Wymagania techniczne dla aparatów rentgenowskich
Zestaw rentgenowski w zależności od przeznaczenia w medycynie musi spełniać
dodatkowe wymagania techniczne niezależnie od zapewnienia przez użytkownika
wykorzystywania zestawu zgodnie z jego przeznaczeniem i z zachowaniem parametrów
określonych przez producenta.
Te dodatkowe warunki zostały określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 21
sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami
radiologicznymi (Dz. U. z dnia 5 paz
dziernika 2006 r.). W rozporządzeniu również
jednoznacznie wykluczono stosowanie w medycynie niektórych aparatów.
W zestawach rentgenowskich lampy rentgenowskie mogą być używane w osłonach
zabezpieczających przed promieniowaniem ubocznym. W aparatach diagnostycznych osłony
te (np. kołpak, głowica) powinny zapewnić taką ochronność, aby w odległości 1 m od ogniska
lampy, przy całkowicie przesłoniętym wylocie wiązki promieniowania oraz przy
maksymalnym napięciu i maksymalnym obciążeniu lampy w czasie 1 godziny moc dawki
promieniowania nie przekraczała 1,0 mGy/h, a w przypadku aparatów rentgenowskich
stomatologicznych 0,25 mGy/h.
W aparatach do terapii powierzchniowej osłony lampy rentgenowskie powinny zapewnić taką
ochronność, aby przy całkowicie przesłoniętym wylocie wiązki promieniowania oraz przy
maksymalnym napięciu i ciągłym obciążeniu lampy moc dawki promieniowania nie
przekraczała 1 mGy/h w odległości 1 m od ogniska dla aparatów terapeutycznych o napięciu
do 100 kV. Wyjątkiem są aparaty do terapii kontaktowej o napięciu do 50 kV, dla których
moc dawki promieniowania nie może przekraczać 1 mGy/h w odległości 5 cm od
powierzchni obudowy lampy rentgenowskiej i ogranicznika wiązki (szczelność osłony lampy
rtg).
Aparaty rentgenowskie diagnostyczne posiadają określoną grubość filtra okienka lampy
rentgenowskiej i filtra kołpaka. Informacje o tych filtrach są umieszczone na oznakowaniu
kołpaka aparatu i w instrukcji obsługi aparatu. Niezależnie od tej filtracji aparaty stosowane w
medycynie muszą być wyposażone w filtrację dodatkową umożliwiającą uzyskanie pożądanej
wartości pierwszej warstwy półchłonnej. Komplet filtrów dodatkowych składa się z filtrów o
różnych grubościach równoważnych, wyrażonych w mm aluminium (Al) lub miedzi (Cu) i
oznakowanych w sposób umożliwiający ich identyfikację. Ustawodawca zastrzegł również
konieczność takiej konstrukcji kołpaka, aby montaż i demontaż filtru dodatkowego odbywały
się bez użycia narzędzi.
W aparatach rentgenowskich do terapii powierzchniowej oznaczenie grubości filtra
dodatkowego po jego założeniu musi być widoczne w uchwycie głowicy i sygnalizowane na
rozdzielnicy aparatu. Konstrukcja aparatu powinna zapewnić brak możliwości włączenie
wysokiego napięcia bez założonego filtra dodatkowego.
W zależności od rodzaju diagnostyki rentgenowskiej określona jest minimalna dopuszczalna
odległość pomiędzy ogniskiem lampy a powierzchnią ciała pacjenta. Konstrukcja aparatu
powinna uniemożliwiać zmniejszenie tej odległości:
" poniżej 10 cm w aparatach rentgenowskich stomatologicznych do zdjęć
wewnątrzustnych pracujących przy napięciu do 60 kV;
" poniżej 15 cm w aparatach rentgenowskich stomatologicznych do zdjęć
panoramicznych;
" poniżej 20 cm w aparatach:
" do zdjęć i prześwietleń stosowanych w chirurgii,
" do zdjęć mammograficznych z powiększeniem geometrycznym,
" do zdjęć stomatologicznych punktowych,
" do zdjęć wykonywanych aparatem rentgenowskim jezdnym i przenośnym,
" pracujących przy napięciu powyżej 60 kV;
" poniżej 30 cm w aparatach do prześwietleń, z wyjątkiem aparatów stosowanych w
chirurgii;
" poniżej 45 cm w aparatach do zdjęć o zastosowaniu niewymienionym powyżej.
(odległość ognisko-ciało).
Diagnostyczne aparaty rentgenowskie do zdjęć muszą być wyposażone w urządzenia
sygnalizujące w sposób akustyczny lub optyczny wykonywanie ekspozycji i zapewniać jej
słyszalność lub widoczność w miejscu uruchamiania wyzwalacza ekspozycji.
Bardzo istotne są wymagania dotyczące zestawów rentgenowskich stosowanych do
prześwietleń diagnostycznych lub w radiologii zabiegowej.
Przy zastosowaniu do prześwietleń diagnostycznych aparat rentgenowski musi być
wyposażony we wskaz
niki wartości natężenia prądu i napięcia na lampie rentgenowskiej, a
także w miernik czasu ekspozycji. Miernik ekspozycji powinien powodować wyłączenie
wysokiego napięcia na lampie po czasie nie dłuższym niż 10 minut, jeżeli wcześniej nie
określono czasu dłuższego niż 10 minut, oraz nie póz
niej niż po upływie każdych 5 minut
prześwietlania i co najmniej na 30 sekund przed automatycznym wyłączeniem ekspozycji
powodować nadawanie sygnału dz
więkowego.
Stosując zestaw rentgenowski do prześwietleń w radiologii zabiegowej, należy zapewnić
możliwość wykonywania skopi pulsacyjnej oraz wyposażenie aparatu w układ
zapamiętywania ostatniego obrazu oraz w rejestrator dawki umożliwiający ocenę narażenia
pacjenta podczas badania.
Przepisy wykonawcze do ustawy Prawo atomowe wykluczają stosowanie niektórych
aparatów rentgenowskich w medycynie. Niedozwolone jest stosowanie w diagnostyce
medycznej aparatów rentgenowskich:
" do prześwietleń bez toru wizyjnego lub cyfrowego zapisu obrazu radiologicznego,
" półfalowych (jednopulsowych)  nie stosuje się do aparatów rentgenowskich
stomatologicznych,
" pełnofalowych (dwupulsowych)  nie stosuje się do aparatów rentgenowskich
stomatologicznych i przenośnych lub jezdnych do zdjęć przyłóżkowych,
" mammograficznych bez generatora z przemianą częstotliwości i bez stolika z ruchomą
kratką przeciwrozproszeniową,
" mammograficznych, które są wyposażone w lampy rentgenowskie o wymiarach
dużego ogniska lampy większych niż 0,3 mm x 0,3 mm przy zastosowaniu odległości
między ogniskiem lampy i detektorem wynoszącej 60 cm, lub są wyposażone w lampy
rentgenowskie o wymiarach dużego ogniska lampy większych niż 0,4 mm x 0,4 mm
przy zastosowaniu odległości między ogniskiem lampy i detektorem wynoszącej 70
cm.