Ćwiczenie nr 7  Opis i wymiarowanie rysunku
Rodzaje tekstu
W AutoCAD zie występują dwa rodzaje tekstów: jednowierszowy i wielowierszowy. Tekst jednowierszowy
jest ciągiem znaków tworzących jedną linijkę tekstu a po jego zaznaczeniu ujawnia się jeden lub dwa
uchwyty (rys. 1a). Uchwyt pierwszy jest punktem bazowym (jest to poczÄ…tek linii bazowej tekstu) zaÅ› drugi
pokazuje punkt wyrównania tekstu. Tekst wielowierszowy jest ciągiem znaków wypełniających pewien
prostokątny obszar  ramkę, która wyznacza wymiary akapitu. Ramka uwidacznia się dopiero po wska-
zaniu tekstu poprzez okazanie jej uchwytów (rys. 1 b,c). Zmieniając przy ich pomocy rozmiary ramki
można zmieniać rozmiar akapitu i w efekcie wpływać na liczbę wierszy.
Rys. 1 Rodzaje tekstu i różnice między
a)
nimi:
a) tekst jednowierszowy,
b,c) ten sam tekst wielowierszowy po
b)
dokonaniu zmian w rozmiarze ramki
akapitu i jej obrocie.
c)
Różnice między oboma rodzajami tekstów ujawniają się dopiero po dokonaniu zmian (rys. 1 b,c). Jak
widać ten sam tekst utworzony jako tekst wielowierszowy może składać się z różnej ilości linijek i zaw-
sze tworzy jeden spójny prostokątny
obszar. Nawet po zmianie jego orien-
tacji wiersze sÄ… ustawione jeden pod
drugim według przyjętego sposobu
wyrównania. Tekst jednowierszowy
zawsze pozostanie jednowierszowy.
Właściwością wyróżniającą tekst wie-
Rys. 2. Możliwości tekstu wielowierszowego
lowierszowego jest możliwość mie-
szania różnych krojów czcionek o
zmieniającym się rozmiarze i wyglądzie (pogrubienie, kursywa itp.) w obrębie jednego obiektu. Tej wła-
ściwości nie posiadają teksty jednowierszowe. Generalnie do wprowadzania krótkich opisów bardziej
przydaje się tekst jednowierszowy. Do wprowadzania większej ilości informacji tekstowej na rysunek
(np. import z edytora tekstu) lepiej stosować się tekst wielowierszowy.
Styl tekstu
Wygląd każdego tekstu jest zdefiniowany przez styl, wg którego został on utworzony. Ogólnie mówiąc
styl jest zbiorem parametrów opatrzonych etykietą. Styl tekstu określa takie parametry jak: krój i styl
czcionki, jej wysokość, smukłość oraz kąt pochylenia a także efekty specjalne jak kierunek pisania, możli-
wość pisania w odbiciu lustrzanym i do góry nogami. Styl tekstu definiuje, zmienia i ustala się polece-
niem styl w oknie dialogowym pokazanym na rys. 3.
Pole Nazwa czcionki służy do wyboru kroju czcionki. AutoCAD oferuje własne kroje czcionek
oznaczone sufiksem SHX (np. txt.shx - ) oraz kroje True Type (np. ). Te
pierwsze dają dodatkową możliwość pisania: tekstem  do góry nogami (aktywne pole Odwrócony),
w odbiciu lustrzanym (aktywne pole Wstecz) oraz tekstem pionowym (aktywne pole Pionowy). Na-
tomiast czcionki True Type umożliwiają wybranie stylu czcionki (aktywne pole Styl czcionki).
W polu Wysokość określa się żądaną wysokość czcionki w jednostkach rysunkowych. Wpisanie
tam wartości 0 spowoduje, że każdorazowo przed utworzeniem tekstu jednowierszowego program po-
1
prosi o podanie aktualnej wysokości tekstu. Sugeruje się żeby pozostawić tam wartość zero dzięki cze-
mu zyskuje się na elastyczności.
Rys. 3 Okno definicji stylu
tekstu
Smukłość tekstu jest wyznaczona wartością wpisaną w polu Współczynnik szerokości. Wartości
mniejsze od jeden dają wąską czcionkę, podczas gdy większe od jeden szeroką.
W polu KÄ…t pochylenia podajemy w stopniach odchylenie czcionki od pionu. Skutki zastosowania
różnych parametrów (z wyjątkiem wysokości) można sprawdzić w panelu Podgląd. Rysunek 4 pokazu-
je efekty ich stosowania do czcionki SIMPLEX.SHX
Rys. 4. Przykłady zastosowania różnych
efektów w zastosowaniu do tego samego
kroju czcionki.
Nowo tworzony tekst przejmuje parametry od stylu. Większość z nich jak np. smukłość, pochylenie
czy wysokość czcionki są dołączane do tekstu. W efekcie zmiana parametrów stylu z wyjątkiem kroju
czcionek nie wpływa na wygląd napisów już istniejących w rysunku.
Wstawianie tekstów na rysunek
Do zarządzania tekstami stosuje pasek narzędziowy Tekst. Polecenie tekst służy do wprowadzania tek-
stów jednowierszowych natomiast wtekst, do wprowadzania tekstów wielowierszowych. To ostatnie
jest też dostępne w pasku Rysuj. Wprowadzanie tekstu w obydwu przypadkach odbywa się na ekranie
w prostokątnym polu wyznaczającym granice edytora tekstowego, którego możliwości zależą od rodzaju
wprowadzanego tekstu.
