BADANIA NIENISZCZ
CE
ZA

CZY SPAWANYCH
Z TWORZYW TERMOPLASTYCZNYCH
mgr inż. Janusz Czuchryj; mgr inż. Sławomir Sikora
Instytut Spawalnictwa, GLIWICE
WPROWADZENIE
W gospodarce światowej coraz powszechniej stosuje się, w miejsce
metali, gotowe wyroby lub półprodukty z polimerów, o dowolnym kształcie
i wymiarach. Znalazły one szerokie zastosowanie w przemyśle
samochodowym, lotniczym, maszynowym, chemicznym, zbrojeniowym,
w produkcji sprzętu gospodarstwa domowego itp. Z tworzyw
termoplastycznych wykonuje się, między innymi, takie konstrukcje, jak:
rurociągi gazowe niskiego i średniego ciśnienia, rurociągi na zimną wodę,
instalacje odsiarczania spalin w elektrowniach, oczyszczalnie ścieków,
instalacje chemiczne do transportu lub przechowywania mediów, kanały
wentylacyjne itp. Jednym ze sposobów łączenia tych wyrobów jest spawanie.
Podstawową metodą oceny jakości złączy spawanych z tworzyw
termoplastycznych są badania wizualne. Podczas ich realizacji sprawdza się
i porównuje z wartością graniczną takie, przykładowo, niezgodności jak: karby,
brak przetopu, przesunięcie brzegów, odkształcenia kątowe, falistość
powierzchni, błąd ustawienia itd. Badania wizualne nie dają jednak pełnej
informacji o stanie połączenia. Wewnątrz spoin mogą powstać niezgodności
w postaci pęcherzy, obcych wtrąceń, przyklejeń itp., znacznie obniżających ich
trwałość eksploatacyjną.
Zachodzi zatem konieczność uzupełnienia badań wizualnych
o objętościowe metody badań nieniszczących. Jedną z takich metod,
powszechnie stosowana w praktyce przemysłowej, są badania radiograficzne.
Z tego powodu podjęto próbę przybliżenia możliwości wykorzystania badań
radiograficznych do kontroli jakości złączy spawanych z tworzyw
termoplastycznych.
ZA

CZA PRÓBNE DO BADAC

Do badań wykorzystano złącza próbne wykonane z polimerów,
nazywanych również tworzywami sztucznymi lub plastikami [1].
Polimery są makrocząsteczkami powstającymi w wyniku połączenia
wiązaniami kowalencyjnymi w łańcuchy wielu grup atomów zwanych
monomerami jednego lub kilku rodzajów. Zwykle surowcem do wytwarzania
polimerów jest ropa naftowa. W takim przypadku łączenie monomerów
w makrocząsteczki następuje podczas polireakcji, tj.: polimeryzacji,
kopolimeryzacji, polikondensacji i poliaddycji (rys.1) [1,2].
1
2
Rys. 1 Schematy polireakcji: a) polimeryzacji, b) polikondensacji,
c) poliaddycji
Polimeryzacja zachodzi między monomerami tego samego typu.
Kopolimetyzacja miedzy dwoma lub więcej różnymi rodzajami monomerów.
Polikondensacja występuje w przypadku, gdy w monomerze nie występuje
wiązanie nienasycone, a w wyniku reakcji powstaje produkt uboczny, taki jak
woda.
Poliaddycja jest polireakcją o cechach polimeryzacji i polikondensacji, ale bez
wydzielania się produktu ubocznego, w której często uczestniczą dwa różne
monomery.
Spawanie tworzyw termoplastycznych odbywa się analogicznie do
procesów spawania metali. Trwałe połączenie uzyskuje się przez silne
uplastycznienie lub nadtopienie zewnętrznym z
ródłem ciepła obszaru łączenia
i wypełnienia tego obszaru stopionym materiałem dodatkowym. y
ródłem ciepła
spawania jest zwykle strumień gorącego gazu (rys. 2) [2].
