WETERYNARIA
WETERYNARIA
S TOMATOLOGIA
W PRAKTYCE
W PRAKTYCE
Jerzy Gawor
Sekcja Stomatologii PSLWMZ, Lecznica Zwierząt Arka, Kraków
Do zabiegów na żywej miazdze zębowej w stomatologii psa i kota należą dwie procedury:
pokrycie pośrednie i bezpośrednie miazgi. Analizując sprawę bardziej szczegółowo, można
dodatkowo wyróżnić w obrębie tzw. pokrycia bezpośredniego częściową amputację miazgi
oraz ekstyrpację miazgi, które to zabiegi opisują rozmiar interwencji na żywej miazdze,
zaś w końcowym efekcie większy lub mniejszy odcinek miazgi pokrywa się w sposób
bezpośredni preparatem leczniczym.
Zabiegi
na żywej miazdze
zębów stałych psa i kota
W sytuacjach, w których dochodzi do strumentów i materiałów, jak i nabycia kowo dużym świetle i łączą się ze sobą
zranienia miazgi lub złamania zęba w bli- przez lekarza praktycznych umiejętności. poprzez anastomozy, co stanowi bardzo
skim sąsiedztwie lub w przebiegu ko- Celem tego opracowania jest przedsta- sprawny aparat mikrokrążenia obsłu-
mory zębowej, pokrycie miazgi pozwala wienie podstawowych informacji o za- gujący ząb. Naczynia tętnicze pochodzą
zachować szansę na pozostawienie zęba stosowaniu, przebiegu, zaletach i zagro- z rami dentales, pochodzących z aa.
w stanie żywym (ryc. 1, 3). W stanach żeniach związanych z zabiegami na żywej alveolares (mandibularis et maxillaris).
pourazowych zabiegi te powinny sta- miazdze u psa i kota. Krew żylną zbierają drobne naczynia
nowić element zaopatrzenia uszkodzeń zlewające się zarówno u psa, jak i kota
struktur jamy ustnej w tym samym stop- Miazga zębowa zbudowana jest z luz
- w v. facialis. Badania nad przepływami
niu, co opracowanie uszkodzeń tkanek nej tkanki łącznej, naczyń krwionośnych krwi przez naczynia miazgi wskazują
miękkich. Dodatkowymi wskazaniami i limfat ycznych
do tego typu operacji jest planowana oraz włókien ner-
resekcja fragmentu zęba, którą przepro- wowych. Pęczek
wadza się, aby usunąć chory fragment naczyniowo-ner-
zęba lub zmniejszyć jego rozmiar (ryc. wowy zaopatrują-
2, 7). Trzecia, najrzadsza grupa wskazań cy miazgę wnika
to głębokie ubytki próchnicze lub błędy do wnętrza zęba
lekarskie powodujące otwarcie komory przez otwór wierz-
zęba przy opracowywaniu zębiny. chołkowy. Naczy-
Zabieg potocznie nazywany częścio- nia kr wionośne
wą amputacją miazgi jest dość prosty do tętnicze i żylne są
przeprowadzenia, ale wymaga zarówno podzielone na ka-
posiadania odpowiednich urządzeń, in- pilary o stosun-
Ryc. 2. Wskazanie do częściowej amputacji miazgi i resekcji doogonowej części pierwszego zęba trzono-
Ryc. 1. Wskazanie do częściowej amputacji miazgi  złamanie kła żuchwy z zanieczyszczeniem kikuta miazgi. wego żuchwy.
26 MAJ-CZERWIEC " 3/2005
WETERYNARIA
STOMATOLOGIA
W PRAKTYCE
Ryc. 3. Złamany kieł szczęki kota. Wskazanie do częściowej amputacji miazgi. Ryc. 4. Zabieg częściowej amputacji miazgi  etap usuwania kikuta miazgi.
na jej dużą aktywność i szybką prze- Przestrzeń po usunięciu miazgi wy- środowiskiem jamy ustnej. Dochodzi
mianę materii w tkankach zęba, przede pełnia się szczelnie lekiem, a takie do tego przy złamaniach powikła-
wszystkim u młodych osobników (3). postępowanie nazywane jest pełnym nych zęba z otwarciem komory zęba
Elementy tworzące miazgę biorą udział leczeniem endodontycznym. Żywe lub wskutek planowanego działania
w przemianie materii i fizjologii zęba, tkanki twarde tworzące ząb: zębina lekarskiego przy skróceniu korony
odpowiadając za jej funkcje budujące, i cement korzeniowy są uzależnione zębowej lub resekcji fragmentu zęba
odżywcze, czuciowe i obronne. Usunię- od witalności pulpa dentis w większym z korzeniem.