Tekst jednowierszowy wprowadza się poleceniem1 tekst, w którym program prosi o podanie
punktu wstawienia, wysokości tekstu2 oraz kąta obrotu tekstu. Warto pamiętać, że dwa ostatnie para-
metry można wskazać myszką na ekranie. Dodatkowo przed wskazaniem punktu można zmienić styl
tekstu (opcja sTyl) lub sposób wyrównania (opcja Wyrównanie). Przykładowy dialog wygląda jak niżej
1
Funkcjonowanie tego polecenia w wersjach AutoCAD a starszych od 2006 było nieco inne. W trakcie polecenia
można było zmieniać wielokrotnie punkt wstawiania tekstu klikając myszą w dowolnym miejscu ekranu (nie powo-
dowało to zakończenia edycji) a także wpisywany tekst był widoczny w linii poleceń. Gorsze były możliwości edycyj-
ne. Jedyny sposób poprawienia błędnego znaku polegał na skasowaniu wszystkiego do miejsca wystąpienia błędu i
wpisanie reszty od nowa. Interpretacja znaków sterujących odbywała się po zakończeniu polecenia
2
Pomijane w przypadku stałej wysokości tekstu  wartość różna od zera w polu Wysokość okienka edycji stylu
2
Polecenie: tekst
Aktualny styl tekstu: "Standard" Wysokość tekstu: 20.0000
Określ punkt początkowy tekstu lub [Wyrównanie/sTyl]: wskazujemy punkt
Określ wysokość <20.0000>: wskazujemy lub podajemy wysokość
Określ kąt obrotu tekstu <0>: wskazujemy lub podajemy kąt.
W dalszej części polecenia wprowadza się tekst w edytorze,
którego zasięg jest wyznaczony tymczasowym prostokątem
dopasowujÄ…cym siÄ™ do wprowadzanego tekstu. Tekst wpro-
wadza się dokładnie tak samo jak w systemowym notatniku
(notepad). Kursor tekstowy może być przemieszczany klawi-
szami lub myszą a tekst może byś wstawiany i usuwany wg
potrzeb. Umieszczenie kursora w środku tekstu i wciskanie
ENTER powoduje tylko wprowadzanie pustych wierszy i
rozsunięcie tekstu. Edytor pozwala tylko na pisanie jedną
zdefiniowaną w stylu czcionką bez możliwości dodatkowego
formatowania tekstu (pogubienie, kursywa itp.).
Warto wiedzieć, że niektóre znaki oraz efekty można
wprowadzić specjalną sekwencją z użyciem znaku  % :
- %%c wprowadza znak średnicy  " ;
- %%d wprowadza znak stopnia  ° ;
- %%p wprowadza znak plus-minus  Ä… ,
- %%% wprowadza znak procenta  % ,
- %%o i %%u włączają lub wyłączają pod- i nadkreślenie ,
- %%n (gdzie n = 0..255) wprowadza znak o kodzie n.
Pracę z edytorem kończy dwukrotne wciśnięcie klawisza ENTER w sytuacji, gdy kursor znajduje
siÄ™ na KOC
CU tekstu lub klikniecie myszą poza obszarem edytora. Jeśli tekst zajmuje wiele wierszy to
po zakończeniu polecenia jest on rozbijany tak, że każdy wiersz stanowi OSOBNY obiekt. Podczas
wprowadzania tekstu w menu kursora są dostępne dodatkowe opcje.
Tekst wielowierszowy wprowadza się poleceniem wtekst, po wywołaniu którego wprowadzamy
lewy górny narożnik oraz prawy dolnego narożnik ramki tekstu. Dostępne opcje pozwalają na wpro-
wadzenie wYsokość  wysokości tekstu; Wyrównanie  sposobu wyrównania; Odstęp linii  odstępu
między wierszami; Obrót  kąta pochylenia ramki tekstu; Styl  wyboru stylu czy sZerokość  ustalenia
szerokości ramki.
Rys. 5. Pasek narzędzi do formatowania tekstu. Nieopisane elementy to  służy do pisania tekstem nad-
kreślonym;  służy do wprowadzania znaków specjalnych,  oferuje dodatkowe opcje (można je też
przywołać klikając prawym klawiszem myszy) a pozwala wprowadzać do tekstu indeksy i ułamki.
W dalszej części polecenia wyświetlony jest edytor tekstowy (rys. 6), nad którym wyświetlane jest pasek
narzędzi do formatowania (rys. 5). Edycję kończy klikniecie na OK w oknie formatowania tekstu lub
kombinacja klawiszy CTRL ENTER.
3
Rys. 6. Edytor służący
do wprowadzania tekstu
wielowierszowego.
Edytor tekstowy umożliwia pisanie różną czcionką, a także różnicowanie wyglądu tekstu poprzez
zmianę formatowania (rys. 6) (pogrubienie, kursywa itp.). Na rysunku 5 pokazano okno dialogowe słu-
żące do kształtowania tekstu wraz z opisem niektórych jego elementów. Przycisk służy do wpro-
wadzania indeksów i ułamków. Elementy te wprowadza się przy pomocy jednego ze znaków  / ,  #
lub  ^ . Frazę, która ma znalez
ć się u góry umieszcza się przed znakiem a u dołu po znaku. Efekt spe-
cjalny uzyskujemy po zamarkowania tekstu wokół znaku specjalnego i kliknięciu w tą ikonę.
