Ergonomia w BP
Tomasz Mądry
Obciążenia organizmu na podstawie wydatku
energetycznego
Ćwiczenie 3.5
Czynność robocza- każda dowolna czynność podejmowana przez pracownika w celu osiągnięcia rezultatu
przewidzianego dla systemu pracy (zadania roboczego). W normach definiowana jako aktywizacja mięśni w
celu wykonania czynności.
Forma pracy- to wszelkie możliwe zadania robocze usystematyzowane pod względem obciążenia układów i
narządów ciała ludzkiego wykonywanymi czynnościami. Wyróżniamy formy pracy: energetyczna
(fizyczna,ruchowa), informacyjna (intelektualna, umysłowa).
Obciążenie ergonomiczne- suma wszystkich obciążeń występujących w systemie pracy, działających na
człowieka. Wyróżnia się obciążenia ergonomiczne: statyczne (obciążenia na nieruchomą pozycję), dynamiczne (
obciążenia na ruchomą pozycję), psychiczne (wszystkie wewnętrzne i zewnętrzne obciążenia w systemie pracy).
Fizjologia pracy- nauka zajmująca się badaniem: obciążenia fizjologicznego podczas wykonywania pracy
fizycznej przy różnym stopniu obciążenia pracą, wpływu wysiłku fizycznego i czynników środowiska pracy na
organizm człowieka. W jej ramach bada się zjawiska biologiczne np. oddychanie, krążenie krwi itp.
Praca i zmęczenie- praca: czynność jakiegokolwiek narządu lub układu, wpływa na każdy z układów człowieka
powodując jego obciążenie. Zmęczenie: wywołane obciążeniem przez pewien czas, okresowe zakłócenie
równowagi podstawowych procesów życiowych spowodowanych wysiłkiem fizycznym, prowadzi do obniżenia
zdolności pracy. Zmęczenia: obwodowe-mięśniowe, ośrodkowe.
Wysiłek fizyczny-związany z pracą mięśni szkieletowych wraz z całym zespołem towarzyszących jej zmian w
organizmie. Dzieli się ze względu na: procent zaangażowania masy mięśniowej, zapotrzebowania na tlen, ilości
zużytego tlenu, ciężkości pracy.
Wydolność fizyczna organizmu- ogólna kondycja fizyczna, zdolność organizmu człowieka do wysiłku, szybkiej
odnowy ustroju po pracy, tolerancji zmian środowiskowych. Jej poziom zależy od wieku, płci, poziomu
wytrenowania oraz przebytych schorzeń.
Sprawność fizyczna- zdolność organizmu do wykonywania pewnych czynności ruchowych. Warunkują ją cechy
konstytucjonalne, wiek , płeć wrodzone uzdolnienia ruchowe, nabyte umiejętności ruchowe, właściwości
fizyczne ustroju, wydolność fizyczna.
Pułap i dług tlenowy- Pułap tlenowy: wielkość opisująca zdolność organizmu do wykonywania wysiłków
fizycznych, określa maksymalną ilość tlenu jaka może być wykorzystana przez organizm. Dług tlenowy to ilość
tlenu jaka musi być dostarczona do organizmu po zakończonym wysiłku w celu usunięcia skutków wysiłku
fizycznego.
Obciążenie fizjologiczne- powodowane przez procesy zachodzące podczas wykonywania pracy fizycznej.
Należą do nich pobieranie tlenu i materiałów energetycznych przez mięśnie, wytwarzanie metabolitów i ciepła
w organizmie. Wielkość obciążanie nazywamy kosztem fizjologicznym, zależy on od rodzaju, czasu i
intensywności wysiłków fizycznych.
Wydatek energetyczny- to ilość energii niezbędnej do pracy. Mierzona jest na dwa sposoby: z uwzględnieniem
podstawowej przemiany materii oraz bez (całkowity lub efektywny wydatek energetyczny). Mierzony jest w
dżulach [J]. Pomiar ma kluczowe znaczenia przy określaniu prac fizycznych dla danego pracownika.
Obciążenie pracownika pracą fizyczną dynamiczną- pracę fizyczną dzielimy na dynamiczną (obciążane są duże
grupy mięśni) oraz jednostronnie dynamiczną (obciążane są małe grupy mięśni). Praca fizyczna dynamiczna to
praca wykonywana z przewagą skurczów izotonicznych mięśni. Praca fizyczna dynamiczna może być dodatnia
(naprzemienne skurcze i rozluz
nienia) oraz ujemna (naprzemienne hamowane rozciąganie i nieobciążone
skurcze).
Wskaz
niki wydolności fizycznej organizmu- otrzymuje się go przy wykonywaniu niektórych testów
wysiłkowych. Są one oparte na pomiarach związanych z przepływem krwi i są łatwe do wykonania. Należą do
nich: wskaz
nik Ruffiera (próba Martineta), wskaz
nik wydolności fizycznej FI (próba harwardzka), krzywe
restytucji (test Astranda).
Rodzaje pracy mięśni szkieletowych- skurcz to podstawowy element pracy mięśni. Typy skurczy: izotoniczny
(zmiana długości mięśnia, napięcie stałe), izometryczny (zmiana napięcia mięśnia, długość stała), auksotoniczny
(zmienne napięcie i długość mięśnia). Podczas pracy statycznej występuje przewaga skurczów izometrycznych,
a podczas dynamicznej izotonicznych.
Metoda chronometrażowa-tabelaryczna Lehmanna- tabele służą do szacowania wydatku energetycznego,
zawierają dane dotyczące tempa metabolizmu związanego z zajmowaną pozycją ciała i wykonywanymi
czynnościami, typem stanowiska pracy oraz typowymi czynnościami w konkretnych zawodach i technologiach.
Pierwszy etap metody to określenie wydatku energetycznego, drugi polega na scharakteryzowaniu
wykonywanych zadań. Metoda ma małą dokładność.
Układy szczególnie zaangażowane podczas wysiłku fizycznego- procesy zachodzące podczas wysiłku fizycznego
związane są głównie z trzema układami: czynnym ruchu, krążenia oraz oddechowym. Czynny ruchu: kilkaset
mięsni podlegających kontroli woli, kurczą się i rozkurczają. Krążenia: dostarcza tlen i substraty energetyczne
pracującym mięśniom, zabiera z nich produkty przemiany materii. Oddechowy: odpowiada za zaopatrywanie
krwi w tlen oraz usuwanie z niej dwutlenku węgla.