1133404 59 173 scenariusze lekcji

Scenariusze lekcji
Scenariusz nr 1. Głoski i litery
Temat: Każdy czwartoklasista wie już teraz, czym jest głoska, czym litera.
Przecież to rzecz całkiem prosta, czym litera jest, czym głoska.
1. Wspólnie przypominamy podstawowe informacje dotyczące alfabetu
(podręcznik, s. 16).
2. Każdy uczeń otrzymuje dwie krzyżówki. Prosimy o uzupełnienie ich (po-
przez wpisanie podanych haseł w kolejności alfabetycznej).
Krzyżówka nr 1
irys, bilet, kamień, fotografia, album, Grecja
A L B U M
B I L E T
F O T O G R A F I A
G R E C J A
I R Y S
K A M I E C
59
Krzyżówka nr 2
pytanie, piosenka, pagórek, peron, pełnia, półka
P A G Ó R E K
P E A N I A
P E R O N
P I O S E N K A
P Ó A K A
P Y T A N I E
3. Pytamy uczniów, czy może wiedzą, czym różnią się od siebie głoska
i litera.
Jeśli nikt nie wie lub odpowiedz nas nie satysfakcjonuje, prosimy, by
uczniowie zastanowili się, z jakimi wyrazami kojarzy im się słowo głoska
(głos, głośny dzwięk to, co słyszymy lub mówimy). Litery natomiast po-
winny kojarzyć się dzieciom z alfabetem (zapisem).
4. Uczniowie zapisują do zeszytów:
LITERY widzimy i piszemy.
GAOSKI słyszymy i mówimy.
np. kwadrat np. Szczyrk
litery: k-w-a-d-r-a-t (7 liter) litery: S-z-c-z-y-r-k (7 liter)
głoski: k-w-a-d-r-a-t (7 głosek) głoski: Sz-cz-y-r-k (5 głosek)
5. Wspólnie dzielimy na głoski i litery następujące zdanie: Szlachetny Szy-
mon szczerze szlochał.
6. Każdy uczeń losuje jeden bilecik, na którym jest zapisane jakieś słowo.
Wpisuje wyraz do zeszytu i dzieli go na głoski i litery. Następnie dzieci pod-
chodzą do tablicy i zapisują swoje rozwiązania (np. grządka, prządka, kształt,
pszczoła, grzech, oszczep, przeszczep, czapka, chluba, igraszka, broszka, stra-
szydło, krzesło, brzuch, trzódka, marchewka, cholewka, potrzeba, rzemyk).
7. Przypominamy podział głosek na samogłoski i spółgłoski (podręcznik,
s. 18).
8. Uczniowie wskazują spółgłoski i samogłoski w otrzymanych wyrazach.
Dzielą je również na sylaby.
9. Zadanie domowe: polecenia: 4., 5., 6., 7. z podręcznika (s. 18).
60
Karta pracy
1. Wpisz do krzyżówki w kolejności alfabetycznej następujące hasła:
irys, bilet, kamień, fotografia, album, Grecja.
2. Wpisz do krzyżówki w kolejności alfabetycznej następujące hasła:
pytanie, piosenka, pagórek, peron, pełnia, półka.
Hasła: ...................................... i .....................................
61
Scenariusz nr 2. Głoski i samogłoski
Temat: Fałszywy wniosek w Departamencie Głosek.
1. Lekcję rozpoczynamy od przypomnienia informacji o głoskach i ich po-
dziale na samogłoski i spółgłoski zwracamy szczególną uwagę na samo-
głoskę i.
2. Wręczamy uczniom tekst ogłoszenia.
UWAGA!
Z wielkim niepokojem zawiadamiamy o zaginięciu SAMOGAOSKI i !!!
Po raz ostatni widziano ją w ubiegły piątek w okolicy lotniska. Od tej
pory słuch po niej zaginął. Ktokolwiek zna miejsce pobytu poszukiwanej,
proszony jest o niezwłoczne skontaktowanie się z najbliższym Polonistą.
Przypominamy, że i:
1. Tworzy sylaby.
2. Zmiękcza wiele spółgłosek.
3. Często równocześnie zmiękcza spółgłoski i tworzy sylabę.
Sekretarz Departamentu Głosek
Ignacy Samogłoskowicz
3. Uczniowie odczytują cicho tekst, następnie prosimy jednego z nich o głoś-
ną lekturę tekstu.
4. Zakreślamy w ogłoszeniu informacje o spełnianych przez samogłos-
kę i funkcjach. Zaglądamy do podręcznika (s. 19, polecenie 8.). Wyjaś-
niamy przykłady.
5. Zwracamy uwagę na wyróżnione w tekście ogłoszenia wyrazy. Rozpisu-
jemy je na głoski (na tablicy) i wspólnie określamy funkcję samogłoski i.
(piątek p -ą-t-e-k i tylko zmiękcza; okolicy o-k-o-l -i-c-y i zmięk-
cza oraz tworzy sylabę; lotniska l-o-t-n -i-s-k-a i zmiękcza oraz tworzy
sylabę)
62
6. WNIOSEK: Gdy i jest jedyną samogłoską w sylabie, to zmiękcza poprze-
dzającą spółgłoskę oraz tworzy sylabę (bo nie ma innej samogłoski, któ-
ra mogłaby to uczynić) jeśli jest jedyną głoską w sylabie, tylko tworzy
sylabę, np. I-wan. Natomiast gdy oprócz i w sylabie znajduje się inna
samogłoska, to i tylko zmiękcza, natomiast sylabę tworzy ta druga samo-
głoska (np. p en ądz).
7. Prosimy uczniów, by podkreślili w tekście, który otrzymali na początku
lekcji, wszystkie wyrazy z i, a następnie wspólnie określamy funkcję sa-
mogłoski. Aby ułatwić dzieciom zadanie, najpierw dzielimy wyrazy na sy-
laby.
8. Lekcję powinien podsumować wniosek, że i nie mogłoby zaginąć, a fał-
szywy wniosek z tematu to potwierdza. Wystarczy spojrzeć na imię i na-
zwisko sekretarza, zgłaszającego problem Ignacy Samogłoskowicz! Jaką
funkcję pełni i w każdym z nich?
63
Karta pracy
UWAGA!
Z wielkim niepokojem zawiadamiamy o zaginięciu
SAMOGAOSKI i !!!
Po raz ostatni widziano ją w ubiegły piątek w okolicy lotni-
ska. Od tej pory słuch po niej zaginął. Ktokolwiek zna miejsce
pobytu poszukiwanej, proszony jest o niezwłoczne skontakto-
wanie się z najbliższym Polonistą.
Przypominamy, że i:
1. Tworzy sylaby.
2. Zmiękcza wiele spółgłosek.
3. Często równocześnie zmiękcza spółgłoski i tworzy sylabę.
Sekretarz Departamentu Głosek
Ignacy Samogłoskowicz
64
Scenariusz nr 3. Opis postaci
Temat: Opisać postać... Jak temu sprostać?
1. Na początku lekcji każdy uczeń otrzymuje wyciętą z kolorowego czasopis-
ma postać (przynosi je nauczyciel) wraz z kartą pracy, którą na podstawie
zdjęcia, ilustracji uczeń będzie uzupełniał. Znajdą się na niej informacje
dotyczące wieku, ubioru, sylwetki, postawy, wyglądu i wyrazu twarzy, wło-
sów (koloru i sposobu uczesania).
2. Po uzupełnieniu karty pracy chętni uczniowie prezentują efekty.
3. Zapisujemy notatkę:
Aby opisać postać, musimy:
" przedstawić ją,
" opisać jej:
a) sylwetkę,
b) twarz,
c) sposób ubierania się,
d) ewentualnie sposób zachowania się.
4. Uczniowie wklejają swoje prace do zeszytu (wraz z opisywanymi posta-
ciami).
5. Wspólnie odczytujemy opis postaci, zamieszczony w podręczniku na s. 28.
Tłumaczymy celowość akapitów.
6. Zadanie domowe: Na podstawie informacji, które zgromadziłeś podczas
lekcji, sporządz opis postaci (pełnymi zdaniami), której wizerunek otrzy-
małeś (aś). Spróbuj wyobrazić sobie, czym się zajmuje i jak się zachowuje,
co odróżnia ją od innych osób. Uwzględnij te dane w swoim zadaniu.
65
Karta pracy
POSTAĆ ze zdjęcia
Ile ma lat?
Jak wygląda jej twarz?
& & & & & &
& & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & &
Jak jest ubrana?
& & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & &
Jaka jest jej sylwetka?
& & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & &
Jaki ma kolor włosów, jak jest uczesana?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Co jeszcze można o niej powiedzieć? Jak myślisz, jakie nosi
imię? Czym się zajmuje?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
66
Scenariusz nr 4. Ludwik Wiszniewski Przyjaciele zajączka
Temat: W smutku czy chorobie pomagajmy sobie!
1. Zanim odczytamy tekst Ludwika Wiszniewskiego, rozmawiamy na temat
przyjazni:
" Czym jest przyjazń? (łączy ludzi, więz, zażyłość, koleżeństwo, bliskość)
" Kogo nazywamy swoim przyjacielem? (kogoś, kto jest nam bliski, komu
możemy zaufać, powierzyć swoje tajemnice, z kim dzielimy się radoś-
ciami, sukcesami, ale też smutkami)
" Jakie cechy powinien posiadać przyjaciel? (serdeczny, wierny, dyskret-
ny, lojalny, opiekuńczy, szczery)
2. Odczytujemy tekst pt. Przyjaciele zajączka , prosimy jednego z uczniów
o powtórne odczytanie utworu lub klasa odczytuje go z podziałem na
role.
3. Prosimy o wymienienie bohaterów tekstu (zajączek, przyjaciele: dwie
sowy, wiewióreczka, kuropatwy, króliczek) uczniowie zapisują notatkę
do zeszytu, pozostawiając miejsce na temat lekcji.
4. Każde dziecko otrzymuje krzyżówkę (karta pracy).
1
K U R O P A T W Y
2
L E K A R K I
3
W I E W I Ó R E C Z K A
4
W Y Z D R O W I E N I E
5
P R Z Y J A y C
6
O Z I M I N A
7
S T R A C H L I W Y
8
L I S T Y
9
S M U T E K
10
K R Ó L I C Z E K
67
1. Przybyły do domu zajączka jako trzecie.
2. Z zawodu były nimi sowy.
3. Przyniosła zioła.
4. Życzono go w telegramie.
5. Więz, która łączyła bohaterów tekstu.
6. Zboże wysiewane jesienią.
7. Inaczej płochliwy.
8. Zajączek wysłał je do przyjaciół.
9. Odczuwał go chory bohater.
10. Przysłał telegram.
Hasło: PRZYJACIEL
5. Po odczytaniu hasła zapisujemy na tablicy (w formie słoneczka) synonimy
wyrazu przyjaciel (powiernik, druh, bratnia dusza...).
6. Wspólnie ustalamy reakcje przyjaciół na wiadomość o chorobie zajączka
(ćwiczenie 2. z podręcznika: pocieszanie przez sowy pomoc wiewiórki
oziminka od kuropatw, telegram od króliczka), które świadczą o szcze-
rości i prawdziwości przyjazni. Zwracamy uwagę na przysłowie.
7. Zapisujemy temat lekcji.
8. Rozmawiamy o sytuacjach życiowych, w których dzieci mogły się przeko-
nać o słuszności przysłowia.
9. Zadanie domowe: Opisz swojego przyjaciela, podkreślając te jego cechy,
za które najbardziej go lubisz.
68
Karta pracy
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1. Przybyły do domu zajączka jako trzecie.
2. Z zawodu były nimi sowy.
3. Przyniosła zioła.
4. Życzono go w telegramie.
5. Więz, która łączyła bohaterów tekstu.
6. Zboże wysiewane jesienią.
7. Inaczej płochliwy.
8. Zajączek wysłał je do przyjaciół.
9. Odczuwał go chory bohater.
10. Przysłał telegram.
Hasło: ......................................
69
Scenariusz nr 5. Ignacy Krasicki Przyjaciele
Temat: Jak to? Wśród przyjaciół serce pękło na pół?
1. Po zapisaniu tematu pytamy uczniów, jak go rozumieją. Co to znaczy, że
komuś pęka serce ? (wielki smutek, przykrość, ból) Czy jest możliwe,
by wśród przyjaciół komuś pękło serce ? Przypominamy sytuację z po-
przedniego tekstu ( Wśród tylu przyjaciół przyjemnie chorować! kon-
kluzja jest oczywista).
2. Odczytujemy tekst bajki Krasickiego.
3. Prosimy, by uczniowie wypisali z tekstu (podczas powtórnej, cichej lektu-
ry) bohaterów (zajączek, koń, wół, kozioł, owca, cielę).
4. Pomagamy uczniom podzielić tekst na role. Dzieci wcielają się w role
poszczególnych zwierząt (nie zapominamy o narratorze) i bawimy się
w miniteatr. (Takie odczytywanie utworu pomaga uczniom oswoić tekst,
zapamiętać kolejne sytuacje).
5. Każdy uczeń otrzymuje kartę pracy, porządkującą świat przedstawiony
w utworze. Uzupełnia ją, wykorzystując podręcznik.
Relacja Serca, które pękło na pół
Zapowiadał się piękny dzień. Zbudzony promykiem słońca, wczes-
nym rankiem wyszedłem na łąkę. Trawa tak rozkosznie pachniała. Aż
się chciało żyć!
Nagle dobiegły mnie odgłosy trąb i ujadanie psów. Nie rozumiałem
tego hałasu. Był jednak tak przerażający, że postanowiłem wrócić do
domu. Niestety, wcześniej nie zauważyłem, jak bardzo się oddaliłem.
Początkowo nie martwiłem się tym, przecież miałem w lesie wielu
przyjaciół, jednak po pewnym czasie ogarnął mnie niepokój.
Na szczęście spotkałem konia. Poprosiłem, by wziął mnie na grzbiet,
lecz odmówił. Po chwili dostrzegłem wołu i u niego szukałem ratunku.
Wół był zajęty, lecz wskazał mi kozła, który przechadzał się w pobliżu.
Kozieł wyraził swoje ubolewanie, doradzając jednak miękki grzbiet
owcy, zamiast własnego. Owca odmówiła mi pomocy, obawiając się
o własną skórę i wskazując cielę, pasące się blisko.
Nie miałem już siły, cielę było moją ostatnią deską ratunku. Nie
pomogło mi jednak... Uciekło...
70
6. Prosimy uczniów o odczytanie uzupełnionego tekstu oraz o nazwanie au-
tora relacji. Tłumaczymy, kto kryje się pod nazwą Serca, które pękło na
pół . Wyjaśniamy użycie cudzysłowu. Rozważamy zastosowanie cudzy-
słowu w przypadku słowa przyjaciele .
7. Inicjujemy nadanie utworowi Krasickiego nowego tytułu.
Karta pracy
Relacja Serca, które pękło na pół
Zapowiadał się piękny dzień. Zbudzony promykiem słońca,
wczesnym rankiem wyszedłem na łąkę. Trawa tak rozkosznie pach-
niała. Aż się chciało żyć!
Nagle dobiegły mnie odgłosy ............................ i ujadanie
.......................... . Nie rozumiałem tego hałasu. Był jednak tak
przerażający, że postanowiłem wrócić do domu. Niestety, wcześniej
nie zauważyłem, jak bardzo się oddaliłem. Początkowo nie martwi-
łem się tym, przecież miałem w lesie wielu ............................,
jednak po pewnym czasie ogarnął mnie niepokój.
Na szczęście spotkałem ............................ . Poprosiłem,
by wziął mnie na grzbiet, lecz odmówił. Po chwili dostrzegłem
............................ i u niego szukałem ratunku. .................
........... był zajęty, lecz wskazał mi ............................, który
przechadzał się w pobliżu. ............................ wyraził swoje
ubolewanie, doradzając jednak miękki grzbiet .......................,
zamiast własnego. ............................ odmówiła mi pomocy,
obawiając się o własną skórę i wskazując ............................,
pasące się blisko.
Nie miałem już siły, ............................ było moją ostatnią
deską ratunku. Nie pomogło mi jednak... Uciekło...
71
Scenariusz nr 6. Ignacy Krasicki Przyjaciele
Temat: Na ratunek Przyjazni! Śpieszmy! Bądzmy odważni!
1. Na początku lekcji uczniowie otrzymują ogłoszenie, które odczytują naj-
pierw po cichu, następnie na głos:
Uwaga! Uwaga!
Zaginęła Przyjazń!!!
Pierwszego dnia wiosny bieżącego roku około południa wyszła
z domu i do tej pory nie wróciła.
W dniu zniknięcia poszukiwana staruszka ubrana była w nieco
zabrudzone palto westchnień. Jej głowę zdobił wianek spleciony
z niezapominajek, dłonie okrywały białe rękawiczki (zaginiona
nie lubi ich zdejmować), a piękną twarz zasłaniał woal smutku.
Jeśli ktoś zna miejsce pobytu zaginionej, proszony jest o skontak-
towanie się z najbliższym punktem Czerwonego Serca.
Za udzielenie wiarygodnych informacji przewidziana
jest wysoka nagroda.
2. Pytamy uczniów, czego dowiadujemy się z ogłoszenia. Pomagamy im wy-
jaśnić sens metaforycznych sformułowań (zabrudzone palto westchnień,
niezapominajkowy wianek, białe rękawiczki, woal smutku, punkt Czer-
wonego Serca, Przyjazń staruszka). Dociekamy przyczyn zniknięcia
Przyjazni nawiązujemy do poprzedniej lekcji.
