenie na następny szczebel
nauczania.
Te formy pracy są odpowiednie dla dzieci
dojrzałych emocjonalnie,
społecznie i fizycznie
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 4
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 4
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
3. Grupowanie
a) wg poziomu zdolności.
Kryterium - IQ oraz poziom umiejętności
szkolnych.
Zajęcia z ró\
nych przedmiotów odbywają się
równocześnie. Ka\
dy nauczyciel prowadzi zajęcia
na ró\
nym poziomie, a uczniowie wybierają
nauczyciela w zale\
ności od umiejętności.
Podstawowy zarzut - zbytnie podkreślenie
ró\
nic indywidualnych oraz zmniejszenie
efektywności nauczania w grupach
jednorodnych.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 5
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 5
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
b) według rodzaju zdolności  grupowanie
przedmiotowe
Kryterium  stan zaawansowania (wiedzy,
zainteresowań i uzdolnień) w zakresie
ró\
nych przedmiotów dla tworzenia grup
w obrębie przedmiotu.
Wobec młodszych uczniów grupowanie
według poziomu zdolności, a wobec uczniów
starszych  grupowanie według rodzaju
zdolności. Grupowanie mo\
e mieć miejsce
na zajęciach lekcyjnych jak i poza
lekcjami.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 6
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 6
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
c) Specjalne klasy i specjalni nauczyciele.
Nauczyciele prowadzą zajęcia
z uczniami kilku klas lub szkół. Uczniowie
ci część czasu spędzają w typowych
klasach, a część  w zespołach
tematycznych.
d) Ciągi klas na tym samym poziomie
nauczania. Skupiają one uczniów o
odmiennych poziomach zdolności.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 7
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 7
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
e) Odrębne szkoły dla szczególnie
uzdolnionych w ró\
nych przedmiotach
nauczania np.: szkoły średnie o profilu
matematycznym lub szkoły dla uczniów
uzdolnionych artystycznie (plastyczne,
muzyczne itp.).
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 8
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 8
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
4. Nauka indywidualna
organizowanie ró\
nych form opieki nad
wyró\
niającymi się uczniami w klasie lub
szkole, a tak\
e podczas zajęć
pozalekcyjnych i pozaprogramowych 
a\
do nauki indywidualnej włącznie
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 9
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 9
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
5. Konsultacje
Zadaniem konsultantów jest wskazywanie
nauczycielom sposobów pracy
z dziećmi o ró\
nym poziomie zdolności.
6. Doradztwo
Stosowane jest wobec uczniów
o szczególnych zdolnościach i specjalnych
potrzebach. Nową kompetencją nauczycieli
jest tutoring w pracy z uczniami zdolnymi.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 10
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 10
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
Ogólne zasady organizacji pracy
ucznia zdolnego:
utrzymać wysoki poziom stawianych uczniowi
zadań i zapewnić sensowność zajmowania się
nietypowymi zadaniami, ćwiczeniami,
doświadczeniami, badaniami, projektami
uczyć obszerniejszego materiału lub nawet
innego, stawiać uczniowi indywidualne cele np.
udział w projektach międzynarodowych, kursach
e-learningowych, konkursach i olimpiadach
przedmiotowych, pomoc kolegom w nauce,
wolontariat.
Uczenie powinno być zbli\
one do procesu badawczego
i być dla ucznia wyzwaniem intelektualnym.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 11
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 11
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 osiągnięcia (tylko powa\
ne)  powinny być
docenione dobrze dobraną i uzasadnioną
nagrodą,
wszystkie pomysły i prace traktować
z powagą i \
yczliwością..
