GOTÓWKA W ODWROCIE
WYKORZYSTAJ BANK
Unikanie obrotu bezgotówkowego może przysporzyć kłopotów
Osoby, które unikają obrotu bezgo- pracę (bo wynagrodzenie przeważ-
tówkowego, a sprawy finansowe nie jest przelewane na konta), wy-
załatwiają za pomocą monet i bank- nająć mieszkanie, opłacić wakacje,
notów, narażają się na groz
bę wy- dokonać większych zakupów, o kło-
kluczenia finansowego. Dziś bo- potach ze sprzedawaniem dóbr
wiem coraz szerszy staje się zakres za gotówkę nie wspominając. Wy-
usług, z których nie tylko można, ale kluczenie finansowe  czyli brak do-
wręcz należy korzystać bez stoso- stępu do usług finansowych,
wania gotówki. Ci, którzy z różnych a w szczególności bankowych  sta-
względów rezygnują z transakcji je się równoznaczne z wyklucze-
bezgotówkowych, natrafiają na pro- niem społecznym.
blemy, które nie dotyczą ludzi korzy- W Polsce wykluczenie finansowe
stających z kont bankowych, kart jeszcze nie oznacza wykluczenia
płatniczych, przelewów, weksli, sta- społecznego. Prawie 30% zatrud-
łych zleceń, poleceń zapłaty i ban- nionych odbiera swoje pobory
kowości internetowej. w gotówce. Ponad 20% mieszkań-
ców naszego kraju nie ma konta
BEZPIECZNIE I BEZ STRESU bankowego (w Unii Europejskiej 
Oto choćby dwa przykłady: w wielu średnio niespełna 10%). Ci nato-
krajach ludzie płacący za hotel go- miast, którzy mają konta, używają
tówką muszą też wpłacić kaucję, sięgającą ich na ogół tylko do przechowywania pie-
Ogólnoświatowy proces
nawet 20% całości rachunku. Otrzymują ją niędzy. Zaledwie 6% właścicieli kont
odchodzenia od gotówki
z powrotem z chwilą opuszczenia hotelu. w pełni korzysta z wszystkich dawanych
Tym samym przez cały pobyt mają zablo- przez nie możliwości: dokonuje przele-
jest zjawiskiem stałym
kowaną część środków. Takich ograniczeń wów, płatności, zakupów internetowych
nie stosuje się wobec gości płacących kar- i nieodwracalnym, a nasz
i wielu innych transakcji.
tą  ich nie dotyczy żadna kaucja. Dla części Polaków usługi bankowe są
kraj nie stanowi wyjątku.
Przykład drugi: ktoś, kto przychodzi więc czymś zupełnie obcym. Tymczasem
na giełdę samochodową z teczką pienię- ogólnoświatowy proces odchodzenia
dzy, żeby kupić auto, naraża się nie tylko ta bankowego i w związku z tym oczekuje od gotówki jest zjawiskiem stałym i nieod-
na to, że ktoś mu tę teczkę zabierze. Grozi zapłaty w gotówce. wracalnym, a nasz kraj nie stanowi wyjąt-
mu też to, że będą go unikać potencjalni A gdy korzysta się z obrotu bezgotówko- ku. Jej ortodoksyjni zwolennicy pozostają
sprzedawcy, wolący sprzedać samochód wego, ryzyko i stres związane z transakcją niejako poza całym obiegiem życia go-
nawet nieco taniej, ale klientowi płacące- zostają zredukowane do zera: dwie osoby spodarczego. Osoby aktywnie korzystają-
mu przelewem bankowym. Ominą w ten idą do banku, jedna dokonuje przelewu, ce z dobrodziejstw obrotu bezgotówko-
sposób konieczność żmudnego liczenia druga sprawdza, czy umówiona suma po- wego mają znacznie więcej możliwości.