3. Powierzamy dzieciom MISJ ODNALEZIENIA PRZYJAyNI. Będzie
ona polegała na stworzeniu plakatów reklamujących przyjazń. W tym
celu dzielimy klasę na grupy i każdej wręczamy brystol oraz hasło, któ-
re uczniowie będą musieli zobrazować. Technika jest dowolna (pastele,
kredki, farby, kolaż).
Hasła:
" Z przyjaznią warto żyć!
" Bądz przyjacielem, a znajdziesz przyjaciół.
" Dobro zawsze wraca do tego, kto je daje.
" Uśmiechem warto dzielić się każdego dnia.
72
4. Każda grupa prezentuje swoją pracę. Warto ozdobić plakatami klasę.
5. Zadanie domowe: Odpowiadając na ogłoszenie, opisz spotkanie z Przy-
jaznią radosną, ocaloną. Nie zapomnij o tym, by uwzględnić w swojej pra-
cy także opis odnalezionej.
Karta pracy
Uwaga! Uwaga!
Zaginęła Przyjazń!!!
Pierwszego dnia wiosny bieżącego roku około południa wy-
szła z domu i do tej pory nie wróciła.
W dniu zniknięcia poszukiwana staruszka ubrana była w nie-
co zabrudzone palto westchnień. Jej głowę zdobił wianek sple-
ciony z niezapominajek, dłonie okrywały białe rękawiczki (za-
giniona nie lubi ich zdejmować), a piękną twarz zasłaniał woal
smutku.
Jeśli ktoś zna miejsce pobytu zaginionej, proszony jest o skon-
taktowanie się z najbliższym punktem Czerwonego Serca.
Za udzielenie wiarygodnych informacji przewi-
dziana jest wysoka nagroda.
73
Scenariusz nr 7. , ą, om w końcówkach rzeczowników
Temat: Z Kropk ku poprawnym końcówkOM!
1. Nauczyciel wzbudza zainteresowanie uczniów tematyką lekcji poprzez
specjalnie zapisany na tablicy temat i informuje, że Kropka zdradzi ucz-
niom sekrety poprawnej pisowni pewnych końcówek wyrazów, z których
nieznajomości może wyniknąć wiele zabawnych sytuacji.
2. Nauczyciel odczytuje pierwszą część wierszyka Kropki z podręcznika
(s. 68) i zapisuje na tablicy rzeczowniki mama i tablica.
3. Następnie prosi uczniów o podanie tych form zapisanych wyrazów, które
mają końcówki ą i ę. Uczniowie przypominają, które to są przypadki. To
samo robi nauczyciel z drugą częścią wierszyka.
4. Uczniowie otwierają podręcznik i jeszcze raz wspólnie z nauczycielem
analizują podane informacje o zapisie końcówek fleksyjnych. Przy oma-
wianiu końcówek narzędnika liczby pojedynczej rodzaju męskiego oraz
celownika liczby mnogiej nauczyciel prosi uczniów o podanie przykładów
rzeczowników rodzaju nijakiego i męskiego, np.
tat-ą, sędzi-ą, chłopc-om, wiaderk-om, słoneczk-om.
5. Nauczyciel zapisuje na tablicy, a uczniowie w zeszycie odmianę rzeczow-
nika droga formy biernika, narzędnika liczby pojedynczej oraz celowni-
ka liczby mnogiej powinny być zapisane innym kolorem dla utrwalenia
pisowni.
6. Uczniowie wykonują ćwiczenie 2., 3. i 5. z podręcznika.
7. Zadanie domowe: Nauczyć się na pamięć wierszyka Kropki oraz wykonać
polecenia nr 62 i 63 z zeszytu ćwiczeń.
74
Scenariusz nr 8. Krystyna Siesicka Przez dziurkę od klucza
Temat: Co słychać przez dziurkę od klucza?
UWAGA: Przed lekcją uczniowie czytają w domu fragment powieści
K. Siesickiej Przez dziurkę od klucza zamieszczony w podręczniku.
1. Nauczyciel głośno odczytuje tekst (do słów: Bardzo rzadkie są przypadki,
w których można kłamać z dobroci serca! ) lub wyznacza do tego uczniów
(w drugim przypadku ma możliwość sprawdzenia techniki czytania).
2. Uczniowie wskazują bohaterki tekstu (polecenie nr 1 w podręczniku),
a także opowiadają własnymi słowami o tym, co się wydarzyło i jakie są
tematy poszczególnych rozmów, np.
Joanna babunia zapomniany przepis na kajmak
Joanna ciocia Teresa próba zdobycia przepisu
Babunia Joanna pouczenia babuni na temat kłamstwa, sposób
przyrządzania pysznego kajmaku
3. Uczniowie przy pomocy nauczyciela analizują schemat rozmowy telefo-
nicznej zamieszczony w podręczniku i wskazują błędy popełnione przez
bohaterkę, tj.:
" nie przywitała się z ciocią,
" nie podała swojego imienia, czyli nie przedstawiła się.
" nie podała w sposób jasny celu swojej rozmowy,
" nie przeprowadziła rozmowy w sposób pozwalający na uzyskanie celu
nie dowiedziała się, jak należy przyrządzić kajmak,
" nie pożegnała się, sama nie zakończyła rozmowy.
4. Następnie uczniowie w parach uzupełniają schemat z karty pracy, ukła-
dając poprawną wersję rozmowy Joanny z ciocią.
5. Po zaprezentowaniu kilku rozmów napisanych przez uczniów nauczyciel
rozmawia z dziećmi o ważnych słowach wypowiedzianych przez babunię
do Joanny (polecenie nr 3). Może zadać uczniom następujące pytania:
a) Czy wolno kłamać?
b) Dlaczego trzeba pomyśleć, zanim się coś zrobi?
c) Jakie mogą być skutki nieprzemyślanego działania?
6. Zadanie domowe: uczniowie czytają przepisy zamieszczone w polece-
niu nr 4 pod tekstem i przygotowują się do ich porównania na następnej
lekcji.
75
Karta pracy
Rozmowa telefoniczna
Etapy rozmowy Jak powinna brzmieć rozmowa Joanny
telefonicznej z ciocią Teresą? (wypowiedzi dziewczynki)
Powitanie ......................................................
......................................................
Przdstawienie się ......................................................
......................................................
Podanie celu ......................................................
rozmowy
......................................................
......................................................
......................................................
Prośba ......................................................
o informacje
......................................................
i podziękowanie
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
Pożegnanie ......................................................
......................................................
76
Scenariusz nr 9. Opis miejsc
Temat: Dołóż garść przymiotników, wyrażeń przyimkowych
i wnet powstaną opisy miejsc zupełnie nowych.
1. Prosimy uczniów, by zamknęli oczy i wyobrazili sobie to, o czym za chwilę
usłyszą. Odczytujemy powoli i wyraznie tekst:
Dom stał naprzeciwko kina, przy ulicy w głębi ogrodu, który był osłonięty
przed wzrokiem przechodniów ogrodzeniem. Plac przed domem przekształ-
cał się latem w ogródek kawiarenki.
2. Pytamy uczniów, co sobie wyobrazili. Jaki dom, ogród, plac... Zapisujemy
określenia na tablicy.
3. Następnie czytamy opis jeszcze raz.
4. Każdy uczeń otrzymuje tekst, który uzupełnia określeniami. (Teksty mogą
być przyklejone do pocztówek, zdjęć lub wycinków z gazet, przedstawia-
jących różne domy).
............................., ................................ dom stał naprze-
ciwko ............................... kina, przy ............................. uli-
cy w głębi ............................. ogrodu, który był osłonięty przed
wzrokiem przechodniów ..................................... ogrodzeniem.
................................. plac przed domem przekształcał się latem
w ................................. ogródek ..........................................
kawiarenki.
5. Ustalamy, na jakie pytania odpowiadają wpisane przez uczniów wyrazy
(jaki?, jaka?, jakie?), jakie to części mowy (przymiotniki), a następnie
określamy ich formę gramatyczną (przypadek, liczbę, rodzaj).
6. Pytamy, czym różnią się od siebie poszczególne teksty (uzupełniony od
przeczytanego na początku, a także uzupełnione od siebie nawzajem).
Jaką funkcję pełnią w tekście przymiotniki? (Decydują o plastyczności
opisu, dookreślają go, sprawiają, że łatwiej jest sobie coś wyobrazić).
7. Prosimy, by uczniowie zwrócili uwagę na takie wyrażenia, jak:
naprzeciwko kina, przy ulicy, w głębi, przed domem jak możemy o nie
zapytać? Jaką funkcję pełnią?
77
8. Zapisujemy, że takie wyrażenia nazywamy WYRAŻENIAMI PRZY-
IMKOWYMI i pełnią one ważną funkcję, gdyż porządkują opisywaną
przestrzeń.
9. Prosimy, by uczniowie otworzyli podręczniki (s. 73). Odczytujemy wspól-
nie informacje dotyczące opisu miejsca.
10. Zadanie domowe: Wykonaj ćwiczenia dotyczące opisu, znajdujące się
w Zeszycie ćwiczeń cz. 1, s. 49 53.
Karta pracy
............................., ................................ dom stał naprze-
ciwko ............................... kina, przy .............................
ulicy w głębi ............................. ogrodu, który był osłonię-
ty przed wzrokiem przechodniów .....................................
ogrodzeniem. ................................. plac przed domem
przekształcał się latem w ................................... ogródek
............................. kawiarenki.
78
Scenariusz nr 10. Eric-Emmanuel Schmitt Oskar i pani Róża
Temat: Dom cioci Róży lekarstwem na smutek.
1. Po głośnym odczytaniu fragmentu książki Oskar i pani Róża, zamieszczo-
nego w podręczniku, rozdajemy uczniom schematy. Prosimy, by ucznio-
wie na podstawie tekstu uzupełnili je zgodnie ze wskazówkami.
1. Wypisz kolejne działania, które podjęła ciocia Róża. (pochyliła się nad
Oskarem, szepnęła, zaniosła go do salonu, ogrzała przy kominku, przy-
gotowała gorącą czekoladę, porozmawiała z nim)
2. Podaj, jak Oskar zareagował na te działania. (pomyślał, że dobrze zro-
bił, był zdziwiony bogatym wnętrzem, poczuł się bezpieczny)
3. Opisz dom cioci Róży. (z zewnątrz: duży, oświetlony; wewnątrz: salon
z wielką mrugającą choinką i kominkiem, bogaty, ładny)
4. Określ nastrój panujący w tym domu. (świąteczny, ciepły, przyjemny,
dający poczucie bezpieczeństwa)
2. Uczniowie wskazują w tekście fragmenty, w których Oskar opisuje swoje
uczucia.
3. Następnie odtwarzają przebieg rozmowy dotyczącej rodziców Oskara.
Uzupełniają schemat (karta pracy nr 1).
Opinie i wątpliwości Oskara Wyjaśnienia cioci Róży
Rodzice się mnie boją, Boją się choroby.
boją się ze mną rozmawiać, przera- Kochają cię. Powiedzieli mi to.
żam ich, mam wrażenie, że jestem Są bardzo zazdrośni, że się tak
potworem, nie kochają mnie... dobrze rozumiemy. Smutni, że im
się to nie udaje.
4. Wskazujemy na subiektywizm Oskara i obiektywizm cioci Róży tłuma-
czymy pojęcia (podręcznik).
5. Pytamy uczniów o to, jak rozumieją temat lekcji. Czy można powiedzieć,
że dom cioci Róży leczy? Gromadzimy argumenty. (Zwracamy uwagę na
nastrój panujący w domu, na zachowanie cioci Róży).
6. Zadanie domowe (do wyboru):
" Opisz tę część domu, w której lubisz najbardziej przebywać. Uzasadnij,
dlaczego.
" Napisz list do Oskara. Podziel się z nim swoimi wątpliwościami i smut-
kami.
79
Karta pracy nr 1
1. Odtwórz przebieg rozmowy dotyczącej rodziców Oskara.
Opinie i wątpliwości Oskara Wyjaśnienia cioci Róży
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
Polecenia do karty pracy nr 2
1. Wypisz kolejne działania, które podjęła ciocia Róża.
2. Podaj, jak Oskar zareagował na te działania.
3. Opisz dom cioci Róży.
4. Określ nastrój panujący w tym domu.
80
Karta pracy nr 2
DOM CIOCI RÓŻY
Działania cioci Róży: Reakcje Oskara:
pochyliła się nad pomyślał, że dobrze
Oskarem, zrobił,
.............................. ..............................
.............................. ..............................
.............................. ..............................
.............................. ..............................
.............................. ..............................
.............................. ..............................
.............................. ..............................
Jak wyglądał dom cioci Jaki nastrój tam
Róży? panował?
.............................. .............................
.............................. .............................
............................ ...........................
......................... ........................
..................................... .....................................
..................................... .....................................
..................................... .....................................
..................................... .....................................
..................................... .....................................
81
Scenariusz nr 11. Tadeusz Śliwiak Ayżka i widelec
Temat: Ayżka i widelec wyjaśniają wiele...
1. Każdej parze (ławka) wręczamy plastikowe sztućce (łyżkę i widelec), pro-
sząc o uzupełnienie danych (karta pracy na s. 87):
DANE:
Nazwa: (łyżka lub widelec)
Kształt: (łyżka podłużny uchwyt i owalna
końcówka z zagłębieniem; widelec podłużny
uchwyt, na końcu rozszerzający się i przybie-
rający kształt 4 długich zębów)
Przeznaczenie: (służą do spożywania posił-
ków; łyżka najczęściej zup; widelec najczęściej
drugich dań)
Cechy charakterystyczne: (po przeczytaniu
wiersza łyżka gruba, przemądrzała, chęt-
nie udzielająca dobrych rad; widelec chudy,
zdecydowany, uparty)
2. Głośno odczytujemy tekst wiersza Ayżka i widelec Tadeusza Śliwiaka.
Każdy uczeń, według uznania, ozdabia łyżkę lub widelec pisakiem (ma-
luje np. oczy), tak by nadać sztućcom charakter osobowy (zgodnie z teks-
tem). Wykazujemy różnice między bohaterami wiersza. Przypominamy
definicję uosobienia.
3. Następnie uczniowie uzupełniają brakujące dane (cechy charakterystycz-
ne warto skorzystać ze słownika wyrazów bliskoznacznych) oraz tworzą
wizytówki (karta pracy na s. 86).
4. Rozmawiamy z uczniami o reklamach telewizyjnych (polecenie 4., s. 84
w podręczniku). Uświadamiamy dzieciom, że reklamy należy traktować
z dużym dystansem i krytycyzmem.
82
5. Zapisujemy na tablicy w formie słoneczka współczesne hasła reklamowe,
które pamiętają uczniowie.
REKLAMOWY SZAA
Avanti idziemy na zakupy!
6. Proponujemy uczniom, by wcielili się w bohaterów wiersza. Niech Ayż-
ka zareklamuje zupę, a Widelec drugie danie; każda grupa natomiast
stworzy scenkę reklamową, mającą na celu ukazanie wyższości któregoś
z dań. Prosimy także, by każda grupa pamiętała o haśle reklamowym.
(Uczniowie, przygotowując prezentację, mogą wykorzystać sformułowa-
nia zamieszczone w podręczniku pod zadaniem 6.).
7. Zadanie domowe: Zapisz pięć zasad zachowania się przy stole.
Karta pracy
WIZYTÓWKI
Kto? portret
.............................................
Specjalizacja:
.............................................
Kto? portret
.............................................
Specjalizacja:
.............................................
83
Karta pracy
DANE:
Nazwa: .....................................................
Kształt: ....................................................
...............................................................
Przeznaczenie: .........................................
...............................................................
Cechy charakterystyczne: ..............................
...............................................................
DANE:
Nazwa: .....................................................
Kształt: ....................................................
...............................................................
Przeznaczenie: .........................................
...............................................................
Cechy charakterystyczne: ..............................
...............................................................
84
Scenariusz nr 12. Jean-Jacques Semp�, Ren� Goscinny
Nowe przygody Mikołajka
Temat: O nowej pani i o tym, co się gani.
1. Na początku pytamy uczniów, jakie skojarzenia wywoływał w nich tytuł,
zanim przeczytali tekst, czy zastanawiali się nad tym, kim jest Nowa.
2. Uczniowie wskazują fragmenty tekstu, w których ujawnia się narrator
i nazywają go. (Mikołajek)
3. Dzieci oceniają, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe.
(W ten sposób porządkują świat przedstawiony sprawdzamy umiejęt-
ność czytania ze zrozumieniem).
a) Wczoraj pod koniec lekcji pani powiadomiła uczniów, że wyjeżdża na
kilka dni. (Prawda)
b) Pani musiała wyjechać z powodów służbowych. (Fałsz)
c) Uczniowie bardzo się ucieszyli z tej wiadomości. (Fałsz)
d) Opis nowej pani przedstawiony przez Gotfryda był zgodny z rzeczywi-
stością. (Fałsz)
e) Pan dyrektor przedstawił uczniom nową panią. (Prawda)
f) Pani Navarin poprosiła Ananiasza o przyniesienie mapy Francji.
(Fałsz)
g) Kleofas otrzymał za odpowiedz ocenę bardzo dobrą. (Prawda)
h) Po przepytaniu innych uczniów pani stwierdziła, że mogliby odpowia-
dać lepiej. (Prawda)
i) Uczniowie uznali, że nowa pani jest dosyć miła. (Prawda)
j) Na przerwie wszyscy chłopcy uczyli się historii. (Fałsz)
4. Wręczamy uczniom karty pracy, prosząc, by je uzupełnili (wpisali, co po
powrocie do domu Mikołajek opowiedział mamie o wydarzeniach w szko-
le, o lekcji geografii i nowej pani uczeń może wykorzystać słownictwo
zgromadzone w podręczniku oraz tekst).
