INSTYTUT A

CZNOŚCI
ul. Szachowa 1, 04-894 Warszawa
PRACA
WPA
YW LIBERALIZACJI RYNKU USA
UG POCZTOWYCH
NA JAKOŚĆ I DOST
PNOŚĆ DO USA
UG
ORAZ NA POZIOM CEN W POLSCE
wykonana na zlecenie
Ministerstwa Infrastruktury
przez
Instytut A
ączności
Zakład Problemów Regulacyjnych i Ekonomicznych (Z-11)
Warszawa, wrzesień 2005 r.
Spis treści
Wykaz skrótów zastosowanych w opracowaniu 3
Wstęp & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. 4
1. Ocena rozwiązań regulacyjnych ustawy Prawo pocztowe w kontekście zmian
zaistniałych na polskim rynku pocztowym & & & & & & & & & & & & & & & ... 5
1.1. Wpływ przepisów Prawa pocztowego na strukturę podmiotową rynku & & .. 5
1.2. Wpływ przepisów Prawa pocztowego na ofertę asortymentową
powszechnych usług pocztowych & & & & & & & & & & & & & & & & & . 6
1.3. Wpływ przepisów Prawa pocztowego na dostępność do usług pocztowych ... 7
1.4. Wpływ przepisów Prawa pocztowego na jakość świadczonych
powszechnych usług pocztowych & & & & & & & & & & & & & & & & & . 8
1.5. Wpływ przepisów Prawa pocztowego na przystępność cenowa usług
powszechnych & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ... 9
2. Doświadczenia wybranych krajów w procesie liberalizacji rynku pocztowego & ... 12
3. Ocena przewidywanych skutków liberalizacji rynku pocztowego w Polsce ...& & . 19
Bibliografia & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & . 25
Załącznik 1 Tabele
I. Podstawowe wskaz
niki demograficzne i ekonomiczne dotyczące
wybranych krajów UE & & & & & & & & & & & & & & & & & & ... 2
II. Informacje dotyczące regulacji prawnych, konkurencji, taryf, jakości . 5
2
Wykaz skrótów zastosowanych w opracowaniu
Kierunki przepływu przesyłek:
B2B: klienci biznesowi  klienci biznesowi,
B2C: klienci biznesowi  klienci indywidualni,
B2X: klienci biznesowi  klienci biznesowi oraz indywidualni,
C2B: klienci indywidualni (włączane są tutaj również małe i średnie przedsiębiorstwa)
 klienci biznesowi,
C2C: klienci indywidualni  klienci indywidualni,
C2X: klienci biznesowi  klienci biznesowi oraz indywidualni,
DM  adresowane przesyłki reklamowe,
DP AG  Deutsche Post AG, niemiecki publiczny operator pocztowy
GUS  Główny Urząd Statystyczny,
PKB  Produkt Krajowy Brutto,
PKB per capita  Produkt Krajowy Brutto na jednego mieszkańca,
SME - małe i średnie przedsiębiorstwa zaliczane do grupy klientów indywidualnych,
TNT Mail UK  holenderski operator pocztowy działający na rynku pocztowym w Wielkiej
Brytanii,
UE  Unia Europejska,
UE-15  kraje dawnej  piętnastki ,
UK Mail  brytyjski alternatywny operator pocztowy,
UNEX lite - system do pomiaru tranzytowego czasu dla międzynarodowej korespondencji
-
-
-
w ramach monitorowania jakości usług pocztowych,
URTiP  Urząd Regulacji Telekomunikacji i Poczty
3
Wstęp
W sprawozdaniu Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego z marca 2005 r. na temat
stosowania dyrektywy o usługach pocztowych (dyrektywa 97/67/WE zmieniona dyrektywą
2002/39/WE) zwrócono uwagę, że kraje członkowskie w szerokim zakresie dokonały
transpozycji postanowień ww. dyrektywy do prawa krajowego.
W niektórych krajach członkowskich istnieją już w pełni zliberalizowane rynki pocztowe,
dotyczy to Szwecji, Finlandii a także Estonii. Inne kraje planują wcześniejsze otwarcie
swoich rynków, do nich należą Holandia, Niemcy, Wielka Brytania i Słowacja, pozostałe
dotrzymają terminu ustalonego przez dyrektywę.
W wyniku negocjacji akcesyjnych Polska uzyskała okres przejściowy na ograniczenie
obszaru zastrzeżonego do przesyłek listowych o wadze do 350 g. Jednak już od 1 stycznia
2006 r. liberalizacja polskiego rynku pocztowego będzie postępować zgodnie
z postanowieniami Dyrektywy pocztowej i z polityką pocztową Komisji Europejskiej, która
do końca 2006 r zdecyduje o ostatecznym terminie pełnego otwarcia rynku wspólnotowego,
wstępnie przewidzianego na rok 2009. Ograniczenie obszaru zastrzeżonego dla operatora
publicznego do 50 g może znacząco wpłynąć zarówno na sytuację alternatywnych operatorów
pocztowych jak i konsumentów, a także operatora publicznego. Dlatego też, w chwili obecnej
w Ministerstwie Infrastruktury prowadzone są prace związane z określeniem strategii
wyznaczającej ramy dalszego otwierania rynku na konkurencję oraz skutków tego otwarcia.
W związku z tym, niniejsza praca może być wykorzystana przy opracowywaniu polityki
regulacyjnej, kształtującej polski rynek pocztowy na najbliższe lata z uwzględnieniem
podstawowego celu rządu jakim jest zapewnienie społeczeństwu dostępności do
powszechnych usług pocztowych o określonej jakości i po przystępnej cenie.
Zgodnie z wymaganiami Zleceniodawcy praca obejmuje m.in.:
1. ocenę rozwiązań regulacyjnych ustawy z 12 czerwca 2003 Prawo pocztowe, w kontekście
zmian jakie zaszły na rynku pocztowym w zakresie: struktury podmiotowej rynku, oferty
asortymentowej usług pocztowych, dostępności do usług powszechnych, jakości
świadczonych powszechnych usług pocztowych oraz przystępności cenowej usług
powszechnych.
2. analizę skutków liberalizacji rynku pocztowego dla operatorów pocztowych oraz dla
konsumentów, z uwzględnieniem wniosków w zakresie: ewentualnego przyspieszenia lub
spowolnienia tempa liberalizacji oraz utrzymania bądz
zniesienia praw wyłącznych
operatora publicznego na przesyłki reklamowe lub przesyłki w obrocie zagranicznym
(poczta wychodząca bądz
cały obrót zagraniczny) w granicach wagi i ceny obowiązującej
dla obszaru usług zastrzeżonych.
Praca została wykonana w oparciu o doświadczenia wybranych krajów Unii Europejskiej
wynikające z postępującego procesu liberlizacji. Pozwoliło to przedstawić wnioski dotyczące
skutków proponowanych rozwiązań dotyczących dostępności geograficznej i ekonomicznej
do powszechnych usług pocztowych oraz zapewnienia jakości usług oraz wnioski w zakresie
ewentualnej konieczności zróżnicowania regulacji w odniesieniu do klientów masowych
i indywidualnych zgodnie z zasadami określonymi w Dyrektywie 97/67/WE i 2002/39/WE.
4
1. Ocena rozwiązań regulacyjnych ustawy Prawo pocztowe w kontekście zmian
zaistniałych na polskim rynku pocztowym
Rynek pocztowy wspólnoty funkcjonuje w oparciu o postanowienia Dyrektywy 97/67/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wspólnych zasad
rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty i poprawy jakości usług oraz
Dyrektywy 2002/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 czerwca 2002 r.
zmieniającej dyrektywę 97/67/WE w zakresie dalszego otwarcia rynku usług pocztowych
Wspólnoty na konkurencję.
Postanowienia ww. dyrektyw powinny być w znacznej mierze zaimplementowane do
przepisów prawnych wyznaczających ramy funkcjonowania rynków pocztowych
w poszczególnych państwach Wspólnoty. W związku z tym, zakres koniecznych zmian
regulacyjnych dotyczących rynku pocztowego w Polsce był bardzo szeroki i wykluczał
nowelizację Ustawy z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności, zaistniała potrzeba ustanowienia
przepisów kompleksowo regulujących zasady wykonywania działalności gospodarczej
w zakresie świadczenia usług pocztowych zarówno w obrocie krajowym, jak i zagranicznym.
Warunki te w znacznym stopniu spełniła ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe.
Przepisy tej ustawy oraz rozporządzeń powołanych z mocy tej ustawy spowodowały istotne
zmiany w funkcjonowaniu rynku pocztowego w zakresie struktury podmiotowej,
asortymentowej, geograficznej i ekonomicznej dostępności do powszechnych usług
pocztowych oraz jakości ich świadczenia.
1.1. Wpływ przepisów Prawa pocztowego na strukturę podmiotową rynku
Do roku 2003 wykonywanie działalności pocztowej było regulowane przepisami ustawy
o łączności z dnia 23 listopada 1990 r. z póz
niejszymi zmianami (art. 3, 6, 6a - 6h) [3]. Od lipca
2003 r., na podstawie przepisów Prawa pocztowego (art. 6 - 20) określono nowe zasady
wykonywania działalności pocztowej [4]. Następne zmiany w Prawie pocztowym w zakresie
zasad wykonywania działalności pocztowej wprowadziła ustawa o swobodzie działalności
gospodarczej, która weszła w życie jesienią 2004 r.
Wymienione wyżej zmiany rozwiązań regulacyjnych w zakresie wykonywania działalności
pocztowej spowodowały w ostatnich latach wzrost liczby operatorów alternatywnych na rynku
usług pocztowych (tabela 1.).
Tabela 1. Operatorzy pocztowi prowadzący działalność na polskim rynku pocztowym,
w tym Poczta Polska
1 2 3
Operatorzy pocztowi 2004 r. 2005 r.*
1996 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r.
prowadz cy działalno :
I p. II p. I p.
na podstawie zezwolenia 62 16
16 22 31 53 59 81
na podstawie zgłoszenia - -
na podstawie wpisu do rejestru
40 80
działalno ci pocztowej nie - - - - - -
wymagaj cej zezwolenia
1 - Ustawa o ł czno ci z dnia 23 listopada 1990 r. z pó niejszymi zmianami - działalno prowadzona na podstawie zezwolenia
udzielanego na 3-10 lat  usługi powszechne w zakresie przesyłek listowych i listów powy ej 2000g, usługi kurierskie, działalno
nie wymagaj ca zezwolenia;
2 - Ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe z pó niejszymi zmianami - działalno prowadzona na podstawie
zezwolenia udzielanego na 5  25 lat - w zakresie przyjmowania, przemieszczania i dor czania przesyłek z korespondencj lub
przesyłek dla ociemniałych, pisemnego zgłoszenia oraz bez zezwolenia i pisemnego zgłoszenia w zakresie przyjmowania,
przemieszczania i dor czania druków bezadresowych;
5
3 - Ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe zmieniona przepisami ustawy o swobodzie działalno ci gospodarczej
- działalno prowadzona na podstawie zezwolenia1 i/lub wpisu do rejestru działalno ci pocztowej niewymagaj cej zezwolenia,
* wg rejestru operatorów pocztowych z 23 maja 2005 r.
Opracowano na podstawie rejestrów operatorów pocztowych.
W latach 1996 - 2005 nastąpił 6-krotny wzrost liczby operatorów świadczących głównie usługi
kurierskie. Natomiast największy wzrost liczby operatorów alternatywnych odnotowano
w pierwszej połowie w 2004 r. - 22 po wejściu w życie ustawy Prawo Pocztowe i o kolejnych
21 operatorów w drugiej połowie 2004 r. prawdopodobnie w wyniku zmian, jakie spowodowała
ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. W 2005 r. liczba operatorów pocztowych nie
uległa istotnej zmianie  zmniejszyła się o 6 operatorów. Natomiast znaczące zmiany nastąpiły
w zakresie świadczenia usług, w I p. 2005 r. 16 operatorów (z 62 w 2004 r.) prowadziło
działalność na podstawie zezwolenia, pozostali  80 operatorów (w stosunku do 40) działalność
na podstawie wpisu do rejestru działalności pocztowej nie wymagającej zezwolenia.
Skutkiem tak dużego wzrostu liczby operatorów alternatywnych mogła być m.in. poprawa
jakości powszechnych usług pocztowych świadczonych przez operatora publicznego a także
zwiększanie jego oferty usługowej.
1.2. Wpływ przepisów Prawa pocztowego na ofertę asortymentową powszechnych usług
pocztowych
Zmiany regulacji prawnych wpłynęły również na ofertę asortymentową powszechnych usług
pocztowych. Do roku 2003 na podstawie przepisów ustawy o łączności [3] usługi
o charakterze powszechnym polegały na przyjmowaniu, przewozie i doręczaniu w obrocie
krajowym i zagranicznym zwykłych przesyłek listowych (listy, kartki pocztowe, druki, druki
bezadresowe, ankiety), listów poleconych, listów wartościowych i paczek pocztowych oraz
nadawaniu i doręczaniu przekazów pocztowych.
W ż36 rozporządzenia [7] określono m.in. dodatkowe świadczenia do usług powszechnych,
należą do nich: traktowanie przesyłki rejestrowanej lub przekazu pocztowego jako
ekspresowych, traktowanie przekazu pocztowego jako telegraficznego, traktowanie paczki
pocztowej ze szczególną ostrożnością, potwierdzenia odbioru przesyłki rejestrowanej lub
przekazu pocztowego, zabezpieczenie listu wartościowego lub paczki pocztowej
z zadeklarowaną wartością zgodnie z warunkami określonymi dla opakowania listu
wartościowego lub paczki pocztowej z zadeklarowaną wartością, traktowanie przesyłki
rejestrowanej jako pobraniowej, wydania przesyłki lub kwoty pieniężnej określonej
w przekazie pocztowym nadanych na poste restante.
W 2002 r. Poczta Polska aby wyjść naprzeciw oczekiwaniom i możliwościom nabywczym
swoich klientów zróżnicowała ofertę usługową zarówno pod względem cenowym, jak
i jakościowym. W zależności od preferencji klienta, przesyłka listowa mogła być nadana jako
priorytetowa (doręczana w następnym dniu2 po nadaniu na terenie Polski, do 3 dni - do
krajów Europy, do 6 dni - pozostałe kraje świata) albo ekonomiczna (doręczana w ciągu
3 dni - na terenie kraju oraz do 6 dni - do krajów Europy).