2
a)
b)
Rys. 2. Schematy przebiegu procesów spawania ręcznego złączy
doczołowych płyt z tworzywa termoplastycznego
a) palnikiem z dyszą do szybkiego spawania w strumieniu gorącego gazu,
b) w strumieniu gorącego gazu z wciskaniem do rowka spoiny stopionego
materiału dodatkowego podawanego z wytłaczarki (ekstruderem).
3
Temperatura powierza lub innego gazu (N2, CO2, H2, O2, Ar) mieści się zwykle
w granicach 250  450 �C, natężenie przepływu  15 do 60 l/min (lub ciśnienie
rzędu od 1 do 50 kPa), prędkość spawania  120 do 300 mm/min (przy
spawaniu ręcznym).
Do badań radiograficznych wykorzystano złącza próbne z płyt
termoplastycznych o grubości 10, 15, 20 mm. Ogółem przebadano 12 sztuk
złączy spawanych ręcznie strumieniem gorącego powietrza.
BADANIA WIZUALNE
Podobnie jak w przypadku złączy ze stali, badania radiograficzne
połączeń z tworzyw sztucznych również powinny być poprzedzone badaniami
wizualnymi. Z tego powodu zdecydowano o przybliżeniu wymagań
obowiązujących w tym zakresie.
Wymagania dotyczące badań wizualnych złączy spawanych z tworzyw
sztucznych (termoplastycznych) przedstawiono w normie PN-EN 13100  1
pt.  Badania nieniszczące połączeń spawanych w produktach z tworzyw
termoplastycznych. Część 1: Ocena wizualna.
Badania wizualne połączeń spawanych w półproduktach z tworzyw
termoplastycznych należy przeprowadzić w odpowiednich warunkach
oświetlenia i z odpowiednim dostępem do złącza.
Warunki te są następujące:
" oświetlenie:
natężenie oświetlenia na powierzchni złącza powinno wynosić co
najmniej 350 lx;
zalecana wartość natężenie oświetlenia wynosi 500 lx;
jeżeli wymagane jest uzyskanie wysokiego kontrastu i efektu
uwypuklenia niezgodności spawalniczych w stosunku do podłoża,
zaleca się stosowanie dodatkowego z
ródła światła;
" odległość:
do kontroli bezpośredniej należy zapewnić dostęp, umożliwiający
obserwację wzdłuż całej spoiny z odległości do 600 mm.
Badania zdalne za pomocą przyrządów optycznych do sprawdzania
otworów, z wykorzystaniem techniki światłowodowej lub kamer powinny być
traktowane jako wymaganie dodatkowe, ustalone w normie wyrobu
w uzgodnieniu pomiędzy zainteresowanymi stronami. Przykłady przyrządów
do przeprowadzania badań podano w załączniku A do normy EN 970.
Personel przeprowadzający badania wizualne powinien
charakteryzować się:
" znajomością odpowiednich norm, zasad, specyfikacji oraz zastosowanej
techniki spawania;
" posiadać dobry wzrok(skontrolowany i udokumentowany zgodnie
z wymaganiami podanymi w normie PN 473).
4
 Badania wizualne złączy spawanych z tworzyw termoplastycznych
przeprowadza się, z reguły, na złączach gotowych (po realizacji procesu
spawania) w takim stanie, w jakim je wykonano oraz po każdorazowym
wykonaniu obróbki powierzchniowej. Spoina powinna być oceniana celem
określenia, czy spełnia wymagania zawarte w uzgodnionych warunkach
odbioru (np. uzgodniony poziom jakości). Wyjątkowo, na przykład, gdy norma
wyrobu lub umowa pomiędzy zainteresowanymi stronami tego wymaga,
badania mogą być przeprowadzone w czasie innych faz procesu spawania.
Z tego powodu mogą one również obejmować:
" ocenę wizualną elementów przygotowanych do łączenia;
" ocenę wizualną podczas spawania.