cie miazgi niesie za sobą upośledzenie (zębina) lub mniejszym (cement) stop-
odżywiania zębiny. Zaopatrywanie jej niu. Zabiegi na żywej miazdze  okre- Układ naprawczy miazgi zębowej,
odbywa się wtedy od strony zewnętrznej ślane mianem leczenia biologicznego złożony z fibroblastów i odontoblastów,
 przez wypustki cementocytów. U mło-  mają na celu zapobieganie rozwojowi jest mobilizowany w opisywanych po-
dych zwierząt jama zęba jest obszerna, zapalenia, zwyrodnienia i martwicy wyżej stanach zagrożenia i w wyniku jego
warstwa zębiny cienka, a otwór szczy- miazgi zębowej. Tym samym mają za- aktywności powstaje zębina wtórna lub
towy duży. Intensywnie produkujące chować ząb w stanie żywym, zdolnym zębina naprawcza. Zębina wtórna jest
zębinę odontoblasty powodują grubienie do realizowania wszystkich funkcji reakcją na zewnętrzne bodz
ce patolo-
warstwy zębinowej oraz zmniejszanie się w jamie ustnej. Wyższość tej metody giczne i powstaje w sposób ciągły, uza-
światła komory kanału i otworu szczy- postępowania nad pełnym leczeniem leżniony od siły tych bodz
ców. Z reguły
towego. U zwierząt w wieku około 2 lat endodontycznym polega na możliwości struktura zębiny wtórnej jest identyczna
otwór szczytowy pozostaje niewielki lub zachowania normalnego metabolizmu z zębiną powstałą w trakcie powstawa-
czasem w jego miejscu pozostaje kilka tkanek twardych zęba dzięki pozostają- nia zęba. Zębina naprawcza jest tkanką
mniejszych otworów delta apicis. U sta- cej żywej części miazgi. Pozostawienie powstającą w wyniku bezpośredniego
rych psów warstwa cementu ulega zgru- żywego zęba jest korzystniejsze dla zranienia miazgi. Jej wytworzenie zależy
bieniu, prowadząc nawet do jego zrostu jego wytrzymałości mechanicznej i roli od stworzenia odpowiednich warunków,
ze ścianą zębodołu. Zwęża się światło w zgryzie. W sytuacji niepowodzenia w czym biorą udział również leki sto-
kanału i komory poprzez odkładanie tak leczenia biologicznego zawsze pozo- sowane w pokryciu miazgi, o działaniu
zwanej zębiny wtórnej. Proces ten pro- stają dalsze działania umożliwiające odontotropowym. Jest blizną powsta-
wadzi do znacznego ograniczenia światła pozostawienie zęba w jamie ustnej. jącą dzięki odontoblastom i ma na celu
kanału i przebiega szczególnie szybko odizolowanie żywej miazgi od obszaru
w zębach narażonych na ciągłe, duże Pulpa dentis zabezpieczona tkanka- zranionego. Budowa zębiny naprawczej
obciążenia. Liczba naczyń i zakończeń mi twardymi zęba jest narażona na jest różnorodna, odbiegająca od regular-
nerwowych ulega wtedy zmniejszeniu, czynniki chorobotwórcze dostające nej struktury zębiny pierwotnej. Zabiegi
co obniża zdolności naprawcze miazgi się drogą krwionośną lub na czynni- na żywej miazdze mają przede wszystkim
i powoduje najczęściej nieodwracalny ki zewnętrzne, działające w urazach na celu stworzenie wszelkich warunków
przebieg jej chorób. (stłuczenie, wynaczynienie krwi, stres dla powstania i funkcjonowania zębiny
termiczny lub chemiczny). W sytuacji, naprawczej w miejscu zranienia (pokry-
Endodoncja, czyli dyscyplina sto- gdy dochodzi do uszkodzenia warstwy cie bezpośrednie). Ponadto w sytuacji
matologii zajmująca się problematyką szkliwa, dochodzi do bezpośredniego zbyt bliskiego sąsiedztwa komory zęba
miazgi zębowej, przewiduje szereg kontaktu sterylnego środowiska ko- i środowiska zewnętrznego zmniejszają
działań, które pozwalają zachować mory zęba  poprzez kanaliki zębinowe zagrożenia zakażeniem i chorobą miazgi
obecność zęba w jamie ustnej i usunąć  ze światem zewnętrznym. Tak długo, (pokrycie pośrednie).