Rano wszyscy byliśmy bardzo zdenerwowani, szczególnie, że Gotfryd po-
wiedział nam, że widział nową panią i że jest bardzo wysoka i bardzo
85
chuda, i dał nam do zrozumienia, że wygląda groznie. Nie byliśmy tym
zachwyceni i nawet Alcest schował rogala do kieszeni, nie kończąc go.
Na lekcji geografii nowa pani wysłała po mapę nie Ananiasza, chociaż się
zgłaszał, ale Kleofasa, który pózniej dostał piątkę za odpowiedz o Sek-
wanie.
Pani pytała również Ananiasza, mnie, Alcesta i Euzebiusza i powiedziała,
że nie jest zle. Kiedy przekonaliśmy się, że nowa pani nie jest wcale groz-
na, choć jest wymagająca i konkretna, Alcest odzyskał apetyt. Wspólnie
stwierdziliśmy, że pani jest dość miła i nawet się uśmiecha.
A potem Ananiasz grał z nami w piłkę zamiast pupilka Kleofasa.
5. Wspólnie gromadzimy cechy, które według uczniów powinien posiadać
dobry nauczyciel. (sprawiedliwy, mądry, miły...)
6. Uczniowie zastanawiają się nad tym, jaki powinien być uczeń, aby zasłu-
żyć na miano wzorowego:
jak powinien wypełniać swoje obowiązki (np. rzetelnie, sumiennie),
jak powinien odnosić się do kolegów i nauczycieli (np. grzecznie, z sza-
cunkiem, powinien służyć pomocą i radą),
jakie cechy charakteru powinien posiadać (np. życzliwy, koleżeński, su-
mienny, obowiązkowy, godny zaufania, sprawiedliwy),
czego powinien się wystrzegać (zwracamy uwagę na te cechy, wobec
których pani Navarin wyraziła swoją dezaprobatę: mądralom (...) to ja
ucieram nosa! ).
Swoje spostrzeżenia zapisują w zeszytach.
7. Zadanie domowe: Uzupełnij schemat dyplomu dla wzorowego ucznia.
86
Karta pracy
1. Uzupełnij fragment wypowiedzi Mikołajka, w którym chłopiec opo-
wiada mamie o wydarzeniach ze szkoły.
Rano wszyscy byliśmy bardzo ................................., szcze-
gólnie, że ............................... powiedział nam, że widział
nową panią i że jest ........................... ............................
i ............................... ..............................., i dał nam do
zrozumienia, że wygląda ............................... . Nie byliśmy
tym zachwyceni i nawet ............................... schował rogala
do kieszeni, nie kończąc go.
Na lekcji .......................................... nowa pani wysłała
po mapę nie ..............................., chociaż się zgłaszał, ale
..............................., który pózniej dostał ........................
za odpowiedz o ............................... .
Pani pytała również ............................................, mnie,
............................ i ............................... i powiedziała,
że nie jest ............................... . Kiedy przekonaliśmy się,
że nowa pani nie jest wcale grozna, choć jest ........................
i ............................... Alcest odzyskał apetyt. Wspólnie
stwierdziliśmy, że pani jest ................... ..........................
i nawet się uśmiecha.
A potem ................................ grał z nami w piłkę zamiast
pupilka ............................... .
87
SCHEMAT
DLA
............................................................................
ZA :
& & & & & & & & & . wyniki w nauce
& & & & & & & & & . wypełnianie obowiązków
szkolnych
& & & & & & & & & . wobec koleżanek i kolegów
& & & & & & & & & . w kontaktach z nauczycielami
& & & & & & & & & . usposobienie
oraz za & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Miejscowość, data
& & & & & & & & & .
88
L
O
P
M
Y
D
G
O
E
W
U
C
O
Z
R
N
O
I
Z
A
W
Scenariusz nr 13. Jan Pocek Musimy
Temat: Dlaczego musimy ?
1. Uczniowie zapisują nazwy pięciu czynności, które muszą codziennie wy-
konywać. Zastanawiają się, która z nich jest najistotniejsza. Uzasadniają
krótko swój wybór.
2. Następnie uczniowie wykonują ćwiczenie 6 pod tekstem wiersza Jana Po-
cka. Zastępują czasownik nakryć synonimami.
a) Mama nakryła (otuliła) dziecko kołderką.
b) Rano nakryłem (przykryłem) łóżko narzutą.
c) Przed obiadem Basia nakryła (położyła na& ) stół obrusem.
d) Na noc tata nakryje (osłoni) samochód pokrowcem.
3. Czytamy wiersz Musimy Jana Pocka i zapisujemy temat lekcji.
4. Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami związanymi ze słowem
OJCZYZNA. Ich propozycje zapisujemy na tablicy.
OJCZYZNA = POLSKA
dom rodzinny
język polski
góry, morze, jeziora
obowiązki
miłość
....................................
89
5. Wracamy do wiersza. Uczniowie wskazują w utworze sformułowania,
które dotyczą Ojczyzny.
" pachnąca różami i chlebem
" zakwitnie szczęściem
" pszeniczny łan
" zielony las
OJCZYZNA = miejsce piękne, bliskie sercu, przyjazne, dające radość
& ale musimy (& ) wprzód nakryć [Ojczyznę] własnym sercem
6. Prosimy uczniów o wyjaśnienie sformułowania nakryć ojczyznę własnym
sercem .
" szczerze kochać swój kraj
" wywiązywać się ze swoich obowiązków
" szanować symbole narodowe
" chronić ojczystą przyrodę
" dbać o dobro wspólne
7. Uczniowie wyjaśniają tytuł wiersza.
MUSIMY
& gdyż dobro kraju sprzyja naszemu indywidualnemu rozwojowi
& gdyż dbanie o dobro wspólne jest zródłem osobistej satysfakcji
& gdyż nie powinno się żyć w oderwaniu od swoich korzeni
8. Zadanie domowe: Narysuj ilustrację inspirowaną tekstem wiersza.
90
Scenariusz nr 14. Jerzy Pilikowski Opowieści Gęsiego Pióra
Temat: Dołącz do Klubu Miłośników Gęsiego Pióra!
1. Lekcję rozpoczynamy rozmową o starych zamkach. Uczniowie prezentu-
ją swoje doświadczenia związane ze zwiedzaniem zamków, pałaców czy
ruin dawnych budowli. Pokazują zdjęcia przedstawiające takie obiekty.
Opowiadają tajemnicze historie związane z tymi miejscami.
2. Uczniowie wypełniają pierwszą część karty pracy, wskazując narratora
i gromadząc informacje na temat bohaterów opowieści Jerzego Pilikow-
skiego.
narrator Agnieszka
bohaterowie:
Atanazy
" miłośnik historii i tajemniczych historii
" członek zastępu Janów Długoszów
Agnieszka
" mieszka w Ujezdzie
" uważa, że historia jest okropnie nudna
profesor Sowa
" mieszka w zamku Krzyżtopór
" uważa, że historia jest pasjonująca
3. Przeprowadzamy rozmowę na temat stwierdzeń dotyczących historii.
Uczniowie wypowiadają się, z którą opinią na temat historii się zgadzają.
Czy bliższe im stanowisko profesora Sowy i Atanazego, którzy uznają hi-
storię za pasjonującą? Czy też zgadzają się z Agnieszką, dla której histo-
ria jest nudna?
4. Uczniowie oceniają prawdziwość stwierdzeń umieszczonych pod tekstem
(polecenie 3.).
a) Atanazy mieszkał w Kielcach. F (Atanazy pochodzi z Krakowa)
b) Wydarzenia rozgrywały się w Krakowie. F (wydarzenia rozgrywały
się we wsi Ujazd)
c) Ruiny zamku Krzyżtopór znajdują się we wsi Ujazd. P
d) Zamek ten został zbudowany w XVII wieku. P
e) Profesor Sowa mieszkał w jednej z zamkowych baszt. P
91
f) Pasją profesora była wyłącznie historia zamku Krzyżtopór. F (profe-
sor fascynował się historią Polski)
g) Agnieszka i Atanazy wybrali się w odwiedziny do profesora Sowy w so-
botę. F (dzieci odwiedziły profesora w niedzielę)
h) W pracowni profesora do dzieci przemówiło Gęsie Pióro. P
5. Uczniowie wyszukują w tekście fragmenty opisujące zamek Krzyżtopór.
Na podstawie zgromadzonego materiału, także opierając się na fragmen-
cie przewodnika turystycznego (s. 126 w podręczniku), uzupełniają drugą
część karty pracy.
Zamek Krzyżtopór
Do jakiej rodziny pierwotnie należał? do rodziny Ossolińskich
Kiedy został zbudowany? w XVII wieku
Z jakich części się składał? mur obronny, dziedziniec, baszty, wieże,
krużganki
Na czym polegała jego wyjątkowość? miał tyle okien, ile dni w roku,
tyle komnat, ile tygodni, tyle wielkich sal, ile miesięcy, tyle baszt, ile pór
roku; w stajniach były marmurowe żłoby i kryształowe lustra; w jednej
z sal funkcję sufitu pełniło akwarium
Jaką funkcję pełnił? pałac, rezydencja
6. Zwracamy uwagę, że oprócz profesora Sowy w zamku Krzyżtopór miesz-
ka tajemnicze Gęsie Pióro. Uczniowie gromadzą informacje na temat
zaczarowanego pióra.
Na podstawie cytatów tworzymy notatkę na temat Gęsiego Pióra.
(& ) opowiada mi treść zaginionych dokumentów
(& ) to mną spisywano wszelkie dokumenty, roczniki, kroniki, listy
i wszelkie inne zapiski, więc ja wiem o wszystkim, co ważnego działo się
w przeszłości
Gęsie Pióro świadek historii, sprawozdawca z wydarzeń historycznych,
znawca dokumentów historycznych
7. Uczniowie wskazują, do czego im mogłoby się przydać takie zaczarowane
gęsie pióro.
92
8. Zadanie domowe:
a) Atanazy obawiał się, że podczas wakacji na wsi trudno mu będzie zo-
baczyć coś ciekawego. Przekonaj go, że nie miał racji.
b) Zadanie dodatkowe:
Klub Miłośników Gęsiego Pióra
Drodzy Klubowicze!
Powierzam Wam misję badania przeszłości.
Przed Wami zadania:
1. Dowiedzcie się, jak i po co sporządzano kroniki, roczni-
ki, listy i inne zapiski.
2. Zgromadzcie informacje także na temat innych zródeł,
z których możemy czerpać wiedzę o historii.
Liczę na Was!
Gęsie Pióro
93
Karta pracy
1. Uporządkuj wiadomości na temat bohaterów. Połącz imiona postaci
z informacjami na ich temat. Zakreśl imię postaci, która odgrywa rolę
narratora.
uważa, że historia jest
ATANAZY
mieszka w Ujezdzie
okropnie nudna
członek zastępu miłośnik historii
AGNIESZKA
Janów Długoszów i tajemniczych historii
mieszka w zamku PROFESOR uważa, że historia jest
Krzyżtopór SOWA pasjonująca
2. Uzupełnij informacje na temat zamku Krzyżtopór.
Do jakiej rodziny pier- Z jakich części się składał?
wotnie należał?
................................................
..............................
................................................
..............................
................................................
Na czym polegała jego wyjątkowość?
zamek
................................................
Krzyżtopór
................................................
................................................
Kiedy został zbudowany? Jaką pełnił funkcję?
.............................. ................................................
94
Scenariusz nr 15. Stanisław Świrko Orle gniazdo
Temat: Skąd się wzięła nazwa Gniezno?
1. Rozpoczynamy lekcję od konkursu klasowego na wymyślenie najciekaw-
szego sposobu wyjaśnienia nazwy Gniezno. Uczniowie, samodzielnie lub
w grupach, proponują własne rozwiązania tego problemu.
2. Czytamy tekst legendy Orle gniazdo.
3. Na podstawie przeczytanego tekstu uczniowie wyjaśniają etymologię na-
zwy Gniezno.
Gniezno orle gniazdo
4. Odtwarzamy wydarzenia przedstawione w legendzie. Uczniowie uzupeł-
niają plan wydarzeń (karta pracy).
a) Wyprawa słowiańskich plemion w poszukiwaniu nowych siedzib.
b) Przybycie drużyny pod wodzą Lecha, Czecha i Rusa do pięknej do-
liny.
c) Ocalenie orła przed strzałą Rusa.
d) Podjęcie przez Lecha decyzji o założeniu grodu wokół dębu z orlim
gniazdem.
e) Rozdzielenie się braci, odjazd Czecha i Rusa.
f) Budowanie Gniezna na wzgórzu z orlim gniazdem.
5. Uczniowie wyjaśniają, dlaczego Lech zdecydował się zbudować swój gród
właśnie na wzgórzu z orlim gniazdem. Wyszukują odpowiednie fragmen-
ty w tekście.
Argument nr 1 piękno krajobrazu
(& ) piękna i rozległa dolina, a w jej głębi wznosiło się kilka niezbyt wy-
sokich pagórków oblanych wokół wieńcem niewielkich jezior
Argument nr 2 pojawienie się orła potraktowane jako znak od Boga
Oto sam Bóg najwyższy, gromowładny i wszystkowidzący Światowid,
zsyła nam znak swój widoczny.
6. Uczniowie uzupełniają tekst ślubowania Lecha (karta pracy polecenie
nr 2). Poniżej znajduje się przykładowe rozwiązanie zadania.
95
Ja, Lech, przywódca swojego rodu, uroczyście obiecu-
ję, że założę wspaniały gród na wzgórzu, gdzie rośnie po-
tężny dąb. Wzgórza tego strzeże wspaniały, srebrnopióry
orzeł, który na dębie właśnie ma swoje gniazdo. Uznałem,
że orzeł to znak od gromowładnego i wszystkowidzącego
Światowida. Oznajmiam też uroczyście, że swoją osadę
nazwę Gniezno na cześć orlego gniazda.
7. Zadanie domowe: Zapisz rozmowę braci przed odjazdem Czecha i Rusa.
96
Karta pracy
1. Uzupełnij plan wydarzeń.
2.
1. Wyprawa słowiańskich
plemion w poszukiwa-
niu nowych siedzib.
3.
4.
5. Rozdzielenie się braci,
odjazd Czecha i Rusa.
6.
97
2. Uzupełnij tekst ślubowania Lecha.
Ja, Lech, przywódca swojego rodu, uroczyście obiecu-
ję, że założę wspaniały gród (gdzie?) ........................
........................................................................
...................................................................... .
Wzgórza tego strzeże (kto? co?) .............................
.......................................................................
....................................................................... .
Uznałem, że orzeł to znak od (kogo?) & & ..................
....................................................................... .
Oznajmiam też uroczyście, że swoją osadę nazwę Gniezno
(z jakiego powodu?) ...............................................
....................................................................... .
98
Scenariusz nr 16. Maria Kr�ger Jak Małgorzata Sobierajowa
o sprawiedliwość wołała
Temat: Dlaczego Małgorzata Sobierajowa o sprawiedliwość wołała?
1. Uczniowie odtwarzają przebieg wydarzeń ukazanych w tekście Marii
Kr�ger. Można przeprowadzić to ćwiczenie z wykorzystaniem poniższego
planu wydarzeń. Wybrani uczniowie otrzymują na kartkach jeden z punk-
tów planu i rozwijają go ustnie.
1. Obserwowanie królewskiego orszaku.
2. Rozmowy o klejnotach i arrasach.
3. Zapowiedz wyprawy na zakupy do Sukiennic.
4. Oglądanie materiałów na sukienkę dla Marcynki.
5. Targowanie się Małgorzaty z kupcem Wyrwantem.
6. Zatrzymanie Małgorzaty.
7. Zeznania kupca.
8. Królewski wyrok.
9. Nieoczekiwana pomoc wawelskiej głowy.
10. Szczęśliwe zakończenie historii Małgorzaty Sobierajowej.
2. Uczniowie sporządzają ilustrację przedstawiającą jedną ze scen: powita-
nie księżnej Katarzyny, zakupy w Sukiennicach, oskarżenie o kradzież,
królewski sąd, wołanie o sprawiedliwość.
3. Analizujemy szczegółowo tekst utworu. Uczniowie pracują w pięciu gru-
pach. Stosujemy technikę myślących kapeluszy (każda grupa losuje kolor
kapelusza, który wyznacza sposób pracy z tekstem). Po zakończeniu pracy
w grupach uczniowie prezentują efekty swoich działań zgodnie z poniższą
kolejnością.
99
KAPELUSZ BIAAY (ujęcie informacyjne)
a) Kiedy rozgrywa się akcja utworu?
b) Z jakimi osobami i wydarzeniami wiążą się miejsca zaznaczone na pla-
nie Krakowa z czasów Zygmunta Augusta (s. 146 w podręczniku)?
KAPELUSZ CZERWONY (ujęcie emocjonalne)
a) W jaki sposób mieszczanie krakowscy reagowali na przejazd orszaku
księżnej?
b) Dlaczego mama Marcynki posmutniała na wieść o zabawie w okazji
królewskich zaślubin?
KAPELUSZ CZARNY (ujęcie pesymistyczne)
a) W jakich okolicznościach została zatrzymana Małgorzata Sobierajo-
wa?
b) Odtwórzcie przebieg sądu królewskiego do momentu, gdy przemówiła
wyrzezbiona głowa.
KAPELUSZ ŻÓATY (ujęcie optymistyczne)
a) Odtwórzcie przebieg sądu królewskiego od momentu, gdy przemówiła
wyrzezbiona głowa.
b) Znajdzcie w słowniku znaczenie wyrażenia salomonowy wyrok i zwią-
zaną z nim historię.