Poniższe przykłady wyjaśniają zasadę działania (zamarkowanie wyróżniono ramką):
a + b
/  tworzy ułamek piętrowy: Xa+b/b daje X
b
a
#  tworzy ułamek pochylony: Xa#b daje X
b
a
^  tworzy kolumnÄ™: Xa^b daje X
b
Pozostałe nieopisane pełnią takie same funkcje jak w większości edytorów tekstowych.
Edycja tekstu
Zmiany położenia rozmiaru i orientacji testu można dokonać stosując edycję uchwytami lub polece-
niami przesuń, skaluj, lustro, obrót i rozciągnij. Edycji treści tekstu dokonuje się poleceniami odtekst.
We wszystkich wypadkach w zależności od typu tekstu wyświetla się stosowne okno dokładnie takie
same jakie użyte było podczas wprowadzania danego tekstu umożliwiające na wprowadzenie zmian.
Dodatkowo poleceniem skalujtekst można zmienić wysokość tekstu zaś wyrównajtekst sposób jego
wyrównania. Do edycji można wykorzystać także polecenie cechy.
Wyrównanie tekstu
Program daje kilka sposobów wyrównywania tekstu. W przypadku tekstu jednowierszowego sposób
wyrównywania określa się wybierając opcję W (Wyrównanie):
Określ punkt początkowy tekstu lub [Wyrównanie/sTyl]: W
Podaj opcjÄ™ [Dopas/WStaw/Sy/Ce/Prawo/GL/GS/GP/CL/CS/CP/DL/DS/DP]:
Sposób wyrównania zależy od wybranej opcji. Ze-
staw ostatnich 9 opcji GL .. DP definiuje punkt
wyrównania wg rysunku pokazanego obok. Pierw-
sza litera opcji oznacza linię wyrównywania w pio-
nie a druga w poziomie. Na przykład wpisanie DL
oznacza standardowe wyrównanie do Dolnego
Lewego punktu, zaś GP wyrównanie do Górnego
Prawego itd.
Należy zwrócić uwagę na różnicę między opcjami Sy (Symetria) oraz Ce (Centralnie) i CS wy-
równującymi tekst centralnie. Opcja Sy wyrównuje tekst względem punktu położnego na linii bazowej
4
(przecięcie linii B i S) tekstu, opcja Ce wokół środka ramki obejmującej cały tekst [w zależności od tre-
ści dolną linią będzie B lub D (w obecności liter np. ą, j, g) zaś górną G lub A (gdy występują litery np.
C
, Ó)] zaś CS punktu płożonego na przecięciu linii C (dolnej linii tekstu) i S.
Opcje Dopasuj i WStaw pozwalają  wcisnąć
tekst między dwa wybrane punkty tworzące linię ba-
zową. W opcji Dopasuj wysokość tekstu wynika z
proporcji czcionki zaÅ› w drugiej jest podawana (lub
wskazywana) w trakcie polecenia. Różnice między
zastosowaniem obu opcji pokazuje rysunek. W obu
przypadkach wstawiono tekst między dwa dolne na-
rożniki prostokąta przy czym w przypadku opcji
WStaw jako wysokość tekstu wskazano wysokość prostokąta.
Dla tekstu wielowierszowego można ustalić sposób dopasowania na początku podczas wskazywa-
nia drugiego narożnika prostokąta wybierając opcję W a potem dwuliterowe oznaczenie punktu wy-
równania jak to opisano już wyżej. Dialog wygląda wówczas tak:
Określ przeciwny narożnik lub
[wysKość/Wyrównanie/odstępyLinii/oBrót/sTyl/Szerokość]: W
Podaj wyrównanie [GL/GS/GP/CL/CS/CP/DL/DS/DP] : podajemy wyrównanie
Można też skorzystać z ikon z umieszczonych w pasku formatowania (rys. 5) określających sposób wy-
równania w poziomie (trzy pierwsze ikony) i w pionie (trzy ostatnie).
Elementy wymiaru i style wymiarowania
Wymiar jest obiektem złożonym typu DIMENSION. Podstawowe elementy wymiaru pokazano na
rys. 7. Wygląd rozmiary i sposób rysowania tych elementów definiują zmienne systemowe o ogólnej
nazwie DIMxxx. Jednak posługiwanie się nimi bezpośrednio jest bardzo niewygodne, więc w Auto-
CAD dzie od wersji 13 wprowadzono tzw. style wymiarowania. Ogólnie mówiąc styl jest zbiorem parame-
trów opatrzonych etykietą. Taka definicja stylu jest słuszna dla wszystkich stylów stosowanych w pro-
gramie AutoCAD (style testu, style tabelek itp.) jak i w innych. Styl wymiarowania jest więc zbiorem
wartości zmiennych systemowych DIMxxx, którym nadano nazwę.