dolegliwości tkanki zajmującej wnę- jak kanaliki są drożne i nie zamknięte
trze komory i kanału korzeniowego. solami mineralnymi, ryzyko zakażenia We wszystkich trzech wskazaniach
Dużo częściej zabiegi endodontyczne miazgi jest poważne. Tym samym każdy do zabiegu (urazy, resekcja zęba, głębo-
polegają na całkowitym usunięciu uraz odsłaniający zębinę wymagałby kie ubytki) procedura zabiegu wygląda
nieodwracalnie zmienionej miazgi, uszczelnienia kanalików. Znacznie bardzo podobnie. Również w każdych
która w takim stanie jest poważnym poważniejszym zagrożeniem dla żywej okolicznościach największy wpływ na
zagrożeniem dla zdrowia organizmu. miazgi jest jej bezpośredni kontakt ze końcowy efekt mają: czas dzielący uraz
MAJ-CZERWIEC " 3/2005 27
WETERYNARIA
S TOMATOLOGIA
W PRAKTYCE
otwierający komorę od zaopatrzenia i nie będzie szczegółowo przedstawiana tak aby zamknąć wszystkie otwarte
miazgi oraz czystość i sposób przepro- w tym tekście. Ogólne warunki, jakie kanaliki zębinowe. Cement używany do
wadzenia zabiegu. Uwarunkowaniem musi spełniać pacjent, aby można było wypełnień w leczeniu biologicznym nie
niezależnym od lekarza, a również mają- leczyć jego miazgę, to zdrowe przyzębie, może zawierać składników toksycznych
cym znaczenie dla powodzenia leczenia, możliwość wykonania znieczulenia dla miazgi. Dobrze nadającymi się do
jest wiek pacjenta. Dodatkowo można ogólnego i brak poważnych schorzeń takich zabiegów cementami są glass-
zanotować niewielki pozytywny wpływ układowych. -jonomery. Kształt ubytków i przebieg
farmakoterapii uzupełniającej. uszkodzeń często utrudniają możliwość
Okolicznościami, w których z reguły wykonania pośredniego pokrycia, gdyż
Jeśli chodzi o czas, jaki upłynął od zra- podejmuje się takie leczenie, są urazy przy płytkich i rozległych ubytkach
nienia miazgi do zabiegu, to statystyki powstałe przed 48 godzinami, świeże niemożliwe są do spełnienia warunki
wskazują 48 godzin jako okres krytyczny odpryski szkliwa i zębiny oraz planowa- retencji dla wypełnienia ostatecznego.
dla rokowania zabiegu pokrycia bezpo- ne otwarcia komory zęba przy skracaniu Można w takich okolicznościach zasto-
średniego miazgi. Po tym czasie sku- długości koron zębowych lub resekcji sować tymczasowe korony ochronne,
teczność leczenia biologicznego maleje fragmentu zęba. W każdym przypadku które po okresie gojenia się miazgi i wy-
i w perspektywie odległej coraz bardziej leczony ząb i jego okolicę należy poddać tworzenia odpowiednio grubego mostu
prawdopodobna staje się ponowna in- ocenie radiologicznej. Ocena taka jest zębinowego można będzie wymienić
terwencja endodontyczna, polegająca na konieczna w celu wykluczenia uszko- na koronę stałą. Jeśli nie dysponujemy
zupełnym usunięciu zawartości komory dzeń korzenia i kości wyrostka zębodo- materiałami do wykonania tymczaso-
zęba i zastąpienie martwej miazgi od- łowego, zaś w przyszłości zdjęcie będzie wych koron, należy wykonać częściową
powiednim lekiem. W niektórych sy- punktem odniesienia w ocenie odległej. amputację miazgi, usuwając jej fragment
tuacjach można podjąć ryzyko leczenia Nie należy przeprowadzać leczenia z bezpośredniego sąsiedztwa uszkodze-
biologicznego, nawet gdy choroba trwa biologicznego zębów ze złamaniami nia zęba, a powstałemu ubytkowi nadać
nieco dłużej. Warunkami do podjęcia w obszarze korzeni i uszkodzeniami kształt retencyjny.