KAPELUSZ ZIELONY (ujęcie twórcze)
a) Jakimi słowami głowa wawelska mogłaby uzasadnić obronę Małgorza-
ty Sobierajowej?
b) I taka to jest opowieść o gadającej głowie . Wymyślcie inną historię,
której bohaterką byłaby głowa wawelska.
4. Zadanie domowe: Wyjaśnij pochodzenie nazwy Sukiennice.
100
Scenariusz nr 17. Przysłówki
Temat: O przysłówkach na Wawelu.
1. Na tablicy rysujemy następujący schemat.
daleko
wczoraj szybko
jak?
gdzie?
kiedy?
jutro blisko
2. Wybrany uczeń łączy na schemacie przysłówki z właściwymi pytaniami.
Następnie sześciu uczniów układa krótkie zdania z wykorzystaniem przy-
słówków ze schematu.
3. Wprowadzamy definicję przysłówka, odnosimy się do zapisu ze s. 148.
4. Uczniowie ustnie opisują wawelski arras przedstawiony na s. 147.
5. Zapisujemy temat lekcji.
6. Czytamy zapiski Myślnika dotyczące wizyty na Wawelu. Uczniowie roz-
poznają w tym tekście przysłówki i uzupełniają tabelę ze s. 148 podręcz-
nika (karta pracy, polecenie 1.).
kiedy? gdzie? jak?
wczoraj dookoła ręcznie
nigdy blisko misternie
szczególnie
pięknie
wprost
101
7. Informujemy uczniów, że przysłówki często tworzymy od przymiotni-
ków. Uczniowie rozpoznają takie przysłówki w powyższej tabeli i dopi-
sują właściwe przymiotniki.
ręcznie ręczny
misternie misterny
szczególnie szczególny
pięknie piękny
8. Uczniowie tworzą przysłówki od następujących przymiotników:
odważny (odważnie), grzeczny (grzecznie), cichy (cicho), uważny (uważ-
nie), kulturalny (kulturalnie).
9. Przeprowadzamy ćwiczenie z zastosowaniem zdań niedokończonych
oraz z wykorzystaniem utworzonych poprzednio przysłówków.
Jeśli odważnie stawiam czoło problemom, & & & & & & & & &
Jeśli grzecznie zadajesz pytania, & & & & & & & & ..
Jeśli jest cicho, & & & & & & & & .
Gdy uważnie słuchasz poleceń, & & & & & & & & & & & & ..
Należy zachowywać się kulturalnie podczas & & & & & & .
10. Następnie uczniowie uzupełniają zasady zachowania się w muzeum
(s. 148).
Muzealny savoir-vivre
1. Zachowuj się cicho i kulturalnie.
2. Uważnie słuchaj przewodnika.
3. Nigdy nie dotykaj przedmiotów.
4. Zawsze poruszaj się zgodnie ze wskazówkami przewodnika i ozna-
czeniami.
5. Odważnie pytaj przewodnika o interesujące Cię rzeczy.
6. Na koniec grzecznie podziękuj i pożegnaj się.
11. Zadanie domowe: Dokończ opowieść rozpoczynającą się od słów: Wio-
senny park wyglądał pięknie& . W swojej pracy zastosuj co najmniej pięć
przysłówków.
102
Karta pracy
1. Uzupełnij tabelę.
kiedy? gdzie? jak?
............................. ............................. .............................
............................. ............................. .............................
............................. ............................. .............................
............................. ............................. .............................
............................. ............................. .............................
2. Dokończ zdania.
Jeśli odważnie stawiam czoło problemom, .....................................
Jeśli grzecznie zadajesz pytania, ..................................................
Jeśli jest cicho, ........................................................................
Gdy uważnie słuchasz poleceń, ...................................................
Należy zachowywać się kulturalnie podczas ...................................
3. Uzupełnij poniższy tekst.
Muzealny savoir-vivre
1. Zachowuj się & & & & & & & & i & & & & & & & & & & & & .
2. & & & & & & & & & & & . Słuchaj przewodnika.
3. & & & & & . nie dotykaj przedmiotów.
4. & & & & & & poruszaj się zgodnie ze wskazówkami przewodnika
i oznaczeniami.
5. & & & & & & & & & pytaj przewodnika o interesujące Cię rzeczy.
6. Na koniec & & & & & & & podziękuj i pożegnaj się.
103
Scenariusz nr 18. Julian Tuwim Cuda i dziwy
Temat: Odkrywamy cuda i dziwy w wierszu Juliana Tuwima
1. Prosimy uczniów o zamknięcie oczu i wyobrażenie sobie, jak wyglądałaby
sala lekcyjna, gdyby mogli dokonać w niej nieograniczonych zmian. Na
tablicy zapisujemy najciekawsze, najbardziej niezwykłe pomysły.
Na podłodze leży Na krzesłach leżą
kolorowy dywan. miękkie poduszki.
Jak wygląda sala lekcyjna,
gdy mamy zamknięte oczy?
Tablica działa jak
???????
ekran komputera.
2. Czytamy wiersz Juliana Tuwima Cuda i dziwy.
3. Rozdajemy kartę pracy. Uczniowie opisują świat ukazany w wierszu Ju-
liana Tuwima.
W świecie ukazanym w wierszu
W życiu jest tak:
Cuda i dziwy było tak:
Śnieg pada zimą. Śnieg spadł w lipcu.
Śnieg jest biały. Śnieg był niebieski.
Ptaki ćwierkają. Ptaki szczekały.
Psy szczekają. Psy ćwierkały.
Krowy pasą się na łące. Krowy fruwały nad łąką.
Aąka jest zielona. Aąka była modra (czyli niebieska).
Słońce świeci. Słońce śpiewało.
Słońce jest żółte. Słońce było zielone.
Ptaki wiją gniazda na drzewach. Motyle wiły gniazda na kwiatach.
104
4. Czwartoklasiści zastanawiają się, dzięki czemu możliwe były takie cuda
i dziwy .
A zobaczyłem
Ten świat uroczy,
siła WYOBRAyNI, siła MARZEC
Gdy miałem właśnie
Przymknięte oczy.
5. Dzielimy uczniów na grupy, których zadaniem jest ocenienie świata po-
wstałego w wyobrazni. Uczniowie otrzymują pytania pomocnicze.
" Czy chcielibyście zwiedzić krainę, w której dzieją się takie cuda i dzi-
wy ? Uzasadnijcie swoją odpowiedz.
" Które zmiany wprowadzone w wyobrazni są najciekawsze?
" Które zmiany są najbardziej zaskakujące?
" Czy zgadzacie się ze stwierdzeniem, że świat ukazany w wierszu jest
uroczy ? Uzasadnijcie odpowiedz.
6. Każda grupa opracowuje także projekt herbu świata ukazanego w wier-
szu.
7. Zadanie domowe: Opisz lub narysuj własne cuda i dziwy . Zatytułuj
swoją pracę.
105
Karta pracy
W świecie ukazanym w wierszu
W życiu jest tak:
Cuda i dziwy było tak:
Śnieg pada zimą. Śnieg spadł w lipcu.
106
Scenariusz nr 19. Natalia Gałczyńska Firoseta i czary
Temat: Co się wydarzyło w Srebrnym Kraju i Prowansji?
1. Uczniowie wskazują nazwy krain opisanych w utworze i podają nazwy ich
władców.
Srebrny Kraj Prowansja
Król Czarodziejów książę Robert
2. Rozdajemy kartę pracy nr 1. Następnie uczniowie gromadzą informacje
na temat tytułowej bohaterki baśni.
FIROSETA
" córka Króla Czarodziejów
" najmłodsza z pięciu sióstr
" żona księcia Roberta
" bardzo ładna, mądra, niezwykle miła
3. Rozdajemy kartę pracy nr 2. Na podstawie tekstu czwartoklasiści ustalają
kolejność wydarzeń w utworze oraz wskazują, w jakich krainach rozgry-
wają się poszczególne wydarzenia.
(4) Wesele Firosety i księcia. (Prowansja)
(7) Wyprawa w poszukiwaniu ukochanej. (Prowansja)
(1) Wyczarowanie skrzydeł dla księżniczek. (Srebrny Kraj)
(5) Spisek astrologa przeciwko Firosecie. (Prowansja)
(6) Nagły powrót Roberta do zamku. (Prowansja)
(2) Wyprawy sióstr nad morze. (Prowansja)
(8) Pomoc zwierząt w pokonywaniu przeszkód. (Srebrny Kraj)
(11) Szczęśliwy powrót Firosety i Roberta do domu. (Prowansja)
(9) Radosne spotkanie małżonków. (Srebrny Kraj)
(3) Ukrycie skrzydeł przez Roberta. (Prowansja)
(10) Próby zatrzymania córki przez Króla Czarodziejów. (Srebrny Kraj)
107
4. Rozdajemy kartę pracy nr 3. Uczniowie szczegółowo odtwarzają przebieg
wyprawy Roberta w poszukiwaniu Firosety.
Trudności, przed którymi stanął
Kto i jak mu pomógł?
Robert
Jak zebrać siły po zatonięciu stat- Mewa obiecała Robertowi, że
ku? może liczyć na wsparcie zwierząt.
Jak dotrzeć do podnóża gór Jeleń uniósł Roberta na swym
w Srebrnym Kraju? grzbiecie, pokonując ogromną od-
ległość w ciągu kilku godzin.
Jak przedostać się przez niedostęp- Muł na jego grzbiecie Robert
ne góry? przetrwał karkołomną wspinaczkę.
Jak pokonać żywopłot z róż? Myszy wygryzły szczelinę w żywo-
płocie.
Jak przedostać się przez wrzący Pająki uprzędły most nad rozle-
potok? wiskiem.
Jak ominąć psa potwora? Żmija zaproponowała podstęp,
wyznaczyła trasę, po której miał
czołgać się Robert.
5. Czwartoklasiści wyszukują w tekście fragmenty opisujące Srebrny Kraj
i Prowansję.
Srebrny Kraj
Srebrny Kraj leżał wśród wysokich gór, na które wspinały się tylko ko-
zice. Gdyby nawet ktoś z ludzkiego świata zdołał przebrnąć przez niebo-
tyczny łańcuch, natrafiłby kolejno na trzy nie byle jakie bariery: kolczastą
ścianę róż, potok srebra i psa-potwora o trzech głowach .
(& ) wszystko zaciąga ledwie dostrzegalna mgiełka. Szara, szarosreb-
rna .
(& ) wędrował wśród drzew ze srebrzystymi liśćmi, ze srebrnymi lśnią-
cymi owocami .
(& ) z wierzchu prostopadłych skał rwała struga rozżarzonego srebra,
tworząc niewielkie rozlewisko .
Prowansja
(& ) zatokę z bielutkim piaskiem, z przezroczystą zielononiebieską
wodą. Na brzegu rósł stary, zdziczały gaj oliwny, rósł gęsto i zasłaniał
108
kąpiące się siostry przed okiem ludzi. A dalej, na pagórku, widać było
zamek o dwóch basztach i zębatym murze; z kominów smużyły się wesołe
dymy, słońce zapalało błyski w szybach okien .
(& ) o jej barwnych ogrodach i polach, o niezamglonej jasności słońca, o
szumie fal i lekkim morskim powietrzu .
6. Uczniowie oceniają nastrój panujący w obu krainach, odwołując się do
tekstu i ilustracji pod tekstem.
Srebrny Kraj
złowrogi niebezpieczny niedostępny
ponury tajemniczy niezwykły
Prowansja
przyjazna bezpieczna radosna
wesoła optymistyczna pogodna
7. Czwartoklasiści wybierają tę krainę, w której chcieliby zamieszkać. Argu-
mentują swój wybór.
8. Zadanie domowe: Opracuj plakat prezentujący Prowansję lub Srebrny
Kraj. Postaraj się, aby twoja praca zawierała ilustrację i opis wybranej
krainy.
109
Karta pracy nr 1
FIROSETA
" córka Króla Czarodziejów
" .................................................
.................................................
" .................................................
.................................................
" .................................................
.................................................
Karta pracy nr 2
( ) Wesele Firosety i księcia. (& & & & & & & & & & & & & & )
( ) Wyprawa w poszukiwaniu ukochanej. (& & ..& & & & & & ..)
( ) Wyczarowanie skrzydeł dla księżniczek. (& & ..& & & & & .)
( ) Spisek astrologa przeciwko Firosecie. (& & & & ..& & & & .)
( ) Nagły powrót Roberta do zamku. (& & & & & & & & & & ..)
( ) Wyprawy sióstr nad morze. (& & & & & & & & ..& & & & ..)
( ) Pomoc zwierząt w pokonywaniu przeszkód. (& & & .& & & )
( ) Szczęśliwy powrót Firosety i Roberta do domu. (& & & & & )
( ) Radosne spotkanie małżonków. (& & & & & & & ...& & & ..)
( ) Ukrycie skrzydeł przez Roberta. (& & & & & & & & & & & )
( ) Próby zatrzymania córki przez Króla Czarodziejów. (& & ....)
110
Karta pracy nr 3
Trudności, przed którymi
Kto i jak mu pomógł?
stanął Robert
Jak zebrać siły po zatonięciu Mewa
statku?
Jak dotrzeć do podnóża gór
w Srebrnym Kraju?
Jak przedostać się przez nie- Muł
dostępne góry?
Myszy
Pająki
Jak ominąć psa potwora? ................ zaproponowała
podstęp, wyznaczyła trasę, po
której miał czołgać się Robert.
111
Scenariusz nr 20. Clive Staples Lewis Opowieści z Narnii.
Tom 1. Lew, czarownica i stara szafa
LEKTURA INACZEJ?
Zanim nauczyciel postanowi zająć się lekturą Opowieści z Narnii, może za-
proponować swoim uczniom zamianę sali lekcyjnej w Narnię właśnie.
PO CO?
Ze względu na:
1. Nietradycyjne, a co za tym idzie dalekie od nudy przypomnienie treści
lektury, postaci głównych bohaterów, najważniejszych miejsc, w których
rozgrywają się wydarzenia oraz wskazanie istotnych dla rozwoju akcji
przedmiotów, czyli organizowanie świata przedstawionego w utworze.
2. Wspólną pracę nad projektem praca w zespole i wspólny sukces.
3. Stworzenie niepowtarzalnej narnijskiej atmosfery pózniejsze rozmowy
o lekturze w baśniowym świecie.
JAK?
Metoda plakatu przede wszystkim, choć należy być otwartym na wszelkie prze-
jawy inwencji twórczej uczniów (pozwolić na śnieg z waty, z papieru).
CO MOŻE ZNALEyĆ SI W NARNII?
1. Plakaty: Tumnusa, dzieci (Aucji, Edmunda, Zuzanny, Piotra), Aslana,
Białej Czarownicy w saniach z towarzyszącym jej karłem, zwierząt (choć-
by państwa bobrów), zamku Ker-Paravel, domku bobrów (wszystko zale-
ży od nas), drzwi do szafy.
2. Latarnia (może być latarnią z kartonu).
3. Zaproszenie do Narnii (dobrze jest przymocować je do drzwi od sali;
wszyscy powinni wiedzieć, gdzie się znalezli).
4. Śnieg i wszelkie przejawy zimy (z papieru, bibuły, waty).
Warto również zostawić trochę miejsca (np. tablicę gazetki ściennej) na pra-
ce wykonywane podczas cyklu lekturowych lekcji (zaproszenia, ostrzeżenia,
reklamy itp.).
112
Temat: O dwóch światach szafą oddzielonych...
1. Każde dziecko otrzymuje kartę pracy (s. 116). W pierwszej kolejności
wypełnia poniższy schemat (możemy go uzupełnić wspólnie). Prosimy
uczniów o wpisanie w odpowiednie kolumny nazw mieszkańców.
Narnia Anglia
Czas: ??? INNY (własny) Czas: rzeczywisty
Zima, potem wiosna. (II wojna światowa)
Mieszkańcy: Cztery pory roku.
nimfy, fauny, karły, Mieszkańcy:
olbrzymy, mówiące ludzie,
zwierzęta... Aucja, Zuzanna,
Aslan, Piotr, Edmund,
Tumnus, Profesor
Biała Czarownica,
Bobry,
Synowie Adama,
Córki Ewy
2. Wspólnie ustalamy czas. Po wpisaniu tego rzeczywistego odczytujemy
następujący fragment lektury:
Jeżeli rzeczywiście są w tym domu drzwi, które prowadzą do jakie-
goś Innego Świata (...) to wcale bym się nie zdziwił, gdyby się okazało,
że ten Inny Świat ma swój własny, odrębny czas; tak więc, niezależnie
od tego, jak długo w nim się przebywa, NASZ czas nie ma z tym nic
wspólnego...
Przekład Andrzeja Polkowskiego
Rozmawiamy o czasie narnijskim, prosimy uczniów, by podali przykłady
świadczące o tym, że przytoczone słowa Profesora są prawdziwe.
3. Prosimy o uporządkowanie wydarzeń:
" Spotkanie Edmunda z Białą Czarownicą (3)
" Walka Piotra z wilkiem (6)
" Wędrówka do Kamiennego Stołu (5)
" Pokonanie Czarownicy (8)
" Panowanie Synów Adama i Córek Ewy (9)
" Zniknięcie młodszego brata (4)
" Przyjazd dzieci do domu Profesora (1)
" Ofiara Aslana (7)
" Pierwsze spotkanie Aucji i Tumnusa (2)
113
4. Rozmawiamy z dziećmi o treści książki. Pytamy, które z wymienionych
wydarzeń było dla nich najciekawsze, który fragment opowieści najbar-
dziej im się podobał i dlaczego.