pieniędzy, sprawdzania, czy nie ma wśród jawiła się na jej koncie, i wręcza nabywcy W ich rękach są skuteczne narzędzia, po-
nich fałszywych banknotów albo kartek dokumenty samochodu oraz kluczyki. Ca- zwalające na zwiększanie dochodów
papieru, i nie będą musieli się obawiać, że łą odpowiedzialność bierze na siebie bank. i oszczędności, a ograniczanie wydatków.
nabywca z kolegami zajedzie im drogę do- Płynie stąd prosty wniosek  warto prze-
piero co kupionym autem i siłą odbierze NA MARGINESIE ŻYCIA konać się do obrotu bezgotówkowego, bo
pieniądze (zdarzały się takie przypadki). Człowiek, który nie ma konta i chce posłu- umożliwia on ograniczenie wykluczenia
Z kolei w sytuacji odwrotnej trudności ze giwać się wyłącznie gotówką, w pań- finansowego oraz podejmowanie działań
znalezieniem kupca może mieć ktoś, kto stwach lepiej rozwiniętych jest traktowany poprawiających jakość życia, nie tylko fi-
chce sprzedać samochód, ale nie ma kon- jak outsider. Trudniej mu znalez
ć legalną nansowego.
FOT. CORBIS
33
Przegląd 30 PAy
DZIERNIKA 2011 r.
DOST
PNE FINANSE, MNIEJSZE
WYKLUCZENIE FINANSOWE
Osoba, która co miesiąc płaci gotówką sześć rachunków,
po przejściu na rozliczenia bezgotówkowe mogłaby
po roku zaoszczędzić ponad 600 zł, a w ciągu
18 lat  ponad 17 tys. zł
Dlaczego Polacy niechętnie korzystają
z usług banków? RENATA PAWLICKA,
 Wśród przyczyn braku posiadania ra-
chunku bankowego lub karty płatniczej Po- zastępca dyrektora
lacy szczególnie często wymieniają brak ta-
Departamentu Systemu
kiej potrzeby. Badania i analizy przeprowa-
dzone w naszym departamencie pokazują Płatniczego NBP
również, że dla 25% konsumentów bardzo
ważne jest przyzwyczajenie do używania
gotówki zamiast produktów bankowych. nych, mieszkańców mniejszych miast i wsi,
Aż 23% osób wskazało, że nie mają konta, osób o niskich dochodach, zachęcanie ich
ponieważ ich dochody są  przynajmniej do korzystania z produktów bankowych.
w ich odczuciu  zbyt niskie, aby posiadać W tym kierunku zmierza m.in. idea stwo-
konto bankowe. Tymczasem obliczyliśmy rzenia taniego lub bezpłatnego rachunku
w NBP, że osoba, która co miesiąc płaci go- bankowego o podstawowym, niezbędnym
tówką sześć rachunków (m.in. za mieszka- zakresie usług. Na potrzebę stworzenia
nie, prąd, gaz, telefon), po przejściu na roz- podstawowego rachunku bankowego
liczenia bezgotówkowe mogłaby, według zwraca uwagę Komisja Europejska w zale-
obecnych stawek, po roku zaoszczędzić ceniu z lipca 2011 r. Środowisko bankowe
ponad 600 zł, a w ciągu 18 lat  ponad 17 już rozpoczęło zmierzające do tego prace.
tys. zł. Niestety, ludzie niekorzystający z ra- Przy Związku Banków Polskich powołano
chunku bankowego często nie zdają sobie zespół, który ma stworzyć rekomendacje
sprawy z profitów wynikających z posiada- dla taniego, podstawowego rachunku, de-
nia takiego rachunku i posługiwania się dykowanego osobom nieubankowionym
bezgotówkowymi sposobami płatności. i zagrożonym wykluczeniem finansowym.  Statystyki międzynarodowe wskazują,
Co należałoby zrobić, aby ich przekonać? W jaki sposób płatności bezgotówkowe że kraje o wysokim stopniu rozwoju ob-
 Wymieniłabym tu przede wszystkim akty- mogą przyczynić się do zmniejszenia wyklu- rotu bezgotówkowego, np. Holandia,
wizację osób starszych i niepełnospraw- czenia finansowego? Dania, Finlandia czy Szwecja, charakte-
ryzują się dużo mniejszą skalą wyklucze-
nia finansowego. Oczywiście w dużej
CZY WIESZ NA BANK?