takiej decyzji są: zachowana żywotność w przyzębiu. Ubytki tkanek twardych
miazgi i młody wiek zwierzęcia. Bowiem zęba, które nie doprowadzają do otwar- Pokrycie bezpośrednie wykonuje
w młodym wieku zwierzęcia otwór cia komory zęba, podczas gdy warstwa się przy całkowitym odkryciu miazgi,
szczytowy korzenia jest szeroki, a siły zębiny oddzielająca ją od środowiska a opatrunek biologiczny nakłada się
regeneracyjne miazgi są duże. Szeroki, zewnętrznego jest cienka, wymagają bezpośrednio na żywą tkankę mia-
nie zamknięty otwór szczytowy jest przeprowadzenia pośredniego po- zgi. Bardzo rzadko udaje się to prze-
poważnym utrudnieniem dla pełnego krycia miazgi. Zabieg ten zabezpiecza prowadzić bez naruszania, usuwania
leczenia endodontycznego. Z tego po- żywą zawartość jamy zęba przed nieko- i nacinania miazgi, gdyż oprócz jej
wodu najczęstszym postępowaniem rzystnymi czynnikami zewnętrznymi zaopatrzenia trzeba pamiętać jeszcze
w przypadku chorób miazgi młodych i nie stwarza ryzyka mechanicznego o szczelnym i trwałym odizolowaniu
zwierząt do drugiego roku życia są za- podrażnienia miazgi. Ubytki próchni- komory zęba od środowiska jamy ust-
biegi  biologiczne . cze z definicji wymagają dokładnego nej. Wypełnienie ubytku z opatrunkiem
usunięcia całej rozmiękłej zębiny. Jeśli może być szczelne i trwałe, jeśli nada
Sposób przeprowadzenia zabiegu w trakcie opracowywania takiego ubytku mu się odpowiedni kształt i głębokość.
pokrycia miazgi, a w szczególności czy- jego dno znajduje się w bardzo bliskim Opatrunkiem biologicznym powinien
stość i delikatność wykonywanych czyn- sąsiedztwie miazgi, powstaje również być materiał o silnym bakteriobójczym,
ności, odgrywają ważną rolę. W opi- okoliczność wymagająca pokrycia po- alkilującym i odontotropowym działa-
sywanej poniżej procedurze zabiegu średniego. Na obszar, w którym często niu. Z reguły są to preparaty złożone
wszystkie te czynniki są poruszane. Do widoczna jest prześwitująca czerwona- z wodnych, półpłynnych roztworów
wykonania zabiegów na żywej miazdze wo miazga, nakłada się twardniejący wodorotlenku wapnia (Biopulp POLFA,
niezbędne są odpowiednie urządzenia, preparat o działaniu odontotropowym Calcipulpe SEPTODONT). Preparat
instrumenty oraz materiały. Tematyka ta (np. Alka-liner 3M ESPE), następnie taki powoduje miejscową koagulację
opisywana jest w innych opracowaniach cały ubytek uszczelnia się cementem, żywej miazgi, jednocześnie prowokując
Ryc. 5. Zabieg częściowej amputacji miazgi  zakładanie opatrunku Alka-liner. Ryc. 6. Zabieg częściowej amputacji miazgi  etap wypełniania ubytku.
28 MAJ-CZERWIEC " 3/2005
WETERYNARIA
STOMATOLOGIA
W PRAKTYCE
Ryc. 7. Efekt zabiegu skracania koron kłów żuchwy wraz z częściową amputacją miazgi w obu zębach. Ryc. 8. Radiogram  kontrola radiologiczna odległa po 60 dniach od zabiegu.