5. Na koniec dzieci rozwiązują krzyżówkę:
1
Z U Z A N N A
2
F A U N
3
P R O F E S O R
4
K E R - P A R A V E L
5
A U C J A
6
A S L A N
7
K A R Z E A
8
M A S Z Y N A D O S Z Y C I A
9
G R Z M O T O A U P
10
B I A A Y J E L E C
11
D R O Z D
12
P O S G I
13
L A T A R N I A
14
G A R D E R O B A
15
O L B R Z Y M
16
A N G L I A
17
W I L K
18
Z I M A
1. Starsza siostra Edmunda.
2. Pan Tumnus.
3. Właściciel niezwykłego domu w Anglii.
4. Zamek nad wschodnim morzem.
5. Pierwsza znalazła drogę do Narnii.
6. Pan całej Puszczy.
7. Najbliższy sługa Białej Czarownicy.
8. Pani Bobrowa dostała ją w prezencie od św. Mikołaja.
114
9. Olbrzym, któremu Aucja pożyczyła chusteczkę.
10. Polowało na niego królewskie rodzeństwo.
11. Wskazał dzieciom drogę do Pana Bobra.
12. Efekt złości Czarownicy.
13. Pod nią po raz pierwszy Aucja spotkała fauna.
14. Tumnus tak nazywał kraj, z którego przybyła Córka Ewy.
15. Wiatrołup.
16. Państwo, z którego pochodziły dzieci.
17. Przegrał walkę z Piotrem.
18. Pora roku charakterystyczna dla Narnii.
[Odpowiedzi: Zuzanna, faun, Profesor, Ker-Paravel, Aucja, Aslan, ka-
rzeł, maszyna do szycia, Grzmotołup, biały jeleń, drozd, posągi, latarnia,
Garderoba, olbrzym, Anglia, wilk, zima.]
6. Zadanie domowe: Przygotuj piękne opowiadanie jednego z rozdziałów
książki.
115
Karta pracy
1. Uzupełnij schemat:
Narnia Anglia
Czas: Czas:
........................ ........................
........................ ........................
........................ ........................
........................ ........................
Mieszkańcy: Mieszkańcy:
........................ ........................
........................ ........................
........................ ........................
........................ ........................
........................ ........................
........................ ........................
........................ ........................
........................ ........................
116
2. Uporządkuj wydarzenia. Wpisz w kratki kolejne numery.
" Spotkanie Edmunda z Białą Czarownicą
" Walka Piotra z wilkiem
" Wędrówka do Kamiennego Stołu
" Pokonanie Czarownicy
" Panowanie Synów Adama i Córek Ewy
" Zniknięcie młodszego brata
" Przyjazd dzieci do domu Profesora
" Ofiara Aslana
" Pierwsze spotkanie Aucji i Tumnusa
3. Rozwiąż krzyżówkę.
1
2
3
4 -
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
117
1. Starsza siostra Edmunda.
2. Pan Tumnus.
3. Właściciel niezwykłego domu Anglii.
4. Zamek nad wschodnim morzem.
5. Pierwsza znalazła drogę do Narnii.
6. Pan całej Puszczy.
7. Najbliższy sługa Białej Czarownicy.
8. Pani Bobrowa dostała ją w prezencie od św. Mikołaja.
9. Olbrzym, któremu Aucja pożyczyła chusteczkę.
10. Polowało na niego królewskie rodzeństwo.
11. Wskazał dzieciom drogę do Pana Bobra.
12. Efekt złości Czarownicy.
13. Pod nią po raz pierwszy Aucja spotkała fauna.
14. Tumnus tak nazywał kraj, z którego przybyła Córka Ewy.
15. Wiatrołup.
16. Państwo, z którego pochodziły dzieci.
17. Przegrał walkę z Piotrem.
18. Pora roku charakterystyczna dla Narnii.
118
Scenariusz nr 21. Clive Staples Lewis Opowieści z Narnii.
Tom 1. Lew, czarownica i stara szafa
Temat: Królowa czy czarownica, czyli o magicznej mocy ptasiego mleczka.
1. Uczniowie otrzymują na początek następujący tekst reklamowy:
Jedyne, niepowtarzalne, najlepsze!
PTASIE MLECZKO
Każdy kawałek bosko słodki i cudownie piankowaty!
Nigdy nie jedliście nic równie wspaniałego!!!
2. Prosimy, aby uczniowie wskazali wszystkie określenia ptasiego mleczka:
jedyne, niepowtarzalne, najlepsze, bosko słodkie, cudownie piankowate,
wspaniałe.
3. Pytamy, jaki jest cel tego tekstu. Podkreślamy emocjonalne nacechowa-
nie wyrazów określających. Uświadamiamy cel reklamy.
4. Przypominamy sytuację z książki. Ustalamy, kto, od kogo i w jakich oko-
licznościach otrzymał smakołyk. Następnie możemy przytoczyć fragment
tekstu znajdujący się w podręczniku na s. 227, zaczynający się od słów:
W końcu całe ptasie mleczko zostało zjedzone... do słów kto go choć
raz skosztuje, będzie chciał więcej i więcej... .
5. Pytamy, w jakim celu Królowa wyczarowała dla chłopca ptasie mleczko.
Jakie były właściwości przysmaku. Uświadamiamy dzieciom, że zamiary
pani z sań nie były zbyt szlachetne.
6. Dzielimy klasę na grupy (3, 6, 9 w zależności od liczebności). Każda
z grup otrzymuje jeden z tekstów (lub wszystkie, według uznania) wraz
z poleceniem (poleceniami).
Tekst I
wybieramy z rozdziału 3. Edmund wchodzi do szafy (s. 36 37) od słów:
Pani (...) była przykryta białym futrem... do słów:
Była to twarz piękna, lecz dumna, zimna i surowa .
119
Tekst II
wybieramy z rozdziału 9. W domu Czarownicy (s. 90) od słów:
Wszyscy, którzy mówią o niej takie wstrętne rzeczy myślał w duchu są
po prostu jej wrogami do słów:
W głębi serca Edmund czuł, że Biała Czarownica jest zła i okrutna .
Tekst III
możemy skserować z podręcznika s. 230 lub
wybieramy z rozdziału 4. Ptasie mleczko (s. 45) od słów:
To okropna postać. Nazywa siebie królową Narnii, chociaż wcale nie ma
do tego prawa do słów:
Jezdzi po kraju w saniach zaprzężonych w reny, ze swoją czarodziejską
różdżką i w koronie na głowie .
Polecenia do tekstów:
" Dla wszystkich: Spróbujcie ustalić, kto wypowiada powyższe opinie.
(Narrator, Edmund, Aucja)
" Na podstawie tekstu I opiszcie wygląd Królowej.
" Wykorzystując tekst I i II, wskażcie cechy charakteru Białej Cza-
rownicy.
" Korzystając z informacji, które zawiera tekst III, wypiszcie działania
postaci, która nazywa siebie królową Narnii.
7. Każda z grup prezentuje wyniki swojej pracy. Na tablicy zapisujemy wnio-
ski, które ułożą się w notatkę, wpisaną następnie do zeszytu. Będzie ona od-
powiedzią na pytanie o to, czy postać z sań jest królową czy uzurpatorką.
8. Zadanie domowe: Napisz tekst z ostrzeżeniem, wskazującym zgubne
skutki spożywania zaczarowanego ptasiego mleczka, który mógłby zostać
wysłany do wszystkich mieszkańców Narnii.
120
Karta pracy
1. Przeczytaj poniższy tekst i wskaż wszystkie określenia dotyczące pta-
siego mleczka.
Jedyne, niepowtarzalne, najlepsze!
PTASIE MLECZKO
Każdy kawałek bosko słodki i cudownie piankowaty!
Nigdy nie jedliście nic równie wspaniałego!!!
2. Polecenia do tekstów:
" Ustal, kto wypowiada opinie w tekstach I III.
" Na podstawie tekstu I opiszcie wygląd Królowej.
" Wykorzystując tekst I i II, wskażcie cechy charak-
teru Białej Czarownicy.
" Korzystając z informacji, które zawiera tekst III,
wypiszcie działania postaci, która nazywa siebie
królową Narnii.
121
Scenariusz nr 22. Clive Staples Lewis Opowieści z Narnii.
Tom 1. Lew, czarownica i stara szafa
Temat: Aslan znaczy dobro...
Ciekawostka: Aslan w języku tureckim oznacza lew :)))
1. Każdy uczeń otrzymuje tajemniczy, początkowo niejasny list:
Narnia, zima
Wielki Panie Puszczy!!!
Czcigodny Aslanie!!!
Z niecierpliwością oczekujemy na Twe przybycie!
Tylko Ty możesz ocalić pogrążoną w wiecznej zimie Narnię oraz pomóc
mojemu przyjacielowi Tumnusowi, którego Biała Czarownica zamieniła
w posąg.
Przybądz jak najszybciej, proszę.
Aucja
Córka Ewy
2. Uczniowie uzupełniają samodzielnie tekst (zob. Karta pracy na s. 124),
a następnie po odczytaniu i wspólnym ustaleniu prawidłowej wersji wkle-
jają do zeszytów. Należy zwrócić uwagę na wyznaczniki listu: trójdzielną
budowę, zwroty do adresata, datę i miejsce, podpis.
3. Odpowiadają na pytanie, dlaczego Aucja skierowała swoją prośbę właś-
nie do Aslana.
4. Na dzwięk słowa Aslan każde z dzieci zareagowało inaczej. Na kartach
pracy, które otrzymują uczniowie, znajdują się opisy ich odczuć. Każde
z określeń należy połączyć z imieniem.
EDMUND odczuł falę tajemniczego lęku
PIOTR stał się wyjątkowo dzielny i żądny przygód
ZUZANNA jakby ją ogarnął cudowny zapach, słodka melodia
AUCJA początek lata
122
5. Korzystając z własnej wiedzy oraz z fragmentów lektury (np. z począt-
kowej części rozdziału 8. pt. Co wydarzyło się po obiedzie ), uczniowie
uzupełniają poniższy schemat, wpisując cechy Aslana, i wklejają go do
zeszytów.
grozny
6. Rozmawiamy z dziećmi o zachowaniu Aslana, o jego ofierze (złożonej za
Edmunda). Próbujemy zdefiniować Dobro, wyjaśnić temat lekcji.
7. Zadanie domowe: Napisz w imieniu Aslana krótki list, będący odpowie-
dzią na prośbę Aucji. Pamiętaj o trójdzielnej kompozycji, określeniu czasu
i miejsca. Nie zapominaj, że zwroty do adresata pisze się wielką literą.
123
Karta pracy
1. W poniższym liście brakuje kilku informacji. Uzupełnij je.
........................., zima
Wielki Panie Puszczy!!!
Czcigodny .........................!!!
Z niecierpliwością oczekujemy na Twe przybycie!
Tylko Ty możesz ocalić pogrążoną w wiecznej ...................
Narnię oraz pomóc mojemu przyjacielowi ...........................,
którego .......................................... zamieniła w posąg.
Przybądz jak najszybciej, proszę.
.................
Córka Ewy
2. Na dzwięk słowa Aslan każde z dzieci zareagowało inaczej.
Przyporządkuj sformułowania do imion.
EDMUND stał się wyjątkowo dzielny i żądny przygód
PIOTR początek lata
ZUZANNA odczuł falę tajemniczego lęku
AUCJA jakby ją ogarnął cudowny zapach, słodka melodia
124
3. Korzystając z własnej wiedzy oraz z fragmentów lektury, wpisz w po-
niższy schemat cechy Aslana.
grozny
4. Napisz w imieniu Aslana krótki list, będący odpowiedzią na prośbę
Aucji. Pamiętaj o trójdzielnej kompozycji, określeniu czasu i miejsca.
Nie zapominaj, że zwroty do adresata pisze się wielką literą.
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
125
Scenariusz nr 23. Clive Staples Lewis Opowieści z Narnii.
Tom 1. Lew, czarownica i stara szafa
Temat: W imieniu władców Narnii ZAPRASZAM.
1. Rozmawiamy z uczniami o rządach rodzeństwa w Narnii. Przypomina-
my królewskie przydomki. Uczniowie mogą odszukać fragmenty lektury,
które opisują zachowanie dorosłych już władców. Ważne, by wspomnieć
o czasie (wiośnie) i Aslanie, który czasem odwiedza Narnię.
2. Każdy uczeń otrzymuje zaproszenie:
Zaproszenie
W imieniu Władców Narnii:
Piotra Wspaniałego, Zuzanny Aagodnej,
Edmunda Sprawiedliwego oraz Aucji Mężnej
mam zaszczyt zaprosić wszystkich Mieszkańców Narnii
na BAL
organizowany ku czci
Wielkiego Pana Puszczy Aslana.
Uroczystość rozpocznie się setnego dnia wiosny, wraz ze wschodem Księżyca.
Na przybywających Gości oczekiwać będziemy
w Sali Pięknych Słów
zamku Ker-Paravel.
Z wyrazami szacunku
sekretarz Rodziny Królewskiej
Tumnus
3. Po odczytaniu zaproszenia uczniowie wskazują następujące informacje:
KTO, KOGO, Z JAKIEJ OKAZJI, KIEDY I DOKD zaprasza.
4. Zapisujemy wspólnie notatkę o tym, jakie informacje muszą się znalezć
w zaproszeniu. Zwracamy również uwagę na formę zapisu i wyjaśniamy
jej funkcję.
ZAPROSZENIE piszemy, gdy chcemy powiadomić kogoś o jakimś wyda-
rzeniu i nakłonić go do wzięcia w nim udziału. Musi ono zawierać nastę-
pujące informacje:
126
KTO, KOGO, Z JAKIEJ OKAZJI, KIEDY I DOKD ZAPRASZA. Waż-
ne, by zaznaczyć najważniejsze informacje, np. innym kolorem, odmien-
ną czcionką.
5. Następują ćwiczenia redakcyjne. Każdy pisze tekst zaproszenia, wybiera-
jąc spośród poniższych propozycji:
" Zaproszenie na obiad do Pana Tumnusa.
" Zaproszenie na otwarcie nowej tamy do Państwa Bobrów.
" Zaproszenie na prezentację ptasiego mleczka do pałacu Białej Czarow-
nicy.
" Zaproszenie na obchody tysiąclecia Kamiennego Stołu.
" Zaproszenie do Narnii na...
6. Zadanie domowe: Wykonaj ozdobne zaproszenie i wpisz w nie tekst, któ-
ry przygotowałeś na lekcji.
Karta pracy
Zaproszenie
W imieniu Władców Narnii:
Piotra Wspaniałego, Zuzanny Aagodnej,
Edmunda Sprawiedliwego oraz Aucji Mężnej
mam zaszczyt zaprosić wszystkich Mieszkańców Narnii
na BAL
organizowany ku czci
Wielkiego Pana Puszczy Aslana.
Uroczystość rozpocznie się setnego dnia wiosny, wraz ze wschodem Księ-
życa.
Na przybywających Gości oczekiwać będziemy
w Sali Pięknych Słów
zamku Ker Paravel.
Z wyrazami szacunku
sekretarz Rodziny Królewskiej
Tumnus
127
Scenariusz nr 24. Clive Staples Lewis Opowieści z Narnii.
Tom 1. Lew, czarownica i stara szafa
Temat: Domu z magiczną szafą nie sprzedam!
1. Prosimy uczniów o cichą lekturę skserowanych fragmentów opowieści
oraz o wypełnienie karty pracy.
Fragment 1. pochodzi z rozdziału 1. Aucja zagląda do szafy (s. 12), zaczy-
na się od słów:
Dom był pełen zakamarków i niespodzianek, wielki z rodzaju tych wiel-
kich domów, co to zdają się nigdy nie mieć końca , a kończy słowami:
Nie było tu nic więcej, jeśli nie liczyć martwej muchy na parapecie .
Fragment 2. pochodzi z rozdziału 5. Z powrotem po tej stronie drzwi (s. 54 55),
zaczyna się od słów:
Dom Profesora o którym nawet on sam tak mało wiedział był tak sta-
ry i tak słynny, że z całej Anglii przyjeżdżali tu różni ludzie, aby poprosić
o zgodę na jego zwiedzenie , a kończy słowami:
Profesor zawsze się zgadzał, a pani Macready, jego gospodyni, oprowa-
dzała ich po domu, opowiadając o obrazach, o zbroi, o rzadkich okazach
książek w bibliotece .
2. Propozycje tematów prac twórczych (można podzielić klasę na grupy):
" Wykonaj (wykonajcie) plakat reklamowy domu Profesora.
" Napisz (napiszcie) oświadczenie Profesora dementujące pogłoski
o sprzedaży domu.
" Zabawa pod hasłem: TO warto zobaczyć! Zostań przewodnikiem
w domu Profesora .
" Wymyśl historię zbroi znajdującej się w domu Profesora. Zapisz ją
w formie opowiadania lub przygotuj piękną opowieść.
128
Karta pracy
1. Wyjaśnij w jednym zdaniu, co oznacza stwierdzenie, że dom zdaje się
nie mieć końca.