Rys. 7 Elementy wymiaru
liniowego, W  linia wymia-
rowa, P  linie pomocnicze,
G  groty,
T  tekst wymiarowy
W programie można zdefiniować wiele styli, ale tylko jeden jest aktywny i to on jest stosowany do two-
rzenia wymiaru w danym momencie. Z każdym wymiarem jest skojarzony określony styl, który można
zmienić np. poleceniem cechy lub -wymstyl. Wybór aktywnego stylu oraz zarządzanie stylami realizuje
się poleceniem wymstyl. Wywołuje ono okno, w którym wyświetlona jest lista styli. Zaznaczając styl na
liście można uczynić go aktualnym Ustal aktualny , utworzyć na jego bazie nowy Nowy... lub zmienić
jego parametry Zmień... . Edycję stylu realizuje się w osobnym oknie dialogowym (rys. 8), w którym
parametry pogrupowane są w zakładkach. Nazwy zakładek jednoznacznie określają jaką grupą parame-
trów sterują.
5
Najczęściej zmieniane parametry wyróżniono na rys. 7. Na zakładce Linie i strzałki ustalamy para-
metry dotyczÄ…ce grota G, linii pomocniczych P oraz wymiarowych W i sÄ… to: rodzaj grota (grupa Groty
strzałek) i jego długość S (pole Rozmiar strzałki); widoczność linii pomocniczych (grupa Li-
nie pomocnicze) oraz ich przedłużenie L (pole Przedłużenie) a także odsunięcie A od punktu wymiaro-
wania P1 lub P2 (pole Odsuniecie od początku). Tu definiuje się też odstępy B między liniami wymiaro-
wymi w wymiarowaniu bazowym (pole Odstępy linii bazowej).
Na zakładce Tekst dostępne są parametry określające geometrię tekstu wymiarowego T w tym je-
go wysokość H (pole Wysokość tekstu), położenie (wysokość nad linią wymiarową D  pole Odsunięcie
od linii wymiarowej) a także jego styl, kolor i inne.
W zakładce Dopasowanie warto zwrócić uwagę na grupę Skala elementów wymiaru. W niej można
ustalić Globalny współczynnik skali lub zdecydować się na Skalowanie do wymiarów arkusza. Globalny
współczynnik skali jest liczbą, przez którą mnożone są wszystkie parametry mające sens rozmiaru (np.
takie jak A, B, S, L, H, D patrz rys. 7) zanim wymiar jest stawiony na rysunek. Na przykład jeżeli usta-
wimy globalny współczynnik skali na 2 a wysokość tekstu H na 2.5 to tekst wymiarowy na rysunku bę-
dzie miaÅ‚ faktycznie wysokość 2×2.5 czyli 5 jednostek rysunkowych. Tak wiÄ™c współczynnik skali
można stosować do regulowania wszystkimi rozmiarami elementów wymiaru na rysunku. Praktyczne
zastosowanie ma on przy wydruku zawartości zakładki Model. Globalny współczynnik skali ustawia się
wtedy na odwrotność przewidywanej skali wydruku a parametry takie jak A, B, S, L, H i D podaje się
w jednostkach wydruku czyli milimetrach lub calach. Stąd ważna uwaga a mianowicie parametry decy-
dujące o rozmiarze elementów wymiaru podajemy w jednostkach wydruku. Przykładowo, jeśli prze-
widujemy skalę wydruku 1 : 2 i chcemy, aby tekst miał wysokość 2,5 mm w polu Wysokość tekstu wpi-
sujemy 2.5 a w polu Globalny współczynnik skali wpisujemy 2. Po takim ustawieniu parametrów tekst
bÄ™dzie miaÅ‚ wysokość 2×2.5 czyli 5 jednostek rysunkowych, ale już na kartce po wydrukowaniu w skali
1 : 2 jego rozmiar będzie miał wartość 5/2=2,5 mm czyli tyle ile ustawiono w polu Wysokość tekstu.
Rys. 8 Okno edycji stylu wymia-
rowania
Na zakładce Jednostki podstawowe i dalszych (Jednostki dodatkowe i Tolerancje) ustalamy treść oraz
format tekstu wymiarowego. Treścią tekstu wymiarowego jest zwykle liczba określająca wartość  zła-
panej odległości lub kąta wyrażona w jednostkach podstawowych, którymi są jednostki rysunkowe.
Dodatkowymi elementami są: ta sama wartość wyrażona w jednostce dodatkowej (zawarta w nawiasach
 [ ] ), tolerancje oraz przed- i przyrostki.
6
Rys. 9. Elementy tekstu wymia-
rowego
Wszystkie te elementy pokazano na rys. 9. Oczywiście tekst wymiarowy może mieć dowolną treść, co
ustala siÄ™ w chwili wstawiania wymiaru na rysunku. Przedrostki i przyrostki wpisujemy w polach Przed-
rostek i Przyrostek (zakł. Jednostki podstawowe i Jednostki dodatkowe). Możemy umieszczać tam dowol-
ne teksty pamiętając, że specjalne symbole wpisuje się jak w tekście jednowierszowym np.: %%C  znak
średnicy. W jednostkach podstawowych warto zwrócić uwagę na pole Współczynnik skali w grupie Skala
wymiarowania. Współczynnik skali jest liczbą przez, którą są mnożone wartości  złapanych wymiarów
przed wstawieniem ich do tekstu wymiarowego. Możne to być alternatywą dla jednostek dodatkowych
jeśli wpiszemy tam odpowiedni przelicznik jednostek np. z milimetrów na cale. Można to też wykorzy-
stać do wymiarowania po promieniu, ale tak, aby w napisie wymiarowym zamiast wartości promienia
pojawiła się wartość średnicy (jak przy wymiarowaniu wałków w półwidoku/półprzekroju). Wtedy w
pole Współczynnik skali wpisuje się 2 (bo średnica jest 2 razy większa od promienia) a w pole Przedro-
stek napis %%C.