do szybkiego powstawania zminera- zabiegu należy stworzyć warunki mak- rotlenku wapnia, a następnie pokryć
lizowanej, szczelnej blizny złożonej symalnie zbliżone do jałowych. Narzędzia je twardniejącym podkładem na bazie
z zębiny reparacyjnej. Materiał płynny używane w okolicy zranienia powinny wodorotlenku wapnia. Kondensacja
pokrywa się twardniejącym podkładem być również jałowe. W premedykacji podkładu musi być delikatna i ostrożna,
(Alka-liner 3M ESPE) i dopiero po można dodatkowo zastosować szybko tak aby nie wepchać go do komory zęba
tak przygotowanym opatrunku ubytek wchłaniające się antybiotyki lub podać je (ryc. 5). Tak stworzony opatrunek nie
można ostrożnie poddać ostatecznemu drogą dożylną (np. cefuroksym 20 mg/kg może przepuszczać krwi, a jego dno
opracowaniu, a następnie wypełnić go. mc.). Dostęp do miejsca zranienia musi powinno być czyste i równe, co stanowi
Również i w tym przypadku ukształ- być wygodny i zapewniać czystość odpowiednie podłoże dla ostatecznego
towanie uszkodzonej okolicy może pola. Z okolicy uszkodzenia usuwa się wypełnienia (ryc. 6). Jeśli krwawienie
znacznie utrudnić proces właściwego wszystkie odłamy pośrednie zęba, jeśli wypłukuje nakładany półpłynny ma-
opracowania i solidnego, szczelnego to konieczne, odchyla się dziąsła i za- teriał, należy z niego zrezygnować i od
wypełnienia. Jeśli powstały ubytek jest bezpiecza odpreparowane tkanki przed razu zaaplikować krzepnący cement
zbyt płytki dla prawidłowego wypełnie- krwawieniem. Miejsce zranienia miazgi zawierający Ca(OH)2 (Alka-liner).
nia, należy usunąć większy fragment przemywa się antyseptykiem, po czym Ubytek ponownie poddawany jest opra-
miazgi i powiększyć ubytek (częściowa sterylnym wiertłem typu  odwrócony cowaniu i nawet przy materiałach nie
amputacja miazgi). Cały zabieg należy stożek przy wolnych obrotach usuwa wymagających retencji warto zachować
przeprowadzić w maksymalnie czystych się część miazgi bezpośrednio przyległą retencyjny kształt ubytku. Składniki
warunkach, z minimalnym drażnieniem do zranienia (ryc. 4). Gdy dostęp na materiału użytego do ostatecznego
żywych tkanek. Służy temu stosowanie to pozwala, można amputację miazgi wypełnienia nie mogą być toksyczne
jałowych instrumentów, sterylizowanej przeprowadzić, zamiast wier tłem, dla pozostającej miazgi. Dlatego w tej
wody do przygotowania opatrunku oraz ostrym ekskawatorem. Głębokość fazie leczenia należy unikać stosowania
ostrożne posługiwanie się instrumenta- penetracji narzędzia do komory zależy wytrawiaczy  tym samym materiały
mi w odniesieniu do miazgi. Zbliżone do od przebiegu kanału korzeniowego i od kompozytowe nie będą odpowiednie
ideału warunki można uzyskać w czasie możliwości stworzenia odpowiednich dla tych wypełnień. Podczas pierwsze-
skracania korony zębowej, gdyż wtedy warunków do założenia opatrunku go etapu leczenia biologicznego lepiej
rozmiar urazu i jego umiejscowienie są i wypełnienia ubytku. Możliwości jest skoncentrować się na szczelnym
dokładnie zaplanowane. Zachowanie operacyjne ocenić można na dobrze i dokładnym wypełnieniu uszkodzonej
czystych warunków bardzo ułatwia uży- wykonanym zdjęciu RTG leczonego okolicy i nie przedłużać znieczulenia
cie koferdamu (cienki gumowy materiał zęba. A
atwiej opanować krwawienie w celu nadania docelowego kształtu
stosowany w stomatologii człowieka do i ograniczyć rozmiar urazu, gdy po- koronie zęba. Materiały używane do
izolowania pola operacyjnego w endo- wierzchnia przekroju kikuta miazgi nie wypełnienia mogą mieć charakter
doncji), którym odizolowuje się ząb od jest duża. Najczęściej głębokość ampu- tymczasowy i muszą być stosunkowo
otoczenia. tacji nie przekracza 3 mm. Ostatnią fazę łatwe do usunięcia. Po stwardnieniu
wiercenia należy tak przeprowadzić, wypełnienia ostre brzegi złamania wy-
Zabieg częściowej amputacji aby kształt dna ubytku spełniał warunki gładza się i poleruje. Tuż po zakończe-
miazgi ma miejsce, gdy jej rana nie jest retencji. W tym celu lekko wywiera niu polimeryzacji wypełnienia można
zupełnie świeża i zachodzi podejrzenie się nacisk powierzchnią tnącą wiertła wykonać wycisk leczonego zęba, jeśli są
zakażenia obszaru miazgi bezpośrednio na boczne sklepienie ubytku. Bez- wskazania do dalszego leczenia prote-
przyległego do złamania. Zawsze wte- pośrednio po zakończeniu usuwania tycznego. Eksponowane zęby poddane
dy wykonuje się częściowe usunięcie fragmentu miazgi na jej kikut aplikuje leczeniu biologicznemu lepiej jest
kikuta miazgi, gdy okolica zranienia się preparat na bazie wodorotlenku zabezpieczyć zewnętrznymi koronami,
uniemożliwia jego pokrycie pośrednie wapnia. Jeśli nie ma intensywnego gdyż ich obwodowa część jest już dużo
lub bezpośrednie bez uszkadzania krwawienia, najlepiej jest zastosować słabsza niż w zębie nienaruszonym.