mierze wynika to również z wyższego
1. W którym roku w Pol- sce może posługiwać sześć rachunków, poziomu zamożności obywateli danego
sce pojawiły się pierw- się nią: po przejściu na rozlicze- kraju, jednak im szersze stosowanie
sze karty płatnicze? A) tylko na terenie kraju, nia bezgotówkowe mo- bezgotówkowych instrumentów płatni-
A) 1981 r., B) tylko na terenie Unii głaby zaoszczędzić czych, tym mniej osób niekorzystają-
B) 1991 r., Europejskiej, po roku: cych z usług banków. Banki i inne insty-
C) 2001 r. C) na całym świecie. A) 10 zł, tucje w celu przekonania konsumentów
2. Posiadacz karty płat- 3. Osoba, która co mie- B) 600 zł, do korzystania z obrotu bezgotówkowe-
niczej wydanej w Pol- siąc opłaca gotówką C) 100 zł. go powinny prowadzić działania eduka-
cyjno-promocyjne, przedstawiać korzy-
ODPOWIEDZI DO KWIZU SPRZED ści obrotu bezgotówkowego, zachęcać
Wśród osób, które udzielą
DWÓCH TYGODNI do korzystania z najlepszych rozwiązań.
prawidłowych odpowiedzi
1 B  Bankowy Fundusz Gwarancyjny (podamy je za dwa tygodnie), Ciekawym przykładem takich działań
rozlosujemy atrakcyjne na-
zabezpiecza depozyty w bankach jest pomysł Zakładu Ubezpieczeń Spo-
grody książkowe. Odpowie-
do równowartości 100 tys. euro. łecznych. Około 40% świadczeniobior-
dzi prosimy wysyłać pod ad-
2 C  Własne konto w banku może ców otrzymuje świadczenia w formie
resem redakcji z dopiskiem
mieć osoba, która ukończyła 13 lat. gotówkowej. Aby zachęcić ich do korzy-
 Kwiz bankowy do 31 paz
-
3 D  Do dokonywania transakcji bez- stania z bezgotówkowej formy pobiera-
dziernika.
gotówkowych nie służą obligacje. nia świadczeń, ZUS ogłosił w tym roku
34
Przegląd 30 PAy
DZIERNIKA 2011 r.
konkurs, skierowany do różnych insty-
tucji finansowych, na opracowanie i re-
KART

alizację strategii marketingowej (w tym
przygotowanie specjalnej oferty pro-
duktowej), mającej skutecznie dotrzeć
WYBRAĆ
do świadczeniobiorców i przekonać ich
do rezygnacji z otrzymywania świad-
czeń w gotówce. Oczywiście zamiarem
WARTO
ZUS nie jest zmuszanie kogokolwiek
do otwierania rachunku bankowego, lu-
dzie sami zadecydują o najwygodniej-
Plastikowy zamiennik
szym dla siebie sposobie otrzymywania
gotówki przyda nam się
emerytury lub renty.
niemal w każdej sytuacji
A co w tym kierunku robi NBP?
 W NBP już w 2007 r. powstała koncep-
cja rozwoju obrotu bezgotówkowego
w naszym kraju, na podstawie której Dziś mamy do dyspozycji różne rodzaje guły raz w miesiącu, bank automatycznie
stworzono program na lata 2011-2013, kart płatniczych. Dzielimy je na karty de- pobiera na koniec okresu rozliczeniowego
mający skokowo zwiększyć korzystanie betowe, kredytowe i karty obciążeniowe środki z jego konta.