Wszystkie zasoby intelektualne i materialne
szkoły powinny być do dyspozycji uczniów
szczególnie zdolnych. Szkoła na co dzień
powinna współpracować z rodzicami uczniów
zdolnych, aby wspomagać rodziców w rozwijaniu
zdolności ucznia.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 12
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 12
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
Proponowane metody pracy:
metody problemowe,
metody kształcące poszukiwanie, porządkowanie
i wykorzystanie informacji z ró\
nych z
ródeł,
metody stosowania zdobytej wiedzy
w praktyce,
metody rozwijania zainteresowań,
metody skutecznego porozumiewania się
w ró\
nych sytuacjach,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 13
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 13
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 metody prezentowania własnych
poglądów, umiejętności argumentacji
metody zarządzania swoim potencjałem
metody kształcące prawidłowe stosunki
interpersonalne,
metody aktywizujące,
metody pozwalające uczniowi ocenić stan
swojej wiedzy.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 14
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 14
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
Metody nauczania
wykład,
pokaz pełniący dwie role: eksponującą i inspirującą,
obserwacja - zadaniem ucznia jest analizowanie
szczegółowych operacji,
opis mający na celu wyzwolenie wyobraz
ni i
zastąpienie omawiania demonstracją, badaniem,
pogadanka ucząca samodzielnego i prawidłowego
pod względem logicznym myślenia uczniów,
sterowanie przez nauczyciela poprzez zadawanie
odpowiednich pytań,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 15
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 15
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 metoda algorytmiczna, podczas której uczeń
drogą samodzielnej analizy dochodzi do
potwierdzenia pełnej skuteczności
i jednoznaczności algorytmu,
praca z lekturą matematyczną - pogłębiającą
wiadomości z tematu omawianego na zajęciach,
praca z ksią\
ką w celu wyrabiania u uczniów
nawyk samodzielnej pracy,
analiza wyników obserwacji - w wyniku
obserwacji uczeń jest zdolny wytworzyć swoją
wizję modelu czy procesu,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 16
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 16
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 sporządzanie planu rozumowania  stwarzanie
uczniom mo\
liwości wielokierunkowego myślenia,
nauczanie problemowe  wykorzystywanie
rozwiązania jednego problemu do tworzenia
i rozwiązywania innych,
metoda heurystyczna - umo\
liwiająca rozwój
twórczego działania w zakresie formułowania
zadań, wykrywania nowych faktów, związków
zachodzących między nimi, budowania
i weryfikacji hipotez,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 17
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 17
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 projektowanie,
gry dydaktyczne  rozwijające sprawność
instrumentalną i kierunkową,
praca z całą grupą  dyskusja,
praca pozaszkolna  udział w konkursach
pozaszkolnych.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 18
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 18
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
Formy pracy
praca indywidualna,
praca w grupach,
praca w parach,
przydzielanie uczniom zdolnym
trudniejszych zadań podczas pracy
grupowej lub indywidualnej,
stwarzanie uczniom zdolnym sytuacji
wyboru zadań, ćwiczeń o większej skali
trudności lub prac dodatkowych,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 19
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 19
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 ró\
nicowanie stopnia trudności prac
domowych i prac klasowych:
- stopniowe zwiększanie wymagań,
- przydzielanie uczniom zdolnym
specjalnych ról: asystenta, lidera itp.,
- praca pozalekcyjna,
- organizacja konkursów i olimpiad.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 20
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 20
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
Metody i formy prowadzenia zajęć
oparte na przyswajaniu gotowych informacji:
- wykład,
- pokaz,
- obserwacja,
- opis,
- pogadanka,
oparte na tworzeniu wiedzy teoretycznej:
- analiza wyników obserwacji,
- projektowanie,
- sporządzanie planu rozumowania,
- nauczanie problemowe,
- metody heurystyczne,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 21
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 21
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 praca w grupach  uczeń zdolny pełni wa\
ną rolę
aktywnego uczestnika,
konkurs  uczniowi zdolnemu powierza się rolę
kapitana dru\
yny albo uczeń sam przygotowuje
konkurs,
liga zadaniowa  cotygodniowa lista zadań
do samodzielnego rozwiązania,
praca indywidualna  rozmowa z uczniem,
zadawanie prac dodatkowych, asystowanie
nauczycielowi na lekcji,
projekt  dłu\
sza forma umo\
liwiająca
przeprowadzenie badań i analizy ciekawego
zadania,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 22
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 22
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 przygotowanie przez uczniów
referatów, filmów, spektakli
po przeczytaniu odpowiedniej
literatury,
prowadzenie przez uczniów
fragmentów lekcji,
zachęcanie do czytania fachowych
czasopism,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 23