Przepisy Prawa pocztowego [4] ograniczyły zakres powszechnej usługi pocztowej do
przyjmowania, przemieszczania i doręczania w obrocie krajowym i zagranicznym przesyłek
1
Dotychczas przedmiotem zezwolenia było przyjmowanie, przemieszczanie i dor czanie przesyłek
z korespondencj , przesyłek dla ociemniałych, natomiast ustawa o swobodzie działalno ci gospodarczej
spowodowała zmiany w Prawie pocztowym w zakresie zezwole . Praktycznie b d one obejmowały jedynie
usługi powszechne - w przypadku korespondencji w przedziale wagowym od 350 g do 2000 g, a od 1 stycznia
2006 od 50 g do 2000 g oraz przesyłki dla ociemniałych.
2
Chodzi tu o dni robocze.
6
listowych do 2000 g, krajowych paczek pocztowych do 10 kg, zaś nadesłanych z zagranicy do
20 kg oraz do realizowania przekazów pocztowych.
Dalsze zmiany w asortymencie usługi powszechnej wynikały z art. 46 ust. 2. Prawa
pocztowego, w którym powierzono Poczcie Polskiej obowiązki operatora publicznego
i zobligowano do świadczenia powszechnych usług pocztowych w sposób ciągły,
umożliwiający traktowanie przesyłki listowej jako przesyłki poleconej; traktowanie przesyłki
jako przesyłki z zadeklarowaną wartością; uzyskanie potwierdzenia odbioru przesyłki
rejestrowanej lub kwoty pieniężnej określonej w przekazie pocztowym oraz przyjęcie,
przemieszczenie i doręczenie przesyłek lub kwot pieniężnych nadanych na poste restante.
W 2003 r., analogicznie jak w przypadku przesyłek listowych Poczta Polska, wzbogaciła
swoją ofertę w zakresie usługi powszechnej o paczki priorytetowe (doręczane w następnym
dniu po dniu nadania) i ekonomiczne (doręczane najpóz
niej w 3 dniu po jej nadaniu).
W znowelizowanym w marcu 2004 r. Prawie pocztowym m.in. określono kolejny etap
liberalizacji oraz wyłączono z obszaru zastrzeżonego realizowanie przekazów pocztowych.
1.3. Wpływ przepisów Prawa pocztowego na dostępność do powszechnych usług
pocztowych
W zakresie dostępności (parametry te są również bezpośrednio związane z jakością) do
powszechnych usług pocztowych przepisy Prawa pocztowego, nie wywołały rewolucyjnych
zmian w wartościach wymienionych wskaz
ników (tabela 2). W świetle przepisów
rozporządzenia [11] w kolejnych latach 2001  2004 wartości te były zbliżone bądz

utrzymywały się w granicach wymaganych prawem.
Tabela 2. Parametry charakteryzujące dostępność do powszechnych usług pocztowych
świadczonych przez operatora publicznego w Polsce
2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r.
Liczba placówek pocztowych 8223 8243 8304 8350
Liczba skrzynek pocztowych czynnych 58807 57000 56906 56897
Liczba listonoszy 25691 25698 25675 25271
Jedna palcówka pocztowa obsługuje:
powierzchni [km2] 38,0 37,9 37,7 37,4
osób  w mie cie 6182 6617 6412 6150
osób - na wsi 3031 3129 3165 3243
osób - ogółem 4421 4636 4599 4572

ródło: GUS, A
czno - wyniki działalno ci w 2004 r.
Dla porównania, sieć placówek operatora publicznego w stosunku do sieci alternatywnych
operatorów w roku 2003 i 2004 r. liczyła odpowiednio: 8304  445 i 8350  508 placówek.
Przepisy rozporządzenia [8] wydanego na podstawie art.6 ustawy o łączności zobowiązywały
operatora świadczącego powszechne usługi pocztowe do zapewnienia dostępu do usług
powszechnych osobom niepełnosprawnym poprzez wydzielenie w placówkach odpowiednio
oznakowanych stanowisk, doręczanie osobom ze schorzeniami ograniczającymi samodzielne
poruszanie się doręczanie na ich wniosek przesyłek pod wskazany adres, umieszczaniu
w placówkach informacji o świadczonych usługach dla niepełnosprawnych oraz umieszczaniu
skrzynek nadawczych w miejscach umożliwiających korzystanie z nich tym osobom.
Z przeprowadzonych w 2003 r. przez URTiP badań w zakresie przystosowania placówek
operatora publicznego zgodnie z ww. przepisami wynikało, że kontrolowane placówki
pocztowe w najwyższym stopniu były przystosowane w zakresie usytuowania okienka -
7
69,6%, dostępu do skrzynki nadawczej - 69,0%, trochę niższy - 55,5% dotyczył ogłaszania
informacji dla niepełnosprawnych. W roku 2004 wartości te zwiększyły się i wynosiły
odpowiednio - 80,14%, 82,98% oraz 79,38%. Jednak, pomimo poprawy wymienionych
wskaz
ników, poziom dostosowania placówek operatora publicznego do obsługi osób
niepełnosprawnych jest niewystarczający i nie spełnia wymagań określonych przepisami
Prawa pocztowego i rozporządzenia [11].
Aby przybliżyć wagę tego problemu pod względem społecznym należy uwzględnić fakt,
że w 2002 r. na 1000 mieszkańców przypadało 88,33. osób niepełnosprawnych czyli prawie
10%. Ta proporcja może wskazywać na potrzebę wyposażenia organu powołanego do kontroli
placówek pocztowych operatora publicznego w prawne instrumenty w celu przyspieszenia
procesu dostosowywania placówek pocztowych do obsługi osób niepełnosprawnych.
W przypadku operatorów alternatywnych, którzy świadczą usługi typu  od drzwi do drzwi
można powiedzieć, że osoby niepełnosprawne mają pełny dostęp do tych usług.
1.4. Wpływ przepisów Prawa pocztowego na jakość świadczenia powszechnych usług
pocztowych
Ustawa o łączności [3] oraz wydane do niej rozporządzenie [7] nie zawierały przepisów
dotyczących jakości świadczenia usług powszechnych przez operatora publicznego. Jedynie
w rozdziale 4 ustawy określono warunki dotyczące reklamacji i odszkodowań w przypadku
niewykonania bądz
niewłaściwego wykonania usługi pocztowej. Ustanowione w czerwcu 2003
r. Prawo pocztowe zawiera już regulacje  zgodnie z postanowieniami Dyrektywy pocztowej
- dotyczące jakości świadczenia usług powszechnych. Przepisy art. 46. zobowiązują ministra
właściwego do spraw łączności do określenia w drodze rozporządzenia warunków
wykonywania usług powszechnych przez operatora publicznego m.in. w zakresie minimalnych
wymagań w zakresie jakości, natomiast w art. 55. Prezesa URTiP do prowadzenia badań
jakości powszechnych usług pocztowych
W rozporządzeniu [11] określone są m.in. cele jakie powinny być osiągnięte w zakresie
terminowości doręczeń przesyłek w obrocie krajowym, procentowego udziału skrzynek
pocztowych umieszczonych w sposób umożliwiający korzystanie z nich osobie
niepełnosprawnej poruszającej się na wózku inwalidzkim.
Przeprowadzone przez URTiP kontrole terminowości przesyłek w obrocie krajowym w 2003 r.
i w 2004 r. wykazały, że wartości wskaz
ników są wyższe od wymaganych przez prawo,
wskazuje na to poniższe zestawienie.
cel wg [11] wartości osiągnięte w: 2003 r., 2004 r.
Dla przesyłek priorytetowych D+1 82% 89,70%; 90,33%
Dla przesyłek ekonomicznych D+3 85% 90,46%; 92,99%
Ustawa z marca 2004 r. o zmianie ustawy Prawo pocztowe [4] zobowiązuje operatora
publicznego do doręczania przesyłek listowych w ramach usługi powszechnej nie póz
niej niż
w 4 dniu po dniu nadania przesyłki najszybszej kategorii i w 6 dniu przesyłki ekonomicznej.
W przypadku doręczenia przesyłki w terminie póz
niejszym niż wyżej określony nadawca może
wnieść skargę nie wcześniej niż - odpowiednio - 5 i 7 dnia od dnia nadania przesyłki i nie
póz
niej niż po upływie 30 dni.
3
W tej liczbie uwzgl dniono dane - opublikowane w Roczniku statystycznym RP, GUS 2003 - dotycz ce osób
o znacznym i umiarkowanym stopniu orzeczonej prawnie niesprawno ci oraz biologicznie odczuwaj ce
powa ne ograniczenie sprawno ci. Liczba osób niepełnosprawnych pozyskiwana jest w czasie spisu
powszechnego (ostatni w 2002 r.)
8
W roku 2004 Poczta Polska odebrała 156.555 reklamacji, co stanowiło 0,04% wszystkich
zrealizowanych usług, na które może być złożona reklamacja, natomiast operatorzy
alternatywni odebrali 35.587 reklamacji, co stanowiło 0,08% wykonanych usług (nie
uwzględniając druków bezadresowych).
Wyżej wymienione regulacje prawne zabezpieczają interesy klientów zarówno w zakresie
jakości świadczenia usług, jak i bezpieczeństwa obrotu pocztowego.
1.5. Wpływ przepisów Prawa pocztowego na przystępność cenową usług powszechnych
W przypadku ustalania opłat za usługi pocztowe wg przepisów ustawy o łączności (art.43.)
i Prawa pocztowego (art. 30) - generalna zasada to określanie przez Dyrektora Poczty Polskiej
ich wysokości i formy opłat. Dotyczy to również usług powszechnych, które ze względu na
ich szczególny charakter powinny być świadczone po przestępnych cenach, a zatem powinny
podlegać szczególnej kontroli organu regulacyjnego. Niestety, art. 51 ust. 2. Prawa
pocztowego nie daje Prezesowi URTiP możliwości elastycznego reagowania na ustalanie
i zmiany cen tych usług.
Ogólne zasady ustalania taryf dla usług należących do powszechnych usług pocztowych
określono w art. 50. Prawa pocztowego. Ceny muszą być przystępne, ustalane
z uwzględnieniem kosztów ich świadczenia, taryfy muszą być przejrzyste, niedyskryminujące
i jednolite na terenie całego kraju. Ponadto, w ust. 3. art.50. istnieje zapis, że zastosowanie
jednolitych opłat nie wyklucza prawa operatora świadczącego powszechne usługi pocztowe
do zastosowania taryfy specjalnej, niższej niż obowiązująca4. Operator przy ustalaniu taryf
specjalnych powinien stosować wobec nadawców jednolite i równe kryteria w stosunku do
opłat oraz warunków związanych z umową oraz uwzględniać koszty nieponiesione (dotyczą
one wykonywania przez nadawcę czynności związanych np. ze wstępnym opracowaniem
przesyłek).
W Prawie pocztowym (art. 47.) określono również limit wagowy i cenowy w obszarze
zastrzeżonym. Limit cenowy ma istotne znaczenie dla operatorów alternatywnych, którzy
chcieliby świadczyć usługi z tego obszaru. Z przepisów Prawa pocztowego wynika, że cena
przesyłki z najniższego przedziału wagowego (obecnie do 50 g) wg cennika Poczty Polskiej
stanowi podstawę do ustalenia ceny za jaką operator alternatywny może świadczyć usługi
w obszarze zastrzeżonym. Opłaty te, w wyniku stopniowego ograniczania limitu cenowego
i wagowego kształtowały się następująco:
do 30-04-04 r. 1-05-04 r.  31-12-05 r. od 1-01-2006 r.
limit wagowy <500 g <350 g* <50 g
limit cenowy 5 krotność** 3 krotność** 2,5 krotność**
min. cena dla operatora 2003 r.  9,0 zł, do grudnia 04  5,7 zł, zależnie od ustalonej
alternatywnego 2004 r. - 9,5 zł od stycznia 05  6,0 zł w 2006 r. ceny
* okres przejściowy zgodnie z zapisem w Traktacie akcesyjnym,
** opłaty za przyjęcie, przemieszczenie i doręczenie przesyłki listowej stanowiącej
przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku
powszechnych usług pocztowych operatora publicznego
4
Dotyczy to okre lonego rodzaju lub sposobu wiadczenia usługi w stosunku do klientów, wykonuj cych
uzgodnione z operatorem czynno ci zwi zane ze wst pnym opracowaniem przesyłek oraz do klientów
nadaj cych znaczn liczb przesyłek w ustalonym z operatorem okresie.
9
Wprawdzie ceny usług oferowanych przez operatorów alternatywnych są wynikiem umowy
zawieranej pomiędzy klientem a operatorem, to jednak podane wyżej opłaty za najlżejsze
przesyłki listowe stanowią poważną barierę ekonomiczną dla rozwoju konkurencji w tym
segmencie rynku. W każdym przypadku obliczone ceny były wyższe od najwyższej ceny za
2000 g przesyłkę listową z cennika operatora publicznego (5,3 zł za  priorytet ). Natomiast
mogą być mimo wszystko atrakcyjne dla klientów biznesowych, którzy cenią sobie czas,
jakość i pewność  poza ceną najważniejsze atrybuty usługi.
W tabeli 3. oraz na wykresie 1. przedstawiono porównanie zmian cen krajowych przesyłek
listowych najniższej kategorii wagowej ze zmianami przeciętnego miesięcznego dochodu do
dyspozycji gospodarstw domowych na jedną osobę oraz inflacji. Przesyłki te, stanowią
największy udział w ogólnej liczbie nadanych przesyłek w zakresie usługi powszechnej.
Przyjęcie takiego porównania pozwoli w prosty sposób zilustrować różnice pomiędzy
wzrostem cen przesyłek a wzrostem dochodów gospodarstw domowych i ocenić relacje
pomiędzy podwyższaniem opłat przez operatora publicznego a dochodami społeczeństwa.
Ponadto, używanie do porównań średniej ceny przesyłek 0 g  2000 g może być niewłaściwe,
ponieważ zawiera w sobie zbyt wiele zmiennych.
Tabela 3. Zmiany cen krajowych przesyłek listowych, dochodów gospodarstw
domowych oraz wskaz
nika inflacji w latach 2001  2005
2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r.
zł zł % zł % zł % zł %
Najni szy przedział wagowy dla przesyłek
ekonomicznych
1,00 1,10 110,0 1,20 109,1 1,25 104,2 1,30 104,0
priorytetowych
- 1,80 - 1,80 100,0 1,90 105,6 2,00 105,3
Przeci tny miesi czny dochód do
dyspozycji gospodarstw domowych na 620,00 638,00 102,9 654,50 102,5 706,34 103,4* 729,28** 103,2
jedn osob
Wska nik wzrostu cen towarów i usług
100,0 - 101,9 - 100,7 - 103.6 - 102,5
konsumpcyjnych
* warto ci nominalne podane przez GUS,
**warto ci szacunkowe na podstawie wzrostu przeci tnego i minimalnego wynagrodzenia oraz rent i emerytur o ok. 3%
w 2004 r. w stosunku do roku ubiegłego.