z płatności bezgotówkowych. W promo- (charge). Z reguły do każdego rachunku Warto dokładnie zapoznać się z ofertami
waniu obrotu bezgotówkowego uczestni- bankowego dodawana jest karta debeto- poszczególnych banków, bo różnorod-
czy Związek Banków Polskich, sektor ban- wa. Umożliwia ona dokonywanie zaku- ność jest duża. Są banki, które nie po-
kowy, różne podmioty rynkowe, np. or- pów lub wypłatę gotówki w kwocie nie- bierają opłat za prowadzenie rachunku,
ganizacje Visa i MasterCard, a także przekraczającej wysokości środków zgro- ale każą płacić za kartę, inne pobierają
przedstawiciele Ministerstwa Finansów. madzonych na rachunku bankowym. opłatę za rachunek, ale karty wydają
Program ten stanowił punkt wyjściowy Karty kredytowe pozwalają na skorzysta- bezpłatnie. W jeszcze innych płaci się
konferencji, którą w grudniu 2010 r. zor- nie z oferowanego przez bank limitu kredy- za samo wydanie karty, ale za póz
niej-
ganizowaliśmy w NBP pod hasłem  Do- towego. Zazwyczaj banki wyznaczają tzw. sze z niej korzystanie już nie. Są i takie,
stępne finanse  jak zmniejszyć wyklucze- okres bezodsetkowy, w którym klient mo- które przyjmują opłaty za jedno i drugie,
nie finansowe w Polsce? . Kontynuacją że spłacić kwotę zobowiązań wynikającą ale proponują lepsze warunki korzysta-
będzie planowany od przyszłego roku z użycia karty bez zaciągania kredytu i pła- nia z kart, np. wyższe dzienne limity wy-
cykl spotkań edukacyjnych, prowadzo- cenia z tego tytułu odsetek. płaty gotówki. Część banków oferuje
nych na terenie całej Polski we współpra- Karty obciążeniowe pozwalają na korzy- kartę nieodpłatnie klientowi, który wy-
cy z naszymi oddziałami okręgowymi, stanie z przyznanego miesięcznego limitu konuje przynajmniej trzy transakcje płat-
w których poza przedstawicielami NBP kredytowego w ramach rachunku bieżące- nicze w miesiącu.
będą uczestniczyć znane i uznane osoby go. Posiadacz karty obciążeniowej rozlicza
ze środowisk związanych z rynkiem finan- się z bankiem w określonym terminie, z re- 20 LAT MIN
A
O
sowym. Nosi on roboczą nazwę  Akade- Czas wyrabiania karty płatniczej zależy
mia dostępnych finansów . Celem tych W I kwartale 2011 r. w obiegu było od banku. Niektóre banki już w momen-
działań będzie budowanie grupy  amba- 31,955 mln kart płatniczych, w tym cie zakładania rachunku i podpisywania
sadorów rozwoju obrotu bezgotówko- 23,1 kart debetowych, 8,5 mln kart umowy wręczają klientowi kartę, inne naj-
wego w lokalnych społecznościach, któ- kredytowych i 327 tys. kart obciążenio- pierw wydają kartę zastępczą, ważną
rzy poprzez bezpośredni kontakt z osoba- wych. Przy użyciu kart płatniczych do- do chwili wyrobienia właściwej. Najczę-
mi niekorzystającymi lub w minimalny konano 402 mln transakcji (gotówko- ściej po założeniu konta karta jest w ciągu
sposób korzystającymi z bezgotówko- wych oraz bezgotówkowych) na łączną tygodnia lub dwóch tygodni wysyła-
wych instrumentów płatniczych, mający- kwotę 86,5 mld zł. na do klienta pocztą. W osobnym liście
mi opory przed ich stosowaniem, łatwiej dostarczany jest mu kod PIN, służący
do nich dotrą i będą mogli je edukować.
Czego można oczekiwać po tych działa-
LICZBA KART PA
ATNICZYCH (w mln. szt.) W POLSCE
niach?
W OKRESIE 2009Q1  2011Q1
 Podstawą programu rozwoju obrotu
33,5
+2,2%
bezgotówkowego w Polsce na lata 2011- mln
33,0
2013 są edukacja i promocja. Chcemy
+2,3%
-1,3%
32,5
pokazać oraz uwypuklić korzyści np.