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
2. Dokąd wiodło kilkoro pierwszych drzwi?
a) do piwnic
b) do bawialni
c) do sypialni
d) do biblioteki
3. Na ścianach w bardzo długim pokoju wisiały:
a) pamiątki rodzinne
b) fragmenty zbroi
c) obrazy
d) fotografie
4. W rogu pokoju obitego zieloną tkaniną stała:
a) kompletna stara zbroja
b) harfa
c) biblioteczka
d) szafa
5. Do wielkiej komnaty prowadziły:
a) kręte schody
b) dwa korytarze
c) trzy stopnie w dół, a potem pięć stopni w górę
d) trzy stopnie w górę, a potem pięć w dół
6. Stara szafa stała:
a) w pustym pokoju z lustrem w drzwiach
b) w pokoju z drewnianym parapetem
c) w pokoju, w którym na parapecie leżała martwa mucha
d) w korytarzu
129
7. Dom Profesora odwiedzano ze względu na:
a) nowoczesny wystrój i niezliczoną liczbę pokoi
b) niezwykły nastrój, który w nim panował oraz opowieści
c) jego obecność w Przewodniku Pascala
d) zabytkowość
8. Gospodyni Profesora opowiadała turystom o:
a) przodkach właściciela
b) obrazach, zbroi i książkach
c) niezwykłej szafie
d) przybyłych z Londynu dzieciach
9. Utwórz 5 wyrazów pokrewnych do wyrazu dom.
DOM
10. Odmień przez przypadki wyraz szafa.
Liczba pojedyncza Liczba mnoga
M. ..................................... M. .....................................
D. ..................................... D. .....................................
C. ..................................... C. .....................................
B. ..................................... B. .....................................
N. ..................................... N. .....................................
Ms. ..................................... Ms. .....................................
W. ..................................... W. .....................................
130
11. Ułóż tekst informacyjny, który mógłby się pojawić na tablicy przed
domem Profesora. Zamieść w nim także kilka wskazówek dla tury-
stów (jak powinni się zachować, na co zwrócić uwagę).
.....................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
1. .........................................................................................
2. .........................................................................................
3. .........................................................................................
4. .........................................................................................
5. .........................................................................................
131
Scenariusz nr 25. Clive Staples Lewis Opowieści z Narnii. Tom 1.
Lew, czarownica i stara szafa
Temat: Narnijska życzliwość, czyli zapraszamy w imieniu Pana Tumnusa.
UWAGA: Przed lekcją nauczyciel zawiesza na tablicy z gazetką klasową
tekst zaproszenia oraz tajemniczą kopertę zaadresowaną do klasy.
1. Wyłonienie grup. (Nauczyciel dzieli klasę tak, by grupy były zróżnicowa-
ne, tzn. by w każdej byli uczniowie kreatywni, bardziej i mniej zdolni.
W tym celu każdy uczeń otrzymuje (nie wybiera) kopertę z własnym imie-
niem, która zawiera jakieś wypowiedzenie: zdanie pojedyncze nierozwi-
nięte, zdanie pojedyncze rozwinięte, równoważnik zdania lub zdanie zło-
żone.) Każda grupa siada przy osobnym stoliku; lekcja toczy się dalej.
Wypowiedzenia do kopert
Tumnus znieruchomiał.
Aucja płakała.
Aslan milczał.
Karzeł podskakiwał.
Aucja i Tumnus zaprzyjaznili się ze sobą.
Aucja, Edmund, Zuzanna i Piotr sprawiedliwie rządzili Narnią.
Płaszcze i futra zamieniły się w gęste gałęzie.
Nimfy, karły, fauny i olbrzymy zamieszkiwały Narnię od
bardzo dawna.
Niezwykła przygoda Aucji.
Walka z Białą Czarownicą.
Nadejście wiosny.
Obalenie złych rządów.
Profesor mieszkał w ogromnym domu, który chętnie
odwiedzali turyści.
132
Narnię zamieszkiwały niezwykłe istoty i Aucja była
zachwycona.
Stara szafa stała w garderobie i wyglądała jak zabytkowy
mebel.
Aucja ujrzała latarnię stojącą na środku polany i podeszła
do niej.
2. Odczytanie zaproszenia (przypiętego do tablicy z gazetką klasową tekst
zaproszenia w scenariuszu nr 23: W imieniu władców Narnii zapraszam)
wskazanie cech zaproszenia.
3. Odczytanie listu (przywieszonego pod zaproszeniem zaadresowanego
do klasy).
Data bieżąca; do przydomków (w razie konieczności dodajemy lub wy-
myślamy inne) dopisujemy imiona. Uwaga! Koperta zawiera: list oraz 4
(lub więcej w zależności od liczby grup) koperty. W każdej z kopert
(podpisanych imionami i przydomkami zgodnie z podziałem na grupy)
znajdują się wskazówki, o których w liście wspomina Tumnus.
Narnia, .............................
Drogie Córki Ewy!
& & & & .........& . Skoczna, & & ...........& & & & Odważna,
& & ..............& . Mądra, & & & & ............& . Szlachetna,
& ............... o Ciepłym Spojrzeniu, & ............... Ufna,
& ............... o Wielkim Sercu!!!
Drodzy Synowie Adama!
& & ..............& . Wrażliwy, & & ............& . Radosny,
& & ..............& . Szczery, & & ............& . Dumny,
& & ..............& . Mężny, & & ............& . Sprawiedliwy,
& & ..............& . Skromny, & & ............& . Dobry,
& & ..............& . Rozważny, & & .......& . Nieustraszony!
133
Wielce byłem zdziwiony, dowiedziawszy się, iż Nasi
Szlachetni Władcy taką liczbę Rodzeństwa zacnego posiadają.
Wieść ta ogromną radością wypełniła me serce. Spokojniejszy
jestem, pewność mając, że rządy Białej Czarownicy nie wrócą.
Bo czyż może stać się inaczej, jeśli Dobro panuje?
Zważywszy na Waszą szlachetność, wierzę, iż na prośbę,
z którą się do Was zwracam, nie pozostaniecie obojętni. Stary
już jestem i coraz trudniej jest mi sprostać wszystkim obowiąz-
kom królewskiego sekretarza. Jeśli więc wykonanie zadania,
które Wam powierzam, nie okaże się zanadto męczące, na mą
dozgonną wdzięczność liczyć możecie.
Dołączam cztery koperty. W każdej znajdziecie dokładne
wskazówki.
Czyńcie Dobro i pamiętajcie o wzajemnej życzliwości.
Tumnus
sekretarz Rodziny Królewskiej
Grupa I
1. Uprzejmie proszę o napisanie
zaproszenia do Państwa Bobrów na otwarcie nowej tamy.
2. Wskazówka: ZAPROSZENIE piszemy, gdy chcemy powiadomić
kogoś o jakimś wydarzeniu i nakłonić go do wzięcia w nim udzia-
łu. Musi ono zawierać następujące informacje: KTO, KOGO,
Z JAKIEJ OKAZJI, KIEDY I DOKD ZAPRASZA. Ważne, by
zaznaczyć najważniejsze informacje, np. innym kolorem, od-
mienną czcionką.
3. Proszę podpisać: W imieniu sekretarza Rodziny Królewskiej Tumnu-
sa + imiona osób sporządzających pismo.
4. Po skończeniu pracy proszę przywiesić zaproszenie na tablicy obok
zaproszenia na BAL.
134
Grupa II
1. Uprzejmie proszę o napisanie
zaproszenia na obchody Tysiąclecia Kamiennego Stołu
2. Wskazówka: ZAPROSZENIE piszemy, gdy chcemy powiadomić
kogoś o jakimś wydarzeniu i nakłonić go do wzięcia w nim udzia-
łu. Musi ono zawierać następujące informacje: KTO, KOGO,
Z JAKIEJ OKAZJI, KIEDY I DOKD ZAPRASZA. Ważne,
by zaznaczyć najważniejsze informacje, np. innym kolorem,
odmienną czcionką.
3. Proszę podpisać: W imieniu sekretarza Rodziny Królewskiej Tumnu-
sa + imiona osób sporządzających pismo.
4. Po skończeniu pracy proszę przywiesić zaproszenie na tablicy obok
zaproszenia na BAL.
Grupa III
1. Uprzejmie proszę o napisanie
zaproszenia na obiad do Pana Tumnusa Młodszego
2. Wskazówka: ZAPROSZENIE piszemy, gdy chcemy powiadomić
kogoś o jakimś wydarzeniu i nakłonić go do wzięcia w nim udzia-
łu. Musi ono zawierać następujące informacje: KTO, KOGO,
Z JAKIEJ OKAZJI, KIEDY I DOKD ZAPRASZA. Ważne, by
zaznaczyć najważniejsze informacje, np. innym kolorem, od-
mienną czcionką.
3. Proszę podpisać: W imieniu sekretarza Rodziny Królewskiej Tumnu-
sa + imiona osób sporządzających pismo.
4. Po skończeniu pracy proszę przywiesić zaproszenie na tablicy obok
zaproszenia na BAL.
Grupa IV
1. Uprzejmie proszę o napisanie
zaproszenia na prezentację ptasiego mleczka (wywołującego
dobre uczynki) do byłego pałacu Białej Czarownicy
135
2. Wskazówka: ZAPROSZENIE piszemy, gdy chcemy powiadomić
kogoś o jakimś wydarzeniu i nakłonić go do wzięcia w nim udzia-
łu. Musi ono zawierać następujące informacje: KTO, KOGO,
Z JAKIEJ OKAZJI, KIEDY I DOKD ZAPRASZA. Ważne, by
zaznaczyć najważniejsze informacje, np. innym kolorem, od-
mienną czcionką.
3. Proszę podpisać: W imieniu sekretarza Rodziny Królewskiej Tumnu-
sa + imiona osób sporządzających pismo.
4. Po skończeniu pracy, proszę przywiesić zaproszenie na tablicy obok
zaproszenia na BAL.
4. Głośne odczytanie poleceń.
5. Praca w grupach.
6. Prezentacja prac, zawieszenie nowych zaproszeń na gazetce.
7. Zadanie domowe: Wykonaj ozdobne zaproszenie na przyjęcie urodzino-
we organizowane przez ciebie. Zaproś wybranych bohaterów książki.
136
Scenariusz nr 26. Hans Christian Andersen Imbryk
Temat: O losie ludzkim w imbryku zamkniętym...
Na wcześniejszej lekcji uczniowie otrzymali tekst fragmentu baśni Imbryk
(od początku do słów: stałem bez użytku w kącie ). Ich zadaniem było do-
pisanie zakończenia baśni według własnego pomysłu.
1. Uczniowie przypominają treść fragmentu baśni, który czytali na poprzed-
niej lekcji i do którego dopisywali zakończenie (główni bohaterowie,
sytuacje).
2. Następnie każdy z uczniów podchodzi do tablicy i wybiera spośród przy-
klejonych do tablicy pocztówek tę, która najbardziej do niego przema-
wia ( metoda pocztówkowa wymaga od nauczyciela nieco wysiłku, ale
jest bardzo ciekawa przy podziale na grupy). Na odwrocie każdej kartki
znajduje się jedna z czterech złotych myśli (pochodzących bezpośrednio
z tekstu baśni lub odnoszących się do niego):
Niechętnie mówi się o swoich brakach,
inni to przecież robią za nas
Wszyscy mamy wady,
ale mamy także zalety
Jest się czymś jednym,
a nagle staje się zupełnie czym innym
Fortuna kołem się toczy
3. Dzielimy uczniów na grupy:
a) tworzymy ustne opisy konkretnych prostych sytuacji, obrazujące sen-
tencje dzieci mają dopasować opisywane przez nas sytuacje do infor-
macji zapisanej na kartce (na zasadzie definicja hasło; ciekawa zabawa
tworzenie wewnętrznej encyklopedii),
b) po prostu odczytujemy poszczególne aforyzmy.
137
4. Przydzielamy grupom zadania:
Grupa I
Fragment od słów: Był sobie pewnego razu imbryk do herbaty do
słów:
imbryk do herbaty wiedział o tym dobrze .
1. Na podstawie pierwszego fragmentu wypiszcie wyrażenia
opisujące wygląd i cechy bohatera tekstu.
2. Jak zachowywał się imbryk? Co robił?
Grupa II
Fragment od słów: Znam ich! mówił sam do siebie. do słów:
Wszystko to mówił imbryk, kiedy był beztroski i młody .
1. Jak imbryk rozumiał pokorę i skromność? Czy miał rację?
2. Co myślał o sobie?
Grupa III
Fragment od słów: Imbryk stał na nakrytym stole do słów:
ale najsmutniejsze było to, że śmiali się z niego, a nie z niezręcznej dłoni,
która go upuściła .
1. Co się wydarzyło?
2. Kto był sprawcą zdarzenia?
3. Kto się śmiał i z kogo?
Grupa IV
Fragment od słów: Nigdy nie będę mógł pozbyć się tego wspomnie-
nia! do słów:
zszedłem do rzędu nędzarzy, stałem bez użytku w kącie .
1. Jak potraktowano imbryk i dlaczego?
2. Jak się czuł?
138
5. Praca w grupach.
6. Omówienie prac, zapisanie notatki na tablicy i w zeszytach:
Imbryk był zrobiony z porcelany, miał wysmukłą szyję, duże ucho oraz po-
krywkę stłuczoną i sklejoną. Był dumny z porcelany, szyi i ucha. Nic nie
mówił o stłuczonej i sklejonej pokrywce, choć wiedział, że inni zwracają na
nią uwagę. Nie rozumiał, czym są skromność i pokora. Wywyższał się, nazy-
wał królem stołu (gdy był beztroski i młody). Pewnego dnia ktoś (delikatna
rączka) upuścił go, a wszyscy (zastawa) się śmiali nie z niezdarności sprawcy
tragedii, lecz z losu samozwańczego króla stołu . Imbryk został nazwany
inwalidą, odstawiony w kąt, wreszcie oddany ubogiej kobiecie. Czuł się jak
nędzarz.
Trzeba koniecznie zwrócić uwagę na moralny wydzwięk utworu, na za-
bieg personifikacji; a także sprowokować do przedstawienia analogicz-
nych, wziętych z życia przykładów podobnych ludzkich zachowań.
7. Na koniec odczytujemy właściwe zakończenie baśni.
8. Rozmawiamy z dziećmi o dosłownym i przenośnym znaczeniu
puenty.
9. Zadanie domowe: Odwołując się do baśni o imbryku (podręcznik, s. 232
233), ale również do własnych doświadczeń, napisz, co twoim zdaniem
oznaczają słowa bohatera: To prawdziwe błogosławieństwo zapomnieć
przez innych o sobie .
139
Karta pracy
Grupa I
1. Na podstawie pierwszego fragmentu wypiszcie wyrażenia opisujące
wygląd i cechy bohatera tekstu.
2. Jak zachowywał się imbryk? Co robił?
1. ..........................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
2. .........................................................................................
.............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
140
Grupa II
1. Na podstawie drugiego fragmentu napiszcie, jak imbryk rozumiał po-
korę i skromność. Czy miał rację?
2. Co myślał o sobie?
1. .........................................................................................
.............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
2. .........................................................................................
.............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
141
Grupa III
1. Na podstawie trzeciego fragmentu napiszcie, co się wydarzyło.
2. Kto był sprawcą zdarzenia?
3. Kto się śmiał i z kogo?
1. .........................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
2. .........................................................................................
.............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
3. .........................................................................................
.............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
142
Grupa IV
1. Na podstawie czwartego fragmentu napiszcie, jak potraktowano
imbryk i dlaczego.
2. Jak się czuł?
1. .........................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
2. .........................................................................................
.............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
143
Scenariusz nr 27. Otfried Preussler Malutka Czarownica
Temat: Dlaczego Malutka Czarownica nie chciała być dobrą czarownicą?
1. Czwartoklasiści rozwiązują krzyżówkę sprawdzającą znajomość treści
utworu (karta pracy).
1
B L O C K S B E R G
2
K O S Z
3
M I O T A A
4
A B R A K S A S
5
C I O T K A
6
W R Z O S O W I S K O
7
O G N I S K O
8
P A P I E R
9
C H R U S T
10
J A K U B
1. Góra, na której szczycie tańczyły czarownice. (Blocksberg)
2. W nim znajdowały się papierowe kwiaty. (kosz)
3. Za karę straciła ją Malutka Czarownica. (miotła)
4. Towarzyszy Malutkiej Czarownicy. (Abraksas)
5. Rrum-Brum-Trrach dla Malutkiej Czarownicy. (ciotka)
6. Tam odbył się egzamin z czarów. (wrzosowisko)
7. Wokół niego tańczyły czarownice. (ognisko)
8. Materiał, z którego wykonano kwiaty sprzedawane przez dziewczyn-
kę. (papier)
9. Poszukiwały go kobiety w lesie. (chrust)
10. Sprzedawca towarów różnych. (Jakub)
Hasło: CZAROWNICA.
144
2. Następnie uczniowie wskazują, jakie wydarzenia zostały przedstawione
w poszczególnych scenach.
Akt I
Scena 1 Malutka Czarownica ćwiczy czarowanie.
Scena 2 Tytułowa bohaterka pojawia się na Blocksbergu i zostaje za to
ukarana.
Scena 3 Malutka Czarownica wraca do swego domku.
Akt II
Scena 1 Bohaterka pomaga kobietom poszukującym chrustu.
Scena 2 Na miejskim targu Malutka Czarownica udziela pomocy dziew-
czynce sprzedającej papierowe kwiaty.
Akt III
Scena 1 Czarownice decydują, że bohaterka nie zasługuje na to, by być
zaproszoną na Blocksberg. Jednak w ostatniej chwili Malutka Czarowni-
ca pozbawia je mocy.
Scena 2 Czarownice dowiadują się, że straciły swoją moc.
3. Uczniowie oceniają zachowanie Malutkiej Czarownicy. Pracują w trzech
grupach każda z grup opiera się na innym akcie dramatu.
Akt I
" niecierpliwa (używa czarów, mimo że nie dokończyła studiowania Księ-
gi Czarów; chce wziąć udział w tańcach na Blocksbergu, choć jest za
młoda),
" niezdyscyplinowana, nieposłuszna (nie słucha poleceń starszych; nie
zamierza przestrzegać ustalonych zasad; z pogardą odnosi się do wy-
znaczonych zakazów Phi! Jest dużo rzeczy zabronionych& ),
" zuchwała (łamie zakaz i pojawia się na Blocksbergu).
