Powstanie języka literackiego
1. Dyskusje na temat pochodzenia polskiego języka literackiego dotyczyły 2 kwestii:
- dialektalnego pochodzenia;
- czasu powstania.
2.Język literacki  odmiana języka ogólnego, która podlega normom poprawności gramatyczno-fleksyjnej oraz stylistycznym
wyznacznikom doboru środków językowych dla określonego typu wypowiedzi. Język literacki pojawia się, gdy znajduje się
przykłady zastosowania normy językowej.
3. Czas powstania
Walczak uważa, że język literacki powstał w XIV w kiedy pojawiła się norma językowa. Uważał, że normę językową
utrwalono najpierw w piśmie a póz
niej przeniknęła ona do języka mówionego.
4. Wpływ dialektów
Walczak ustalił, ze zabytki języka polskiego nie są pisane jednorodną polszczyzną, ale z zachowaniem cech
charakterystycznych dl a regionu, z którego pochodził autor tekstu. Na język najsilniej wpływały 2 regiony  Gniezno oraz
Kraków (wielkopolska oraz małopolska). Stąd też zrodziły się 2 teorie nt. powstania języka literackiego:
a) Wielkopolska, której zwolennikiem był Z. Klemensiewicz  język literacki narodził się w Wielkopolsce i dziedziczył
większość cech tego dialektu;
b) Małopolska, której zwolennikiem był m.in. Bruckner  uważał, że język literacki nie mógł powstać w Wielkopolsce,
ponieważ kultura, sztuka i literatura bardziej i silniej rozwijała się w Małopolsce (Kraków, Akademia Krakowska).
Analiza zabytków potwierdziła wpływ dialektu małopolskiego na powstanie języka literackiego.
DOBA STROPOLSKA
Cechy wielkopolskie Cechy małopolskie
Brak mazurzenia + Mazurzenie
Nosówki  ą; -ę + Szeroka wymowa  ą
Zachowanie wygłosowego  ch + Przejście  ch>-k
Zachowanie grupy  chw (w nagłosie) + Przejście chw->f- (w nagłosie)
Zachowanie grup śrz-; z
rz- (w nagłosie) + Zachowanie śr; z
r (w nagłosie)
Spójnik iż (e) + Spójnik eż (e)
Czasownik ,,trzymać + Czasownik ,,dzierżyć
Występowanie grup re-; je- Występowanie grup ra-; ja- +
Występowanie grupy   ew- Występowanie grupy   ow- +
Brak ruchomego -e Zachowanie ruchomego  e +
Msc l. Mn.  ach; -ech Msc. L. Mn.  och +
Formy typu stojać; bojać Formy typu stać, bać się +
ZABYTKI WIELKOPOLSKIE ZABYTKI MAA
OPOLSKIE
TYLKO Kazania gniez
nieńskie Kazania świętokrzyskie, Psałterz floriański, Psałterz puławski,
Biblia szaroszpatacka
5. Następne lata (doba nowopolska) wpływ dialektu mazowieckiego i kresów
a) dialekt mazowiecki  wpływy po 1596 r (po przeniesieniu stolicy do Warszawy)
- wprowadzenie śr-, z
r-;
- upowszechnienie naj- w st. najwyższym przymiotnika;
-zastąpienie  Wać//-ywać przyrostkiem  ować//-awać;
- wprowadzenie końcówki  i//-y w D. l. poj. Rzeczowników r. ż. Np. ziemi;
- upowszechnienie przyrostka  AK (cielak);
- utrwalenie regionalizmów leksykalnych tj. czarna jagoda, na dworze, porzeczka.
b) wpływy kresowe  od XVI do XVIII w.
- polski c > ruskie cz (-ic, -owic, -ewic > -icz, -owicz, -ewicz);
- zanik pochylonego a;
- upowszechnienie przyrostków zdrabniających tj.  eńki; -eńka; -eńko;
- upowszechnienie przyrostka  ajło (rębajło, strachajło);
- upowszechnienie przyrostka prze- (przepiękny).