32,0
z płacenia kartą czy przelewem. Dopóki -1,8%
+2,1%
-0,3%
-0,35% -0,09%
przeciętny Polak nie doceni, że warto ko- 31,5
rzystać z usług banków, ponieważ jest to
31,0
nie tylko wygodne, lecz także opłacalne,
30,5
dopóty trudno będzie osiągnąć istotne
31,1 31,7 32,5 33,2 32,8 32,2 32,09 31,98 31,96
polepszenie wskaz
ników ubankowienia. 30,0
2009 r. 2009 r. 2009 r. 2009 r. 2010 r. 2010 r. 2010 r. 2010 r. 2011 r.
Dlatego tak wielki nacisk kładziemy
I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw.
na edukację.
FOT. KRZYSZTOF ŻUCZKOWSKI, CORBIS
35
Przegląd 30 PAy
DZIERNIKA 2011 r.
y
ródło: NBP
do aktywacji karty i identyfikacji rachunku
STRUKTURA WYDANYCH KART KARTY WG POSZCZEGÓLNYCH
bankowego.
I kwartał 2011 roku SYSTEMÓW KARTOWYCH
W Polsce posługujemy się kartami płatni-
72,3% I kwartał 2011 roku
czymi od 20 lat. W maju 1991 r. klientom
1,0%
zaproponowano pierwsze karty Visa. Dziś
64,04%
jest ich niemal 32 mln. Visa jest u nas sys-
temem najpopularniejszym, obejmuje
26,7%
64% kart, 33% kart działa natomiast
karty debetowe
2,99% 32,98%
w systemie MasterCard. Mimo rozwoju
karty kredytowe
nadal jesteśmy daleko w tyle za krajami
karty obciążeniowe
VISA MasterCard pozostałe
Europy Zachodniej. Dlatego Visa realizuje
program rozwoju sieci akceptacji kart
płatniczych, który ma na celu podwojenie scowościach i na terenach wiejskich, czy- pem. Są one naszym podstawowym
liczby placówek przyjmujących karty li tam, gdzie sieć akceptacji jest najsłabiej łącznikiem z bankiem. Kolejny etap po-
w Polsce, tak by do 2015 r. było ich 400 rozwinięta. stępu to karty zbliżeniowe, a w kolejce
tys., oraz unowocześnienie sieci akcepta- czeka już możliwość dokonywania ope-
cji w oparciu o technologie mikroproce- Z PASKIEM LUB CHIPEM racji płatniczych przez telefon komórko-
sorowe, co zwiększy bezpieczeństwo Jedne karty mają tylko pasek magnetycz- wy.
i pozwoli na szybkie wdrażanie innowa- ny, drugie  mikroprocesor; są też karty Tradycyjne karty z paskiem magnetycz-
cyjnych rozwiązań. Do tej pory w ramach hybrydowe  i tych jest najwięcej, bo 18 nym nieprędko jednak wyjdą z użycia.
tego programu zostało uruchomionych mln  zarówno z paskiem magnetycz- Będą funkcjonować do momentu, gdy
ponad 50 tys. terminali w placówkach nym, jak i z mikroprocesorem. To wynik prawie nigdzie na świecie nie będzie już
handlowych, które wcześniej nie przyj- postępu technologicznego. Karta z pa- możliwości korzystania z nich. Bo pod-
mowały płatności kartami. W momencie skiem ma mniej funkcji, ale dziś więk- stawowym przywilejem posiadacza karty
uruchamiania programu w 2010 r. liczba szość terminali akceptuje już karty z chi- jest to, że może on się nią posługiwać
terminali wynosiła 230 tys. Chodzi wszędzie, gdzie istnieje sieć akceptacji.
zwłaszcza o to, by terminale (przyjmujące W I kwartale 2011 r. średnia wartość W Europie, Afryce, Ameryce, Azji czy Au-
płatności kartami wszystkich obecnych transakcji bezgotówkowej przeprowa- stralii. I za pomocą tego plastikowego na-
w Polsce systemów płatniczych) instalo- dzonej przy użyciu karty wynosiła rzędzia może w dowolnym miejscu pła-
wano w małych i średnich placówkach, 100,40 zł. cić za towary i usługi oraz wypłacać go-
zlokalizowanych głównie w małych miej- tówkę.