Rodzaje wymiarów
Na rysunku 10 pokazano możliwe rodzaje wymiarów oferowane przez program. W wymiarach pro-
mienia (e), Å›rednicy (f) oraz kÄ…towym (g) odpowiednie przedrostki  R i  Ø oraz przyrostek  º  sÄ…
dopisywane automatycznie i nie ma potrzeby definiowania ich w parametrach stylu.
Rys. 10. Rodzaje
b)
a) c) d)
wymiarów a,b  linio-
wy; c  normalny; d 
liniowy obrócony; e 
promień; f  średnica; g
 linia odniesienia; h 
e) kątowy; i  współrzęd-
f) i)
ne.
g)
h)
Należy pamiętać, że linia wymiarowa średnicy i
promienia ZAWSZE przechodzi przez centrum
łuku lub okręgu. Z tego względu do wymiarowa-
nia średnic grupy okręgów lub łuków o wspólnym
środku lepiej użyć wymiaru linowego i dopisać w
trakcie jego wstawiania znak średnicy (%%c).
Dzięki temu wymiary będą odsunięte a przez to
czytelniejsze. Różnice pokazano na rys. 11. Lewy
wykonano wymiarowaniem średnicą a prawy wy-
Rys. 11. Sposób wymiarowania średnic
miarami liniowymi. Wymiarowanie średnicą i
promieniem stosuje się więc tylko do pojedyn-
7
czych obiektów. W przypadku wymiarowania wielu okręgów można to przyśpieszyć najpierw wymiaru-
jąc średnice wymiarami liniowymi bez modyfikacji tekstu, by potem zaznaczyć wstawione wymiary i
poleceniem cechy zmienić tekst wymiarowy na %%c<>.
Wprowadzanie wymiaru typu linia odniesienia
(slodnies) należy poprzedzić modyfikacją ustawień
(rys. 12). Zmiany ustawień uruchamia się przez
wciśnięcie klawisza ENTER po wywołaniu pole-
cenia slodnies. W zakładce opis można wybrać typ
opisu (np. tekst wielowierszowy, tolerancja) i
opcje tekstu wielowierszowego. W zakładce Linia
odniesienia i strzałka określamy ilość punktów
(przeważnie wystarczą 2), przez które przechodzi
linia odniesienia oraz wygląd strzałki. Niestety w
wersji 2006 i wcześniejszych programu ustawienie
wyglądu strzałki można zmienić tylko raz. Kolejna
Rys. 12. Sposób wymiarowania średnic
zmiana strzałki w ustawieniach nie powoduje
zmiany jej wyglÄ…du. RozwiÄ…zaniem tego problemu
jest zmiana ustawień już narysowanej linii odniesienia poleceniem cechy. W zakładce zamocowanie okre-
ślamy sposób ustawienia tekstu wielowierszowego względem linii odniesienia. Przeważnie należy wy-
brać opcję  podkreśl dolną linię
Przy wymiarowaniu współrzędnościowym (i) należy pamiętać, że wartości współrzędnych są od-
czytywane z aktualnego LUW u. Zatem przed zwymiarowaniem należy przestawić początek LUW we
właściwe miejsce.
Wstawianie wymiarów na rysunek
Wymiary wstawia się na rysunek poleceniami zgromadzonymi w menu lub pasku narzędziowym zatytu-
łowanym Wymiar. Wymiary są rysowane zawsze w płaszczyz
nie konstrukcyjnej. Wymiary liniowe i
normalne wymagają wskazania dwóch punktów P1 i P2 (patrz rys. 7), między którymi  łapany jest
wymiar. Wymiary współrzędnościowe wymagają podania tylko jednego punktu. Wymiarowanie pro-
mienia i średnicy wymaga wskazania łuku lub okręgu, zaś wymiarowanie kąta wymaga wskazania albo
dwóch linii (nie mogą to być linie wymiarowe innego wymiaru), albo łuku, albo okręgu. W tym
ostatnim przypadku punkt wskazania okręgu/łuku wraz z jego środkiem wyznacza pierwszą linię, dla-
tego program prosi o wskazanie drugiego punktu, który wraz z środkiem wyznaczy drugą linię.
Wszystkie polecenia wymagają na koniec podania punktu P3, który określa położenie linii wymiarowej.
Przed podaniem położenia linii wymiarowej można zmienić zaproponowany przez program tekst
wymiarowy widoczny na ekranie podczas  ciągnięcia wymiaru. Wystarczy skorzystać z opcji Wtekst
lub Tekst. Należy pamiętać, że znaki  <> pełnią specjalną funkcję i oznaczają wstawienie w miejscu
ich występowania zmierzonego przez program wymiaru liniowego lub kątowego przemnożonego przez
Współczynnik skali. Jeśli zatem sporadycznie musimy zmienić tekst wymiarowy to zamiast tworzyć nowy
styl korzysta się z możliwości zmiany tekstu w trakcie wymiarowania. Na przykład, jeśli zajdzie potrze-
ba dopisania znaku średnicy przed wymiarem to nowy tekst wymiarowy powinien mieć postać %%C<>.