W pierwszym przypadku należy sprawdzić, czy kształt i wymiary elementów do
spawania spełniają wymagania podane w odpowiednich normach, natomiast
w drugim, czy spełnione są określone wymagania również podane
w odpowiednich normach.
Zakres badań powinien być określony przed ich przeprowadzeniem w normie
dotyczącej stosowania lub w umowie zawartej pomiędzy zainteresowanymi
stronami.
Celem poprawnej realizacji badania oceniającemu należy udostępnić
niezbędną i wymaganą dokumentację kontrolną i produkcyjną.
Przykładem warunków odbioru, według których można uzgodnić odbiór
złączy spawanych z tworzyw termoplastycznych są Wytyczne Urzędu Dozoru
Technicznego nr UDT-ST-1/00 pt.  Spawanie i zgrzewanie termoplastycznych
tworzyw sztucznych . W tablicach 1 i 2 zestawiono rodzaje, schematy, opisy
niezgodności i ich wartości graniczne w złączach z tworzyw termoplastycznych
spawanych gorącym powietrzem oraz ekstruderem ręcznym, opracowane na
podstawie tych wytycznych.
W tablicach ujednolicono, w miarę możliwości, terminologię niezgodności oraz
ich opis z punktu widzenia określeń stosowanych w spawalnictwie.
5
Tablica 1. Niezgodności spawalnicze w złączach z tworzyw termoplastycznych spawanych gorącym powietrzem
WARTOŚĆ
RODZAJ SCHEMAT NIEZGODNOŚCI OPIS NIEZGODNOŚCI
GRANICZNA
LP
NIEZGODNOŚCI
NIEZGODNOŚCI
1 2 3 4 5
Pojedyncze lub zgrupowane, z odgałęzieniami lub
bez, wzdłuż lub poprzek spoiny, leżące:
" w spoinie;
1. PEKNI
CIA Niedopuszczalne
" w strefie wpływu ciepła;
" w materiale podstawowym.
Wyraz
nie widoczne i wyczuwalne wgłębienie
wzdłuż spoiny, względnie pomiędzy pojedynczymi
ściegami, powstałe w wyniku:
2 KARBY Niedopuszczalne
" wadliwej dyszy do spawania;
" niewłaściwego prowadzenia pręta
spawalniczego.
Karby w materiale podstawowym wzdłuż spoiny,
powstałe w wyniku:
KARBY NA
" zarysowania dyszą do spawania;
3 Niedopuszczalne
KRAW
DZIACH
" wadliwa obróbką spoiny;
" niedospawania w warstwie skrajnej.
Niewypełnienie spoiny w grani spowodowane:
" zbyt małym katem rowka spawalniczego;
BRAK PRZETOPU Niedopuszczalne
" zbyt małym odstępem między łączonymi
4
GRANI
elementami;
" zbyt dużą średnicą pręta spawalniczego;
" zbyt małą siłą docisku przy spawaniu.
6
1 2 3 4 5
NIE W PEA
NI Nie wypełniony przekrój spoiny, spowodowany
WYPEA
NIONY wadliwym przygotowaniem rowka spawalniczego
5 Niedopuszczalne
PRZEKRÓJ
Nadmierna wypływka powstała w wyniku: Dopuszczone,
ograniczone
NADMIERNA
" zbyt dużego odstępu między łączonymi
miejscowo, jeżeli:
WYPA
YWKA W
elementami;
6
GRANI " e d" 0,15 s
" zbyt dużej sile docisku przy wykonywaniu
spoiny. " e d" 2 mm
Zbyt wysoki nadlew spoiny spowodowany:
Dopuszcza w
" zbyt dużą liczbą ułożonych ściegów;
ZBYT WYSOKA przypadku, gdy:
7
" nieprawidłowym przygotowaniem rowka
SPOINA
0,1e d" " e d" 0,4 e
spawalniczego;
" niewłaściwą średnicą pręta spawalniczego.