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 23
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 zwiększenie wymagań, co do ścisłości
i precyzji wypowiedzi,
stworzenie uczniom najzdolniejszym okazji
do swobodnego wyboru zadań
trudniejszych,
organizowanie konkursów, seminariów,
spotkań z innymi zdolnymi.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 24
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 24
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 ciekawe prowadzenie lekcji 
wprowadzanie inspirujących elementów
materiału, wykorzystanie wiadomości
pozaszkolnych, prowadzenie zajęć
w oparciu o pracę grupową uczniów
i samopomoc kole\
eńską,
realizacja indywidualnych programów
kształcenia z jednego lub kilku
przedmiotów,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 25
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 25
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 podejmowanie indywidualnego toku nauki
z poszczególnych przedmiotów lub
przenoszenie do klas programowo
wy\
szych,
uczenie twórczego rozwiązywania
problemów, motywowanie do
samodzielności i podejmowania inicjatyw,
zachęcanie do konfrontacji wiedzy
w konkursach i olimpiadach,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 26
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 26
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 wskazywanie dodatkowych z
ródeł wiedzy,
inspirowanie do korzystania z rozmaitych
zajęć pozalekcyjnych w celu rozwijania
zainteresowań oraz aktywności
poznawczej,
stwarzanie atmosfery akceptacji,
wyra\
anie zadowolenia (docenianie)
z sukcesów i radzenia sobie
z niepowodzeniami,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 27
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 27
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 udział w wykładach i prelekcjach
organizowanych przez wy\
sze uczelnie,
powierzanie uczniom prowadzenia lekcji,
samodzielnego opracowywania zagadnień,
organizowanie obozów tematycznych,
zachęcanie do samodzielnego studiowania
literatury zagranicznej.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 28
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 28
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 wprowadzenie metody projektu,
prace dodatkowe długoterminowe, referaty,
opracowanie programu pracy z uczniem zdolnym
- komisje przedmiotowe,
tworzenie kółek zainteresowań w oparciu
o specyfikę zdolności uczniów,
organizacja konsultacji grupowych lub
indywidualnych dla uczniów przygotowujących się
do udziału w konkursach, olimpiadach,
prezentacjach szkolnych i pozaszkolnych,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 29
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 29
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 wyeksponowanie sukcesów uczniów uzdolnionych
(gablota, strona internetowa, gazetka szkolna),
indywidualizacja pracy podczas lekcji,
stosowanie aktywizujących metod nauczania,
wdra\
anie ucznia zdolnego do roli lidera zespołu
i asystenta nauczyciela,
wykorzystanie IT oraz zainteresowań uczniów
w dziedzinie informatyki do przygotowania
pomocy dydaktycznych oraz ró\
nych opracowań
dotyczących \
ycia szkoły, udział w kursach.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 30
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 30
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 kontaktowanie się z osobami lub
instytucjami wspierającymi rozwój ucznia
zdolnego,
wycieczki edukacyjne,
spotkania z ciekawymi osobami ze świata
nauki, biznesu, sportu, z udziałem
absolwentów szkoły,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 31
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 31
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
Formy pracy indywidualnej
krótkie, kilkuminutowe rozmowy nauczyciela
z uczniem komentujące w sposób
rozszerzający bie\
ący materiał lub kończące
się sformułowaniem problemu i rozwiązaniem
go,
zadawanie dodatkowych zadań podczas prac
klasowych i domowych,
przygotowanie przez ucznia referatów
po przeczytaniu odpowiedniej literatury,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 32
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 32
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 korygowanie błędów kolegów (szukanie
błędów w rozumowaniu),
prowadzenie przez uczniów fragmentów
lekcji (czasami przygotowanie całej lekcji),
zachęcanie do czytania fachowych
czasopism,
zwiększanie wymagań, co do ścisłości
i precyzji ich wypowiedzi,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 33
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 33
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
 stworzenie uczniom najzdolniejszym
okazji do swobodnego wyboru zadań
trudniejszych,
organizowanie konkursów w rozwiązywaniu
zadań trudniejszych.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 34
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 34
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.
Inne formy pracy z uczniem zdolnym:
praca w grupach o podobnym poziomie
uzdolnień, gdzie zadawane są zadania
trudniejsze dla grup zdolniejszych (koła
przedmiotowe).
praca w grupach, w których uczniowie
uzdolnieni pełnią role liderów, praca mo\
e
być formą konkursów.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 35
Ośrodek Rozwoju Edukacji, 35
Zespół ds. budowania KSWZiT,
Zespół ds. budowania KSWZiT,
CODN 2009 r.
CODN 2009 r.