miazgi. Podczas przygotowania do najpierw półpłynne mleczko z wodo- Zwierzę po zabiegu powinno zostać
MAJ-CZERWIEC " 3/2005 29
WETERYNARIA
S TOMATOLOGIA
W PRAKTYCE
poddane rutynowej osłonie antybioty- niająca). W razie stwierdzenia objawów chanicznego dochodzi wtedy dodatkowo
kowej i zaopatrzone przed bólem. pulpopatii w badaniu klinicznym lub na stres cieplny. Brzegi wiertła są ostre i rana
radiogramie należy przeprowadzić pełne miazgi ma charakter szarpany, co może
Działanie odontotropowe preparatów leczenie endodontyczne (ryc. 8). mieć wpływ na jej zdolność do regenera-
zawierających wodorotlenek wapnia cji. Badania wykonane przy użyciu lasera
polega na uaktywnieniu odontoblastów DYSKUSJA CO2 wykazały, że po zabiegu na żywej
z warstwy wyścielającej ścianę komory W stomatologii człowieka panują miazdze przeprowadzonym tą metodą
zęba. Powodzenie zabiegu częściowej obecnie trendy, które ograniczają liczbę i następnie standardowym jej zaopa-
amputacji miazgi zależy od powstania zabiegów zmierzających do zachowania trzeniu preparatem z wodorotlenkiem
mostu zębinowego oddzielającego żywą żywej miazgi. Powodem tego jest zbyt wapnia w 15 na 17 przypadków ocenia-
miazgę od miejsca urazu. Most zębinowy niska skuteczność zabiegów leczenia nych w rok po zabiegu nie stwierdzano
to zębina reparacyjna, która w formie biologicznego, które w ponad połowie żadnych klinicznych i radiologicznych
szczelnej blizny izoluje i zabezpiecza po- przypadków kończą się pełnym le- zmian (13).
zostającą w zębie miazgę od niekorzyst- czeniem endodontycznym. Specyfika
nego środowiska jamy ustnej. Szybkość leczenia stomatologicznego u człowieka Na podstawie wyników badań można
powstawania blizny zębinowej u psów polega na tym, ze większość okoliczno- stwierdzić, że czas jest bardzo ważnym
zależy od kilku czynników i była przed- ści, w których dochodzi do zagrożenia czynnikiem wpływającym na zachowa-
miotem badań (1, 2, 10, 11). dla żywej miazgi, towarzyszy zmianom nie żywotności miazgi po zabiegu. Zęby
próchniczym. Zakażone środowisko poddane zabiegowi do 48 godzin po
Zagrożenia pozabiegowe, którym ubytku próchniczego w znaczny sposób urazie w ocenie odległej (36 miesięcy)
można zapobiec: pogarsza rokowanie. Jeśli spojrzy się na nie wykazywały objawów pulpopatii
1. Zakażenie miazgi z powodu niejało- stany pourazowe zaopatrywane w sposób w 88,2% przypadków (2). Wyniki
wości instrumentów, materiałów czy biologiczny, zauważymy wysoki odsetek Niemca (10) wskazują natomiast na
zanieczyszczenia śliną. pomyślnych wyleczeń (4, 5, 6, 7). W sta- bardzo jaskrawe różnice efektów le-
2. Zastosowanie zbyt grubej warstwy nach pourazowych pozytywne efekty po- czenia pomiędzy zabiegami planowymi
opatrunku z wodorotlenku wapnia krycia miazgi kształtują się na poziomie (skrócenie koron zębowych) i urazami
może po jego wypłukaniu lub wchło- około 80% zabiegów (8), a w przypadku (złamania zębów). W przedstawianych
nięciu spowodować powstanie pustej częściowej amputacji  nawet 95% (4). wynikach badań na 28 zębów, którym
przestrzeni sprzyjającej wysiękowi Zdania wśród stomatologów są podzie- planowo skracano korony, wszystkie
i zakażeniu miazgi. lone i część autorów podaje, że zabiegi w ocenie po 2 latach były żywe, zaś