BRAK
WYPEA
NIENIA
Niedostateczne wypełnienie rowka Niedopuszczalne
8
ROWKA
SPAWALNICZEGO
Przesuniecie brzegów pomiędzy łączonymi Dopuszczalne, jeżeli:
elementami powstałe w wyniku:
s1 d" 0,1e
PRZESUNIECIE
" różnych grubości materiału podstawowego;
9
s2 d" 0,15 e
BRZEGÓW
" przesunięcia materiału o różnych
ale max. 2 mm
grubościach.
Przesunięcie między spawanymi elementami
Dopuszczalne, jeżeli:
powodujące brak równoległości powierzchni lub
ODKSZTAA
CENIE
10
niedotrzymanie wybranego kąta miedzy tymi s d" ą 1mm
K
TOWE
powierzchniami.
7
1 2 3 4 5
Falistość w warstwie wierzchniej prostopadła do
FALISTOŚĆ spoiny, powstała w wyniku:
Dopuszczalne
POWIERZCHNI
11
miejscowo
" nierównomiernej siły docisku;
SPOINY
" nierównomiernej prędkości spawania.
Drobne, otwarte pęcherzyki, pręgi lub zgrubienia
CHROPOWATOŚĆ
Dopuszczalne
powstałe w wyniku zastosowania:
12
POWIERZCHNI
miejscowo
SPOINY " zabrudzonej dyszy do spawania;
" zbyt wysokiej temperatury do spawania.
Przekroje nie w pełni zaspawane na początku lub
13 BA

D USTAWIENIA Niedopuszczalne
na końcu.
USZKODZENIE Przebarwienia, tworzenie pęcherzyków, błyszcząca
14 Niedopuszczalne
TERMICZNE powierzchnia spoiny.
Pojedyncze lub liczne, rozproszone lub miejscowe
Dopuszczalne małe,
nagromadzenie pęcherzy względnie wtrąceń ciał
P
CHERZE
pojedyncze pęcherze
obcych spowodowane:
I WTR
CENIA CIAA

15 lub wtrącenia, jeżeli:
OBCYCH (ocena po
" skraplaniem się pary podczas spawania;
" e d" 0,05 e
przecięciu złącza)
" zanieczyszczeniem brzegów łączonych
elementów.
Usytuowane poziomo lub pionowo w spoinie lub na
BA

D SPAWANIA 
brzegach łączonych elementów braki dolegania
BRAK
ściegów spowodowane:
16 PRZYLEGANIA Niedopuszczalne
" zbyt niską temperaturą spawania;
(ocena po
przecięciu złącza)
" zanieczyszczeniem łączonych elementów.
8
Tablica 2. Niezgodności spawalnicze w złączach z tworzyw termoplastycznych spawanych ekstruderem ręcznym
WARTOŚĆ
RODZAJ SCHEMAT NIEZGODNOŚCI OPIS NIEZGODNOŚCI
GRANICZNA
LP
NIEZGODNOŚCI
NIEZGODNOŚCI
1 2 3 4 5
Pojedyncze lub zgrupowane, z odgałęzieniami lub
bez, wzdłuż lub poprzek spoiny, leżące:
" w spoinie;
1 PEKNI
CIA Niedopuszczalne
" w strefie wpływu ciepła;
" w materiale podstawowym.
Ciągłe lub miejscowe deformacje wzdłuż spoiny
spowodowane:
Niedopuszczalne
2 KARBY
" wadliwą głowicą ekstrudera;
" wadliwym prowadzeniem ekstrudera.
Karby w materiale podstawowym wzdłuż spoiny, Dopuszczalne
powstałe w wyniku: miejscowo, jeżeli
zakończone są
" uszkodzenia materiału głowicą ekstrudera;
KARBY NA
3
łagodnie oraz gdy:
KRAW
DZIACH
" wadliwej obróbki brzegów łączonych
" e d" 0,1e
elementów.
" e d" 1mm
9
1 2 3 4 5
Niedopuszczalne.