W 2002 r. wprowadzono podział na przesyłki priorytetowe i ekonomiczne,
W 2005 r. zmieniono zakres wagowy I. przedziału z 20 g do 50 g
Opracowano na podstawie cenników Poczty Polskiej oraz danych GUSu
Dane przedstawione w tabeli 3. oraz przebieg zmian cen, dochodów oraz inflacji pokazanych
na wykresie 1. wskazują, że ceny przesyłek ekonomicznych w kolejnych latach (największa
zmiana 10% i 9,1% dotyczy roku 2002 i 2003 w stosunku do roku poprzedniego) rosły
znacznie bardziej niż dochody gospodarstw domowych (w tym samym okresie  2,9% i 2,5%)
i wskaz
nik wzrostu cen. W 2004 r. i 2005 r. ceny przesyłek wzrosły o ponad 4% podczas gdy
dochody o ok. 3% rocznie, a inflacja odpowiednio 3,6% i 2,5%. W przypadku opłat za
przesyłki priorytetowe w 2004 i 2005 r. roczny wzrost cen był wyższy od wzrostu cen
przesyłek ekonomicznych, a tym samym od wzrostu dochodu i inflacji.
10
Wykres 1. Porównanie rocznych zmian cen przesyłek listowych z rocznymi zmianami
dochodów gospodarstw domowych oraz inflacji w latach 2002  2005
Porównanie rocznych zmian cen przesyłek z rocznymi zmianami dochodów gospodarstw
domowych oraz wska nika inflacji
111,0
110,0
109,0
108,0
107,0
LE-npw
106,0
LP-npw
DGD-dd
105,0
CPI
104,0
103,0
102,0
101,0
100,0
2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r.
rok
Obja nienia:
LE-npw - przesyłki ekonomiczne najni szego przedziału wagowego,
LP-npw - przesyłki priorytetowe najni szego przedziału wagowego,
DGD-dd - przeci tny miesi czny dochód do dyspozycji gospodarstw domowych na jedn osob ,
CPI  wska nik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (inflacja).
W 2002 r. wprowadzono podział na przesyłki priorytetowe i ekonomiczne. Cena przesyłki LP-npw nie uległa zmianie
w 2003 r.
W oparciu o dane zamieszczone w raporcie Ecorys 05 [20] w arkuszu informacji o polskim
rynku pocztowym na temat liczby przesyłek z korespondencją nadanych w roku 2004 
1327,6 mln oraz 15,9% udział w tej liczbie przesyłek nadanych w segmencie C2X
oszacowano miesięczny wydatek statystycznego gospodarstwa domowego o średniej liczbie
3,4 osób (dane GUS) w wysokości 2 zł na nadanie przesyłek z korespondencją. Szczegółowe
obliczenia zamieszczone są w Załączniku 1.  komentarz 1.
Należy zaznaczyć, że oszacowanie wydatków na usługi pocztowe dotyczy tylko
wyizolowanego segmentu - przesyłek z korespondencją nadawanych przez indywidualnych
klientów ale być może jest bliższe rzeczywistości od wyliczenia wydatków gospodarstwa
domowego w oparciu dane statystyczne UE dotyczące postażu, który w roku 2004 r. wyniósł
55 adresowanych przesyłek na jednego mieszkańca Polski. W tym wypadku obliczenie kwoty
jaką wydaje gospodarstwo domowe na nadanie 15,64 (55 : 12 x 3,4) przesyłek jest znacznie
trudniejsze ponieważ - nie znając struktury tych przesyłek - istnieje problem z ustaleniem
ceny jaką należałoby użyć do obliczeń.
11
%
2. Doświadczenia wybranych krajów w procesie liberalizacji rynku pocztowego
W celu dokonania oceny skutków liberalizacji rynku usług pocztowych przeprowadzono
analizę zliberalizowanych w różnym stopniu rynków pocztowych w wybranych krajach UE
w zakresie zawartości usługi powszechnej, przystępności cenowej i stosowania taryf
specjalnych, dostępności usług, a także jakości ich świadczenia. Zostanie również poruszony
aspekt udostępniania infrastruktury pocztowej operatorom alternatywnym przez operatora
publicznego.
Minimalne wymagania dotyczące zakresu powszechnej usługi pocztowej, warunki dostępu,
doręczeń i jakości świadczenia usług zostały określone w art. 3. Dyrektywy pocztowej.
W praktyce, zakres powszechnej usługi i liczba doręczeń w tygodniu nie różni się w sposób
znaczący pomiędzy poszczególnymi krajami UE. Usługa powszechna zawiera przyjmowanie,
sortowanie (w Polsce, w definicji pominięto tę czynność), transport i doręczanie
zaadresowanych przesyłek do 2000 g, i paczek do 10 kg lub 20 kg, a także traktowanie
przesyłki jako poleconej lub wartościowej. W Polsce, Niemczech, Szwecji, Wielkiej Brytanii
i Słowacji do usługi powszechnej włączone są adresowane przesyłki reklamowe.
W Załączniku 1 w tabeli 7. przedstawiono zakres powszechnej usługi pocztowej objęty
regulacjami prawnymi. Można przyjąć, że zawartość usługi powszechnej w wybranych
krajach jest zbliżona, także limity wagowe i cenowe w obszarze zastrzeżonym dla operatora
publicznego są zgodne z postanowieniami dyrektywy. Z wyjątkiem Polski, która w Traktacie
akcesyjnym wynegocjowała okres przejściowy oraz Estonii, Finlandii i Szwecji, gdzie rynki
są w pełni otwarte na konkurencję.
W zakresie liczby doręczeń w tygodniu, każde z państw określiło wymagania wobec
pocztowego operatora publicznego. Z reguły wymagania te są zgodne z art.3. Dyrektywy
pocztowej (5 doręczeń tygodniowo), a nawet w wielu wypadkach wyższe. Niemcy, Holandia
i Wielka Brytania ustaliły wymagania na poziomie 6 doręczeń i taki cel osiągnęły.
W pozostałych krajach regulacje prawne zobowiązują operatorów publicznych do doręczania
poczty 5 razy w tygodniu i ten cel również został osiągnięty, a operator estoński i hiszpański
doręcza przesyłki 6 razy. W odniesieniu do dostępności geograficznej każde państwo
członkowskie dostosowało wymagania w tym zakresie do swoich warunków.
Jakkolwiek wszystkie kraje Wspólnoty dokonały implementacji postanowień Dyrektywy
pocztowej, to do chwili obecnej przebieg liberalizacji sektora pocztowego w poszczególnych
państwach jest zróżnicowany. Wybrane państwa, w odniesieniu do stopnia liberalizacji
rynków usług pocztowych można podzielić na trzy grupy.
I. Rynki zliberalizowane w najwyższym stopniu - Szwecja, która otworzyła rynek dla
konkurencji już w 1993 r., w Finlandii od 1994 roku oraz Estonia.
II. Kraje, które podjęły decyzję o pełnej liberalizacji przed terminem określonym
w dyrektywie pocztowej. Wielka Brytania zamierza uwolnić rynek od 1 stycznia 2006
r., Niemcy, tu prawo pocztowe zapewnia pełną liberalizację przed 1 stycznia 2008 r.
Natomiast holenderski rynek usług pocztowych zostanie otwarty zaraz po otwarciu
rynków - brytyjskiego i niemieckiego. W maju 2005 Rząd Czeski podjął decyzje
o przyspieszeniu procesu liberalizacji i zlikwidowaniu obszaru zastrzeżonego
od 1 stycznia 2007 roku.
III. Kraje, w których liberalizacja będzie przebiegała zgodnie z harmonogramem
określonym przez Komisję Europejską.
12
Słuszność powyższego podziału potwierdzają informacje dotyczące zakresu otwartości rynku
usług pocztowych w wybranych krajach dla operatorów alternatywnych zamieszczone
w Załączniku 1, tabela 8. W kilku krajach segment przesyłek listowych jest w dużym stopniu
otwarty dla operatorów alternatywnych, zwłaszcza tam, gdzie liberalizowano zarówno
wychodzącą, jak i przychodzącą korespondencję zagraniczną oraz adresowane przesyłki
reklamowe (Czechy, Holandia, Niemcy - adresowane przesyłki reklamowe > 50 g i min. 50
szt.). W Hiszpanii przesyłki o wadze poniżej 100 g uwolnione są wewnątrz miast (intra-city
mail), w Wielkiej Brytanii przesyłki w tym zakresie wagowym ale w ilości 4000 szt.
W pozostałych utrzymywany jest duży obszar zastrzeżony dla adresowanych przesyłek.
We wszystkich wybranych krajach doręczanie nieadresowanych przesyłek reklamowych oraz
doręczanie czasopism i dzienników może być przedmiotem działalności operatorów
alternatywnych bez żadnych ograniczeń. Podobnie jest w Polsce, gdyż zgodnie z zapisami
ustawy Prawo pocztowe doręczanie druków, do których zalicza się dzienniki i czasopisma nie
jest objęte obszarem zastrzeżonym. Natomiast w opracowaniu Ecorys [20, str. 47]
w odniesieniu do Polski, doręczanie dzienników i czasopism o wadze poniżej 350 g zaliczono
do obszaru zastrzeżonego dla polskiego operatora publicznego.
Stopień otwartości rynku w zakresie przesyłek adresowanych dla konkurencji
w poszczególnych krajach powinien powodować proporcjonalny wzrost udziału konkurencji
w tym rynku. Jednak tak nie jest, potwierdza to zestawienie przedstawione w Załączniku 1.
- tabela 9. Według [20] udział operatorów alternatywnych w rynku przesyłek adresowanych
jest nadal niewielki i nie przekracza 11%. Nawet w krajach o rynkach w pełni otwartych dla
konkurencji udział kształtuje się następująco: w Finlandii - 0,5-1%, w Szwecji - 7%
a w Estonii - 5-6%, Na Słowacji i Węgrzech - 0%, w pozostałych krajach 4-5%.
Ważnym czynnikiem w rozwoju konkurencji w segmencie przesyłek adresowanych jest
dostęp do sieci operatora publicznego. Punkty dostępu do pocztowego łańcucha wartości
przedstawione są na rysunku 2. w Załączniku 1. Umożliwiają one operatorowi
alternatywnemu:
- dostęp w górnej części łańcucha - dostarczanie do centrum sortowania posortowanej
-
-
-
wstępnie korespondencji wychodzącej;
- dostęp w dolnej części łańcucha dostarczanie do centrum sortowania posortowanej
wstępnie korespondencji przychodzącej;
- dostęp w dolnej części łańcucha dostarczanie do biura doręczeń posortowanej wstępnie
korespondencji przychodzącej,  ostatnia mila doręczania;
- dostęp w dolnej części łańcucha dostarczanie korespondencji do odbiorczych skrzynek
pocztowych operatora publicznego.
Dostęp do sieci operatora publicznego umożliwiłby nowym operatorom wejście na rynek a
innym, którzy zamierzają zbudować własną sieć doręczeń dałby możliwość zdobycia zaufania
klientów zanim zaczną świadczyć usługi w zakresie całego łańcucha wartości. Obecnie, w
niektórych krajach ustalono zasady korzystania z infrastruktury operatora publicznego.
Niemieckie prawo pocztowe zobowiązuje publicznego operatora pocztowego do
udostępnienia części swojej sieci po uzasadnionej i konkurencyjnej cenie. Ustalono, że cena
dostępu do sieci Deutsche Post AG oparta będzie na cenie detalicznej pomniejszonej o koszty
nieponiesione (wstępne sortowanie, adresowanie komputerowe, transport itp.), wprowadzono
więc system zwany  retail-minus . Wynikiem tego było ustalenie przez organ regulacyjny
18% obniżki na pocztową ofertę, odnoszącą się do usług wykonywanych poza centrum
sortowania i 21% zniżkę w stosunku do prac wykonywanych w centrum. [30]
13
W Wielkiej Brytanii, Postcomm (brytyjski regulator) przedstawił propozycje dostępu do sieci
Royal Mail, których nigdy nie wprowadzono. Jednak Royal Mail i UK Mail dobrowolnie
nawiązały porozumienie o dostępie w styczniu 2004 roku. Generalnie, porozumienie to było
zgodne z sugestiami regulatora, ale nie zapewniało dostępu na poziomie biura doręczeń.
W kwietniu 2004 roku Royal Mail podpisał podobne porozumienie z TNT Mail UK, a potem
także z Deutsche Post. [30]
W Szwecji i Holandii istnieją regulacje prawne dotyczące dostępu do infrastruktury
pocztowej operatora publicznego w zakresie dostępu do nadawczych skrzynek pocztowych.
W kilku krajach toczą się procesy rozstrzygające problemy dostępu.
Generalnie, pocztowe prawo UE nie określa warunków dostępu do sieci operatorów
publicznych, jednak operator publiczny nie powinien podejmować działań dyskryminujących
operatorów alternatywnych w tym zakresie.
Istotne znaczenie w procesie liberalizacji dla klientów indywidualnych ma wysokość opłat za
powszechne usługi pocztowe, natomiast dla klientów biznesowych możliwość skorzystania
z taryf specjalnych. Zasady ustalania i kontroli cen oraz taryf specjalnych dla powszechnych
usług pocztowych określone są w art. 7., 14. i 12. Dyrektywy pocztowej. Ceny usług
powszechnych muszą być przystępne, ustalone z uwzględnieniem kosztów, przejrzyste
i niedyskryminujące. Taryfy specjalne muszą spełniać powyższe warunki, ponadto powinny
uwzględniać koszty nieponiesione, muszą być także udostępniane klientom indywidualnym
na takich samych zasadach.
W raporcie Wik 05 [32] przystępność cenową określono jako procentowy udział średniego
rocznego wydatku 1 mieszkańca za nadanie średniej liczby adresowanych przesyłek w ciągu
roku (po cenie za przesyłkę w najniższym przedziale wagowym najszybszej kategorii) do
PKB per capita. Czy jest to słuszne i odzwierciedla rzeczywiste wydatki ponoszone na usługi
pocztowe w podstawowym zakresie? Wydaje się, że nie stanowi to wiarygodnego obrazu,
ponieważ trudno jest powiedzieć jaki jest udział klientów indywidualnych w średniej liczbie
przesyłek adresowanych oraz ile przesyłek dotyczyło najniższego przedziału wagowego. Co
do użytej ceny można uznać jej słuszność, bo 80% wszystkich nadanych przesyłek, to
przesyłki z przedziału 0 g  350 g.