3. Nieszczelne wypełnienie ostateczne na żywej miazdze nawet w stanach po- wszystkie przypadki kliniczne powikła-
niedokładnie oddzielające gojące urazowych nieuchronnie prowadzą do nych złamań zaopatrywanych w czasie
się tkanki od kontaktu z bakteriami. ponownej ingerencji (9, 12). do 7 dni kończyły się martwicą miazgi
Dochodzi do zakażenia, martwicy zębowej (10). Warunki laboratoryj-
i zgorzeli miazgi. W gabinetach dentystycznych ze ne towarzyszyły również badaniom
4. Wprowadzenie toksycznych substancji strony pacjenta wyrażane jest oczeki- na beaglach. Zaopatrzenie zranionej
(wytrawiacz) w bezpośrednie sąsiedz- wanie jak najszybszego i definityw- miazgi w czasie do 48 godzin w 88,8%
two zranionej miazgi grozi odczynem nego rozwiązywania problemów bez przypadków skutkowało powstaniem
zapalnym ze strony miazgi, a w kon- konieczności kontynuowania leczenia szczelnego, grubego mostu zębinowego
sekwencji jej zmianami wstecznymi, i wielokrotnych wizyt. Bardzo rzadko i zachowaniem żywotności miazgi. Wy-
zwyrodnieniem i martwicą. człowiek, jako pacjent, wymaga znieczu- niki wskazują więc, że czas pomiędzy
lenia ogólnego, i z tego powodu można zranieniem miazgi i jej zaopatrzeniem
Nieodłączną częścią leczenia endo- nawet tuż po urazach przeprowadzać ma istotny wpływ na gojenie się zranie-
dontycznego, ze szczególnym uwzględ- dłuższe interwencje endodontyczne. nia i jakość blizny zębinowej. W tych
nieniem zabiegów pozostawiających Wobec tego lekarze dentyści zajmujący badaniach uwzględniano również po-
żywą miazgę, jest kontrola odległa po się leczeniem chorób miazgi zębowej zytywny wpływ antybiotyków stosowa-
zabiegu (ryc. 7, 8). W międzyczasie skupiają się obecnie na doskonaleniu nych w leczeniu uzupełniającym (11).
właściciel może na bieżąco sprawdzać, technik poszerzania, oczyszczania
czy nie pojawiają się objawy bólu przy i szczelnego wypełniania kanałów ko- Pozostawienie obnażonej miazgi bez
delikatnym opukiwaniu leczonego zęba, rzeniowych, a więc zabiegach eliminu- zaopatrzenia było przedmiotem dość
czy zwierzę nie odmawia obciążania tej jących żywą miazgę. Konsekwencją tej kontrowersyjnych badań. W wynikach
okolicy, czy w końcu nie pojawiają się ewolucji w kierunku postępowania ra- zanotowano martwicę miazgi w czasie
objawy powikłań  przebarwienie zęba, dykalnego jest stopniowe wycofywanie 2 miesięcy po jej odkryciu u 11-mie-
ropień, przetoka etc. Termin kontroli ra- z rynku preparatów służących leczeniu sięcznych psów w 35,7 %, a u 1,5-rocz-
diologicznej powinien być wyznaczony biologicznemu. Można mieć nadzieję, nych  w 61,9%. Przez 10 miesięcy po
najwcześniej na 40. dzień po zabiegu. że być może zaczną być respektowane zranieniu miazgi zachowała ona swą
Z reguły jest to 70-90 dni po zabiegu. również potrzeby rynku weterynaryjne- żywotność u 50% 11-miesięcznych,
W znieczuleniu ogólnym wykonuje się go, dla którego te preparaty pozostaną a u 28,6% 1,5-rocznych zwierząt. Po-
badanie radiologiczne leczonego zęba potrzebne. twierdza to wyraz
nie większe możliwo-
i jeśli obraz radiologiczny okolicy ści regeneracyjne tej tkanki u młodych
wierzchołka korzenia nie wykazuje Słabą stroną w przedstawionym proce- osobników (1).