NIEDOSTATECZNE
Jedno lub obustronne niedostateczne spawanie
4
SPAWANIE STREF Wymiar wymagany
krawędzi rowka spawalniczego w strefie
BRZEGOWYCH
" b e" 3 mm
brzegowej.
Karb powstały w wyniku niedostatecznego
wypełnienia spoiny w grani w skutek:
" nadmiernie zaokrąglonych krawędzi grani;
Niedopuszczalne
5 KARB W GRANI
" zbyt małego odstępu w grani;
" zbyt małej siły tłoczenia tworzywa;
zmniejszenia odstępu przez skurcz.
Dopuszczalne,
ograniczone
Brak przetopu spowodowany wadliwym miejscowo, jeżeli:
BRAK PRZETOPU
6
przygotowaniem rowków do spawania.
GRANI
" e d" 0,15 e
" e d" 2 mm
Nadmierna wypływka w grani spowodowana:
Dopuszczalna, jeżeli:
NADMIERNA
" zbyt dużym odstępem między łączonymi
" e d" 0,15 s
7
WYPA
YWKA W
elementami;
ale max. 2 mm
GRANI
" zbyt dużą siłą tłoczenia tworzywa.
Zbyt wysoka warstwa wierzchnia spoiny czołowej
Dopuszczalny, jeżeli:
wskutek:
0,1e d" " e d" 0,4 e
NADMIERNY
" wadliwego ukształtowania głowicy
8
NADLEW LICA ale max. 6 mm
ekstrudera;
" zbyt małej siły docisku ekstrudera.
10
1 2 3 4 5
Jedno  lub obustronne przelanie się tworzywa,
PRZELANIE SI
Niedopuszczalne
przeważnie bez związania z materiałem
9
SPOIWA
podstawowym.
Przekrój spoiny nie jest wypełniony w wyniku:
NIEDOSTATECZNE
" skurczu tworzywa;
WYPEA
NIENIE
Niedopuszczalne
10
ROWKA
" wadliwego dopasowania ekstrudera;
SPAWALNICZEGO
" zbyt wysokiej prędkości spawania.
Przesuniecie brzegów pomiędzy łączonymi
elementami powstałe w wyniku:
PRZESUNIECIE
" różnicy grubości materiału podstawowego;
11 Niedopuszczalne
BRZEGÓW
" przesunięcia materiału o różnych
grubościach.
Dopuszczalne dla:
Przesunięcie między spawanymi elementami s d" ą 1mm ;
powodujące brak równoległości powierzchni lub
ODKSZTAA
CENIE dopuszczalne
12 niedotrzymanie wymaganego kąta miedzy tymi
K
TOWE odchylenie określa się
powierzchniami.
na krótszym ramieniu
materiału
Spoina wykonana asymetrycznie wskutek
ASYMETRYCZNOŚĆ
prowadzenia głowicy ekstrudera poza osią symetrii
13 Niedopuszczalne
SPOINY
rowka spawalniczego.
14 FALISTOŚĆ Falista powierzchnia spoiny spowodowana:
Dopuszczalne
POWIERZCHNI
" nierównomiernym dociskiem;
miejscowo
SPOINY
" nierównomiernej prędkości spawania.
11
1 2 3 4 5
Drobne, otwarte pęcherzyki, smugi i wężyki
CHROPOWATOŚĆ
Dopuszczalne
spowodowane:
15 POWIERZCHNI
w pojedynczych
" zawilgoconą masą formującą;
SPOINY
miejscach
" zbyt niską temperaturą masy formującej.
BA

D Niepełny przekrój spoiny na początku lub na końcu
16 Niedopuszczalne
PRZYA
OŻENIA spoiny.
USZKODZENIE Przebarwienia, tworzenie się węzełków, błyszcząca
17 Niedopuszczalne
TERMICZNE powierzchnia spoiny.