Może słuszniejszą metodą określenia przystępności cenowej jest uwzględnienie w ogólnej
liczbie adresowanych przesyłek % udziału przesyłek nadanych w segmencie C2X
i oszacowanie przeciętnego rocznego wydatku na przesyłki w gospodarstwie domowym
i odniesienia tego wydatku do PKB per capita.
Różnice wynikające z obydwu sposobów określania przystępności cenowej usługi
powszechnej przedstawiono w tabeli 4.
Z pierwszego porównania wynika (uwzględniając postaż w odniesieniu do ogólnej liczby
przesyłek), że udział oszacowanych wydatków dla 1 gospodarstwa domowego w wybranych
krajach UE jest stosunkowo duży, prawdopodobnie nierzeczywisty. Inaczej wygląda sytuacja,
po uwzględnieniu liczby przesyłek adresowanych nadanych w segmencie C2X. W tym
wypadku roczny wydatek 1 gospodarstwa domowego stanowi znikomą (prawie
niezauważalną) część PKB per capita. Jedynie w Polsce, Słowacji, Wielkiej Brytanii oscyluje
wokół wartości 0,1%, w pozostałych krajach stanowi setne części procenta.
Szczegółowe dane przyjęte do obliczeń przedstawione są w tabeli 11. i 12. w Załączniku 1.
14
Tabela 4. Porównanie rocznych wydatków na adresowane przesyłki listowe
poniesionych przez 1 mieszkańca oraz przez gospodarstwo domowe
w 2004 r.
Roczny wydatek na nadane adresowane przesyłki [euro]
z uwzgl dnieniem liczby przesyłek
z uwzgl dnieniem całego wolumenu
PKB pc
adresowanych nadanych w
Kraj
przesyłek adresowanych
mln euro
segmencie C2X
na 1 mieszk jako % na 1 gosp. jako % na 1 mieszk. na 1 gosp. jako %
[euro]. dom. [euro] [euro] dom. [euro]
PKB pc PKB pc w PKB pc
Polska 5113,0 13,9 0,3% 47,3 0,9% 2,2 7,6 0,148
Estonia 6563,0 10,6 0,2% -. - 0,3 - -
Finlandia 28640,0 75,3 0,3% 165,6 0,6% 11,3 24,8 0,087
Szwecja 30987,0 96,0 0,3% 191,9 0,6% 5,8 11,5 0,037
Holandia 28655,0 79,0 0,3% 189,5 0,7% 6,3 15,2 0,053
Niemcy 26754,0 62,7 0,2% 131,7 0,5% 9,4 19,8 0,074
Wlk. Brytania 28705,0 84,4 0,3% 194,1 0,7% 11,8 27,2 0,095
Czechy 8612,0 9,1 0,1% 23,7 0,3% 1,8 4,7 0,055
Hiszpania 19456,0 25,5 0,1% 66,4 0,3% 7,1 18,6 0,095
Słowacja 6150,0 14,8 0,2% 38,4 0,6% 3,0 7,7 0,125
W gry 7945,0 6,6 0,1% 17,2 0,2% 0,7 1,7 0,022
Opracowano na podstawie [19 i 20]
Na podstawie powyższych szacunkowych obliczeń można powiedzieć, że roczne wydatki na
usługi pocztowe nie stanowią dużego obciążenia dla budżetu domowego.
Wobec takiego stanu rzeczy większą uwagę należałoby zwrócić na regulacje cen dla
korespondencji masowej oraz adresowanych przesyłek reklamowych, ponieważ są one
udziałem klientów biznesowych i stanowią duży udział w rynku przesyłek listowych. W wielu
krajach UE są stosowane taryfy specjalne dla tego rodzaju przesyłek.
W Załączniku 1. w tabeli 13. przedstawiono przedmiot i zakres upustu stosowany przez
operatorów publicznych w taryfach specjalnych dla przesyłek z korespondencją, natomiast
w tabeli 14. dla adresowanych przesyłek reklamowych. W obydwu wypadkach, w wybranych
krajach (wyłączając Czechy, a Wielką Brytanię w odniesieniu do adresowanych przesyłek
reklamowych) operatorzy publiczni stosują przejrzyste taryfy specjalne w zakresie przesyłek
z korespondencją (Polska i Estonia - w oparciu o koszty bazowe). Przedmiot upustu jest
zróżnicowany, największe znaczenie ma wstępne sortowanie i inne czynności związane
z przygotowaniem przesyłek, liczba przesyłek oraz transport do najbliższego adresatowi
centrum sortującego lub punktu oddawczego. Szeroki zakres upustu stosuje operator
węgierski 1 - 35% oraz niemiecki 2 - 23%, holenderski określił stały upust - 5%.
W pozostałych krajach operatorzy publiczni nie określają stopnia upustu.
W ostatnich latach, szczególną uwagę zwrócono na zapewnienie i kontrolę poziomu jakości
powszechnych usług pocztowych. W krajach UE-15 w systemie UNEXlite prowadzone są
systematyczne kontrole osiąganych wskaz
ników terminowości dotyczących przesyłek
w obrocie zagranicznym.
W tabeli 15. w Załączniku 1. przedstawiono informacje dotyczące terminowości doręczania
najszybszych przesyłek w kategorii D+1 w poszczególnych krajach. Ustalone wymagania
zawierały się w granicach 80 - 95% przesyłek doręczonych w następnym dniu po dniu
nadania. W wielu przypadkach, osiągnięte wartości przewyższały określone wymagania.
Najlepsze efekty osiągnięto w Niemczech - przekroczono cel o ok. 15% i w Szwecji o ponad
10%. Najniższe osiągnięte wskaz
niki dotyczyły operatora węgierskiego 67% w 2002 r. i 60%
w 2003 r. W Polsce w 2003 r. - 89,7% w stosunku do wymaganego - 82%.
15
Na podstawie przedstawionych w tej części pracy doświadczeń wybranych krajów w świetle
postępującego procesu liberalizacji można założyć prawdopodobne zmiany jakie mogą być
udziałem wszystkich uczestników rynku usług pocztowych.
Największe prawdopodobieństwo otwarcia na konkurencję wystąpi w segmencie B2X, który
stanowi 75  85 % ogólnej liczby przesyłek zarówno w odniesieniu do korespondencji
adresowanej jak i przesyłek reklamowych. Korespondencja nadawana w kierunku B2X może
być odbierana bezpośrednio od nadawcy (klienta biznesowego) lub dostarczana do
ograniczonej liczby punktów odbiorczych. Ten segment charakteryzuje się dużym
wolumenem przesyłek oraz znacznie niższymi nakładami inwestycyjnymi na budowę sieci
dystrybucji w porównaniu z segmentem C2X, który wymaga fizycznej infrastruktury, sieci
placówek pocztowych, skrzynek nadawczych itp.
W krajach o dużym zaludnieniu, z niewielką liczbą rozległych obszarów może również
pojawić się otwarcie segmentu C2X dla konkurencji (wymaga to jednak budowania sieci
nadawczych, które są kosztowne), w tym wypadku operatorzy zainteresowani działaniem
w tym segmencie mogliby budować sieci wewnątrz miast i lokować skrzynki nadawcze
w strategicznych punktach. Natomiast tam, gdzie infrastruktura pocztowa jest słabo
rozwinięta, rozpoczęcie działalności w jakimkolwiek segmencie wymaga wysokich nakładów
finansowych. Należałoby więc stworzyć operatorom alternatywnym możliwości korzystania
z sieci operatora publicznego.
Operatorzy rozpoczynający działalność na rynku usług pocztowych mogą pozyskać klientów
oferując im usługę poczty hybrydowej, która jest interesująca ze względu na obniżenie
kosztów transportu, a przede wszystkim na oszczędność czasu.
Według danych zamieszczonych w [20] udział konkurencji w poszczególnych segmentach
rynku usług pocztowych UE w ciągu 5 lat po przewidzianym na 2009 r. terminie pełnej
liberalizacji sektora pocztowego będzie kształtował się następująco:
- korespondencja adresowana i przesyłki reklamowe: B2B  35% - 40%, B2C  30%;
- korespondencja międzynarodowa: B2X  70%;
- we wszystkich wyżej wymienionych segmentach: C2X  5% - 10%;
- ogółem, zależnie od terminu liberalizacji  10% - 40%.
Jednak uzyskanie przez operatorów alternatywnych takiego udziału w wymienionych
segmentach rynku może okazać się nierealne. Pomimo stopniowego otwierania (a nawet
pełnego otwarcia) rynku usług pocztowych dla konkurencji, nadal będą pojawiać się przed
nimi formalne oraz ekonomiczne i strategiczne bariery.
Do chwili pełnego otwarcia sektora pocztowego, główną barierą wejścia na rynek operatorów
konkurencyjnych w większości krajów UE jest zastrzeżenie dla operatora publicznego
znaczącego zakresu usług powszechnych. Ponadto, w wielu krajach istotną przeszkodą są
restrykcyjne wymagania stawiane operatorom chcącym uzyskać zezwolenie w zakresie
świadczenia powszechnych usług pocztowych, np. w Estonii i Finlandii aby otrzymać
zezwolenie, operator musi zobowiązać się do świadczenia wszystkich usług zgodnie
z zasadami dotyczącymi świadczenia powszechnych usług pocztowych. Związane jest to
z wypełnianiem przepisów prawa określających m.in. częstotliwość doręczania przesyłek,
liczbę placówek pocztowych, czy skrzynek nadawczych. Poza nielicznymi wyjątkami
(Niemcy, Holandia) brakuje przepisów regulujących dostęp operatorów alternatywnych do
infrastruktury operatora publicznego, np. w formie dostępu do nadawczych, bądz
oddawczych
skrzynek pocztowych.
16
W większości krajów UE powszechne usługi pocztowe świadczone przez operatorów
publicznych zwolnione są z podatku VAT, dzięki temu mogą być oferowane po niższej cenie
od usług świadczonych przez operatorów alternatywnych, którzy muszą doliczać podatek
VAT przez co ceny ich usług są wysokie i stanowią poważną barierę wejścia w pozyskaniu
klientów.
Wielu publicznych operatorów pocztowych wprowadza szereg strategii w celu stworzenia
barier dla operatorów alternatywnych. Niektóre z nich związane są z prowadzeniem polityki
cenowej opierającej się na cenach dumpingowych bądz
subsydiowaniu krzyżowym, które jest
działaniem niezgodnym z obowiązującym prawem.
Wpływ otwarcia rynku usług pocztowych na kształtowanie się cen.
Efektem wzrostu konkurencji może być obniżenie cen głównie w segmencie B2X
(w segmencie adresowanych przesyłek listowych B2C o ok. 10 - 15%) oraz przesyłek
w obrocie zagranicznym (w zależności od warunków geograficznych). Ceny na terenach
miejskich mogą być niższe niż na terenach wiejskich. W odniesieniu do przesyłek
reklamowych ceny obniżą się znacznie.
Przewidywany jest wzrost cen przesyłek adresowanych w segmencie C2X. Jednak
zainteresowanie klientów usługami substytucyjnymi może spowodować, że operatorzy obniżą
opłaty za usługi w tym segmencie w celu zatrzymania dotychczasowych bądz
pozyskania
nowych klientów.
Przyszłe określenie wymagań w stosunku do powszechnej usługi pocztowej będzie miało
istotne znaczenie dla kształtowania polityki cenowej usług powszechnych. Na poziom cen
istotny wpływ będzie miała również postawa organów regulacyjnych w danym kraju, a efekty
ich działalności będą odczuwalne głównie w segmencie C2X. Pożądane jest zróżnicowanie
cen na terenie danego kraju.
Przewidywane zmiany spowodowane wprowadzeniem usług o wartości dodanej
w przypadku zatrzymania się procesu liberalizacji na przesyłkach o wadze 50 g.
Zmiany te będą dotyczyły głównie segmentu B2X. Obecnie, operatorzy (głównie w krajach
o mniej rozwiniętych rynkach usług pocztowych) nie oferują pełnego zakresu usług, którymi
klienci są zainteresowani, stąd więcej usług o wartości dodanej jest wynikiem liberalizacji
i jest świadczonych przez operatorów konkurencyjnych ale w segmencie B2X. Zakres tych
usług jest bardzo szeroki i obejmuje m.in.: usługi wolniejsze, całonocne doręczanie,
elastyczność cenowa, track&trace, przesyłki rejestrowane, doręczane na drugi dzień,
archiwizację, przygotowanie korespondencji, udostępnianie bazy adresowej, konsolidację
usług, pocztę hybrydową i wiele innych. Usługi o wartości dodanej świadczone są w wielu
krajach o zaawansowanych gospodarkach.
W odniesieniu do liczby przesyłek adresowanych zwraca się uwagę na spadkowe tendencje
w stosunku do przesyłek z korespondencją i wzrost liczby adresowanych przesyłek
reklamowych. Taki stan rzeczy może sugerować, że liberalizacja nie spowoduje znacznego
wzrostu ogólnej liczby przesyłek adresowanych. Można raczej mówić o relokacji usług
w poszczególnych segmentach. W tym wypadku może nastąpić spadek liczby przesyłek
w segmencie C2X, a wzrost w segmencie B2X.
W niektórych krajach polityczny opór wobec pełnej liberalizacji może spowodować
wolniejsze zmiany, w innych natomiast operatorzy mało entuzjastycznie nastawieni do
liberalizacji oferują już usługi o wartości dodanej, budzące zainteresowanie klientów. (Można
przecież znalez
ć sposób aby obejść monopol, np. usługi o wartości dodanej nie oferowane
17
przez monopolistę, a także w prosty sposób zwiększyć wagę listu aby  wypadł z obszaru
zastrzeżonego).
Z chwilą pełnego otwarcia rynku pocztowego na konkurencję przede wszystkim wzrośnie
aktywność już działających operatorów pocztowych (możliwe są alianse operatorów
regionalnych a także łączenie z operatorami zagranicznymi), oraz firm z sektora
wydawniczego, czy transportowych świadczących usługi pocztowe. Firmy kurierskie
z pewnością rozszerzą swoją ofertę usługową. Mniejsze firmy - głównie operatorzy lokalni -
obsługujące nisze usługowe mają szanse na zwiększenie swojej aktywności w zakresie m.in.
doręczania dokumentów o dużej wadze, wymiany dokumentów (przede wszystkim
w segmencie B2B), doręczania przesyłek tego samego dnia na terenie miasta.
Wejście zagranicznych publicznych operatorów pocztowych na dany rynek pocztowy jest
mniej prawdopodobne, chociaż niektórzy operatorzy publiczni działają już na zagranicznych
rynkach jednak głównie tam, gdzie zostały one zliberalizowane lub proces liberalizacji jest
w znacznym stopniu zaawansowany.