UCZMY SI
OSZCZ
DZAĆ
typach szkół ponadgimnazjalnych edukowanie finansowe odbywa
Zapomnieliśmy już o popularnym przed laty haśle  Paz
dziernik się w ramach przedmiotu podstawy przedsiębiorczości. Celem
miesiącem oszczędzania . Wiadomo przecież, że wszystkie mie-  Moich Finansów jest przekazanie uczniom wiedzy i praktycznych
siące powinny być miesiącami oszczędzania. Z takiego właśnie umiejętności dotyczących zasad funkcjonowania sektora finanso-
założenia wychodzi NBP, organizując lub wspierając kolejne edy- wego (w szczególności bankowego), a także nauczenie ich plano-
cje działań edukacyjnych, kierowanych do dzieci i młodzieży. wania i inwestowania oraz zarządzania finansami osobistymi.
I tak z końcem sierpnia 2011 r. ruszyła IV edycja Olimpiady Wiedzy W 2011 r. ruszyła kolejna, IX już edycja projektu  Ekonomia na co
o Finansach  Banki w akcji. Olimpiada adresowana jest do wszyst- dzień . Chodzi w nim o dostarczenie uczniom gimnazjów elemen-
kich uczniów szkół ponadgimnazjalnych, dających możliwość uzy- tarnej wiedzy ekonomicznej oraz rozwijanie u nich postaw spo-
skania świadectwa dojrzałości. Olimpiada ma przebieg trzystop- łecznych i przedsiębiorczych, tak aby potrafili zrozumieć procesy
niowy: najpierw organizowane są zawody szkolne, potem okręgo- gospodarki rynkowej oraz reguły racjonalnego gospodarowania
we, wreszcie centralne. Uczestnicy w trakcie rozgrywek zarządzają w życiu codziennym. Zdobywanie wiedzy jest tu połączone z roz-
finansami banków komercyjnych i podejmują decyzje, przynoszą- wiązywaniem konkretnych problemów. Program uczy gimnazjali-
ce zysk lub stratę w prowadzonych przez nich instytucjach finanso- stów m.in., jak racjonalnie gospodarować finansami, sporządzać
wych. W zadaniach olimpijskich wykorzystuje się zarówno trady- budżet, korzystać z usług banku i praw konsumenta, zarządzać
cyjne testy wiedzy, jak i nowoczesne narzędzie edukacyjne  an- czasem, konsekwentnie realizować wyznaczone cele, jak przewi-
glojęzyczną komputerową grę symulacyjną  Banks in Action . dywać skutki własnych działań i zakładać własną działalność go-
W tym roku jest też realizowana VIII edycja projektu  Moje Finan- spodarczą. Program pokazuje zależności między możliwościami
se , mającego na celu wspieranie edukacji finansowej w szkołach odniesienia sukcesu zawodowego a wykształceniem i własną kre-
ponadgimnazjalnych. Od roku szkolnego 2002/2003 we wszystkich atywnością.
Wkładka dofinansowana ze środków
Jeżeli będą Państwo mieli jakieś pyta-
Narodowego Banku Polskiego
nia związane z tematyką wkładki, pro-
Więcej informacji o finansach i bankowości na portalu edukacyjnym www.nbportal.pl simy przesłać je e-mailem pod adre-
Za dwa tygodnie kolejna wkładka: INTERNETOWY BANK BEZ OKIENEK " Przegląd oferty bankowości sem [e-mail].
internetowej" Niezbędne warunki techniczne " Co możemy zyskać, korzystając z bankowości Postaramy się uzyskać na nie odpo-
internetowej? wiedz
ekspertów.
36
Wkładkę przygotowali ANDRZEJ DRYSZEL
Przegląd 30 PAy
DZIERNIKA 2011 r.
i BRONISA
AW TUMIA
OWICZ
y
ródło: NBP