Pojedyncze lub liczne, rozproszone lub skupione
P
CHERZE
Dopuszczalne małe,
miejscowo pęcherze lub wtrącenia spowodowane:
I WTR
CENIA CIAA

pojedyncze pęcherze
18
" skraplaniem się pary wodnej na łączonych
OBCYCH (ocena po
lub wtrącenia, jeżeli:
powierzchniach;
przecięciu złącza)
" e d" 0,05 e
" zabrudzeniem elementu grzejnego.
Brak lub niepełne związanie warstwy miejsca
sczepiania, brzegu spoiny spowodowane:
BA

D A

CZENIA
19
" zanieczyszczeniem powierzchni
(ocena po przecięciu
Niedopuszczalne
spawanych;
złącza)
" zbyt małą siłą docisku;
" zbyt niską temperaturą spawania.
12
Protokół badań wizualnych złączy spawanych z tworzyw sztucznych
powinien zawierać: identyfikację elementów (producenci itp.), położenie spoin
w elementach łączonych, rodzaj zastosowanego materiału lub materiałów,
rodzaj połączenia i spoiny zgodnie z EN 12345, informację na temat techniki
spawania, zakres badań z odniesieniem do zapisów wizualnych (odpowiednie
rysunki, fotografie itp.), przyrządy zastosowane do badań, wyniki badań
w odniesieniu do kryteriów odbioru, nazwę instytucji realizującej badanie,
nazwisko i podpis osoby przeprowadzającej badanie i datę badania.
BADANIA RADIOGRAFICZNE
Badania radiograficzne spawanych złączy próbnych z tworzyw
sztucznych przeprowadzono dążąc do uzyskania maksymalnej czułości
badania (określonej wymiarami najmniejszej niezgodności widocznej na
radiogramie, na którą składa się czułość kontrastowa  czułość w kierunku
prześwietlania i czułość geometryczna nazywana zdolnością rozdzielczą),
dużego kontrastu radiograficznego oraz dużej ostrości obrazu
radiograficznego. Badania wykonano przy pomocy aparatu rentgenowskiego
typu ERESCO 200MF (ERESCO 40MF) produkcji niemieckiej firmy Seifert.
Aparat ten charakteryzuje się następującymi danymi technicznymi:
" zakres regulacji napięcia  od 20 kV do 200 kV;
" zakres regulacji prądu anodowego  od 0,5 mA do 10 mA;
" moc 900 W;
" wymiar ogniska  1,5 mm;
" maksymalna temperatura pracy  75 �C;
" rodzaj pracy  ciągła;
" masa głowicy  24 kg.
Do uzyskania obrazu radiograficznego spawanych złączy próbnych
z tworzyw termoplastycznych zastosowano podstawową metodę
prześwietlania. Przyjęty układ geometryczny badania odpowiada rysunkowi 1,
przedstawionemu w normie PN-EN 1435 pt.:  Badania nieniszczące złączy
spawanych. Badania radiograficzne złączy spawanych . Układ ten dotyczy
prześwietlania złącza płaskiego przez jedną ściankę.
Podczas realizacji badania powstał problem poprawnej oceny jakości
uzyskiwanego obrazu radiograficznego. Należy zauważyć, że nie wytwarza się
wskaz
ników jakości obrazu (IQI) z tworzyw sztucznych. Zastosowanie
natomiast metalowych wskaz
ników nie było możliwe ze względu na znaczną
różnicę gęstości tworzywa sztucznego w porównaniu do stali lub innych metali.
Z tego powodu, do oceny jakości obrazu złączy tworzyw termoplastycznych
wykorzystano tzw. wykrywalność schodkową, przez którą rozumie się
najmniejszą różnicę grubości wskaz
nika schodkowego, którego obraz
widoczny jest na radiogramie, wyrażoną w procentach grubości badanego
elementu.
13
W radiografii przyjmuje się, że wykrywalność schodkowa mieści się,
przeciętnie, w przedziale 1 do 2%. W przypadku złączy o grubości 20 mm
oznacza to, że uzyskany obraz charakteryzuje się wystarczającą jakością, gdy
na radiogramie widoczny jest element wskaz
nika o grubości 0,2 mm lub
zbliżonej.