Akt II
" wrażliwa (pomogła kobietom zbierającym chrust i udzieliła pomocy
dziewczynce sprzedającej papierowe kwiaty),
" opiekuńcza, uczynna (pomaga wielu osobom),
" życzliwa (przyjaznie odnosi się do innych osób).
145
Akt III
" opanowana (spokojnie czeka na odczytanie notatek na temat swojego
postępowania),
" sprytna (pozbawia mocy inne czarownice),
" dojrzała (woli być dobrą osobą niż wieść prym w gronie czarownic).
4. Czwartoklasiści wypowiadają się na forum klasy, jak rozumieją wypowiedz
Malutkiej Czarownicy: Wolę być dobra niż być dobrą czarownicą .
5. Zadanie domowe: Napisz krótki list do Malutkiej Czarownicy, w którym
pogratulujesz jej dobrego wyboru.
146
Karta pracy
Rozwiąż krzyżówkę.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1. Góra, na której szczycie tańczyły czarownice.
2. W nim znajdowały się papierowe kwiaty.
3. Za karę straciła ją Malutka Czarownica.
4. Towarzyszy Malutkiej Czarownicy.
5. Rrum-Brum-Trrach dla Malutkiej Czarownicy.
6. Tam odbył się egzamin z czarów.
7. Wokół niego tańczyły czarownice.
8. Materiał, z którego wykonano kwiaty sprzedawane przez dziewczynkę.
9. Poszukiwały go kobiety w lesie.
10. Sprzedawca towarów różnych.
Hasło: .......................................
147
Scenariusz nr 28. Elżbieta Zechenter-Spławińska Odkrycie
Temat: O czajnika bulgotaniu oraz świata odkrywaniu.
1. Prosimy uczniów, by samodzielnie zapisali na kartkach wszystkie swoje
skojarzenia z czasownikiem odkrywać.
2. Tworzymy na tablicy notatkę w formie słoneczka.
.....................
odsłaniać poznawać
zauważać
natrafiać na coś
ODKRYWAĆ
wynajdować
spostrzegać
wymyślać .....................
3. Każdy z uczniów otrzymuje poniższy list:
Grypacz, 27 V 2008 r.
Kochana Babciu,
Mam grypę. Leżę w łóżku i patrzę w okna mojego pokoju. Bardzo
się nudzę.
Przyglądam się więc raz małym kaktusom, stojącym w doniczce na
parapecie, to znowu białej, wyprasowanej pościeli, ułożonej na półkach
w szafie. Na środku pokoju stoi jedyny towarzysz mej niedoli fotel
bujany, a nad nim wisi różowy klosz lampy. A ja leżę w łóżku i piję her-
batę.
Pozdrawiam Cię serdecznie. Jak tylko wyzdrowieję, na pewno Cię
odwiedzę. Przesyłam dużo całusów.
Twój chory wnuczek Adaś
4. Pytamy, czego dowiadujemy się o chłopcu, czytając napisany przez niego
list do babci.
148
5. Odczytujemy znajdujący się w podręczniku wiersz Odkrycie E. Zechen-
ter-Spławińskiej.
6. Uczniowie otwierają podręczniki i powtórnie, tym razem samodzielnie,
odczytują tekst.
7. Wskazują podobieństwa między sytuacją: Adasia autora listu oraz cho-
rego chłopca z wiersza.
8. Uczniowie wykonują polecenie 2. z podręcznika odpowiadają na pyta-
nie, jakich odkryć dokonał bohater w swoim mieszkaniu. Co w nim zoba-
czył? O czym marzył? W tym celu wypełniają kartę pracy nr 3.
Tekst utworu Odkrycia chłopca
Zaczęło się całkiem zwyczajnie, Wielkie odkrycie niezwykłe
a skończyło się wielkim odkryciem.
W kuchni bulgotał czajnik Bulgotanie czajnika, grypa cał-
i miałem grypę. kiem zwyczajne
A że nie lubię się nudzić,
więc sobie pomyślałem,
Okna gorące kraje
że okna w moim pokoju
to są gorące kraje.
Małe kaktusy w doniczce,
gdy słońce grzało przez szyby,
Kaktusy dżungla
stały się dżunglą ogromną,
ogromną dżunglą na niby.
A szafa w kącie pokoju,
na którą nie wolno się wdrapać,
Szafa góra
była jak szczyt niezdobyty,
najwyższa góra świata.
Bielą się wieczne śniegi
wyprasowanej bielizny Wyprasowana pościel śnieg
na skalnych półkach szafy, Półki szafy skalne półki
nietkniętych stopą mężczyzny...
I aż się zadziwiłem,
że mi dotąd nie przyszło do głowy, Dwa bieguny: północny
że są tu oba bieguny: i południowy
północny i południowy!
149
A ja pomiędzy nimi
bujam w obłokach myślami,
Bujanie w obłokach
kołysze się w takt mych myśli
poczciwy fotel bujany .
Pingwiny kroczą dostojnie Pingwiny
w świetle polarnej zorzy,
którą roztacza wokół Zorza polarna różowy klosz
mej lampy klosz różowy. lampy
I wiem, że tu za ścianą,
jest kraj, który lubię ogromnie
Aazienka ciepłe jezioro
i czeka ciepłe jezioro,
w którym się wieczór wykąpię.
I może w środku jeziora,
skrytego w błękitnej wannie, Środek jeziora wanna z wielo-
zobaczę, jak wielki wieloryb rybem
wyrzuca wody fontannę.
Zaczęło się całkiem zwyczajnie: Grypa, picie herbaty całkiem zwy-
leżałem chory na grypę czajne
i popijałem herbatę,
olśniony swoim odkryciem! Olśniewające odkrycie
9. Zadanie domowe: Dokończ list, którego nadawcą mógłby być odkryw-
ca z wiersza (karta pracy nr 2).
150
Karta pracy nr 1
Grypacz, 27 V 2008 r.
Kochana Babciu,
Mam grypę. Leżę w łóżku i patrzę w okna mojego pokoju.
Bardzo się nudzę.
Przyglądam się więc raz małym kaktusom, stojącym w do-
niczce na parapecie, to znowu białej, wyprasowanej pościeli,
ułożonej na półkach w szafie. Na środku pokoju stoi jedyny to-
warzysz mej niedoli fotel bujany, a nad nim wisi różowy klosz
lampy. A ja leżę w łóżku i piję herbatę.
Pozdrawiam Cię serdecznie. Jak tylko wyzdrowieję, na pew-
no Cię odwiedzę. Przesyłam dużo całusów.
Twój chory wnuczek Adaś
151
Karta pracy nr 2
......................................
Kochana Babciu!
Mam grypę i muszę leżeć w łóżku. Mimo to nie nudzę się ani
trochę.
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
.....................................................
152
Karta pracy nr 3
Tekst utworu Odkrycia chłopca
Zaczęło się całkiem zwyczajnie, Wielkie odkrycie niezwykłe
a skończyło się wielkim odkryciem.
W kuchni bulgotał czajnik Bulgotanie czajnika, grypa
i miałem grypę. całkiem zwyczajne
A że nie lubię się nudzić,
więc sobie pomyślałem,
.....................................
że okna w moim pokoju
to są gorące kraje.
Małe kaktusy w doniczce,
Kaktusy w doniczce to
gdy słońce grzało przez szyby,
stały się dżunglą ogromną,
.....................................
ogromną dżunglą na niby.
A szafa w kącie pokoju,
na którą nie wolno się wdrapać,
.....................................
była jak szczyt niezdobyty,
najwyższa góra świata.
Bielą się wieczne śniegi
wyprasowanej bielizny
.....................................
na skalnych półkach szafy,
nietkniętych stopą mężczyzny...
I aż się zadziwiłem,
że mi dotąd nie przyszło do głowy,
.....................................
że są tu oba bieguny:
północny i południowy!
153
A ja pomiędzy nimi
bujam w obłokach myślami,
.....................................
kołysze się w takt mych myśli
poczciwy fotel bujany .
Pingwiny kroczą dostojnie
w świetle polarnej zorzy,
.....................................
którą roztacza wokół
mej lampy klosz różowy.
I wiem, że tu za ścianą,
jest kraj, który lubię ogromnie
.....................................
i czeka ciepłe jezioro,
w którym się wieczór wykąpię.
I może w środku jeziora,
skrytego w błękitnej wannie,
.....................................
zobaczę, jak wielki wieloryb
wyrzuca wody fontannę
Zaczęło się całkiem zwyczajnie: Grypa, picie herbaty cał-
leżałem chory na grypę kiem zwyczajne
i popijałem herbatę,
olśniony swoim odkryciem! Olśniewające odkrycie
154
Scenariusz nr 29. Stanisław Pagaczewski Misja profesora Gąbki
Temat: Nie deptać dinozaurów.
Test do fragmentu utworu Stanisława Pagaczewskiego: Misja profesora Gąbki
sprawdzający umiejętność czytania ze zrozumieniem (podręcznik, s. 256 258).
1. Bohaterowie znalezli się wśród pagórków, porośniętych mieszanym la-
sem:
a) około południa
b) po trzech godzinach nieprzerwanej jazdy (+)
c) po 30 minutach od momentu wyruszenia z domu
d) pierwszego marca
2. Do wielbicieli drzew należał:
a) profesor
b) smok (+)
c) doktor
d) Bartolini
3. Uczestnicy wyprawy dotarli do oryginalnej bramy zbudowanej z:
a) kawałków pni
b) okorowanych pni
c) pni pokrytych korą (+)
d) powiązanych słupów
4. Na tablicy umieszczonej na słupie widniało nazwisko:
a) Damiana Rufusa
b) Dariusza Rufinusa
c) pustelnicy
d) Dyrektora Rezerwatu (+)
5. Do uczestników wyprawy nie należy:
a) profesor Gąbka
b) smok
c) kuchmistrz Bartosz (+)
d) doktor Koyot
6. Na tablicy znajdowała się informacja o tym, że podróżujący znajdują się w:
a) rezerwacie dzikich zwierząt
b) ogrodzie botanicznym
c) rezerwacie dinozaurów z epoki jurajskiej (+)
d) muzeum przyrodniczym
155
7. Odczytawszy podpis widniejący na tablicy, profesor Gąbka stwierdził,
że:
a) nigdy nie należy pomijać sposobności do poznania mądrych ludzi
b) nazwisko Rufinus należy do mądrego człowieka (+)
c) tablica to żart primaaprilisowy
d) nie może się doczekać spotkania z dinozaurem
Informacje o dinozaurach
Dinozaury nazwa ta określa grupę gadów żyjącą miliony lat temu na
Ziemi. Były one bardzo zróżnicowane od wielkości kurczaka do prawie
30-metrowych, ważących ponad sto ton i osiągających 36,5 m długości.
Dinozaury różniły się również rodzajem spożywanego pokarmu dzielimy
je na roślinożerców i mięsożerców. Dzięki temu zazwyczaj dla wszystkich
starczało pożywienia. Dinozaury zdumiewająco różniły się kształtami i wy-
miarami; każdy gatunek przystosowany był do własnego trybu życia.
Często błędnie określamy prehistoryczne gady latające jako dinozau-
ry. Tymczasem dinozaury nie latały. Fruwali ich krewni pterozaury, żyją-
ce w tym samym czasie. Dinozaury, mimo tego, że niektóre gatunki dużo
czasu spędzały w wodzie, nie potrafiły też pływać. Wszystkie były gadami
lądowymi.
Trudno jednoznacznie stwierdzić, kiedy dokładnie pojawiły się pierwsze
dinozaury. Najstarsze znaleziska pochodzą sprzed 200 220 milionów lat.
Dinozaury wymarły ponad 60 milionów lat temu, a przyczyna ich śmierci
nie jest znana, choć powstało na ten temat bardzo wiele hipotez (włącznie
z mówiącą o porwaniu dinozaurów przez kosmitów).
Według znalezisk możemy stwierdzić, że dinozaury żyły na wszystkich
siedmiu kontynentach nawet na Antarktydzie.
156
Test z kartą odpowiedzi
dla ucznia
1. Bohaterowie znalezli się wśród pagórków, porośniętych mieszanym
lasem:
a) około południa
b) po trzech godzinach nieprzerwanej jazdy
c) po 30 minutach od momentu wyruszenia z domu
d) pierwszego marca
2. Do wielbicieli drzew należał:
a) profesor
b) smok
c) doktor
d) Bartolini
3. Uczestnicy wyprawy dotarli do oryginalnej bramy zbudowanej z:
a) kawałków pni
b) okorowanych pni
c) pni pokrytych korą
d) powiązanych słupów
4. Na tablicy umieszczonej na słupie widniało nazwisko:
a) Damiana Rufusa
b) Dariusza Rufinusa
c) pustelnicy
d) Dyrektora Rezerwatu
5. Do uczestników wyprawy nie należy:
a) profesor Gąbka
b) smok
c) kuchmistrz Bartosz
d) doktor Koyot
6. Na tablicy znajdowała się informacja o tym, że podróżujący znajdują
się w:
a) rezerwacie dzikich zwierząt
b) ogrodzie botanicznym
c) rezerwacie dinozaurów z epoki jurajskiej
d) muzeum przyrodniczym
157
7. Odczytawszy podpis widniejący na tablicy, profesor Gąbka stwierdził,
że:
a) nigdy nie należy pomijać sposobności do poznania mądrych ludzi
b) nazwisko Rufinus należy do mądrego człowieka
c) tablica to żart primaaprilisowy
d) nie może się doczekać spotkania z dinozaurem
Nr zad. Odpowiedzi
1.
A B C D
2.
A B C D
3.
A B C D
4.
A B C D
5.
A B C D
6.
A B C D
7.
A B C D
158
Scenariusz nr 30. Orzeczenie
Temat: Kraina ciekawa szalenie, spotkamy w niej orzeczenie!
1. Rozdajemy dzieciom tekst reklamowy Biura Podróży Marzenia Orze-
czenia :
Uwaga! Uwaga!
Niepowtarzalna okazja!
Tylko dzisiaj, wyłącznie z nami możesz przeżyć niezwykłą
przygodę!
Odkryjesz nieznane miejsca, poznasz ciekawe osoby,
zapomnisz o upływającym czasie!!!
Biuro Podróży Marzenia Orzeczenia zaprasza!
2. Ochotnik głośno odczytuje tekst.
3. Pytamy uczniów, co myślą o ofercie Biura i czy mają ochotę na przeżycie
przygody. Ważne, by wprowadzić miłą atmosferę.
4. Zapisujemy na tablicy temat lekcji.
5. Odczytujemy z podręcznika (s. 276) tekst z notatnika Myślnika.
5 maja 2008 roku
Miałem dzisiaj dziwny sen. Wędrowałem po Krainie Gramatyki. Jakie
to ciekawe miejsce! Wzdłuż drogi zamiast trawy rosły litery. Spomiędzy
liści na drzewach dochodziło świergotanie głosek. Nagle zobaczyłem
drogowskaz z napisem Bezokolica . Przypomniał mi się wtedy bezoko-
licznik. Niezły z niego psotnik! Wkrótce dotarłem do Wzgórza Siedmiu
Przypadków. Stromą ścieżką podążała w górę cała gromada rzeczowni-
ków. Niesamowity widok! Przypomniałem sobie o zaproszeniu do Krainy
Przymiotnika. W wyobrazni ujrzałem piaszczyste plaże i błękitne morze.
Wtedy przybiegł do mnie przysłówek. Szybko! krzyczał wniebogłosy.
159
To jeszcze nie wakacje! Wypowiedzenia potrzebują pomocy. A orzecze-
nie? A zdania złożone?
Obudziłem się z poczuciem nowej misji.
6. Pytamy, kogo spotkał Myślnik, wędrując po Krainie Gramatyki, co za-
uważył.
7. Przypominamy najważniejsze informacje o wypowiedzeniach:
WYPOWIEDZENIE to grupa wyrazów powiązanych gramatycznie
i znaczeniowo, stanowiąca odrębną i samodzielną wypowiedz.
Wypowiedzenia dzielimy na zdania i równoważniki zdań. Każde zdanie
ma osobową formę czasownika.
8. Wprowadzamy pojęcie ORZECZENIA.
ORZECZENIE to główna część zdania wyrażana najczęściej osobową
formą czasownika.
9. Prosimy o podkreślenie orzeczeń w tekście reklamowym. Uczniowie li-
czą orzeczenia w zdaniach.
10. Wprowadzamy pojęcia zdania pojedynczego i złożonego.
Zdanie, w którym jest tylko jedno orzeczenie, to ZDANIE POJEDYN-
CZE.
Zdanie, w którym są co najmniej dwa orzeczenia, to ZDANIE ZAO-
ŻONE.
11. Rozpoznajemy rodzaje wypowiedzeń we fragmencie notatnika Myślni-
ka (ustnie).
12. Uczniowie wskazują orzeczenia w zdaniach z ćwiczenia 4. w podręczni-
ku, następnie nazywają zdania z ćwiczenia 5. (s. 277).
Orzeczenia:
a) Statek płynął przez wzburzone morze.
b) W czasie wakacji zwiedziliśmy egzotyczne kraje.
c) Na szczęście podczas wycieczki świeciło słońce.
d) Podróże kształcą.
Zdania:
a) Zamierzam spędzić wakacje nad morzem.
b) Planujemy wyjazd w góry, więc kupiliśmy kilka map.
c) Co zrobisz, gdy zacznie padać deszcz?
d) W przyszłym roku uczniowie klasy V b wyjadą na zieloną szkołę do
Zakopanego.
e) Wkrótce pojadę na obóz i na pewno spotkam mnóstwo nowych przy-
jaciół.
160
f) Nad morzem będę się kąpał w morzu albo lepił zamki z piasku.
g) Znam niezle język angielski, dość dobrze mówię po niemiecku, chcę
się także uczyć francuskiego.