zmian, można zająć się kosmetyczną sie leczenia wydaje się być sposób usu-
lub protetyczną stroną leczenia, które wania  zakażonego fragmentu miazgi . Własne obserwacje autora dotyczące
opisane są w odpowiednich z
ródłach Wiertło nie może być wprawione w zbyt odległych rezultatów leczenia biolo-
literaturowych (patrz literatura uzupeł- dużą liczbę obrotów, gdyż do urazu me- gicznego miazgi zębowej są przedmio-
30 MAJ-CZERWIEC " 3/2005
WETERYNARIA
STOMATOLOGIA
W PRAKTYCE
tem przygotowywanego opracowania. Piśmiennictwo of direct pulp capping and pulpotomy in
Jakkolwiek wyniki badań własnych nie 1. Capik I., Dental pulp survival and dentin young permanent teeth. Pediatr Dent,
wykazują 100% skuteczności zabiegów deposition in injured immature teeth of 24: 240, 1982.
przeprowadzanych na żywej miazdze, dogs. Proceedings of the 10th EVDS 9. Langeland K. et al, Human pulp changes
autor jest przekonany o potrzebie ich Congress, Berlin 2001, 51-52. of iatrogenic origin. Oral Surg, 32; 943,
przeprowadzania. Warunkami, które 2. Clarke D.E., Vital pulp therapy for 1971.
należy spełniać, aby działania lekarza complicated crown fracture of permanent 10. Niemiec B.A., Assessment of vital pulp
nie stanowiły zagrożenia dla zdrowia canine teeth in dogs: a three-year retro- therapy for nine complicated crown frac-
pacjenta, są: dbałość o czystość zabiegu spective study. J Vet Dent, 2001 Sep; 18 tures and fifty-four crown reductions in
i jego delikatne przeprowadzenie oraz (3):154-6. dogs and cats. J Vet Dent, 2001 Sep;
podejmowanie interwencji jak najwcze- 3. Cohen S., Burns R.C., Pathways of the 18(3):122-5.
śniej po zaistniałym urazie. Dodatkowym Pulp. Mosby 8th edition, Philadelphia 11. Pust T., Pogacnik A., Pavlica Z.,
warunkiem są odpowiednio przeprowa- 2002. Coronal partial pulpectomy in different
dzane kontrole odległe i uświadomienie 4. Cvek M., A clinical report on partial time of exposure of the dental pulp in
właścicieli zwierząt o konieczności zgłasza- pulpotomy and capping with calcium dogs. Proceedings of the 8th EVDS
nia dolegliwości stomatologicznych u pa- hydroxide in permanent incisors with Congress, Lyon 1999, 39-42.
cjentów, którym przeprowadzono zabiegi complicated crown fractures. J Endod, 12. Seltzer S., Bender I.B., Pulp capping
na żywej miazdze. Zapewniając stałą opiekę 4: 232, 1978. and pulpotomy. [W:] Seltzer S.,
stomatologiczną leczonym pacjentom, 5. Cvek M., Lundberg M., Histological Bender I.B. (red.), The dental pulp,
można szybko łagodzić powikłania, które appearance of pulps after exposure by biologic considerations in dental
mogą pojawić się niezależnie od jakości a crown fracture, partial pulpotomy and procedures ed 2. Philadeplhia 1975,
leczenia, materiałów i okoliczności zabie- clinical diagnosis of healing. J Endod, J.B. Lippincot.
gu. Z natury rzeczy zagrożenia te zawsze 9:8, 1983. 13. Wilder-Smith P., Peavy G.M., Nielsen
pozostają realne w medycynie. 6. Fuks A.B. et al, Partial pulpotomy as D., Arrastia-Jitosho A.M., CO2 laser
a treatment alternative for exposed pulps treatment of traumatic pulpal exposures
Literatura uzupełniająca in crown-fractured permanent incisors. in dogs. Lasers Surg Med, 1997; 21(5):
1. Holmstrom S.E., Frost P., Eisner E.E., Endod Dent Traumatol, 3:100. 1987. 432-7.
Veterinary Dental Techniques for the Small 7. Heide S., Kerekes K., Delayed partial
Animal Practitioner, 3rd Edition. Saun- pulpotomy in permanent incisors of mon- dr n. wet. Jerzy Gawor
ders, 2004. keys. Int Endod J, 19:78, 1986. Lecznica Zwierząt Arka
2. Gawor J., Zarys stomatologii małych 8. Fuks A.B., Bielak S., Chosak A., 30-806 Kraków, ul. Chłopska 2a
zwierząt. Sanmedica, 1995. Clinical and radiographic assessments e-mail: [e-mail]
MAJ-CZERWIEC " 3/2005 31