Ponadto, uzyskane obrazy złączy spawanych z tworzyw termoplastycznych
oceniano przez porównanie z obrazem radiograficznym złącza spawanego
elementów stalowych charakteryzującym się, co najmniej, klasą A badania
oraz na odstawie zdobytego w tym zakresie doświadczenia. Do wykonania
radiogramów zastosowano błony rentgenowskie STRUCTURIX D4
naświetlone bez okładek wzmacniających. Wyniki badań radiograficznych
zestawiono w tablicy 3, natomiast przykłady uzyskanych radiogramów
pokazano na rysunku 2.
Tablica 3. Wyniki badań radiograficznych spawanych złączy próbnych
z tworzyw termoplastycznych
parametry prześwietlania
widoczny gęstość
wykrywalność
oznaczenie grubość najcieńszy optyczna
U I t f
lp schodkowa
IQI
złącza złącza radiogramu
[kV] [mA] [min] [cm]
[%]
[mm] [mm] D
1 T20 10 50 2,0 2,0 0,2 1 3,2
2 T25 10 50 2,5 2,0 0,2 1 4,2
3 T30 10 50 2,0 2,5 0,2 1 4,1
4 2PE 10 40 2,5 3,0 0,2 1 2,9
5 T05 15 50 2,0 3,0 0,2 1 4,1
6 1 20 60 2,0 1,5 0,2 1 3,8
70
7 2 20 60 2,0 1,5 0,2 1 4,4
8 T01 20 80 1,0 1,5 0,2 1 3,7
9 T02 20 80 1,0 1,5 0,2 1 2,7
10 T03 20 60 1,0 1,5 0,2 1 2,1
11 T04 20 60 2,0 1,5 0,2 1 3,6
12 1PE 20 60 2,0 1,5 0,2 1 4,0
a)
14
b)
c)
d)
Rys. 3 Przykłady radiogramów złączy spawanych z tworzyw
termoplastycznych
a), grubość złącza 10mm; b) grubość złącza 15mm;
c), d) grubość złącza 20mm
Oznaczenia radiogramów jak w tablicy 3.
15
 Z tablicy 3 wynika, że we wszystkich przypadkach badanych złączy
na uzyskanych radiogramach widoczny był najcieńszy element wskaz
nika
schodkowego, tj. element o grubości 0,2 mm.
Oznacza to wysoką wykrywalność schodkową równą 1%, świadczącą
o wysokiej jakości obrazu radiograficznego. Do podobnego stwierdzenia
prowadzi również analiza zmierzonej na radiogramach gęstości optycznej
(zaczernienia). W zależności od zastosowanych parametrów prześwietlania
przyjmuje ona wartość D=2,1-4,4. W każdym przypadku jest to gęstość
spełniająca minimalne wymagania przedstawione w normie PN-EN 1435.
Z przeprowadzonych badań radiograficznych wynika, że we wszystkich
przypadkach badanych złączy możliwe było uzyskanie radiogramów, których
obraz charakteryzuje się wysoką jakością. Umożliwia to ujawnienie
szczegółów wewnętrznej budowy spawanych złączy z tworzyw
termoplastycznych i świadczy o dobrej dokładności przeprowadzonych badań.
LITERATURA:
1. L. Dobrzański:  Podstawy nauki o materiałach i metaloznawstwo , WNT;
Gliwice  Warszawa 2002;
2. A. Klimpel:  Technologie zgrzewania metali i tworzyw sztucznych ,
Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1999;
3. J. Czuchryj, S. Sikora:  Badania nieniszczące połączeń spawanych
z tworzyw termoplastycznych Materiały seminaryjne  Badania
nieniszczące w spawalnictwie, Instytut Spawalnictwa  Gliwice,
czerwiec 2004
4. J. Czuchryj:  Radiographic inspection of joints welded in plastic
materials , Welding International 13(4)/1999.
16