Przewiduje się, że dopiero po pełnym otwarciu rynków pocztowych liczba działających
operatorów konkurencyjnych wzrośnie. Jednak jest mało prawdopodobne, że pojawią się na
nich równolegle do działającego (zdublowanie sieci pocztowej) operatorzy oferujący pełny
zakres usług. Niemniej, pozytywnym efektem rozpoczęcia działalności przez nowych
operatorów będzie stworzenie nowych miejsc pracy (głównie na rynkach lokalnych).
W krajach nowo przyjętych do UE prawdopodobny jest wzrost pocztowej aktywności
wynikający ze wzrostu PKB. Natomiast, w państwach o rozwiniętych rynkach pocztowych,
wielkość segmentu przesyłek listowych wykazuje tendencje malejące, wykluczając wzrost
w segmencie B2X. Również niebagatelne znaczenie na wielkość rynku pocztowego ma
rozbudowana oferta usług substytucyjnych (np. zmniejszenie liczby faktur przesyłanych
pocztą w wyniku elektronicznej substytucji).
18
3. Ocena przewidywanych skutków liberalizacji rynku pocztowego w Polsce
Uwzględniając rozwiązania regulacyjne ustawy Prawo pocztowe w kontekście zmian
zaistniałych na rynku usług pocztowych w Polsce, doświadczenia wybranych krajów
w świetle postępującego procesu liberalizacji oraz obecny i założenia nowego modelu
regulacyjnego europejskiego rynku usług pocztowych poniżej przedstawiono propozycje
rozwiązań i ocenę przewidywanych skutków w zakresie tempa i kolejności liberalizacji
sektora pocztowego, zakresu powszechnej usługi pocztowej wraz z jej podstawowymi
cechami (dostępnością, przystępnością cenową, jakością).
1) Tempo i kolejność liberalizacji sektora.
W terminie określonym w Dyrektywie pocztowej.
W warunkach polskich celowe jest co najmniej dotrzymanie terminu pełnej liberalizacji rynku
usług pocztowych zgodnie z harmonogramem Dyrektywy pocztowej.
Pozytywnym skutkiem przyjęcia takiego rozwiązania dla Poczty Polskiej byłoby zapewnienie
operatorowi publicznemu okresu  przejściowego na sfinalizowanie procesu restrukturyzacji
przedsiębiorstwa i dostosowanie się do nowych wyzwań jakie pojawią się z chwilą otwarcia
rynku usług pocztowych w 2009 r. Poczta Polska, która nadal dysponuje rozwiniętą
infrastrukturą techniczną powinna w tym czasie podjąć działania w celu utrzymania
dotychczasowych udziałów w poszczególnych segmentach rynku a może nawet odzyskania
części rynku usług kurierskich i ekspresowych.
Liberalizacja przeprowadzona zgodnie z harmonogramem Dyrektywy pocztowej oraz
utrzymanie zakresu powszechnej usługi pocztowej i wymagań dotyczących warunków jej
świadczenia przyniesie pozytywny efekt dla budżetu i jednocześnie dla całego społeczeństwa
ponieważ nie wystąpi konieczność ponoszenia znaczących kosztów społecznych związanych
ze wzrostem bezrobocia (szacowane jest, że wzrost zatrudnienia u operatorów alternatywnych
nie zrekompensuje spadku zatrudnienia u operatora publicznego).
Dla operatorów alternatywnych pozytywnym skutkiem będzie stabilność i przewidywalność
rynku nie zakłócona kolejnymi zmianami regulacji prawnych, negatywnym  utrzymany
obszar zastrzeżony uniemożliwiający działalność w segmentach, na które Poczta Polska
posiada wyłączność.
Klienci natomiast, negatywnie mogą odczuć brak możliwości wyboru operatora pocztowego
oferującego usługi po konkurencyjnych cenach w niektórych segmentach rynku.
Spowolnienie tempa liberalizacji
Można rozważyć też inny scenariusz otwierania rynku usług pocztowych na konkurencję,
a mianowicie spowolnienie tempa liberalizacji i jakie skutki może nieść ze sobą takie
rozwiązanie.
Dla Poczty Polskiej, korzystne byłoby wydłużenie czasu przeznaczonego na restrukturyzację
przedsiębiorstwa oraz na zwiększenie oferty usługowej, wprowadzenia nowych usług
związanymi z wykorzystaniem możliwości jakie niesie ze sobą rozwój technik komunikacji
elektronicznej, usługami finansowymi, logistycznymi itp.
Natomiast dla operatorów alternatywnych dłuższy okres oczekiwania na pełne otwarcie rynku
i perspektywa rozwoju tylko w pewnych segmentach rynku usług pocztowych byłby
niewątpliwie niekorzystny choć możliwości koncentracji na konkretnych segmentach rynku
i specjalizacja niosą również ze sobą pewne korzyści.
19
Dla klientów negatywnym skutkiem byłoby dyktowanie cen na usługi - zwłaszcza te
z obszaru zastrzeżonego - nadal przez operatora publicznego. Oznaczałoby to mniejszy wybór
podmiotu świadczącego usługi. Jeśli chodzi o asortyment usług to przewidujemy, że sytuacja
ta nie miałaby negatywnego wpływu, gdyż operator publiczny i tak byłby zmuszony do
wprowadzania nowych usług i udoskonalenia starych. W związku z tym niezbędne by było
wyposażyć URTiP w bardziej efektywne narzędzia kontroli cen w postaci możliwości
ustalania cen maksymalnych stosowanych m.in. w telekomunikacji.
Budżet Państwa z pewnością poniósłby koszty takiego rozwiązania (ale rozłożone w czasie)
z tytułu wspierania nierentownych a pożądanych społecznie usług, dofinansowania działań
restrukturyzacyjnych Poczty Polskiej, wprowadzania zmian w przepisach prawnych.
Pozytywne skutki dla społeczeństwa, to rozłożenie w czasie redukcji zatrudnienia przez
operatora publicznego i niższe tempo wzrostu bezrobocia.
Przyspieszenie tempa liberalizacji
Przyspieszenie tempa liberalizacji w warunkach polskich wydaje się najmniej pożądanym
rozwiązaniem. Wynika to z faktu, że naszym zdaniem Poczta Polska w chwili obecnej nie jest
przygotowana do konkurencji. Jako duże przedsiębiorstwo ma spowolniona reakcję na
oczekiwania rynku, zbyt wysokie koszty funkcjonowania itp. Przyjęcie szybkiej ścieżki
liberalizacji i przejęcie części rynku przez operatorów alternatywnych spowodowałoby
niewątpliwie bardzo duże perturbacje w zakresie wyników finansowych tej firmy, aż do
możliwości utraty płynności. Wymagałoby to od Państwa podjęcia działań wspierających, co
z jednej strony byłoby bardzo kosztowne, a w warunkach dużego deficytu budżetowego
Państwa może być bardzo trudne. Dodatkowo taka pomoc mogła być utrudniona ze względu
na regulacje prawne i zastrzeżenia Unii Europejskiej, które były już artykułowane wobec
niektórych państw europejskich.
Klienci, mogliby ewentualnie liczyć na obniżenie cen usług pocztowych (choć nie jest to
pewne, gdyż nowi operatorzy pocztowi zmuszeni są do przeznaczania bardzo dużych
środków finansowych na rozwój) i otrzymaliby większą możliwość wyboru operatora
i asortymentu usług.
Należy wziąć pod uwagę, że pokładane w liberalizacji nadzieje na stworzenie
konkurencyjnego rynku nie muszą spełnić się we wszystkich segmentach rynku usług
pocztowych, bowiem operatorzy alternatywni nie będą zainteresowani świadczeniem usług
nierentownych i uciążliwych jakimi są powszechne usługi. Z jednej strony występuje na nie
zapotrzebowanie społeczne, z drugiej na podmiot świadczący te usługi nałożono prawnie
szereg obowiązków (zapewnienie określonej prawem dostępności, częstotliwości
i terminowości doręczania itp.). Z tego względu operatorzy alternatywni będą zabiegać
o zdominowanie segmentu usług rentownych, mających perspektywy rozwoju, a więc usług
kurierskich i ekspresowych.
Zakres przedmiotowy liberalizacji
Wydaje się, że w pierwszej kolejności powinny być uwolnione przesyłki w obrocie
zagranicznym - poczta wychodząca bądz
cały obrót zagraniczny - w granicach wagi i ceny
obowiązującej dla obszaru usług zastrzeżonych. Argumentem przemawiającym za takim
rozwiązaniem jest fakt, że wolumen przesyłek w obrocie zagranicznym nie jest duży
(w Polsce przesyłki listowe w obrocie zagranicznym stanowią ok. 6% ogólnej liczby
krajowych przesyłek listowych). Dlatego ten segment mógłby być wcześniej uwolniony bez
obawy utraty dochodów spowodowanych zdominowaniem go przez operatorów
alternatywnych ponieważ nie przejawiają dużego zainteresowania tym obszarem działalności.
20
Istotnym zagrożeniem dla Poczty Polskiej byłoby ewentualne wejście na nasz rynek
zagranicznych dynamicznie działających publicznych operatorów pocztowych.
Jeśli chodzi o adresowane przesyłki reklamowe, należy zwrócić uwagę, że jest to segment
ściśle związany z klientami biznesowymi. Wcześniejsza liberalizacja przesyłek reklamowych
spowodowałaby znaczną utratę udziału Poczty Polskiej w tym segmencie a co za tym idzie
również dochodów, ponieważ klienci biznesowi stanowią dla operatora publicznego znaczącą
grupę odbiorców usług.
Z kolei wcześniejsze uwolnienie segmentu adresowanych przesyłek reklamowych
spowodowałoby zwiększenie aktywności operatorów alternatywnych w tym obszarze
z pozytywnym skutkiem społecznym w postaci nowych miejsc pracy.
2) Zakres usługi powszechnej:
Ze względu na fakt, że usługi pocztowe należą do usług użyteczności publicznej i jako takie
należą do wartości chronionych przez wszystkie społeczności UE zasadne jest utrzymanie
zakresu powszechnych usług pocztowych na dotychczasowym poziomie wraz ze
świadczeniami dodatkowym wymienionym w punkcie 1.2. niniejszego opracowania,
przesyłkami dla ociemniałych (ze wszystkim warunkami świadczenia tych usług) oraz
przekazami pocztowymi.
Ponadto, należy zapewnić dostępność, przystępność, powszechność, jakość, bezpieczeństwo
i zachowanie prywatności - istotnych cech usługi powszechnej - na zasadach obowiązujących
dotychczas.
W odniesieniu do przedmiotowego zakresu usługi powszechnej w pierwszej kolejności należy
rozważyć jej zawartość z punktu widzenia potrzeb klienta indywidualnego.
Czy celowe jest utrzymywanie przesyłek o wadze 2000 g w zakresie usługi powszechnej
skoro w przeważającej części klienci indywidualni są nadawcami przesyłek listowych o
wadze do 100 g. Podobnie należałoby rozważyć utrzymywanie przedziału wagowego dla
paczek do 10 kg i 20 kg (obrót zagraniczny) w sytuacji, gdy klienci indywidualni nadają
przede wszystkim paczki o wadze do 5 kg.
Biorąc jednak pod uwagę fakt, że usługi te nie stanowią lokomotyw rozwojowych
przedsiębiorstw i istnieje zagrożenie braku ich świadczenia do zmian tych należy podchodzić
niesłychanie ostrożnie i w obecnej chwili nie zalecamy takich działań.
Sposób wyznaczania przedsiębiorcy do świadczenia usługi powszechnej
Wybór podmiotu do świadczenia powszechnych usług pocztowych należących do usług
użyteczności publicznej (obok transportowych, energetycznych i telekomunikacyjnych) ze
względu na ich społeczne znaczenie nie może być przypadkowy, lecz podlegać wymaganiom
określonym prawem.
Odpowiedz
na pytanie jaki podmiot powinien świadczyć te usługi w przyszłości i na jakich
zasadach, czy każdy, czy dotychczasowy operator publiczny zdeterminowana jest naszym
zdaniem koniecznością zapewnienia ciągłości świadczenia tych usług i ich jakości. Z punktu
widzenia wolności gospodarczej niewątpliwie powinno się przyjąć rozwiązanie możliwości
świadczenia takich usług przez wszystkie podmioty gospodarcze wyrażające taką ochotę
i spełniające oczywiście wszystkie warunki wymagane przy ich świadczeniu. Należy jednak
zwrócić uwagę, że usługi te w znacznej mierze nie charakteryzują się wysoką stopą zwrotu
z kapitału, a to z kolei oznacza konieczność rekompensaty określonych kosztów. O ile
w przypadku przedsiębiorstwa publicznego rekompensata ta następuje w pewnym stopniu
21
poprzez ustanowienie obszaru usług zastrzeżonych, to w przypadku alternatywnych
operatorów rozwiązanie takie nie zdałoby już egzaminu. Niezbędne byłoby więc
przygotowanie dwustronnych umów między reprezentantem Państwa, o operatorem
określającą szczegółowo prawa i obowiązki stron. Konieczne byłaby w takim przypadku
objęcie działaniami kontrolnymi o wiele większej liczby podmiotów gdyż tak naprawdę
społeczeństwo obciąża Państwo za wszelkie uchybienia w świadczeniu tych usług.
Myślimy, że w niedalekiej przyszłości także zwiększy się nacisk operatora publicznego na
podpisanie takiej umowy.
W przypadku zlikwidowania obszaru zastrzeżonego finansowanie usług powszechnych
mogłoby nastąpić poprzez:
" stosowanie funduszu wyrównawczego tworzonego z wpłat wnoszonych przez
wszystkich dostawców usług pocztowych5,
" zredukowanie części zobowiązań płaconych przez operatorów na rzecz państwa,
" dotacje bezpośrednie (np. na inwestycje związane z tymi usługami),
" system taryf.
Dostęp do powszechnych usług pocztowych.
Niektóre kraje członkowskie rozważają możliwość ograniczenia doręczania przesyłek
do 2  3 razy w tygodniu, głównie użytkownikowi indywidualnemu (klienci biznesowi często
odbierają pocztę w placówce operatora), niewątpliwie zmniejszyłoby to zakres usługi
powszechnej i ograniczyło w pewnym stopniu dostęp do niej.