W przykÅ‚adzie niżej na rysunku pojawi siÄ™ napis: Otwory Ø20 rozmieszczone co 50mm.
Polecenie: wymliniowy
Określ początek pierwszej pomocniczej linii wymiarowej lub :
Wybierz obiekt do wymiarowania:
Określ położenie linii wymiarowej lub
[Wtekst/Tekst/Kąt/Poziomo/pIonowo/Obrócony]: t
Podaj tekst wymiarowy <20>: Otwory %%c<> rozmieszczone co 50mm ENTER
Błędem jest przepisywanie wartości z nawiasu <...> podanego w linii poleceń. Takie postępowanie
sprawi, że zmieniając rozmiar wymiarowanego obiektu tekst wymiarowy nie zostanie automatycznie
zaktualizowany.
Zaleca się, aby przy wymiarowaniu liniowym lub normalnym pojedynczego obiektu (linii, okręgu
lub łuku) zamiast wskazywać punkty P1 i P2, wciskać ENTER a potem wskazywać ten obiekt.. Wów-
czas AutoCAD za punkty P1 i P2 przyjmie końce wskazanego obiektu (najbliższego segmentu polilinii)
lub punkty kwadrantowe okręgu.
8
Rys 13. Wymiarowanie łańcuchem bazowym i
szeregowym
Istnieje możliwość usprawnienia wymiarowania. Często tworzy się bazowy lub szeregowy łańcuch wy-
miarów. Można to zrealizować poleceniami wymbaza lub wymszereg. W tym przypadku punkt P1 jest
punktem bazowym. Jest to punkt P1 ostatnio narysowanego wymiaru. Jeśli nie pasuje on nam, to opcją
Wybierz możemy go zmienić wskazując linię pomocniczą wymiaru, która ma być nową bazą. Ułatwie-
nie w tym przypadku polega na tym, że położenie linii wymiarowej jest ustalane tylko raz a użytkownik
tworzy od razu cały łańcuch wymiarów wskazując tylko kolejne punkty P2. Polecenie swymiar (szybkie
wymiarowanie) pozwala z kolei na zwymiarowanie wielu obiektów jednocześnie w trybie dynamicz-
nym, które przyśpiesza proces wymiarowania. Polecenie to oferuje szereg opcji pozwalających ukształ-
tować wygląd wymiarów zgodnie z intencją użytkownika.
Edycja wymiarów
Edycji położenia wymiarów można dokonać stosując edycję uchwytami lub poleceniami przesuń, ska-
luj, lustro, obrót i rozciągnij. Edycji treści tekstu wymiarowego dokonuje się poleceniami wymedycja,
lub odtekst (z menu Zmiana Tekst
Obiekt Edycja). Przeniesienie tekstu wymiarowego edycjÄ…


uchwytami (polecenie rozciągnij) lub poleceniem wymedtekst. Tekst wymiarowy można obrócić pole-
ceniami wymedycja (opcja Obróć) lub wymedtekst (opcja Kąt). Istnieje możliwość pochylenia linii po-
mocniczych P tak, żeby nie były one już prostopadłe do linii wymiarowych W. (rys 7) lecz pochylone.
Do tego stosuje siÄ™ polecenie wymedycja (opcja pochyl) lub z menu Wymiary Pochyl.



9
Wykaz poleceń
Polecenie Opis
Pozwala na wprowadzenie tekstu jednowierszowego. Po wpisaniu wielu
tekst, dtekst, _text, _dtext , DT
wierszy każdy z nich po zakończeniu polecenia stanowi osobny obiekt
M: Rysuj  Tekst  Jeden wiersz ...
typu TEXT.
Tekst 
Pozwala na wprowadzenie tekstu wielowierszowego w specjalnym edyto-
wtekst, _mtext, WT
rze.
M: Rysuj  Tekst  Wiele wierszy ...
Tekst 
Umożliwia dokonanie edycji treści dowolnego tekstu we właściwym dla
odtekst, _ddedit, ODT
niego edytorze.
M: Zmiana  Obiekt  Tekst 
 Edycja ...
Tekst  , dwukrotne klikniecie
na tekście
ZarzÄ…dzanie stylami tekstu
styl,  _style, ST
M: Format  Styl tekstu
Tekst, Style 
Pozwala na przeskalowanie tekstu
skalujtekst,  _scaletext,
M: Zmiana  Obiekt  Tekst 
 Skala
Tekst, Style 
Pozwala zmienić sposób wyrównywania tekstu
wyrównajtekst,  _justifytext,
M: Zmiana  Obiekt  Tekst 
 Wyrównanie
Tekst, Style 
Zarządza stylami wymiarowania. Pozwala utworzyć nowy, zmienić aktu-
wymstyl, _dimstyle, WST
alny i zmodyfikować już istniejący. Wywołanie  wymstyl pozwala na
M: Wymiary  Styl...
uaktualnienie wskazanych wymiarów tzn. albo kojarzy je z aktualnym
Format  Styl wymiarowania...
stylem modyfikujÄ…c ich wyglÄ…d, albo (w obszarze papieru) aktualizuje ich
Wymiar 
rozmiary do skali papieru.