13. Zadanie domowe: Wzbogać ofertę Biura Podróży Marzenia Orzecze-
nia o opis czynności, które można wykonywać na jednej z wybranych
wycieczek. W swojej pracy podkreśl wszystkie orzeczenia.
Karta pracy
Uwaga! Uwaga!
Niepowtarzalna okazja!
Tylko dzisiaj, wyłącznie z nami możesz przeżyć
niezwykłą przygodę!
Odkryjesz nieznane miejsca, poznasz ciekawe
osoby, zapomnisz o upływającym czasie!!!
Biuro Podróży Marzenia Orzeczenia zaprasza!
161
Scenariusz nr 31. Spójniki
Temat: Nie można bez SPÓJNIKÓW odkrywać składni tajników.
1. Wyjaśniamy pojęcie: SKAADNIA.
Można posłużyć się definicją ze słownika języka polskiego:
SKAADNIA to nauka o budowie wypowiedzeń, ich elementach składowych,
o środkach i sposobach służących do ich wyodrębniania lub łączenia, powo-
dujących układanie się ich w całość gramatyczno-komunikatywną.
Oczywiście należy tę definicję wyjaśnić.
2. Zwracamy uwagę na najważniejsze słowo w temacie SPÓJNIKI.
Wyjaśniamy je. Już sama nazwa wskazuje na to, że spójnik jest czymś, co
spaja, czyli łączy. Może łączyć wyrazy, np.
SKAADNIA to nauka o środkach i sposobach... służących do ich wyodręb-
niania lub łączenia.
3. Przedstawiamy plansze ze zdaniami.
I. Pójdę do kina z Lidką i Karolem oraz Basią.
z Lidką Pójdę do kina i Karolem
oraz Basią
Komentarz: SPÓJNIKI ACZ = SPAJAJ wyrazy albo wypowiedze-
nia, np.
II. Pójdę do kina z Lidką i Karolem oraz Basią albo zostanę w domu
i poczytam książkę.
Pójdę Lidką zostanę w domu
?
do i Karolem i
albo
kina z oraz Basią poczytam książkę
Pójdę albo zostanę i poczytam.
162
Uczniowie wskazują orzeczenia. Wpisują zdania do zeszytów.
Zwracamy uwagę na to, że te same spójniki mogą pełnić w wypowiedzeniu
różne funkcje albo łączyć wyrazy, albo całe zdania, albo jedne i drugie.
4. Zapisujemy na tablicy, a uczniowie wpisują do zeszytów:
SPÓJNIKI: i, więc, albo, lub, oraz, ani, ale, lecz, a, dlatego, ponieważ,
że, bo.
5. Uświadamiamy uczniom (wykorzystując przykłady z podręcznika, s. 278),
że zdania złożone tworzymy, łącząc ze sobą zdania pojedyncze za pomocą:
" spójników,
np. Pójdę do kina. Obejrzę film. Nie kupię popcornu.
Pójdę do kina i obejrzę film, ale nie kupię popcornu.
" wyrazów takich jak: który, kiedy, gdy, gdzie, jak,
np. Przy oknie siedzi dziewczynka. Dziewczynka bardzo mi się podoba.
Przy oknie siedzi dziewczynka, która bardzo mi się podoba.
Szybko pobiegłem do domu. Dowiedziałem się o powrocie taty.
Szybko pobiegłem do domu, kiedy dowiedziałem się o powrocie taty.
" przecinka,
np. Kupię bilet. Wsiądę do pociągu. Pojadę do Gdańska.
Kupię bilet, wsiądę do pociągu, pojadę do Gdańska.
6. Zwracamy uwagę na to, że przed niektórymi spójnikami należy postawić
przecinek.
Stawiamy przecinek przed Nie stawiamy przecinka przed
spójnikami: spójnikami:
ale lecz więc lecz a dlatego po- i albo lub oraz ani
nieważ że bo ...chyba że są podwojone,
np. W tym roku pojadę nad morze albo
wybiorę się w góry.
ale: W tym roku albo pojadę nad morze,
albo wybiorę się w góry.
7. Zadanie domowe: Ułóż i zapisz w zeszycie 6 zdań złożonych z poznanymi
spójnikami.
163
Scenariusz nr 32. Podmiot
Temat: Podmiot ważne ma zadanie, wszak pracuje w firmie ,,Zdanie .
1. Zanim zapiszemy temat lekcji, uczniowie rozwiązują krzyżówki:
Rozwiąż krzyżówkę, a poznasz nazwę nowej części zdania.
1
P O J E D Y N C Z E
2
O R Z E C Z E N I E
3
W Y P O W I E D Z E N I E
4
O Z N A J M U J C E
5
R Ó W N O W A Ż N I K Z D A N I A
6
R Z E C Z O W N I K
7
P R Z Y M I O T N I K
1. Zdanie z jednym czasownikiem.
2. Czasownik w zdaniu.
3. Logicznie uporządkowany ciąg wyrazów.
4. Wypowiedzenie, które tworzymy, gdy chcemy poinformować o czymś.
5. Wypowiedzenie bez orzeczenia.
6. Odmienia się przez przypadki.
7. Nazywa cechy przedmiotów i zjawisk.
2. Zapisujemy temat lekcji.
3. Rozpoczynamy lekcję od wyjaśnienia, że PODMIOT, obok orzeczenia,
jest drugą, ważną częścią zdania. Przypominamy wiadomości o orzecze-
niu.
ORZECZENIE to główna część zdania wyrażana najczęściej osobową
formą czasownika. Podmiot pozostaje w ścisłym związku z orzeczeniem.
4. Odczytujemy z podręcznika fragment Językowych odkryć Myślnika doty-
czący podmiotu (s. 279).
5. Dzielimy klasę na 3 4-osobowe grupy. Każda z grup otrzymuje kopertę
z wyrazami (rzeczowniki i czasowniki w formie bezokolicznika). Prosimy,
by uczniowie ułożyli zrozumiałe komunikaty muszą dopasować wyko-
nawcę czynności do czasownika zapisanego w odpowiedniej formie.
164
ZESTAWY
PIES SZCZEKAĆ LEW RYCZEĆ
TRAWA ZIELENIĆ SI LATARNIA ŚWIECIĆ
MŻCZYZNA KRZYCZEĆ DESZCZ PADAĆ
SAOCCE ŚWIECIĆ DZIECKO PAAKAĆ
PRANIE SUSZYĆ SI CHAOPCY ROZRABIAĆ
BABCIA SZYDEAKOWAĆ NAUCZYCIEL UCZYĆ
RODZICE ODPOCZYWAĆ RZEKA PAYNĆ
MAMA MARTWIĆ SI RYBA PAYWAĆ
LEKARZE BADAĆ PODAOGA LŚNIĆ
MUCHY BZYCZEĆ KOTY MIAUCZEĆ
SAMOLOT LECIEĆ KWIATY KWITNĆ
TELEFON ZADZWONIĆ JANEK WYGRAĆ
6. Prosimy każdą grupę o wpisanie zdań do zeszytów i podkreślenie wyko-
nawców czynności.
7. Podkreślamy (uświadamiamy dzieciom) związek podmiotu z orzeczeniem
(liczba, rodzaj, osoba).
8. Prosimy o wskazanie podmiotów w następujących zdaniach:
" Alicja odczytała głośno i wyraznie wybrany wiersz.
" Antek zgubił swoje ulubione pióro.
" Wiedziałaś o tym?
" Koszyk malin wyglądał smakowicie.
" Proszę koszyk malin.
Zwracamy uwagę na podmiot domyślny.
Zadanie domowe:
1. Wskaż podmioty w zdaniach:
a) Julia marzy o wyprawie do Afryki.
b) Sekwoje rosną w Ameryce Północnej.
c) Właśnie wrócił z wycieczki.
d) Leonid Teliga samotnie opłynął ziemię. Pokonał własną słabość.
2. Ułóż po 3 zdania z dwoma rodzajami podmiotów poznanymi dziś na
lekcji.
165
Karta pracy
Rozwiąż krzyżówkę, a poznasz nazwę nowej części zdania.
1
2
3
4
5
6
7
1. Zdanie z jednym czasownikiem.
2. Czasownik w zdaniu.
3. Logicznie uporządkowany ciąg wyrazów.
4. Wypowiedzenie, które tworzymy, gdy chcemy poinformować o czymś.
5. Wypowiedzenie bez orzeczenia.
6. Odmienia się przez przypadki.
7. Nazywa cechy przedmiotów i zjawisk.
166
Scenariusz nr 33. Budowa zdania
Temat: Przed nami wielkie wyzwanie musimy zbudować zdanie.
1. Rozpoczynamy lekcję od kilku pytań, np.
" Jaki jest według was najlepszy sposób przekazywania sobie informacji?
(np. mowa, język)
" Z czego składają się nasze wypowiedzi? (np. z wyrazów, zdań)
" Jak nazywa się ciąg wyrazów rozpoczynający się od dużej litery i koń-
czący się kropką? (np. zdanie, równoważnik zdania, wypowiedzenie)
2. Praca w parach. Każda para uczniów otrzymuje kopertę, w której znajdu-
ją się kartoniki z wyrazami. Ma utworzyć zrozumiały komunikat.
Bardzo lubię długie podróże w egzotyczne kraje.
Długie podróże bywają męczące.
W tym roku pojadę do Hiszpanii.
Witek spędza wakacje w Grecji.
Chętnie czytam przewodniki turystyczne.
W przyszłości zdobędę Mount Everest.
Podróże kształcą.
Marzę o podróży do Afryki.
Sekwoje rosną w Ameryce Północnej.
Antek właśnie wrócił z Australii.
167
3. Zapisujemy zdania na tablicy i w zeszytach. A pod nimi wniosek (przypo-
mnienie):
WYPOWIEDZENIE to grupa wyrazów powiązanych gramatycznie i zna-
czeniowo, stanowiąca odrębną i samodzielną wypowiedz.
Wypowiedzenie, które zawiera co najmniej jedno orzeczenie, to
ZDANIE.
4. Każda para znajduje w swoim zdaniu czasownik. Jedna osoba z pary pod-
chodzi do tablicy i podkreśla orzeczenie, druga podmiot (lub zaznacza
podmiot domyślny).
5. Informujemy uczniów, że zdanie, które ma tylko jedno orzeczenie, to
zdanie pojedyncze.
6. Prosimy, by uczniowie ułożyli z wyrazów, które otrzymali, najkrótszy zro-
zumiały komunikat zdanie, np. Podróże bywają męczące. Lubię podróże.
zdania pojedyncze nierozwinięte.
7. Gramatyka w ruchu, czyli budowanie zdań.
Dzielimy klasę na grupy 5 6-osobowe. Każda grupa będzie oddzielną fir-
mą Zdanie . Każde dziecko jest konkretnym WYRAZEM. Uczniowie
wybiorą spośród siebie podmiot i orzeczenie oraz określenia i będą się
układać w poszczególne zdania podmiot musi trzymać za rękę orzecze-
nie oraz określenia, z którymi tworzy grupę podmiotu; orzeczenie, analo-
gicznie podmiot oraz określenia, z którymi tworzy grupę orzeczenia.
Grupa I
Dziecko śpi.
Janek Kowalski wyjechał na delegację.
Grupa II
W moim ogrodzie rosną piękne kwiaty.
Uśmiechała się.
Grupa III
Śpiewaliśmy cichutko.
Pociąg z Poznania wjedzie na tor drugi przy peronie piątym.
168
Grupa IV
Chłopcy ucieszyli się.
Nadeszło piękne, słoneczne lato.
Zadanie domowe: Dodaj określenia do zdań nierozwiniętych:
a) Dzieci tańczyły.
b) Padał deszcz.
c) Uczniowie grali w szachy.
d) Wygrał Maciek.
Podkreśl w rozwiniętych przez siebie zdaniach:
jedną linią podmiot
dwoma liniami orzeczenie
linią falistą określenia podmiotu i orzeczenia.
169
Scenariusz nr 34. Ulysses Moore Wrota czasu
Temat: O drzwiach, których nie można otworzyć, i przesyłce, której nie
powinno się odbierać.
1. Na rozgrzewkę uczniowie uzupełniają tekst dotyczący Willi Argo, znaj-
dujący się w podręczniku na s. 288, polecenie 1. (odpowiedzi: kamienny,
drzwi, szafą, okno, pokoju, żaglowców, schodów)
2. Następnie próbują wyjaśnić, na czym polegała tajemniczość domu, po-
rządkując w ten sposób elementy świata przedstawionego w utworze.
Tworzą przy pomocy nauczyciela, na tablicy (i w zeszytach) notatkę sło-
neczko (skojarzenia do słowa tajemniczość w kontekście sytuacji opisanej
w tekście): TAJEMNICZOŚĆ = grota?, niejasne przesłanie dawnego
właściciela willi, ukryte za szafą stare drzwi prowadzące nie wiadomo do-
kąd, okno w wieżyczce, miniaturowa drewniana flota, zagadkowy dzien-
nik, awizo, przesyłka???
3. Nauczyciel dzieli klasę na grupy (3- lub 4-osobowe). Uczniowie uzupeł-
niają zapiski dotyczące poszukiwanego skarbu:
Fakty Pytania
" drzwi mają 4 różne zamki, umiesz- " Gdzie znajduje się wejście do gro-
czone na krzyż, jak wierzchołki ty?
rombu " Jak otworzyć cztery zamki?
" drzwi są zdecydowanie starsze od " Skąd pochodzą drzwi?
innych " W jaki sposób dziennik znalazł
" drewno jest zniszczone i częścio- się w pokoju u szczytu schodów
wo nadpalone i jakie informacje zawiera?
" dziennik wypełniają notatki, za- " Co kryje się w tajemniczej prze-
wierające omówienie wklejonych syłce?
wycinków prasowych, rysunków,
fotografii, itp.; pismo drobne,
trudne do odczytania
" zawiadomienie o przesyłce
nr 2064
4. Poszczególne grupy prezentują pracę uzupełnianie brakujących faktów
i pytań. (Uwaga dobrze byłoby zwrócić uwagę na kwestię prywatności
wszelkiej korespondencji).
170
Karta pracy
Uzupełnijcie zapiski dotyczące poszukiwanego skarbu.
Fakty Pytania
" drzwi mają 4 różne zamki,
" Gdzie znajduje się wejście do
umieszczone na krzyż, jak
groty?
wierzchołki rombu
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
171
Scenariusz nr 35. Ulysses Moore Wrota czasu
Temat: Misja GROTA , czyli pomagamy Julii, Jasonowi i Rickowi odkryć
tajemnicę.
1. Przypominamy ustalenia z lekcji poprzedniej.
2. Gromadzimy informacje na temat bohaterów (korzystając z fragmentu
powieści, uczniowie wskazują poszczególne cechy dzieci) wzbogacamy
słownictwo.
Można podać uczniom zestaw cech i poprosić ich o: a) przyporządkowa-
nie ich odpowiednim bohaterom, b) ewentualne uzupełnienie własnymi
propozycjami. Oczywiście efekty samodzielnej pracy uczniów należy zwe-
ryfikować, prosząc jednocześnie o uzasadnienie wyboru. (Naturalnie nie-
które z podanych cech mogą się powtarzać). Uczniowie zapisują notatkę
w zeszytach.
spontaniczny, pomysłowy, konkretny, ze skłonnością do fantazjowania
oraz pasją rozwiązywania zagadek, skromny, trochę przemądrzały, spra-
wiedliwy, władczy, koleżeński, dociekliwy, mądry, rozsądny, sympatyczny,
zaradny
Julia Jason Rick
spontaniczna, do- pomysłowy, ze skłon- konkretny, skromny,
ciekliwa, mądra, roz- nością do fantazjo- sprawiedliwy,
sądna wania oraz pasją roz- koleżeński,
wiązywania zagadek, sympatyczny, zaradny
trochę przemądrzały,
władczy
3. Dzielimy klasę na grupy i przydzielamy zadania.
I. Co wydarzyło się na poczcie? (Ułóżcie dialog).
II. Tajemnicza grota. (Zredagujcie opis).
III. Jak otworzyć stare drzwi? (Wymyślcie instrukcję).
IV. Jak nie przegapić skarbu? (Napiszcie poradnik dla poszukiwaczy).
4. Zadanie domowe: Napisz kartkę z dziennika jednego z bohaterów. Opisz
wydarzenia, o których przeczytałeś, z punktu widzenia Julii, Jasona lub
Ricka.
172
Karta pracy
1. Przyporządkuj podane cechy poszczególnym bohaterom.
spontaniczny, pomysłowy, konkretny, ze skłonnością do fantazjowania
oraz pasją rozwiązywania zagadek, skromny, trochę przemądrzały, spra-
wiedliwy, władczy, koleżeński, dociekliwy, mądry, rozsądny, sympatyczny,
zaradny
Julia Jason Rick
2. Zadania dla grup.
I. Co wydarzyło się na poczcie? (Ułóżcie dialog).
II. Tajemnicza grota. (Zredagujcie opis).
III. Jak otworzyć stare drzwi? (Wymyślcie instrukcję).
IV. Jak nie przegapić skarbu? (Napiszcie poradnik dla poszukiwaczy).
173

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Przykladowy scenariusz lekcji 11 Marzenna Majchrzak
Scenariusz lekcji języka polskiego dotyczącej ballady A Mickiewicza Powrót taty
Scenariusz lekcji z języka polskiego PINOKIO
WOS SCENARIUSZE LEKCJI WERSJA ROZSZERZONA WYDAWNICTWO KOSS rozdzial 2
Zalacznik 2 do scenariusza lekcji dla klas 1 3 SP narzedzie?ukacyjne nr 2 Karta Sprawnosci i Zdrowia

więcej podobnych podstron