Wprowadzając takie rozwiązanie w warunkach polskich należałoby wziąć pod uwagę, że
ograniczenie zakresu usługi powszechnej do 3 doręczeń w tygodniu być może dałoby
pozytywne skutki dla operatora świadczącego usługi powszechne poprzez zmniejszenie
kosztów osobowych (redukcja służby doręczeń), co z kolei przyniosłoby negatywne skutki
w postaci wzrostu bezrobocia. Aby temu zapobiec część służby doręczeń  po przeszkoleniu -
można skierować do bezpośredniej obsługi klientów w placówkach pocztowych. Ponieważ
szkolenia generowałyby dodatkowe koszty, również odbiór społeczny byłby negatywny
z uwagi na ograniczenie liczby doręczeń, warto byłoby rozważyć możliwość zobowiązania
operatora publicznego do organizacyjnego usprawnienia bezpośredniej obsługi klienta.
Ograniczenie częstotliwości doręczeń pociągnęłoby za sobą również niepożądane skutki
w postaci zmiany struktury cen związane z określeniem na nowo wskaz
ników terminowości
doręczeń dla przesyłek ekonomicznych i priorytetowych.
Nie zalecamy więc zmian w tym zakresie.
W odniesieniu do dostępności geograficznej (liczba i rozmieszczenie placówek pocztowych,
nadawczych i odbiorczych skrzynek pocztowych, liczby dręczycieli) powinna być utrzymana
na dotychczasowym poziomie.
W przypadku osób niepełnosprawnych należy zapewnić sukcesywne dostosowywanie
placówek pocztowych w celu umożliwienia korzystania z nich tej grupie osób.
5
Art. 9 Dyrektywy 97/67/WE Parlamentu Europejskiego i Rady stwarza mo liwo tworzenia funduszu
kompensacyjnego.
22
Przystępność cenowa
Omawianie tego tematu utrudnia brak definicji precyzyjnie określającej przystępność cenową
oraz wskaz
ników ją charakteryzujących.. Dlatego w opracowaniu za podstawę przyjęto
porównanie cen krajowych przesyłek listowych z najniższego przedziału wagowego (punkt
1.5. pracy) z przeciętnym miesięcznym dochodem pozostającym do dyspozycji gospodarstw
domowych na jedną osobę oraz wskaz
nikiem inflacji. W przypadku wybranych krajów UE
porównano roczne wydatki na nadane adresowane przesyłki z PKB per capita (tabela 4.). Na
tle takich porównań można powiedzieć, że miesięczny wydatek na nadanie przesyłek
z korespondencją nie stanowi znaczącego odciążenia budżetu gospodarstwa domowego.
Należy zwrócić jednak uwagę, że na rynku pocztowym UE występują tendencje do obniżania
cen na korespondencję masową, a utrzymywania bądz
podwyższania cen przesyłek
w najniższym przedziale wagowym, które są przede wszystkim udziałem gospodarstw
indywidualnych. Przy wystąpieniu takich trendów w naszym kraju udział kosztów usług
pocztowych w budżetach indywidualnych również by wzrastał.
W prawie pocztowym jest zapis dotyczący możliwości stosowania przez operatora
publicznego taryf specjalnych, głównie w odniesieniu do korespondencji masowej (która jest
udziałem głównie klientów biznesowych) z zastrzeżeniem, że takie taryfy muszą być
dostępne dla każdego na jednakowych zasadach.
W odniesieniu do taryf specjalnych proponujemy określenie stopnia upustu w stosunku do
podstawowej ceny usługi (tzw. retail-minus) uwzględniającego czynności, które zostały
wykonane przez klienta (np. wstępne sortowanie).
Jakość powszechnej usługi pocztowej
W tym zakresie wymagania określone przepisami prawnymi powinny być utrzymane nie
tylko wobec operatora publicznego, ale też przeniesione na operatorów alternatywnych
deklarujących gotowość świadczenia usługi powszechnej.
Stopniowa liberalizacja rynku usług pocztowych  wchodzenie na rynek operatorów
alternatywnych, konieczność dostosowania osiąganych wskaz
ników terminowości doręczania
przesyłek listowych, dostosowywanie placówek pocztowych do obsługi osób
niepełnosprawnych - w znacznym stopniu przyczyniła się do poprawy poziomu jakości
powszechnych usług pocztowych świadczonych przez operatora publicznego. Również
wprowadzenie regulacji prawnych w zakresie reklamacji za nienależyte wykonanie usługi
oraz ustanowienie sądu polubownego przy Prezesie URTiP zwiększa pewność i poczucie
bezpieczeństwa klientów. Zakładając, że regulacje prawne w tym zakresie zostaną utrzymane
w mocy, pozytywne skutki dla klientów zarówno indywidualnych, jak i biznesowych będą
widoczne również w przyszłości. Zachowanie wysokiego poziomu jakości będzie wymuszone
również funkcjonowaniem mechanizmów rynkowych.
Stopniowe, a w niedalekiej przyszłości pełne otwarcie rynku usług pocztowych na
konkurencję może przynieść korzyści również dla Poczty Polskiej. Jako firma
z wielowiekowymi tradycjami jest pozytywnie postrzegana przez konsumentów i nadal budzi
duże zaufanie społeczne. Kontynuowanie podjętych przez Pocztę Polską działań w kierunku
podwyższania poziomu świadczonych usług (przy wykorzystaniu istniejącego potencjału
ludzkiego i technicznego oraz jego rozwoju), poszerzania oferty usługowej, głównie
wprowadzaniu usług o wartości dodanej z pewnością będzie poprawiało relacje z obecnymi
klientami, a także wzbudzi zainteresowanie nowych użytkowników świadczonymi usługami.
23
Dostęp do sieci operatora publicznego
Dotychczasowe doświadczenia krajów członkowskich UE w zakresie dostępu do sieci
operatora publicznego są niewielkie i tylko w kilku z nich (m.in. Niemcy, Holandia) miało
miejsce udostępnienia sieci operatorom alternatywnym.
Z oceny rynku usług telekomunikacyjnych w Polsce oraz zachowań Poczty Polskiej (bardzo
podobnych do TP), można wyciągnąć wniosek, że bez precyzyjnych i zdecydowanych
regulacji dostęp do infrastruktury Poczty Polskiej dla operatorów alternatywnych będzie
bardzo utrudniony.
Innym, rozwiązaniem mogłoby być adaptowanie instrukcji zawartych w dokumencie ETSI
EG 2002 009-3 v1.1.1. (2002-02) w zakresie SLA (Service Level Agreement). Zawiera ona
szczegółowy opis zawierania umów  wprawdzie na dostarczanie usług telekomunikacyjnych
 pomiędzy klientem a dostawcą ale może stanowić użyteczny wzór dla operatorów
działających na rynku pocztowym w relacji operator publiczny  operator alternatywny.
Pozytywnym skutkiem udostępniania sieci operatorom alternatywnym dla Poczty Polskiej
mogłyby być dodatkowe dochody za udostępnienie swojej sieci, dla operatorów
alternatywnych ustalenie relacji z potencjalnymi klientami oraz czas na zbudowanie własnej
sieci doręczeń. Natomiast klienci biznesowi uzyskaliby dodatkową możliwość wyboru
operatora.
W odniesieniu do warunków polskich, warto byłoby też rozważyć możliwość wykorzystania
przez operatorów alternatywnych dostępu jako sieci dystrybucji, rozległej sieci PKP, PKS czy
kiosków Ruchu. Działanie takie muszą być podejmowane samodzielnie przez operatorów
alternatywnych natomiast można sobie jedynie wyobrazić jako wsparcie tych działań
przygotowanie ramowej umowy świadczenia tych usług.
Zalecane działania
1. Podejmowanie i wspieranie na forum europejskim działań innych krajów nie
wspierających programu przyśpieszenia tempa liberalizacji rynku pocztowego. Biorąc
pod uwagę fakt, że ta opcja nie musi zwyciężyć należy przygotować scenariusze
działań alternatywnych.
2. Zobowiązanie ppup Poczta Polska do przygotowania i przedstawienia do akceptacji
programu działań w warunkach konkurencji obejmującego wszelkie sfery
funkcjonowania przedsiębiorstwa ze szczególnym uwzględnieniem wprowadzania
nowych usług. Przedsiębiorstwo powinno przedstawić również harmonogram
realizacji planowanych działań, osoby odpowiedzialne za jego realizację i przedstawić
sposób jego monitorowania. Po akceptacji tego programu należałoby oceniać
okresowo stan jego realizacji.
W przypadku przygotowania programu nie akceptowalnego lub braku jego terminowej
i skutecznej realizacji należałoby przyśpieszyć wariant liberalizacji.
3. W sytuacji komercjalizacji przedsiębiorstwa wskazane byłoby przygotowanie projektu
kontraktu z operatorem publicznym zawierającego obowiązki i uprawnienia stron
kontraktu, będącego m.in. rozszerzeniem rozwiązań ustawowych.
4. Konieczność definicji (choćby dla wewnętrznych potrzeb) definicji cen przystępnych
i sposobu ich monitorowania.
24
Bibliografia
Akty prawne
1. Dyrektywa 97/67/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 czerwca 2002 r.
w sprawie wspólnych zasad rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty
oraz poprawy jakości usług.
2. Dyrektywa 2002/39WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 1997 r.
zmieniająca Dyrektywę 97/67/WE w zakresie dalszego otwarcia usług pocztowych
Wspólnoty na konkurencję.
3. Ustawa z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności z póz
niejszymi zmianami. Dz.U., 1990, nr
86, poz. 504
4. Ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe. Dz.U., 2003, nr 130, poz. 1188
5. Ustawa z dnia 18 marca 2004 r. o zmianie ustawy Prawo pocztowe. Dz.U., 2004, nr 69, poz.
627
6. Ustawa z dnia 30 lipca 1997 r. o państwowym przedsiębiorstwie użyteczności publicznej
"Poczta Polska". Dz.U., 1997, nr 106, poz. 675
7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 marca 1996 r. w sprawie warunków
korzystania z usług pocztowych o charakterze powszechnym. Dz.U., 1996, nr 40, poz. 173
8. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie zapewnienia
osobom niepełnosprawnym dostępu do usług pocztowych o charakterze powszechnym.
Dz.U., 2002, nr 217, poz. 1832
9. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 24 września 2003 r. w sprawie oddawczych
skrzynek pocztowych.
10. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 13 paz
dziernika 2003 r. w sprawie
reklamacji powszechnej usługi pocztowej w zakresie przesyłki rejestrowanej i przekazu
pocztowego. Dz.U., 2003, nr 183, poz. 1795
11. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 9 stycznia 2004 r. w sprawie warunków
wykonywania powszechnych usług pocztowych. Dz.U., 2004, nr 5, poz. 34
Literatura
13. Annual report 2003 of RegTP (German s NRA), 2004
14. Annual report 2003-2004 of Postcomm (UK s NRA), March 2004
15. Annual report 2003-2004 of Postwatch (Consumer Council for Postal Services), March
2004
16. Commission staff working paper annex to the Report on the application of the postal
directive (Directive 97/67/ec as amended by directive 2002/39/ec). Brussels, 2005.
17. Competition and Access Regulation in an Open Postal Sector1 by dr. Paul de Bijl, Eric
van Damme, Pierre Larouche. TILEC - Tilburg Law and Economics Center. The
Netherlands, 2005.
18. Deutsche Post: New Market. New Opportunities. Germany, 2004.
19. EC Economic Data Pocket Book. European Communities. Luxemburg, 2005.
20. Ecorys Macro & Sector Policies: Study on the development of competition in the
European postal sector. Rotterdam, July 2005.
25
21. Estonian National Communications Board: Yearbook 2004.
22. Fouad H. Nader (Adrenale Corporation): Mail Trends. Background Paper No. 2,
December 2004.
23. Gołębiowska E., Marczak E., Wojtasik J.: Ocena rynku usług pocztowych. Biuletyn
Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty. Warszawa, paz
dziernik 2004 r.
24. NERA Economic Consulting: Economics of Postal Services: Final Report. London, July
2004.
25. Płodzień E.: Ocena funkcjonowania rynku usług powszechnych w 2004 r. Biuletyn
Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty, Nr 7. Warszawa, lipiec 2005 r.
26. Postal market 2004: review and Outlook. Universal Postal Union, Berne, September 2004.
27. Report from the Commission to the Council and the European Parliament on the
application of the Postal Directive (Directive 97/67/EC as amended by Directive
2002/39/EC) - March 2005.
28. Report from the Commission to the European Parliament and The Council on the
application of the Postal Directive (97/67/EC Directive). Brussel, 25.11.2002,
COM(2002) 632 final.
29. The liberalised swedish postal market October 2002
30. TILEC - Tilburg Law and Economics Center: Competition and Access Regulation in an
Open Postal Sector1 by dr. Paul de Bijl, Eric van Damme, Pierre Larouche., The
Netherlands, 2005
31. UPU: Postal market 2004. Review and outlook, September 2004
32. Wik-Consult: Study on the evolution of the regulatory model for European postal services.
Bad Honnef, July 2005.
33. Wik Consult: Main Developments in the European Postal Sector. Apendices. Bad Honnef,
July 2004.
34. Wik Consult: Main Developments in the European Postal Sector. Bad Honnef, July 2004.
35. Wik Consult: Quality of Service Objectives Performance and Measurement in Relation to
Community Universal Postal Service. Bad Honnef, August 2003.
36. Wik Consult: Survey on Some Main Aspects of Postal Networks in EU Adhesion
Candidate Countries. Part II: Contry Reports. Bad Honnef, August 2003.
37. Wik Consult: Survey on Some Main Aspects of Postal Networks in EU Adhesion
Candidate Countries. Part I: Overview of all Contries. Bad Honnef, August 2003.
26
 27
INSTYTUT A

CZNOŚCI
ul. Szachowa 1, 04-894 Warszawa
PRACA
WPA
YW LIBERALIZACJI RYNKU USA
UG POCZTOWYCH
NA JAKOŚĆ I DOST
PNOŚĆ DO USA
UG
ORAZ NA POZIOM CEN W POLSCE
Załącznik 1
Tabele
I. Podstawowe wskaz
niki demograficzne i ekonomiczne
dotyczące wybranych krajów UE
II. Informacje dotyczące regulacji prawnych, konkurencji, taryf, jakości
Warszawa, wrzesień 2005 r.
1
I. Podstawowe wskaz
niki demograficzne i ekonomiczne dotyczące wybranych
krajów
Tabele 1.  6. opracowano na podstawie danych statystycznych opublikowanych na stronach
internetowych Unii Europejskiej.