Wstawia wymiar liniowy  pionowo lub poziomo w zależności od ruchów
wymliniowy, _dimlinear, WL
kursora.
M: Wymiary  Liniowy
Wymiar 
Wstawia wymiar tak że jego linia wymiarowa jest równoległa do wskaza-
wymnormalny _dimaligned, WN
nych punktów P1, P2 (rys 7) lub linii poprowadzonej przez końce wska-
M: Wymiary  Normalny
zanego obiektu.
Wymiar 
Wymiaruje współrzędną X lub Y wskazanego punktu. Wybór współrzęd-
wymwspółrz _dimordinate, WWS
nej zależy od położenia myszy. Współrzędne podawane są względem
M: Wymiary  Współrzędne
aktualnego LUW.
Wymiar 
Wymiaruje promień wskazanego okręgu lub łuku. Przed tekstem wymia-
wympromień _dimradius, WR
rowym automatycznie dopisywana jest litera R.
M: Wymiary  Promień
Wymiar 
Wymiaruje średnicę wskazanego okręgu lub łuku. Przed tekstem wymia-
wymśrednica _dimdiameter, WD
rowym automatycznie dopisywany jest znak ".
M: Wymiary  Åšrednica
Wymiar 
Wstawia wymiar kątowy podający kąt między dwoma wskazanymi liniami
wymkÄ…towy _dimangular, WK
lub punktami na okręgu/łuku. Za tekstem wymiarowym automatycznie
M: Wymiary  KÄ…towy
dopisywany jest znak º.
Wymiar 
Wymiaruje od razu wiele wybranych obiektów w trybie dynamicznego
swymiar _qdim
przeciÄ…gania myszÄ…. Wybrane opcje to:
M: Wymiary  Szybki wymiar
10
Szeregowy, Piętrowy odBazy  ustala sposób tworzenia łańcucha
Wymiar 
wymiarowego
Współrzędne, pRomień, śreDnica  ustala rodzaj wymiaru
punktOdniesienia  pozwala zmienić punkt bazowy dla wymiarowa-
nia bazowego
Edycja  pozwala usunąć lub dołożyć punkty od których są łapane
wymiary.
Tworzy jeden lub klika bazowych łańcuchów wymiarowych dowiązując się
wymbaza _dimbazeline, WB
do ostatniego lub wskazanego wymiaru. W czasie działania polecenia
M: Wymiary  Baza
należy wskazywać kolejne punkty (P2  rys 7). Połażenie linii wymiaro-
Wymiar 
wej jest dokonywane automatycznie na podstawie ustawionego w stylu
parametru (B  rys 7) Opcja Wybierz pozwala zmienić wymiar bazowy.
To powoduje też rozpoczęcie tworzenia kolejnego łańcucha bazowego.
Tworzy jeden lub klika szeregowych łańcuchów wymiarowych dowiązując
wymszereg _dimcontinue, WS
się do ostatniego lub wskazanego wymiaru. W czasie działania polecenia
M: Wymiary  Szeregowy
należy wskazywać kolejne punkty (P2  rys 7). Połażenie linii wymiaro-
Wymiar 
wej jest dokonywane automatycznie na poziomie wymiaru bazowego.
Opcja Wybierz pozwala zmienić wymiar bazowy. To powoduje też rozpo-
częcie tworzenia kolejnego łańcucha wymiarowego.
Wstawia linię odniesienia (rys 10-g). Linia ta to połączone ze sobą dwa
slodnies _qleader
odcinki. Na początku pierwszego umieszczony jest grot a na końcu dru-
M: Wymiary  Linia odniesienia
giego tekst.
Wymiar 
Wstawia znacznik środka (mały krzyżyk) okręgu lub łuku.
wymcentrum _dimcenter, WCE
M: Wymiary  Znacznik środka
Wymiar 
Umożliwia edycję wymiarów. Przydatne opcje to:
wymedycja _dimedit, WE
pRzywróć  przesuwa obrócony tekst w położenie domyślne
M: Wymiary  Pochyl, Położenie
Nowy  umożliwia zmianę tekstu wymiarowego
tekstu Przywróć



Obrót  pozwala obrócić tekst wymiarowy
Wymiar 
Pochyl  pozwala pochylić pomocnicze linie wymiarowe P tak, że
nie są one już prostopadłe do linii wymiarowych W. (rys 7).
Umożliwia edycję położenia tekstu wymiaru. Wybrane opcje to:
wymedtekst _dimtedit,
Przywróć  przesuwa obrócony tekst w położenie domyślne
M: Wymiary  Szybki wymiar
Kąt  pozwala obrócić tekst wymiarowy
Wymiar  Lewo, pRrawo, Symetrycznie  ustala poziome położenie tekstu
wzdłuż linii wymiarowej
Legenda:  linia poleceń; M:  menu;  pasek narzędziowy
11
Ćwiczenie nr 7 - Zadania do wykonania
1. Utwórz odpowiednie style potrzebne
do napisania poniższego tekstu i utwórz
pokazanie napisy (tekst JEDNOWIER-
SZOWY  poleceniem tekst). Do zmia-
ny szerokości czcionek wykorzystaj pole
Współczynnik szerokości.