Tabela 1. Obszar
Powierzchnia
Kraj
tys. km2
% pow. UE-
-25
-
-
Polska 323,2 8,10
Estonia 45,2 1,14
Finlandia 338,1 8,49
Szwecja 450,0 11,30
Holandia 40,8 1,03
Niemcy 356,9 8,97
Wielka Brytania 244,1 6,13
Czechy 78,9 1,98
Hiszpania 504,8 12,68
Słowacja 49,0 1,23
W gry 93,0 2,34
UE-25 3.980,5 100,00
Tabela 2. Liczba mieszkańców, zaludnienie
2001 2002 2003 2004
Kraj
osób/km2 osób/km2 osób/km2 osób/km2
tys. tys. tys. tys.
Polska 38.248 118,3 38.230 118,3 38.205 118,2 38.174 118,1
Estonia 1.367 30,2 1.361 30,1 1.356 30,0 1.356 30,0
Finlandia 5.188 15,3 5.201 15,4 5.213 15,4 5.227 15,5
Szwecja 8.896 19,8 8.925 19,8 8.958 19,9 8.994 20,0
Holandia 16.043 393,2 16.147 395,8 16.224 397,6 16.273 398,8
Niemcy 82.340 230,7 82.482 231,1 82.520 231,2 82.500 231,2
Wielka Brytania 59.051 241,9 59.232 242,7 59.463 243,6 59.565 244,0
Czechy 10.224 129,6 10.201 129,3 10.021 127,0 10.021 127,0
Hiszpania 40.266 79,8 40.546 80,3 40.809 80,8 41.051 81,3
Słowacja 5.403 110,3 5.391 110,0 5.380 109,8 5.382 109,8
W gry 10.188 109,5 10.159 109,2 10.130 108,9 10.107 108,7
UE-25 453.257 113,9 454.696 114,2 456.271 114,6 457.500 114,9
2
Tabela 3. PKB w cenach bieżących
2001 2002 2003 2004
Kraj
mld euro
Polska 207,1 202,5 185,2 195,2
Estonia 6,7 7,5 8,0 8,9
Finlandia 135,5 140,3 143,3 149,7
Szwecja 245,2 256,8 267,3 278,7
Holandia 429,3 445,2 454,3 466,3
Niemcy 2113,6 2148,8 2164,9 2207,2
Wielka Brytania 1598,9 1660,5 1591,3 1709,8
Czechy 68,0 78,4 80,1 86,3
Hiszpania 653,9 698,6 744,8 798,7f
Słowacja 23,3 25,7 29,0 33,1
W gry 57,9 68,9 73,2 80,3
UE-25 9291,9 9627,5 9754,9 10218,5
Tabela 4. PKB per capita, kraje UE-
-25 = 100
-
-
2001 2002 2003 2004
Kraj
PPS
Polska 45.5 45.4 45.6 46.7
Estonia 44.4 46.3 48.7 50.7
Finlandia 113.9 113.5 113.2 114.4
Szwecja 115.4 114.1 114.4 116.0
Holandia 128.4 126.8 125.9 124.9 (f)
Niemcy 111.2 109.9 109.1 109.3
Wielka Brytania 114.4 117.5 118.8 (f) 118.9 (f)
Czechy 65.6 67.2 68.4 70.0
Hiszpania 94.1 96.2 98.9 (f) 98.1 (f)
Słowacja 48.5 51.0 51.9 52.1
W gry 56.0 58.2 59.6 60.9
UE-25 100.0 100.0 100.0 100.0
W 2005 Eurostat zaczął publikować dane dotyczące PKB per capita wyrażone w PPS
w odniesieniu do średniej wartości tego wskaz
nika dla całej Unii Europejskiej. Tę średnią
wartość przyjęto za 100.
3
Tabela 4a. PKB per capita
2001 2002 2003 2004
Kraj
euro PPS euro PPS euro PPS euro PPS
10.892
Polska 5.360 9.670 5.237 9.917 4.829 10.399 5.113
11.027
Estonia 4.577 8.996 5.072 9.642 5.460 10.210 6.563
25.203
Finlandia 26.146 34.349 26.912 24.519 27.548 24.536 28.640
25.410
Szwecja 27.568 24.825 28.702 25.196 29.712 25.393 30.987
26.649
Holandia 26.842 26.547 27.609 26.886 27.973 26.652 28.655
24.614
Niemcy 25.209 23.478 25.599 23.969 25.797 24.044 26.754
26.408
Wielka Brytania 26.702 24.194 27.705 25.551 26.565 26.163 28.705
16.018
Czechy 6.642 14.090 7.661 14.876 7.733 15.224 8.612
21.402
Hiszpania 16.283 19.739 17.229 20.781 18.343 21.406 19.456
12.423
Słowacja 4.336 10.481 4.774 11.328 5.446 11.900 6.150
14.301
W gry 5.674 12.003 6.773 12.823 7.099 13.371 7.945
UE-25 20.500 21.173 21.380 22336
Tabela 5. Wskaz
nik rocznego wzrostu PKB
Kraj 2001 2002 2003 2004
Polska 1.0 1.4 3.8 5.3
Estonia 6.4 7.2 5.1 6.2
Finlandia 1.1 2.2 2.4 3.7
Szwecja 1.0 2.0 1.5 3.5
Holandia 1.4 0.6 -0.9 1.4
Niemcy 1.2 0.2 0.0 1.6
Wielka Brytania 2.3 1.8 2.2 3.1
Czechy 2.6 1.5 3.7 4.0
Hiszpania 2.8 2.2 2.5 2.7f
Słowacja 3.8 4.6 4.5 5.5
W gry 3.8 3.5 3.0 4.0
UE-25 1.7 1.1 0.9 2.4f
Tabela 6. Wska nik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych -
- roczne zmiany (%)
-
-
Kraj 2001 2002 2003 2004
Polska 5,3 1,9 0,7 3,6
Estonia 5,6 3,6 1,4 3,0
Finlandia 2,7 2,0 1,3 0,1
Szwecja 2,7 2,0 2,3 1,0
Holandia 5,1 3,9 2,2 1,4
Niemcy 1,9 1,3 1,0 1,8
Wielka Brytania 1,2 1,3 1,4 1,3
Czechy 4,5 1,4 2,6
-0,1
Hiszpania 2,8 3,6 3,1 3,1
Słowacja 7,2 3,5 8,5 7,4
W gry 9,1 5,2 4,7 6,8
UE-25 2,5 2,1 1,9 2,1
4
II. Informacje dotyczące regulacji prawnych, danych w zakresie jakości,
taryf i in.
Tabela 7. Zakres powszechnej usługi pocztowej objęty regulacjami prawnymi
Zakres powszechnej usługi pocztowej
Przesyłki z korespondencj
Paczki
Polecone i warto ciowe
limit wagowy [kg]
Kraj Limit w obszar ze
Direkt
przesyłki listowe
Limit
Inne
zastrze onym
mail
i paczki
wagowy
cenowy zagraniczn
[kg]
wagowy krajowe
* e
Polska 2 350 g 3 x 10 20 bez poleconych paczek X X**
Szwecja 2 - 20 20 X X
Finlandia 2 - 10 30 X
Estonia 2 - 10 20 X
Holandia 2 100 g 3 x 10 20 X
Niemcy 2 100 g 3 x 20 20 X X X
Wielka Brytania 2 100 g 3 x 20 20 X X
Czechy 2 100 g 3 x 15 15 X X**
Hiszpania 2 100 g 3 x 10 10 tylko przesyłki listowe
Słowacja 2 100 g 3 x 10 20 X X X
W gry 2 100 g 3 x 10 20 X X
* - krotno opłaty za przesyłk w najni szym przedziale wagowym najszybszej kategorii,
** - w Polsce i Czechach w zakres usługi powszechnej wł czone s przekazy pocztowe
Opracowano na podstawie [20 i 32]
Tabela 8. Zakres otwartości rynku usług pocztowych dla operatorów alternatywnych
Kraj 2 3 4 5 6 7 8
1
NIE <350 g NIE NIE NIE <350 g NIE <350 g NIE NIE <350 g NIE
Polska
TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK
Estonia
TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK
Finlandia
TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK
Szwecja
TAK NIE NIE TAK TAK NIE TAK TAK
Holandia
TAK
TAK NIE NIE TAK TAK NIE TAK >50 g
Niemcy
i >50 szt
TAK TAK TAK
TAK TAK TAK NIE TAK
Wlk. Brytania
>4000 szt >4000 szt >4000 szt
TAK NIE NIE TAK TAK TAK TAK TAK
Czechy
TAK, tylko TAK, tylko
TAK NIE <100 g TAK NIE NIE NIE
Hiszpania
miejska miejska
TAK NIE NIE NIE <350 g TAK TAK TAK NIE
Słowacja
TAK NIE NIE NIE <100 g TAK NIE TAK NIE
W gry
1. przesyłki z korespondencj > 100 g, 5. korespondencja zagraniczna  przychodz ca >100 g,
2. przesyłki z korespondencj > 50 g, 6. korespondencja zagraniczna  przychodz ca <100 g,
3. przesyłki z korespondencj > 0 g, 7. adresowane przesyłki reklamowe > 100 g,
4. wychodz ca korespondencja zagraniczna, 8. adresowane przesyłki reklamowe < 100 g.
Opracowano na podstawie [20]
5
Tabela 9. Główni operatorzy konkurencyjni w segmencie przesyłek zaadresowanych
w wybranych krajach UE
Udział
Kraj Operator alternatywny Krótka charakterystyka
w rynku
bardzo mali operatorzy działaj cy na terenie Warszawy
Polska brak 0%
i w regionach w segmencie przesyłek bezadresowych
AS Express Post 4,5 mln zaadresowanych przesyłek, 9 mln przesyłek
bezadresowych, obroty 2,4 mln euro
Estonia 5 - 6%
OU Kirilind 2 mln zaadresowanych przesyłek (dane szacunkowe)
Lokalne firmy Lokalne dostarczanie prasy, znaczny udział w ogólnym
dostarczaj ce pras dostarczaniu prasy
Suomen Suoramainonta 450 mln przesyłek bezadresowych, 7.000 dor czycieli,
Oy dostarczanie 2 razy w tygodniu, zasi g ogólnokrajowy, starania o
zezwolenie na działalno w segmencie przesyłek adresowanych
0,5 - 1%
Finlandia
ale nie wykorzystał zezwolenia w tym zakresie
(bez prasy)
Letterbox Distridution Ok. 200 mln przesyłek bezadresowych, 5.000 dor czycieli,
Finland Oy dor czanie 1 raz w tygodniu zasi g krajowy (z
podwykonawcami).
Udział w segmencie przesyłek bezadresowych 40 - 50%
Rocznie 216 mln przesyłek adresowanych, obszar działania na
CityMail
terenach miejskich
Szwecja 7%
SDR, S Post Dor czanie przesyłek bezadresowych - 64% udziału
Sandd 130 mln przesyłek adresowanych rocznie, 100% zasi g krajowy,
dor czanie 2-3 razy w tygodniu, dor czanie posortowanej
wst pnie korespondencji masowej od du ych klientów
biznesowych
5%
Holandia Selekt Mail (DPWN) 100 mln przesyłek adresowanych, 120 centrów dystrybucji,
przyjmowanie do dystrybucji min 5000 przesyłek, zasi g jw.,
dor czanie 2 razy w tygodniu,
Inni
Royal Mail - dostarczanie druków do odbiorczych skrzynek
pocztowych operatora publicznego; Swiss Post;
PIN AG
140 - 170 przesyłek adresowanych, 3 centra dystrybucji,
dor czanie na terenie 3 du ych miast
EP Europost (TNT) Dystrybucja w segmencie B2C, zasi g 75% kraju, dor czanie
poprzez sie wydawców, wykorzystanie sieci 150 operatorów
Niemcy 4%
pocztowych o zasi gu miejskim
Ró ni operatorzy miejscy
i regionalni wydawcy z Działaj na lokalnych lub regionalnych rynkach pocztowych
własn sieci WAZ
UK Mail, TNT, DX, Ok. 10 operatorów alternatywnych działa w segmencie przesyłek
Speedmail DPWN), adresowanych, porozumienie w sprawie dost pu do sieci Royal
Wlk. Brytania <1%
Express Ltd. Mail w zakresie gromadzenia i wst pnego sortowania
korespondencji masowej od klientów biznesowych.
Mediaservis 30 mln przesyłek adresowanych (czasopisma i przesyłki
reklamowe), równie przesyłki bezadresowe, dominuj cy
operator w zakresie dor czania prasy
Czechy 4,5%
Agentura Pro Distribuci a
Przesyłki bezadresowe - 58% udziału
Marketing (ADM) (TNT)
Unipost (DPWN) Sie 12 prywatnych operatorów działaj cych w segmencie
Hiszpania miejskich przesyłek listowych, czasopism, przesyłek 7 - 11%
reklamowych we współpracy z innymi lokalnymi operatorami
Schiculka &Macatch Działaj w segmencie przesyłek bezadresowych.
(TNT), Surema,
Słowacja 0%
Brak operatorów alternatywnych działaj cych w segmencie
Studentsky servis
przesyłek adresowanych.
Dimar, Student
Dystrybucja przesyłek bezadresowych 20 - 30% udziału
organisations
W gry 0%
Głównymi konkurentami s operatorzy wiadcz cy usługi
kurierskie i ekspresowe
Opracowano na podstawie [20]
6
Tabela 10. Ceny listów standardowych (20 g) pierwszej klasy w krajach europejskich
w roku 2003 i 2004
Ceny
Cz pomocnicza - sposób zamiany cen w euro na PPS
2003 r. 2004 r. CK w 2004 r.
Kraj
euro PPS euro PPS euro PPS W 03 PPP 03 W/PPP 03 W 04 PPP 04 W/PPP 04
Austria 0,55 0,53 0,55 0,53 1,65 1,59 1,00 1,03 0,97 1,00 1,04 0,96
Belgia 0,50 0,51 0,50 0,38 1,50 1,14 1,00 0,99 1,01 1,00 1,01 0,77
Dania 0,57 0,45 0,60 0,46 1,80 1,38 7,43 9,50 0,78 7,45 9,69 0,77
Finlandia 0,65 0,58 0,65 0,57 1,95 1,72 1,00 1,12 0,89 1,00 1,14 0,88
Francja 0,46 0,46 0,50 0,49 1,50 1,47 1,00 1,00 1,00 1,00 1,02 0,98
Grecja 0,45 0,57 0,47 0,57 1,41 1,72 1,00 0,79 1,27 1,00 0,82 1,22
Hiszpania 0,25 0,29 0,27 0,30 0,81 0,90 1,00 0,86 1,16 1,00 0,89 1,12
Holandia 0,39 0,37 0,39 0,36 1,17 1,08 1,00 1,05 0,95 1,00 1,07 0,93
Irlandia 0,48 0,42 0,41 0,35 1,23 1,05 1,00 1,14 0,88 1,00 1,18 0,85
Luksemburg 0,45 0,40 0,50 0,43 1,50 1,29 1,00 1,13 0,88 1,00 1,16 0,86
Niemcy 0,55 0,51 0,55 0,50 1,65 1,50 1,00 1,07 0,93 1,00 1,09 0,92
Portugalia 0,43 0,57 0,43 0,55 1,29 1,65 1,00 0,76 1,32 1,00 0,78 1,28
Szwecja 0,45 0,38 0,45 0,38 1,35 1,14 9,12 10,74 0,85 9,18 10,97 0,84
Wielka Brytania 0,45 0,44 0,40 0,38 1,20 1,14 0,69 0,70 0,99 0,68 0,72 0,94
Włochy 0,62 0,66 0,60 0,63 1,80 1,89 1,00 0,94 1,06 1,00 0,96 1,04
Cypr 0,29 0,34 0,29 0,34 0,87 1,02 0,58 0,49 1,18 0,59 0,51 1,16
Czechy 0,20 0,41 0,20 0,42 0,60 1,26 31,85 15,35 2,07 32,86 15,74 2,09
Estonia 0,28 0,54 0,28 0,53 0,84 1,59 15,65 8,14 1,92 15,65 8,33 1,88
Litwa 0,29 0,66 0,29 0,65 0,87 1,95 3,45 1,52 2,27 3,45 1,54 2,24
A
otwa 0,22 0,50 0,22 0,51 0,66 1,53 0,64 0,28 2,29 0,67 0,29 2,31
Malta* 0,16 0,25 0,16 0,25 0,90 0,75 0,43 0,27 1,59 0,43 0,28 1,54
Polska 0,41 0,87 0,40 0,90 1,20 2,70 4,40 2,07 2,13 4,76 2,12 2,25
Słowacja 0,29 0,63 0,34 0,68 1,02 1,98 41,49 18,97 2,19 40,55 20,3 2,00
Słowenia 0,17 0,24 0,19 0,26 0,57 0,78 233,85 167,07 1,40 237,51 172,67 1,38
W gry 0,16 0,30 0,16 0,29 0,48 0,87 253,62 137,42 1,85 263,15 145,94 1,80

rednia UE-25 0,39 0,48 0,39 0,47 1,19 1,40

rednia UE-15 0,48 0,48 0,48 0,46 1,45 1,38

rednia UE-10 0,25 0,48 0,25 0,48 0,80 1,44
CK - cena konkurencyjna, cena przesyłek listowych z uwzgl dnieniem limitu cenowego w granicach limitu wagowego
okre lonego przepisami dyrektywy 2002/39/EC
W  warto 1 euro w walucie krajowej,
PPP - współczynnik parytetu siły nabywczej (Purchasing Power Parity), rednia warto dla krajów strefy EURO (UE-12) = 1,
W/PPP - współczynnik przeliczania krajowych walut na znormalizowan sił nabywcz (PPS) w stosunku do 1 euro
z uwzgl dnieniem redniego parytetu siły nabywczej w krajach UE-12
Opracowano na podstawie cenników operatorów publicznych UE oraz [19]
7
Tabela 11. Szacunkowe obliczenie rocznych wydatków na nadanie adresowanych
przesyłek przypadających na statystycznego mieszkańca kraju oraz
statystyczne gospodarstwo domowe i ich udział w PKB per capita.
Z uwzględnieniem wszystkich nadawców w 2004 r.
Liczba Wydatek Wydatek
Ludno Cena % Liczebno %
Kraj przesyłek Posta na 1 PKB pc na 1 gosp.
[mln] [euro] PKB pc gosp. dom. PKB pc
[mln] mieszk. dom..
Polska 1327,6 38,2 34,8 0,40 13,9 5113,0 0,3% 3,4 47,3 0,9%
Estonia 52,9 1,4 37,8 0,28 10,6 6563,0 0,2%
Finlandia 602,0 5,2 115,8 0,65 75,3 28640,0 0,3% 2,2 165,6 0,6%
Szwecja 1919,0 9,0 213,2 0,45 96,0 30987,0 0,3% 2 191,9 0,6%
Holandia 3300,0 16,3 202,5 0,39 79,0 28655,0 0,3% 2,4 189,5 0,7%
Niemcy 9410,0 82,5 114,1 0,55 62,7 26754,0 0,2% 2,1 131,7 0,5%
Wlk. Brytania 12596,0 59,7 211,0 0,40 84,4 28705,0 0,3% 2,3 194,1 0,7%
Czechy 465,8 10,2 45,7 0,20 9,1 8612,0 0,1% 2,6 23,7 0,3%
Hiszpania 3989,0 42,2 94,5 0,27 25,5 19456,0 0,1% 2,6 66,4 0,3%
Słowacja 234,5 5,4 43,4 0,34 14,8 6150,0 0,2% 2,6 38,4 0,6%
W gry 418,0 10,1 41,4 0,16 6,6 7945,0 0,1% 2,6 17,2 0,2%
Posta  liczba przesyłek przypadaj ca na 1 mieszka ca danego kraju w ci gu roku,
PKB pc  Produkt Krajowy Brutto na 1 mieszka ca (per capita)
Opracowano na podstawie [18 i 20]
Tabela 12. Szacunkowe obliczenie rocznych wydatków na nadanie adresowanych
przesyłek przypadających na statystycznego mieszkańca kraju oraz
statystyczne gospodarstwo domowe i ich udział w PKB per capita.
Z uwzględnieniem udziału nadawców C2X w ogólnym wolumenie
adresowanych przesyłek w 2004 r.
Udział
segmentu Liczba
Liczba Liczba os. Wydatek
C2X w przesyłek w Ludno Cena Wydatek % w PKB
przesyłek Posta PKB pc w gosp. na 1 gosp.
ogólnej segmencie [mln] [euro] na 1os pc
[mln] dom. dom.
liczbie C2X [mln]
przesyłek
Polska 1327,6 16% 212,4 38,2 5,6 5113,0 0,40 2,2 3,4 7,6 0,148
Estonia 52,9 1,4 6563,0 0,28 0,3
Finlandia 602,0 15% 90,3 5,2 17,4 28640,0 0,65 11,3 2,2 24,8 0,087
Szwecja 1919,0 6% 115,1 9,0 12,8 30987,0 0,45 5,8 2 11,5 0,037
Holandia 3300,0 8% 264,0 16,3 16,2 28655,0 0,39 6,3 2,4 15,2 0,053
Niemcy 9410,0 15% 1411,5 82,5 17,1 26754,0 0,55 9,4 2,1 19,8 0,074
Wlk. Brytania 12596,0 14% 1763,4 59,7 29,5 28705,0 0,40 11,8 2,3 27,2 0,095
Czechy 465,8 20% 93,2 10,2 9,1 8612,0 0,20 1,8 2,6 4,7 0,055
Hiszpania 3989,0 28% 1116,9 42,2 26,5 19456,0 0,27 7,1 2,6 18,6 0,095
Słowacja 234,5 20% 46,9 5,4 8,7 6150,0 0,34 3,0 2,6 7,7 0,125
W gry 418,0 10% 41,8 10,1 4,1 7945,0 0,16 0,7 2,6 1,7 0,022
Posta  liczba przesyłek przypadaj ca na 1 mieszka ca danego kraju w ci gu roku,
PKB pc  Produkt Krajowy Brutto na 1 mieszka ca (per capita)
Opracowano na podstawie [18 i 20]
8
Tabela 13. Taryfy specjalne dla przesyłek z korespondencją
Kraj Przedmiot upustu % upustu (min. -
- max)
-
-
liczba przesyłek, wst pne sortowanie, transport do
Polska
najbli szego adresatowi centrum sortuj cego
liczba przesyłek
Estonia 5 - 15
wst pne sortowanie, transport do najbli szego centrum
Finlandia
sortuj cego
liczba przesyłek, wst pne sortowanie
Szwecja 17 - 19
liczba przesyłek,
Holandia 5
wst pne sortowanie, inne
wst pne sortowanie, wst pne sortowanie
Niemcy 2 - 23
wst pne sortowanie, transport do najbli szego centrum
Wlk. Brytania
sortuj cego
-
Czechy
wst pne sortowanie, transport do najbli szego centrum
Hiszpania
sortuj cego
liczba przesyłek, wst pne sortowanie, transport do
Słowacja
najbli szego adresatowi centrum sortuj cego
transport do najbli szego centrum sortuj cego, inne
W gry 1 - 35
Opracowano na podstawie [32]
Tabela 14. Taryfy specjalne dla adresowanych przesyłek reklamowych
Kraj Przedmiot upustu % upustu (min. -
- max)
-
-
liczba przesyłek, wst pne sortowanie, transport do
Polska
najbli szego adresatowi centrum sortuj cego
liczba przesyłek
Estonia 5 - 15
inne
Finlandia
liczba przesyłek, wst pne sortowanie
Szwecja 14 - 17
liczba przesyłek, wst pne sortowanie, inne
Holandia
wst pne sortowanie
Niemcy 2 - 7
Wlk. Brytania
Czechy
wst pne sortowanie, transport do najbli szego
Hiszpania
centrum sortuj cego
liczba przesyłek, wst pne sortowanie
Słowacja 11,4 - 15,7
transport do najbli szego centrum sortuj cego, inne
W gry 1 - 35
Opracowano na podstawie [32]
9
Tabela 15. Wymagania i osiągnięte wartości w zakresie terminowości dla
priorytetowych przesyłek kategorii D+1
Kraj 2001 2002 2003
cel wynik cel wynik cel wynik
Polska 82.0% 89,70%;
Estonia 90.0% 90.0%
Finlandia 95.0% 95.0% 95.0% 95.0% 95.0% 95.0%
Szwecja 85.0% 95.8% 85.0% 95.3% 85.0% 95.7%
Holandia 95.0% 95.6% 95.0% 95.6% 95.0%
Niemcy 80.0% 94.5% 80.0% 95.4% 80.0% 96.0%
Wlk. Brytania 92.5% 92.5% 92.6%
Czechy 88.0% 92.2% 89.0% 92.7% 90.0% 93,5
Hiszpania
Słowacja 93.0% 94.0% 94.7% 94.5% 92.3%
W gry 75.0% 67.0% 80.0% 60.0%
Opracowano na podstawie [32]
10
Komentarz 1. Szacunkowe obliczenie przeciętnych miesięcznych wydatków gospodarstw
domowych na usługi pocztowe.
W oparciu o dane zamieszczone w raporcie Ecorys 05 [20] w arkuszu informacji o polskim
rynku pocztowym na temat liczby przesyłek z korespondencją nadanych w roku 2004 oraz
15,9% udział w tej liczbie przesyłek nadanych w segmencie C2X oszacowano miesięczny
wydatek statystycznego gospodarstwa domowego o średniej liczbie 3,4 osób (dane GUS):
- krajowe przesyłki z korespondencją: <50g - 1221,0 mln; 50 g - 100 g - 52,2 mln;
>100 g - 54,4 mln; razem - 1327,6 mln;
- udział segmentu C2X: 15,9% x 1327,6 mln = 211,1 mln przesyłek;
- postaż: 211,1 mln : 38,2 mln mieszk = 5,5 przesyłek na 1 mieszk;
- liczebność gospodarstw domowych: średnio 3,4 osób;
- liczba przesyłek na osobę: w roku - 3,4 x 5,5 = 18,7, na miesiąc - 1,6;
- cena przesyłki ekonomicznej w najniższym przedziale wagowym - 1,25 zł;
- wydatek 1 gosp. dom. na krajowe przesyłki z korespondencją - 1,6 x 1,25 zł = 2 zł !?
Należy zaznaczyć, że oszacowanie wydatków na usługi pocztowe dotyczy tylko
wyizolowanego segmentu - przesyłek z korespondencją nadawanych przez indywidualnych
klientów ale być może jest bliższe rzeczywistości od wyliczenia wydatków gospodarstwa
domowego w oparciu dane statystyczne UE dotyczące potażu, który w roku 2004 r. wyniósł
55 adresowanych przesyłek na jednego mieszkańca Polski. W tym wypadku obliczenie kwoty
jaką wydaje gospodarstwo domowe na nadanie 15,64 (55 : 12 x 3,4) przesyłek jest znacznie
trudniejsze ponieważ - nie znając struktury tych przesyłek - istnieje problem z ustaleniem
ceny jaką należałoby użyć do obliczeń.
1. W przypadku zastosowania średniej ceny za wybrane przesyłki ekonomiczne w zakresie
usługi powszechnej - 20,31 zł, wynik 317,65 zł jako miesięczny wydatek gospodarstwa
domowego charakteryzowałby się bardzo dużym błędem.
Wg GUSu wydatki na łączność w 2003 r. - 29,83 zł, to w 2004 r. - ok. 32 zł
2. W przypadku zastosowania średniej ceny za krajowe ekonomiczne przesyłki listowe
 2,1 zł: wydatek > 15,64 x 2,1 zł = 32,84 zł
3. W przypadku zastosowania średniej ceny za krajowe i do UE ekonomiczne przesyłki
listowe  7,3 zł zł: wydatek > 15,64 x 7,3 zł = 109,48 zł
11
Rysunek 1. Segmentacja rynku pocztowego Wspólnoty
Listy, kartki pocztowe
Przesyłki
z korespondencj
Korespondencja urz dowa
Przesyłki
Przesyłki reklam owe
adresowane
Segm ent
Druki
Katalogi
przesyłek
adresowane
listowych
do 2000 g Czasopism a
Prasa codzienna
Druki
Przesyłki reklam owe
bezadresowe
nieadresowane
Segm ent
Paczki
paczek
2 kg - 20 kg
Usługi
Dokum enty,
ekspresowe
paczki, listy
i kurierskie
Opracowano na podstawie [20]
Rysunek 2. Dostęp do pocztowego łańcucha dostawczego
Mo liwe punkty dost pu do sieci operatora publicznego
Centrum Centrum
Wydawcy Gromadzenie
sortuj ce sortuj ce
Transport Dor czanie
redakcje, przesyłek
nadawcze odbiorcze
inni
Dost p w górnej cz ci ła cucha
dostarczanie do centrum sortowania
posortowanej wst pnie
korespondencji wychodz cej
Dost p w dolnej cz ci ła cucha
dostarczanie do centrum sortowania posortowanej
wst pnie korespondencji przychodz cej
Dost p w dolnej cz ci ła cucha
dostarczanie do punktu dor cze posortowanej
wst pnie korespondencji przychodz cej,
ostatnia mila dor czania
Dost p w dolnej cz ci ła cucha
dostarczanie korespondencji do odbiorczych
skrzynek pocztowych operatora publicznego
Opracowano na podstawie [20]
12