2. Korzystając z różnych sposobów wyrównania utwórz teksty JEDNOWIERSZOWE (poleceniem
tekst) pokazane niżej. Przed wprowadzeniem tekstu narysuj prostokąty (elementy tabeli rysunkowej) o
podanych wymiarach. Napis Materiał (wysokość 6 mm) umieścić centralnie w komórce. Napis Uwagi
(wysokość 4 mm) wyrównać do punktu GL (góra lewo) od narożnika komórki. Napis Fazować 2x45°
ustawić symetrycznie względem punktu pokazanego na rysunku. W przypadku tekstów wprowadzonych
opcją WStaw i Dopasuj należy narysować wewnątrz każdego z prostokątów dodatkowy prostokąt (polece-
nie odsuń, odległość 2) pozwalający na wskazanie punktów charakterystycznych dla obu metod.
3. Utwórz pokazanie napisy (tekst WIELOWIERSZOWY  poleceniem wtekst). Do wprowadzenia
ułamków należy odpowiednio zastosować znaki sterujące / # ^ (patrz opis edytora wielowierszowego).
Po wprowadzeniu treści ułamka (licznik znak_sterujący mianownik) należy zaznaczyć zawartość i użyć
a
przycisku .
b
12
4. Na rysunkach technicznych formatu A4 oraz A3 stosuje się znormalizowane wielkości cyfr wymiaro-
wych oraz charakterystyczne wielkości. Zmień czcionkę w stylu Standardowym na czcionkę simplex.shx
(Format
Styl tekstu).


Utwórz nowy styl wymiarowania o nazwie PN-MechA4. Po utworzeniu nowego stylu zmień następujące
wielkości:
- odległość linii bazowej  7 jednostek (zakładka Linie - Linie wymiarowe),
- przedłużenie  1.5 jednostki (Linie - Linie pomocnicze),
- wysokość tekstu  3.5 jednostek (Tekst - Wygląd tekstu),
- odsunięcie od linii wymiarowej  1 jednostka (Tekst - Położenie tekstu)
Utwórz nowy styl wymiarowania o nazwie PN-MechA4_D bazując na wcześniej założonym stylu.
W ustawieniach:
- pomiń drugą pomocniczą linię wymiarową (Linie - Linie pomocnicze),
- ustaw  brak drugiej strzałki (Symbole i strzałki  Groty strzałek),
- następnie (Linie  Linie wymiarowe) ustaw przedłużenie na 3 jednostek,
- jako przedrostek wstaw symbol średnicy (Ć w AutoCad = %%c), (Jednostki podstawowe - Wymiary
liniowe)
- ustaw skalę wymiarów na 2 (Jednostki podstawowe  Skala wymiarowania)  umożliwi to zwymiaro-
wanie średnicy przez wskazanie promienia
Styl PN-MechA4_D będzie wykorzystywany przy wymiarowaniu średnic na półprzekrojach.
5. Narysuj i zwymiaruj rysunek płytki pokazany
obok stylem PN-MechA4. Wymiary umiesz-
czaj na warstwie wymiar. Wymiary usytuowane
szeregowo umieść za pomocą wymiarowania
szeregowego, wymiary usytuowane równoległe
za pomocÄ… wymiarowania od bazy, wymiar (35)
umieść za pomocą wymiarowania normalnego.
Grubość płytki umieść nad linią odniesienia, w
tym celu po wywołaniu komendy slodnies
(Wymiary
Linia odniesienia) wciśnij enter aby


wejść do ustawień. W ustawieniach zmień licz-
bę wskazywanych punktów na 2 (zakładka linia
odniesienia i strzałka), grot strzałki zmień na
kropkę, w zakładce zamocowanie odznacz
opcję podkreśl dolną linię. (patrz uwagi do
linii odniesienia w opisie wymiarowania)
6. Narysuj i zwymiaruj płytkę o stałej grubości
pokazaną niżej. Wymiary kątowe nanieś stosując
wymiarowanie szeregowe.
13
7. Pobierz i zwymiaruj (styl PN-Mech) rysunek tulei pokazany niżej. Podczas wymiarowania wytoczeń
należy skorzystać z wymiarowania szeregowego, wymiary w górnej części wymiarowaniem bazowym. Do
zwymiarowania średnicy tarczy zastosuj wymiar liniowy. Wymiary średnic w widoku półprzekroju umiesz-
czone po lewej rysunku wykonaj za pomocÄ… stylu wymiarowania PN-MechA4_D. Jako pierwszy punkt
do tych wymiarów użyj punktu na elemencie a jako drugi punktu na osi symetrii.
8. Pobierz i zwy-
miaruj rysunek
płytki pokazany
niżej. Do części
wymiarów zastosuj
wymiarowanie
współrzędnościowe.
Przed rozpoczęciem
wymiarowania prze-
staw LUW (wymia-
rowanie współrzęd-
nościowe odnosi się
do aktualnego
LUW).
14
9. Zwymiaruj kołnierz pokazany na rys. 4.
(Wykorzystaj rysunek z ćwiczenia nr 5 lub
pobierz go)
10. Narysuj i zwymiaruj krzywkÄ™
pokazanÄ… obok. Zwymiaruj oraz
pochyl odpowiednie wymiary tak
jak pokazano na rysunku. Po nanie-
sieniu wymiarów wygładz
poliliniÄ™
(edplin) opcjÄ… krzywa.
11. Narysuj i zwymiaruj element
pokazany obok
15